Ákvörðun Hæstaréttar

1. Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. laga nr. 50/2016 um dómstóla standa að ákvörðun þessari hæstaréttardómararnir Sigurður Tómas Magnússon, Ása Ólafsdóttir og Skúli Magnússon.

2. Með beiðni 3. desember 2024 leitar íslenska ríkið leyfis Hæstaréttar, á grundvelli 1. mgr. 176. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, til að áfrýja dómi Landsréttar 7. nóvember sama ár í máli nr. 486/2023: Íslenska ríkið gegn Hugin hf. Gagnaðili leggst gegn beiðninni.

3. Forsaga málsins er sú að með dómi Hæstaréttar 6. desember 2018 í máli nr. 508/2017 var viðurkennd skaðabótaskylda leyfisbeiðanda gagnvart gagnaðila á því fjártjóni sem hann kynni að hafa beðið vegna þess að skipinu Hugin VE 55 var á árunum 2011 til 2014, með ákvörðunum Fiskistofu sem teknar voru á grundvelli reglugerða, úthlutað minni aflaheimildum en skylt var samkvæmt lögum nr. 151/1996 um fiskveiðar utan lögsögu Íslands. Í kjölfarið höfðaði gagnaðili mál þetta til heimtu skaðabóta vegna tjóns sem hann taldi sig hafa orðið fyrir á árunum 2011 til 2018.

4. Niðurstaða héraðsdóms tók mið af minnsta missi hagnaðar samkvæmt matsgerð. Þar var eingöngu miðað við meðalkostnað við veiðarnar og 10% frádrátt vegna óvissuþátta, auk lækkunar vegna ársins 2012. Í dómi Landsréttar var vísað til þess að matsgerð hefði ekki verið hnekkt með yfirmati. Var hafnað málatilbúnaði leyfisbeiðanda um að tjón gagnaðila væri ósannað og að kröfur hans væru fyrndar. Niðurstaða héraðsdóms var því staðfest.

5. Leyfisbeiðandi byggir á því að úrslit málsins hafi verulegt almennt gildi. Málið sé fordæmisgefandi um ýmsa grundvallarþætti við ákvörðun almenns fjártjóns og sönnunarbyrði. Þá reyni jafnframt á við hvaða aðstæður sé unnt að dæma bætur að álitum og hvaða kröfur eigi að gera til sönnunarfærslu þegar erfiðleikum er bundið að færa nákvæmar sönnur á tjón. Þá telur leyfisbeiðandi að Landsréttur byggi ranglega á því að óvissubil í matsgerð geti réttlætt að dæma bætur fyrir fiskveiðiár þegar ekki náðist að veiða og vinna heimilan afla. Landsréttur hafi vísað til þess að fyrirtæki leitist almennt við að fullnýta verðmæti sem þeim standa til boða og heimilt hafi verið að flytja allt að 15% af úthlutuðum heimildum milli ára. Þessi niðurstaða sé bersýnilega röng enda hafi kröfugerð gagnaðila verið sett þannig fram að krafist væri bóta ár fyrir ár. Að lokum telur leyfisbeiðandi tilvísun Landsréttar til dóms Hæstaréttar í máli nr. 69/2016 ranga. Í því máli hafi verið tekist á um skilyrði til höfðunar viðurkenningarmáls samkvæmt 2. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991 og hafi það því einungis snúið að því hvort leiddar hefðu verið nægar líkur fyrir tjóni. Dómurinn hafi því ekki fordæmisgildi í þessu máli enda hafi íslenska ríkið síðar verið sýknað af bótakröfum með dómi réttarins í máli nr. 387/2016.

6. Að virtum gögnum málsins verður að líta svo á að dómur í því geti haft fordæmisgildi meðal annars um sönnunarfærslu og ákvörðun fjártjóns. Beiðni um áfrýjunarleyfi er því samþykkt.