Fimmtudaginn 16. janúar 2003.
Nr. 415/2002.	Ákæruvaldið (Sigríður Jósefsdóttir saksóknari) gegn Birgi Engilbertssyni (Hilmar Ingimundarson hrl.)

 

Virðisaukaskattur. Tekjuskattur. Bókhald. Skilorð.

B var ákærður fyrir brot gegnum lögum um virðisaukaskatt, lögum um tekjuskatt og eignarskatt, lögum um tekjustofna sveitarfélaga, lögum um bókhald og almennum hegningarlögum. B gekkst við brotunum. Var hann dæmdur til að sæta fangelsi í sex mánuði, sem var skilorðsbundið í tvö ár, og til að greiða 16.900.000 krónur í sekt til ríkissjóðs.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Árni Kolbeinsson og Ingibjörg Benediktsdóttir.

Ríkissaksóknari skaut málinu til Hæstaréttar 26. ágúst 2002 í samræmi við yfirlýsingu ákærða um áfrýjun, en jafnframt af hálfu ákæruvalds, sem krefst þess nú að héraðsdómur verði staðfestur.

Ákærði krefst þess að refsing hans samkvæmt héraðsdómi verði milduð og skilorðsbundin.

Með vísan til forsendna hins áfrýjaða dóms verður hann staðfestur.

Ákærði verður dæmdur til að greiða allan áfrýjunarkostnað málsins, eins og nánar greinir í dómsorði.

Dómsorð:

Héraðsdómur skal vera óraskaður.

Ákærði, Birgir Engilbertsson, greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málsvarnarlaun skipaðs verjanda síns fyrir Hæstarétti, Hilmars Ingimundarsonar hæstaréttarlögmanns, 75.000 krónur.

 

Dómur Héraðsdóms Suðurlands 5. júlí 2002.

Mál þetta er  höfðað með ákæru Ríkislögreglustjóra, dags. 15. febrúar 2002, á hendur Birgi Engilbertssyni, kt. 300165-4869, Langholti 1 b, Árnessýslu

“I. Fyrir brot gegn lögum um virðisaukaskatt.

Með því að ákærði lét undir höfuð leggjast að standa skil á virðisaukaskattsskýrslum vegna sjálfstæðrar atvinnustarfsemi hans fyrir öll uppgjörstímabil virðisaukaskatts á árunum 1995 til og með 1998 að frátöldum tímabilunum janúar – febrúar, maí – júní og nóvember – desember 1996, en vegna þeirra skilaði ákærði virðsaukaskattsskýrslum þar sem tilgreindur var of lágur útskattur, skattskyld velta og rangar fjárhæðir innskatts og með þessu komst hann hjá að standa Tollstjóranum í Reykjavík skil innheimtum virðisaukaskatti, í samræmi við það sem lög áskilja, samtals að fjárhæð kr. 4.913.630 og sundurliðast sem hér greinir:

 

Uppgjörstímabil:                                Vantalin skattskyld                                                 Vangoldinn

                                                                velta:                                                        virðisaukaskattur:

Árið 1995                                                    

Janúar - febrúar                       kr.                 1.149.209                                            kr.                 272.782

Mars - apríl                               kr.                    171.797                                            kr.                   37.947

Maí - júní                                  kr.                    283.083                                            kr.                   64.528

Júlí - ágúst                                kr.                    627.286                                            kr.                 144.332

September - október               kr.                 1.047.257                                            kr.                 247.337

Nóvember - desember            kr.                    497.557                                            kr.                 117.090

                                                   kr.                 3.776.189                                            kr.                 884.016

Árið 1996

Janúar - febrúar                       kr.                    182.293                                            kr.                   41.012

Mars - apríl                               kr.                 1.428.752                                            kr.                 344.977

Maí - júní                                  kr.                 1.006.000                                            kr.                 267.013

Júlí - ágúst                                kr.                    633.267                                            kr.                 141.277

September - október               kr.                    785.735                                            kr.                 177.260

Nóvember - desember            kr.                      52.060                                            kr.                   30.181

                                                   kr.                 4.088.107                                            kr.              1.001.720

 

Árið 1997

Janúar - febrúar                       kr.                    189.724                                            kr.                   41.557

Mars - apríl                               kr.                    643.648                                            kr.                 152.268

Maí - júní                                  kr.                 1.653.207                                            kr.                 394.612

Júlí - ágúst                                kr.                 1.528.967                                            kr.                 346.417

September - október               kr.                    913.652                                            kr.                 181.621

Nóvember - desember            kr.                    894.893                                            kr.                   62.126

                                                   kr.                 5.824.091                                            kr.              1.178.601

Árið 1998

Janúar - febrúar                       kr.                 1.673.169                                            kr.                 329.465

Mars - apríl                               kr.                    522.088                                            kr.                   90.951

Maí - júní                                  kr.                 3.025.908                                            kr.                 608.214

Júlí - ágúst                                kr.                 1.183.895                                            kr.                 244.077

September - október               kr.                 2.057.041                                            kr.                 426.539

Nóvember - desember            kr.                    838.227                                            kr.                 150.047

                                                   kr.                 9.300.328                                            kr.              1.849.293

Samtals:                                   kr.           22.988.715                                             kr.           4.913.630

 

Telst þetta varða við 1. mgr. 40. gr. laga nr. 50, 1988, um virðisaukaskatt, sbr. 3. gr. laga nr. 42, 1995 og 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19, 1940, sbr. 1. gr. laga nr. 39, 1995 og 139. gr. laga nr. 82, 1998.

II.   Fyrir brot gegn lögum um tekjuskatt og eignaskatt og lögum um tekjustofna sveitarfélaga.

Með því að ákærði lét undir höfuð leggjast að telja fram til skatts tekjur af sjálfstæðri atvinnustarfsemi sinni á árunum 1995, 1996, 1997 og 1998, skila skattframtölum árin 1996, 1997, 1998 og 1999 og þar sem áætlanir skattstjórans í Reykjavík á tekjuskattsstofnum ákærða, framangreind fjögur ár, voru sem nam kr. 9.026.156 lægri en raunverulegir skattstofnar hans komst ákærði hjá greiðslu tekjuskatts og útsvars sem nam samtals kr. 4.057.097 og sundurliðast sem hér greinir:

Tekjuárið 1995

Tekjuskattsstofn samkvæmt niðurstöðu rannsóknar:                                                           kr.       3.540.972

Áætlaður tekjuskattsstofn með álagi:                                                                                      kr.       1.610.000

Vanframtalinn tekjuskattsstofn:                                                                                                kr.       1.930.972

Vangreiddur tekjuskattur, tekjuskattsprósenta 33,15                                                kr.              640.117

Sérstakur tekjuskattur á stofn yfir kr. 2.805.840 gjaldstig 5 %                                  kr.                36.758

Vangreitt útsvar, útsvarsprósenta 8,40                                                                        kr.              162.201

Vangreiddur tekjuskattur og útsvar gjaldaárið 1996 samtals:                                   kr.              839.074

Tekjuárið 1996

Tekjuskattsstofn samkvæmt niðurstöðu rannsóknar:                                                           kr.       3.533.933

Áætlaður tekjuskattsstofn með álagi:                                                                                      kr.       2.036.314

Vanframtalinn tekjuskattsstofn:                                                                                                kr.       1.497.619

Vangreiddur tekjuskattur, tekjuskattsprósenta 33,15                                                kr.              496.460

Sérstakur tekjuskattur á stofn yfir kr. 2.805.840 gjaldstig 5 %                                  kr.                36.404

Vangreitt útsvar, útsvarsprósenta 8,40                                                                        kr.              125.800

Vangreiddur tekjuskattur og útsvar gjaldaárið 1997 samtals:                                   kr.              658.664

Tekjuárið 1997

Tekjuskattsstofn samkvæmt niðurstöðu rannsóknar:                                                           kr.       4.468.089

Áætlaður tekjuskattsstofn með álagi:                                                                                      kr.       1.979.179

Vanframtalinn tekjuskattsstofn:                                                                                                kr.       2.488.910

Vangreiddur tekjuskattur, tekjuskattsprósenta 29,31                                                kr.              729.499

Sérstakur tekjuskattur á stofn yfir kr. 2.805.840 gjaldstig 5 %                                  kr.                83.112

Vangreitt útsvar, útsvarsprósenta 11,19                                                                      kr.              278.509

Vangreiddur tekjuskattur og útsvar gjaldaárið 1998 samtals:                                   kr.           1.091.120

Tekjuárið 1998

Tekjuskattsstofn samkvæmt niðurstöðu rannsóknar:                                                           kr.       7.008.655

Áætlaður tekjuskattsstofn með álagi:                                                                                      kr.       3.900.000

Vanframtalinn tekjuskattsstofn:                                                                                                kr.       3.108.655

Vangreiddur tekjuskattur, tekjuskattsprósenta 27,41                                                kr.              852.082

Sérstakur tekjuskattur á stofn yfir kr. 3.198.000 gjaldstig 7 %                                  kr.              266.745

Vangreitt útsvar, útsvarsprósenta 11,24                                                                      kr.              349.412

Vangreiddur tekjuskattur og útsvar gjaldaárið 1999 samtals:                                   kr.           1.468.239

 

                                                Vangreidd opinber gjöld samtals:                               kr.       4.057.097

Telst þetta varða við 2. mgr. 107. gr. laga nr. 75, 1981, um tekjuskatt og eignarskatt, sbr. 1. gr. laga nr. 42, 1995 um breytingu á þeim lögum og 2. mgr. 22. gr. laga nr. 4, 1995, um tekjustofna sveitarfélaga og 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19, 1940, sbr. 1. gr. laga nr. 39, 1995 um breyting á þeim lögum.

III.  Fyrir bókhaldsbrot.

Með því að ákærði lét undir höfuð leggjast að halda bókhald og gera ársreikninga, í samræmi við það sem lög áskilja, vegna sjálfstæðrar atvinnustarfsemi hans á árunum 1995, 1996, 1997 og 1998.

Telst þetta varða við 1. og 5. tölulið 1. mgr. 37. gr., sbr. 36. gr. laga nr. 145, 1994, um bókhald, sbr. 1. gr. laga nr. 37, 1995 um breytingu á þeim lögum og 2. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga, sbr. 1. gr. laga nr. 39, 1995.

Þess er krafist að ákærði verði dæmdur til refsingar fyrir framangreind brot.“

Í þinghaldi 19. júní sl. breytti fulltrúi ákæruvalds ákæruskjali og tók tillit til framlagðra gagna frá verjanda ákærða. Endanlegar fjárhæðir samkvæmt I. og II. kafla ákæruskjals eru eftirfarandi:       

„ Endanlegar fjárhæðir samkvæmt I. kafla ákæru eftir breytingu.

Uppgjörstímabil:                    Vantalin skattskyld                                                 Vangoldinn

                                                                velta:                                                        virðisaukaskattur:

Árið 1995                                                    

Janúar - febrúar                       kr.                 1.149.209                                            kr.                 272.782

Mars - apríl                               kr.                    171.797                                            kr.                   37.947

Maí - júní                                  kr.                    283.083                                            kr.                   64.528

Júlí - ágúst                                kr.                    627.286                                            kr.                 144.332

September - október               kr.                 1.047.257                                            kr.                 247.337

Nóvember - desember            kr.                    497.557                                            kr.                 117.090

                                                   kr.                 3.776.189                                            kr.                 884.016

 

Árið 1996

Janúar - febrúar                       kr.                    182.293                                            kr.                   41.012

Mars - apríl                               kr.                 1.428.752                                            kr.                 344.977

Maí - júní                                  kr.                 1.006.000                                            kr.                 267.013

Júlí - ágúst                                kr.                    633.267                                            kr.                 141.277

September - október               kr.                    785.735                                            kr.                 177.260

Nóvember - desember            kr.                      52.060                                            kr.                   30.181

                                                   kr.                 4.088.107                                            kr.              1.001.720

Árið 1997

Janúar - febrúar                       kr.                    189.724                                            kr.                   41.557

Mars - apríl                               kr.                    643.648                                            kr.                 152.268

Maí - júní                                  kr.                 1.653.207                                            kr.                 394.612

Júlí - ágúst                                kr.                 1.528.967                                            kr.                 346.417

September - október               kr.                    913.652                                            kr.                 181.621

Nóvember - desember            kr.                    894.893                                            kr.                   62.126

                                                   kr.                 5.824.091                                            kr.              1.178.601

Árið 1998

Janúar - febrúar                       kr.                 1.673.169                                            kr.                 329.465

Mars - apríl                               kr.                    522.088                                            kr.                   90.951

Maí - júní                                  kr.               2.306.660                                            kr.               431.998

Júlí - ágúst                                kr.                 1.183.895                                            kr.                 244.077

September - október               kr.                 2.057.041                                            kr.                 426.539

Nóvember - desember            kr.                    838.227                                            kr.                 150.047

                                                   kr.               8.581.080                                            kr.            1.673.077

 

Samtals:                                   kr.           22.269.467                                             kr.           4.737.414

 

II.  Endanlegar fjárhæðir samkvæmt II. kafla eftir breytingu.

Tekjuárið 1995

Tekjuskattsstofn samkvæmt niðurstöðu rannsóknar:                                                           kr.       3.540.972

Áætlaður tekjuskattsstofn með álagi:                                                                                      kr.       1.610.000

Vanframtalinn tekjuskattsstofn:                                                                                                kr.       1.930.972

Vangreiddur tekjuskattur, tekjuskattsprósenta 33,15                                                kr.              640.117

Sérstakur tekjuskattur á stofn yfir kr. 2.805.840 gjaldstig 5 %                                  kr.                36.758

Vangreitt útsvar, útsvarsprósenta 8,40                                                                        kr.              162.201

Vangreiddur tekjuskattur og útsvar gjaldaárið 1996 samtals:                                   kr.              839.074

Tekjuárið 1996

Tekjuskattsstofn samkvæmt niðurstöðu rannsóknar:                                                           kr.       3.533.933

Áætlaður tekjuskattsstofn með álagi:                                                                                      kr.       2.036.314

Vanframtalinn tekjuskattsstofn:                                                                                                kr.       1.497.619

Vangreiddur tekjuskattur, tekjuskattsprósenta 33,15                                                kr.              496.460

Sérstakur tekjuskattur á stofn yfir kr. 2.805.840 gjaldstig 5 %                                  kr.                36.404

Vangreitt útsvar, útsvarsprósenta 8,40                                                                        kr.              125.800

Vangreiddur tekjuskattur og útsvar gjaldaárið 1997 samtals:                                   kr.              658.664

Tekjuárið 1997

Tekjuskattsstofn samkvæmt niðurstöðu rannsóknar:                                                           kr.       4.468.089

Áætlaður tekjuskattsstofn með álagi:                                                                                      kr.       1.979.179

Vanframtalinn tekjuskattsstofn:                                                                                                kr.       2.488.910

Vangreiddur tekjuskattur, tekjuskattsprósenta 29,31                                                kr.              729.499

Sérstakur tekjuskattur á stofn yfir kr. 2.805.840 gjaldstig 5 %                                  kr.                83.112

Vangreitt útsvar, útsvarsprósenta 11,19                                                                      kr.              278.509

Vangreiddur tekjuskattur og útsvar gjaldaárið 1998 samtals:                                   kr.           1.091.120

Tekjuárið 1998

Tekjuskattsstofn samkvæmt niðurstöðu rannsóknar:                                                           kr.       6.289.407

Áætlaður tekjuskattsstofn með álagi:                                                                                      kr.       3.900.000

Vanframtalinn tekjuskattsstofn:                                                                                                kr.       2.389.407

Vangreiddur tekjuskattur, tekjuskattsprósenta 27,41                                                kr.            648.485

Sérstakur tekjuskattur á stofn yfir kr. 3.198.000 gjaldstig 7 %                                  kr.            167.258

Vangreitt útsvar, útsvarsprósenta 11,24                                                                      kr.            268.569

Vangreiddur tekjuskattur og útsvar gjaldaárið 1999 samtals:                                   kr.         1.084.312

 

                                                Vangreidd opinber gjöld samtals:                               kr.     3.673.170“

 

Að fram komnum ofangreindum breytingum á ákæruskjali játaði ákærði þá háttsemi sem honum er gefin að sök í öllum liðum ákæru. 

   Af hálfu ákærða er þess krafist að hann verði dæmdur til vægustu refsingar sem lög heimila. Þá krefst verjandi ákærða þess að honum verði tildæmd hæfileg málsvarnarlaun að mati réttarins.

Á grundvelli skýlausrar játningar ákærða á öllum liðum ákæruskjals var farið með málið og það dæmt á grundvelli 125. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð opinberra mála.  

Í gögnum málsins kemur fram að skattrannsóknarstjóra barst 20. apríl 1999 tilkynning frá skattstjóra Suðurlands sem leiddi til þess að rannsókn skattrannsóknarstjóra  á máli ákærða hófst formlega 18. ágúst 1999. Rannsókninni lauk með skýrslu skattrannsóknarstjóra 6. desember 1999 og sendi hann efnahagsbrotadeild ríkislögreglustjóra málið til meðferðar 4. ágúst 2000. Ákærði var yfirheyrður hjá ríkislögreglustjóra 30. maí 2001. Ákæra í máli þessu var gefin út 15. febrúar 2002.  Um málavexti vísast að öðru leyti til ákæruskjals.

Ákærði hefur þrisvar á árabilinu 1982 til 1996 gengist undir sektargreiðslur vegna brota á umferðarlögum. Þá var ákærði dæmdur í 75.000 króna sekt og til sviptingar ökuréttar í 12 mánuði 23. janúar 1998.  Með dómi 16. desember 1996 var ákærði dæmdur í 3 mánaða skilorðsbundið fangelsi fyrir brot gegn 1. mgr. 155. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. 

Brot ákærða á lögum um virðisaukaskatt sem tilgreind eru í I. kafla ákæruskjals stóðu yfir frá ársbyrjun 1995 til ársloka 1998 og varða þau við 1. mgr. 40. gr. laga nr. 50/1988. Lögunum um virðisaukaskatt var breytt með 3. gr. laga nr. 42/1995 og eiga lögin svo breytt við um virðisaukaskattskil ákærða öll árin, sbr. dóm Hæstaréttar í málinu nr. 274/2001. Ákærði hefur því með greindri háttsemi brotið gegn 1. mgr. 40. gr. laga um virðisaukaskatt, nr. 50/1988, sbr. 3. gr. laga nr. 42/1995. Með lögum nr. 39/1995 var 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 breytt og tók lagabreytingin gildi 1. júlí 1995. Virðisaukaskattur sem ákærði stóð ekki skil á eftir gildistöku laganna nam um fjórum milljónum króna. Er því uppfyllt það skilyrði laganna að brot lúti að verulegum fjárhæðum til að verknaður teljist vera meiri háttar brot. Verður því ákærði sakfelldur samkvæmt 262. gr. almennra hegningarlaga, sbr. 1. gr. laga nr. 39/1995 og 139. gr. laga nr. 82/1998.

Brot ákærða í II. kafla ákæruskjals tekur yfir fjögur ár í atvinnustarfsemi ákærða. Það leiddi til þess að ákærði komst hjá greiðslu tekjuskatts og útsvars sem nam 3.673.170 krónum vegna tekjuáranna 1995-1998. Þar sem um verulegar fjárhæðir var að ræða telst brot ákærða meiri háttar. Ákærði hefur því með greindri háttsemi brotið gegn 2. mgr. 107. gr. laga um tekju- og eignaskatt, nr. 75/1981, sbr. 1. gr. laga nr. 42/1995 og 2. mgr. 22. gr. laga nr. 4/1995 um tekjustofna sveitarfélaga og 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. 1. gr. laga nr. 39/1995. 

Brot ákærða í III. kafla ákæruskjals tekur yfir fjögur ár í atvinnustarfsemi ákærða, þ.e. árin 1995-1998 og telst brot hans meiriháttar. Ákærði hefur því með greindri háttsemi brotið gegn 1. og 5. tölulið 1. mgr. 37. gr., sbr 36. gr. laga 145/1994, sbr. 1. gr. laga nr. 37/1995 og 2. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. 1. gr. laga nr. 39/1995.

Í máli þessu var um að ræða brot sem framin voru vísvitandi og með skipulegum hætti í þeim tilgangi að halda eftir innheimtum skatti í stað þess að skila honum til ríkissjóðs og til að komast hjá greiðslu tekjuskatts og útsvars. Brot ákærða í máli þessu eru samkynja og verður að virða þau heildstætt sem samfellda brotastarfsemi, framhaldsbrot. Samkvæmt þessu hófst fyrningarfrestur vegna brota ákærða þegar umræddri brotastarfsemi lauk í desemberlok 1998 og eru þau því ófyrnd, sbr. 1. mgr. 82. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Fyrir liggur að ákærði vanrækti að halda bókhald og gera ársreikninga vegna starfsemi sinnar á árunum 1995-1998. Á sama hátt verður á líta á brot ákærða gegn bókhaldslögum sem framhaldsbrot.

Við ákvörðun refsingar verður til þess að líta að brot þau sem ákærða eru gefin að sök teljast meiriháttar. Hins vegar ber og að hafa í huga að ákærði hefur hreinskilnislega játað brot sín og að hann hefur ekki áður sætt refsingum, sem hér skipta máli. Jafnframt þykir rétt að líta til þess dráttar sem varð á rannsókn málsins. Að öllu þessu athuguðu þykir refsing ákærða hæfilega ákveðin fangelsi í 6 mánuði, en eftir atvikum þykir rétt að skilorðsbinda refsinguna eins og nánar segir í dómsorði.  Vanskil ákærða á virðisaukaskatti námu 4.737.414 krónum og vanskil staðgreiðslu opinberra gjalda námu 3.673.170 krónum, samtals 8.410.584 krónur. Samkvæmt 3. gr. laga nr. 42/1995 og 2. mgr. 107. gr. laga nr. 75/1981 varða brot á lögunum fésekt sem nemur að lágmarki tvöfaldri skattfjárhæðinni sem um ræðir. Af því virtu verður ákærða gert að greiða sekt í ríkissjóð sem telst hæfilega ákveðin 16.900.000 krónur. Skal ákærði sæta ella fangelsi í 8 mánuði verði sektin ekki greidd innan fjögurra vikna frá dómsuppkvaðningu.

Þá verður ákærði dæmdur til að greiða málsvarnarlaun skipaðs verjanda síns, Hilmars Ingimundarsonar hæstaréttarlögmanns, 65.000 krónur.

Ingveldur Einarsdóttir héraðsdómari kveður upp dóm þennan.

Dómsorð:

Ákærði, Birgir Engilbertsson, sæti fangelsi í sex mánuði, en fresta skal fullnustu refsingarinnar og hún niður falla að liðnum tveimur árum frá uppsögu dóms þessa haldi ákærði almennt skilorð 57. gr. almennra hegningarlaga  nr. 19/1940, sbr. 4. gr. laga nr. 22/1955.

Ákærði  greiði  16.900.000 krónur í sekt til ríkissjóðs innan fjögurra vikna frá birtingu dómsins að telja, en sæti ella fangelsi  í 8  mánuði.

    Ákærði greiði málsvarnarlaun skipaðs verjanda síns, Hilmars Ingimundarsonar hæstaréttarlögmanns,  65.000 krónur.