Miðvikudaginn 26. mars 2014.
Nr. 194/2014.	Guðjón Sigurðsson (Jónas Örn Jónasson, hdl.) gegn Flóahreppi (Óskar Sigurðsson hrl.)

 

Kærumál. Málskostnaðartrygging.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem G var gert að setja tryggingu fyrir greiðslu málskostnaðar í máli sínu á hendur F. Kröfu sinni til stuðnings vísaði F til þess að fyrir lægi að G hefði sótt um greiðsluaðlögun hjá umboðsmanni skuldara, en í þeirri umsókn fælist viðurkenning af hálfu G um að hann væri fyrirsjáanlega ófær um að standa í skilum með fjárskuldbindingar sínar. Hæstiréttur féllst á þá niðurstöðu hins kærða úrskurðar að sannað væri að fjárhag G væri þannig komið að skilyrðum b. liðar 1. mgr. 133. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála væri fullnægt til þess að honum yrði gert að setja tryggingu fyrir greiðslu málskostnaðar í máli hans gegn F. Með hliðsjón af dómaframkvæmd Hæstaréttar og að teknu tilliti til ætlaðs umfangs málsins var fjárhæð málskostnaðartryggingar hæfilega ákveðin 700.000 krónur. 

 

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Viðar Már Matthíasson, Benedikt Bogason og Þorgeir Örlygsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 7. mars 2014 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 18. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 21. febrúar 2014, þar sem sóknaraðila var gert skylt innan tveggja vikna frá uppkvaðningu úrskurðarins að setja tryggingu í formi peningagreiðslu eða bankaábyrgðar að fjárhæð 1.500.000 krónur fyrir greiðslu málskostnaðar í máli sem hann hefur höfðað gegn varnaraðila. Kæruheimild er í o. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðili krefst þess aðallega að kröfu varnaraðila um málskostnaðartryggingu verði hafnað, en til vara að fjárhæð hennar verði lækkuð. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar. 

Fallist er á með héraðsdómi að sannað sé að fjárhag sóknaraðila sé þannig komið að skilyrðum b. liðar 1. mgr. 133. gr. laga nr. 91/1991 sé fullnægt til þess að honum verði gert að setja tryggingu fyrir greiðslu málskostnaðar í máli hans gegn varnaraðila. Með hliðsjón af dómaframkvæmd Hæstaréttar og að teknu tilliti til ætlaðs umfangs málsins verður fjárhæð málskostnaðartryggingar ákveðin 700.000 krónur.

Kærumálskostnaður fellur niður.

Dómsorð:

Sóknaraðili, Guðjón Sigurðsson, skal, innan tveggja vikna frá uppkvaðningu dóms þessa, setja tryggingu í formi peningagreiðslu eða bankaábyrgðar að fjárhæð 700.000 krónur fyrir greiðslu málskostnaðar sem hann kann að verða dæmdur til að greiða varnaraðila, Flóahreppi, í máli sem hann hefur höfðað gegn hreppnum fyrir Héraðsdómi Suðurlands.

Kærumálskostnaður fellur niður.

 

Úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 21. febrúar 2013.

Mál þetta, sem tekið var til úrskurðar 28. janúar 2014, er höfðað af Guðjóni Sigurðssyni, kt. 250541-4579, Kolsholti, Flóahreppi, á hendur Flóahreppi, kt. 600606-1310, Þingborg, Flóahreppi, með stefnu birtri 17. desember 2013. Kröfur stefnanda eru þær aðallega að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda kr. 22.274.565 í skaðabætur með vöxtum skv. 8. gr., sbr. 4. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af fyrrgreindri fjárhæð frá 4. júlí 2012 til þess dags þegar mánuður er liðinn frá því að bótakrafan er kynnt stefnda, en dráttarvaxta eftir þann dag, skv. 9. gr. sbr. 1. mgr. 6. gr. sömu laga til greiðsludags. Til vara krefst stefnandi þess að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda kr. 7.067.036 í skaðabætur með vöxtum skv. 8. gr., sbr. 4. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af fyrrgreindri fjárhæð frá 4. júlí 2012 til þess dags þegar mánuður er liðinn frá því að bótakrafan er kynnt stefnda, en dráttarvaxta eftir þann dag, skv. 9. gr. sbr. 1. mgr. 6. gr. sömu laga til greiðsludags. Þá krefst stefnandi þess að stefndi verði dæmdur til greiðslu málskostnaðar að viðbættum virðisaukaskatti eins og málið væri ekki gjafsóknarmál, en stefnanda var veitt gjafsóknarleyfi þann 25. mars 2013.

Mál þetta var þingfest 18. desember 2013. Við þingfestingu krafðist stefndi þess að stefnanda yrði gert að leggja fram málskostnaðartryggingu að fjárhæð kr. 1.500.000, en stefnandi mótmælti kröfu stefnda um málskostnaðartryggingu. Var málinu frestað til flutnings um kröfu stefnda um málskostnaðartrygginguna og fór sá málflutningur fram 28. janúar 2014 og var krafan tekin til úrskurðar að honum loknum eins og áður segir. Við munnlegan málflutning um kröfuna gerði stefndi nánar grein fyrir kröfunni og krafðist þess að stefnanda yrði gert að setja trygginguna innan tveggja vikna frá uppsögu úrskurðar héraðsdóms í formi peningagreiðslu eða bankaábyrgðar.

Kröfu sína um málskostnaðartryggingu byggir stefndi á því að samkvæmt tilkynningu Umboðsmanns skuldara, dagsettri 30. júní 2011, sem lögð hefur verið fram í málinu, hafi stefnandi og eiginkona hans sótt um greiðsluaðlögun samkvæmt lögum nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga. Hafi umsóknin verið samþykkt hjá Umboðsmanni skuldara og yfirlýsingu þar að lútandi verið þinglýst á eignir þeirra skv. 28. gr. laga nr. 101/2010. Sé greiðsluaðlögunartímabili ekki lokið og hvíli nefnd yfirlýsing enn á eignum stefnanda og eiginkonu hans, sbr. 29. gr. laganna.

Í umsókn stefnanda til Umboðsmanns skuldara hafi falist yfirlýsing stefnanda  um að hann væri fyrirsjáanlega ófær um að standa í skilum með fjárskuldbindingar sínar, sbr. 1. og 2. mgr. 2. gr. laga nr. 101/2010. Í því felist að stefnandi hafi lýst því yfir að hann sé ógjaldfær í skilningi 64. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti, sbr. 4. tl. 65. gr. sömu laga. Yfirlýsing stefnanda um eignaleysi og greiðslustöðu falli ekki niður og verði ekki afmáð af eignum hans fyrr en að liðnu greiðsluaðlögunartímabili, sbr. 29. gr. laga nr. 101/2010. Leiði af þessu að yfirlýsing stefnanda um ógjaldfærni stefnanda, sem og samþykki Umboðsmanns skuldara fyrir því, standi allan þann tíma og sé enn í gildi. Í því felist að stefnandi sé ófær um greiðslu málskostnaðar. Leiði það einnig af eðli greiðsluaðlögunar, sbr. t.d. IV. kafla laga nr. 101/2010.

Þar sem stefnandi hafi ekki leitt að því neinar líkur að hann sé, þrátt fyrir framangreint, fær um að greiða málskostnað beri að fallast á kröfu stefnda, sbr. b lið 1. mgr. 133. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála.

Um fjárhæð vísar stefndi til þess að stefna og málsgögn séu töluverð að umfangi og fyrirséð að málskostnaður muni að lágmarki nema þeirri fjárhæð sem krafist sé, en tímagjald lögmannsstofu þeirrar sem stefndi njóti þjónustu hjá sé kr. 23.500 án virðisaukaskatts. 

Stefnandi krefst þess að kröfu stefnda verði hafnað, en til vara að málskostnaðartygging verði ákveðin verulega lægri en krafist er.

Stefnandi vísar til þess að málskostnaðartrygging byggi á undantekningarákvæði laga. Beri stefndi sönnunarbyrði fyrir því að skilyrði séu uppfyllt. Sé stefnandi ekki ófær um að greiða málskostnað. Stefnandi vísar til framlagðs skjals á tveimur blaðsíðum á bréfsefni Umboðsmanns skuldara, með yfirskriftinni „frumvarp til samnings um greiðsluaðlögun“, en engar staðfestingar eða undirskriftir eru á skjali þessu, sem að auki er ódagsett. Í skjalinu kemur fram að áætlaðar mánaðartekjur stefnanda, þ.e. útborguð laun og bætur að frádregnum sköttum og öðrum gjöldum, séu kr. 169.000 og samsvarandi hjá eiginkonu hans kr. 200.000. Segir að eiginkonan starfi sem matráður í grunnskóla en stefnandi sé menntaður smiður en sé öryrki í dag eftir veikindi. Kemur fram að stefnandi og eiginkona hans séu með hrossabúskap og standi vonir til að þau geti haft af því einhverjar tekjur í framtíðinni, en lítið hafi gengið hjá þeim að undanförnu. Er áætlaður framfærslukostnaður þeirra samkvæmt fyrirliggjandi gögnum sagður vera kr. 332.403. Mánaðarleg greiðslugeta skuldara sé kr. 61.597, en skuldarar fái ákveðið fjárhagslegt svigrúm og sé því miðað við að greiðslugeta skuldara sé kr. 60.000. Þá segir að eignir skuldara séu verðmetnar að fjárhæð kr. 45.149.192 og er inni í því jörðin Kolsholt 2, Flóahreppi, að fasteignamati kr. 39.514.000. Ekkert kemur fram í skjali þessu um skuldir stefnanda og kemur heldur ekki fram hvort frumvarp þetta hafi orðið að samningi eða nánar um afstöðu kröfuhafa.

Stefnandi byggir á því að hann hafi greiðslugetu og kveður yfirlýsingu í umsókn um greiðsluaðlögun ekki nægja til gjaldþrotaskipta. Stefnandi eigi fjölmargar eignir og hafi ekki verið lagt fram neitt um að þær séu yfirveðsettar.

Vísar stefnandi til þess að gert sé ráð fyrir því að borgarar skuli eiga raunhæfan og virkan aðgang að því að leita réttar síns fyrir dómstólum og vísar til Mannréttindasáttmála Evrópu og alþjóðlegs samnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi. Þá kveður stefnandi hina umkröfðu fjárhæð málskostnaðartryggingarinnar vera of háa og ekki í samræmi við umfang málsins.  

Forsendur og niðurstaða

Fyrir liggur að þann 30. júní 2011 tilkynnti Umboðsmaður skuldara að móttekin hefði verið umsókn stefnanda og eiginkonu hans um greiðsluaðlögun. Þá liggur fyrir óstaðfest og ódagsett afrit af frumvarpi til samnings um greiðsluaðlögun, lagt fram af stefnanda. Er því ekki mótmælt af stefnanda að hann hafi sótt um greiðsluaðlögun, en ekki gat lögmaður stefnanda upplýst um afdrif þess frumvarps eða um efni mögulegs samnings um greiðsluaðlögun. Stefndi byggir á því að greiðsluaðlögunartímabil standi enn og hefur því ekki verið mótmælt af hálfu stefnanda.

Skilyrði greiðsluaðlögunar er það að einstaklingur sýni fram á það að hann sé eða verði um fyrirsjáanlega framtíð ófær um að standa í skilum með fjárskuldbindingar sínar, sbr. 1. mgr. 2. gr. laga nr. 101/2010, en samkvæmt 2. mgr. 2. gr. laganna telst maður ófær um að standa við fjárskuldbindingar sínar þegar ætla má að hann geti ekki eða eigi í verulegum erfiðleikum með að standa við fjárskuldbindingar sínar um fyrirséða framtíð með tilliti til eðlis skuldanna, eigna og fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna hans að öðru leyti.

Með því að sækja um slíka greiðsluaðlögun hefur stefnandi lýst því yfir að fjárhag hans og getu til að standa í skilum með fjárskuldbindingar sínar sé svo komið sem lýst er í 1. og 2. mgr. 2. gr. laga nr. 101/2010. Stefnandi kannast við að hafa sótt um greiðsluaðlögun og hefur lagt fram hluta frumvarps til samnings um greiðsluaðlögun, en ekki kemur fram í því hvers efnis það er að öllu leyti og liggur ekkert fyrir um afstöðu kröfuhafa til þess frumvarps eða hvort það varð að samningi.

Það er mat dómsins að með því að sækja um slíka greiðsluaðlögun, sem hefur ekki verið mótmælt að hafi verið gert og hefur ekki verið mótmælt að hafi verið samþykkt af Umboðsmanni skuldara, hafi stefnandi gefið yfirlýsingu sem sé sambærileg við yfirlýsingu skuldara skv. 4. tl. 2. mgr. 65. gr., sbr. 64. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. nr. 21/1991. Ekki hefur stefnandi byggt á því að greiðsluaðlögunartímabili sé lokið eða að hann hafi dregið umsókn sína til baka, sbr.  29. gr. laga nr. 101/2010. Þykir stefndi því hafa rennt nægum stoðum undir það að fjárhagur stefnanda sé þannig að hann sé ófær um greiðslu málskostnaðar í máli þessu þannig að fullnægt sé skilyrðum b liðar 1. mgr. 133. gr. laga nr. 91/1991, en ekki hefur það verið hrakið af stefnanda að fjárhagur hans sé svo sem ráða má af umsókn hans um greiðsluaðlögun sbr. ákvæði 1. og 2. mgr. 2. gr.  laga nr. 101/2010 og til hliðsjónar 64. og 65. gr. laga nr. 21/1991, en það þykir standa stefnanda næst að sýna fram á það að hann sé borgunarmaður fyrir málskostnaði þrátt fyrir umsókn hans um greiðsluaðlögun ef hann telur svo vera, enda eru gögn um fjárhag stefnanda honum sjálfum tiltækari en stefnda. Sjónarmið um aðgengi borgara að dómstólum og ótilgreind vísun til alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi geta ekki breytt þessu. Þá þykir ekki geta breytt þessu að ekki hafi verið lögð fram gögn um að eignir stefnanda séu yfirveðsettar, enda gera ákvæði 2. gr. laga nr. 101/2010 ráð fyrir að litið sé til eigna skuldara við mat þess hvort hann uppfylli skilyrði um greiðsluaðlögun.

Þykir því bera að fallast á kröfu stefnda um að stefnanda verði gert að setja tryggingu fyrir greiðslu málskostnaðar eins og nánar greinir í úrskurðarorði. Krafa um fjárhæð tryggingarinnar þykir ekki vera úr hófi en þegar hafa verið lögð fram 24 dómskjöl í málinu og má gera ráð fyrir töluverðri vinnu lögmanns stefnda við það.

Sigurður G. Gíslason, héraðsdómari, kveður upp úrskurð þennan.

Ú r s k u r ð a r o r ð :

Stefnandi, Guðjón Sigurðsson, skal innan tveggja vikna frá uppkvaðningu þessa úrskurðar setja tryggingu í formi peningagreiðslu eða bankaábyrgðar að fjárhæð kr. 1.500.000 fyrir greiðslu málskostnaðar í máli sínu gegn stefnda, Flóahreppi.