Fimmtudaginn 8. október 2015.
Nr. 189/2015.	Unnur Guðjónsdóttir (Björn Þorri Viktorsson hrl.) gegn Icelandair ehf. (Hrafnhildur Stefánsdóttir hrl.)

Uppsögn. Kjarasamningur. Sératkvæði.

U, sem starfað hafði sem flugmaður hjá I ehf., krafðist þess aðallega að viðurkennt yrði að uppsögn á ráðningarsamningi hennar við I ehf. væri ógild en til vara að hún hefði verið ólögmæt. Hélt U því fram að samkvæmt 11. grein starfsaldursreglna flugmanna hjá I ehf. hefði borið að leita umsagnar svonefnds starfsráðs áður en henni var sagt upp störfum. Í dómi Hæstaréttar kom fram að ástæðu uppsagnar U hefði ekki verið að rekja til misfellna eða vanrækslu í starfi, heldur þess að hlutlægt séð hefði skort á hæfni hennar sem flugmanns. Yrði skorti á hæfni flugmanns, sem staðreynd væri með prófi, ekki jafnað til þess að hann hefði vanrækt skyldur sínar eða gerst sekur um aðrar misfellur í starfi en það væri skilyrði þess að uppsögn flugmanns yrði borin undir starfsráð samkvæmt framangreindu ákvæði. Var því hafnað þeirri málsástæðu U að málsmeðferðarreglur hefðu verið brotnar við uppsögn hennar. Var jafnframt talið ósannað af hálfu U að ástæða uppsagnarinnar hefði verið önnur en tilgreind hefði verið í uppsagnarbréfi hennar. Þá hefði hún hvorki sýnt fram á að óeðlilega hefði verið staðið að þeim prófum sem hún féll á né að I ehf. hefði ekki uppfyllt skyldur sínar samkvæmt kjarasamningi til að veita henni nauðsynlega þjálfun. Var I ehf. því sýknað af kröfum U.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Helgi I. Jónsson og Benedikt Bogason og Ingveldur Einarsdóttir settur hæstaréttardómari.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 10. mars 2015. Hún krefst þess aðallega að viðurkennt verði að uppsögn ráðningarsamnings hennar og stefnda 30. júní 2011 sé ógild, en til vara að viðurkennt verði að uppsögnin og framkvæmd hennar hafi verið ólögmæt. Þá krefst áfrýjandi málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti.

Stefndi krefst staðfestingar héraðsdóms og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

I

Eins og rakið er í héraðsdómi réð áfrýjandi sig árið 2006 til starfa hjá stefnda sem flugmaður. Starfaði hún hjá honum frá því um vorið það ár og fram á haust og sama tímabil árið eftir. Áfrýjandi var í fæðingarorlofi í október 2007 og fram í júlí 2008. Áfrýjandi kom aftur til starfa hjá stefnda árið 2010 eftir tæplega þriggja ára fjarveru. 

Í málinu liggur fyrir bréf yfirflugstjóra stefnda 28. september 2010 til áfrýjanda, sem varðar annars vegar frammistöðu í þjálfun og hins vegar áminningu í tilefni af atviki vegna bilunar flugvélar stefnda í Kaupmannahöfn 22. ágúst 2010. Um fyrra atriðið vísaði yfirflugstjórinn til starfslokasamtals síns og áfrýjanda 17. september 2010 þar sem fram hafi komið hve miklum tíma stefndi hafi þurft að bæta við grunn- endur- og síþjálfun áfrýjanda. Hafi þurft að nota meiri tíma en almennt tíðkaðist hjá stefnda við grunnþjálfun og próf, bæði vegna „línuþjálfunar“ og OPC (Operators Proficiency Check). Um sumarið 2010 hafi einnig þurft að bæta við leggjum í „línuþjálfun.“ Á því tímabili hafi tvívegis verið haldinn fundur með áfrýjanda, þar sem staðgengill yfirflugstjóra og þjálfunarstjóri annars vegar og yfirflugstjóri hins vegar hafi farið yfir gang mála með áfrýjanda. Hafi áfrýjanda þar verið gerð sérstaklega grein fyrir því að frammistaða hennar í undangenginni „línuþjálfun“ væri ekki samkvæmt væntingum stefnda og yrði áfrýjandi að bæta frammistöðu sína í nokkrum veigamiklum atriðum. Að gefnu tilefni hafi verið sett upp auka fjögurra klukkustunda þjálfun í flughermi fyrir áfrýjanda í byrjun ágúst, þar sem framvinda í „línuþjálfun“ hafi ekki verið eins og vænst var. Með tilliti til þessa skuli það áréttað að verði af endurkomu áfrýjanda síðar í starf flugmanns hjá stefnda muni hinn síðarnefndi ekki, ef á þurfi að halda, bæta við auka þjálfun henni til handa með öðrum hætti en fram komi í kafla 3.2.2 í þjálfunarhandbók stefnda, þar sem fjallað sé um ófullnægjandi frammistöðu. Um síðara atriðið í bréfinu sagði að komið hafi upp bilun 22. ágúst 2010 í flugvél stefnda á flugvellinum í Kaupmannahöfn, sem valdið hafi því að heimkomudagur áhafnar raskaðist. Hafi framkoma áfrýjanda við áhafnavakt vegna framlengingar á dvöl í Kaupmannahöfn að mati stefnda verið ósæmileg og ekki í samræmi við það sem eðlilegt geti talist. Vegna viðbragða áfrýjanda í því máli teldi stefndi nauðsynlegt að áminna áfrýjanda, bæði vegna framkomu sinnar við áhafnavakt og fyrir að bregðast skyldum sínum sem flugmaður.

Eftir að áfrýjandi lauk störfum um haustið 2010 kom hún aftur til starfa hjá stefnda vorið 2011. Gekkst áfrýjandi 5. maí það ár undir áðurnefnt OPC próf, sem hún hafði fallið á tæplega mánuði fyrr, og féll áfrýjandi aftur á endurtekningarprófinu. Í skýrslu prófdómara um síðara prófið komu fram athugasemdir við ýmislegt, sem vantað hafi upp á hjá áfrýjanda til að útkoman væri viðunandi. Í kafla um meðhöndlun ófullnægjandi frammistöðu flugáhafnar í þjálfunarhandbók stefnda segir í grein 3.2.2 að nái flugliði ekki öllum þáttum færniprófs flugrekanda í tveimur tilraunum beri að vísa því til yfirflugstjóra til mats og ef það sé fýsilegt geti hann heimilað viðbótarþjálfun fyrir annað færnipróf.

 Óumdeilt er að á fundi áfrýjanda með yfirflugstjóra og þjálfunarstjóra stefnda 12. maí 2011 hafi verið rætt um stöðu áfrýjanda og þar komið fram að frekari þjálfun hennar væri ekki í boði. Hinn 17. sama mánaðar sendi áfrýjandi flugrekstrarstjóra stefnda tölvubréf og óskaði eftir að sér yrði veitt launalaust leyfi í að minnsta kosti eitt til tvö ár. Jafnframt kom þar fram að samskipti áfrýjanda við samstarfsfólk sitt og áhafnavakt hafi ávallt verið góð, en hún vildi biðjast afsökunar á þeim samskiptum sem áttu sér stað við „félagið“ í ágúst 2010. Með tölvubréfi 27. júní 2011 til áfrýjanda staðfesti  flugrekstrarstjórinn fyrir hönd stefnda að hann féllist á að áfrýjandi segði sjálf upp störfum hjá stefnda, en sú hugmynd mun hafa komið frá fulltrúa Félags íslenskra atvinnuflugmanna (FÍA) á fundi sama dag. Hinn 29. júní 2011 sendi áfrýjandi flugrekstrarstjóranum tölvubréf, þar sem hún kvaðst aldrei hafa óskað eftir að segja upp störfum, heldur væri það ósk hennar að aðilar leystu málið. Síðar sama dag sendi flugrekstrarstjórinn áfrýjanda tölvubréf, þar sem hann vísaði til „síðasta fundar okkar“, en þar mun átt við fundinn 27. júní 2011, sem áfrýjandi sat ásamt flugrekstrarstjóranum, yfirflugstjóra stefnda, staðgengli hans og fulltrúa FÍA. Var áfrýjanda þar tilkynnt sú ákvörðun félagsins að segja henni upp störfum með vísan til þjálfunarsögu undanfarinna ára og þar sem hún hefði ekki staðist hæfniskröfur félagsins. Þar sem áfrýjandi hygðist ekki nýta sér tilboð stefnda um að segja upp störfum segði félagið henni „hér með“ upp störfum með samningsbundnum uppsagnarfresti og yrði „af ofangreindum ástæðum ekki um endurráðningu að ræða.“ Degi síðar sendi starfsmannastjóri stefnda áfrýjanda bréf, þar sem sagði að í framhaldi af viðræðum milli áfrýjanda og flugrekstrarstjóra stefnda „fyrr í þessum mánuði, staðfestist hér með að ákveðið hefur verið að segja þér upp starfi þínu hjá félaginu frá og með 1. júlí 2011 með samningsbundnum uppsagnarfresti.“

II

Samkvæmt 1. málsgrein 13. greinar starfsaldursreglna flugmanna stefnda, sem eru hluti af kjarasamningi FÍA og stefnda, er hlutverk starfsráðs, sem eftir 1. málsgrein 12. greinar reglnanna er skipað tveimur fulltrúum hvors aðila og oddamanni, a. að gera starfsaldurslista og skera úr öllum ágreiningi, sem kann að rísa út af starfsaldursreglum eða röð á starfsaldurslista, b. að veita umsagnir um þau atriði, sem um er rætt í 11. grein reglnanna og c. að úrskurða um önnur atriði, sem stefndi og FÍA koma sér saman um að leggja undir úrskurð þess. Í fyrri málslið 2. málsgreinar 13. greinar er kveðið á um að úrskurðir starfsráðs séu endanlegir og bindandi fyrir báða aðila og verði ekki skotið til dómstóla. Í síðari málslið málsgreinarinnar segir að þetta gildi þó ekki um umsagnir, sem ráðið gefur samkvæmt ákvæðum 11. greinar reglnanna.

Síðastnefnt ákvæði hljóðar svo:

„Um misfellur í starfi.

Ef flugmaður vanrækir skyldur sínar eða gerist sekur um aðrar misfellur í starfi, eða stórfelldar ávirðingar utan starfs, svo stjórn eða forstjóri félagsins telji ástæðu til aðvörunar, starfsbanns um stundarsakir, stöðulækkunar eða uppsagnar getur hvor aðili fyrir sig, flugmaður (eða FÍA fyrir hans hönd) eða félagið skotið þeirri ákvörðun til umsagnar starfsráðs. Ekki er heimilt að segja flugmanni upp starfi fyrr en umsögn starfsráðs liggur fyrir, enda skal hún liggja fyrir innan tveggja vikna frá því að málið er afhent starfsráði.“

Í bréfi stefnda til starfsráðs 10. ágúst 2012 sagði að leita þyrfti umsagnar ráðsins í öllum tilvikum þegar flugmanni væri sagt upp starfi vegna þess að hann vanrækti skyldur sínar, gerðist sekur um aðrar misfellur í starfi eða stórfelldar ávirðingar utan starfs. Samkvæmt því er það skilningur stefnda að skylt sé að bera undir starfsráð mál vegna vanrækslu í starfi eða misfellna í því þegar segja á upp flugmanni.

Ástæðu uppsagnar áfrýjanda var á hinn bóginn ekki að rekja til misfellna eða vanrækslu í starfi, heldur þess að hlutlægt séð skorti á hæfni hennar sem flugmanns. Verður skorti á hæfni flugmanns, sem staðreynd er með prófi, ekki jafnað til þess að hann vanræki skyldur sínar í starfi eða gerist sekur um aðrar misfellur í því, en það er sem fyrr segir skilyrði þess að uppsögn flugmanns verði borin undir starfsráð. Samkvæmt þessu verður hafnað þeirri málsástæðu áfrýjanda að málsmeðferðarreglur hafi verið brotnar við uppsögn hennar.

Áfrýjanda var eins og áður greinir sagt upp starfi með tölvubréfi flugrekstrarstjóra stefnda 29. júní 2011. Sagði þar að vegna þess að áfrýjandi hafi ekki staðist hæfniskröfur stefnda við ráðningu um vorið sama ár og með vísan til þjálfunarsögu undanfarinna ára væri það ákvörðun stefnda að segja henni upp starfi. Mátti áfrýjanda vera ljóst af uppsagnarbréfinu, sem staðfest var með bréfi starfsmannastjóra stefnda degi síðar, hver var ástæða uppsagnar hennar. Þá hefur stjórnarformaður stefnda staðfest fyrir dómi að starfsmannastjórinn og flugrekstrarstjórinn í umboði hins síðarnefnda hafi haft heimild stjórnar stefnda til að segja áfrýjanda upp starfi sínu.

Ósannað er af hálfu áfrýjanda að uppsögn hennar hafi verið að rekja til annarrar ástæðu en þeirrar, sem vísað var til í áðurnefndu uppsagnarbréfi flugrekstrarstjóra stefnda, en hún var sem fyrr segir sú að áfrýjandi stóðst ekki hæfniskröfur stefnda. Hefur áfrýjandi hvorki sýnt fram á að óeðlilega hafi verið staðið að þeim prófum, sem hún féll á, né að stefndi hafi ekki uppfyllt skyldur sínar samkvæmt kjarasamningi til að veita henni nauðsynlega þjálfun. Liggur þvert á móti fyrir í málinu að áfrýjandi hafi fengið meiri þjálfun en almennt er gert ráð fyrir samkvæmt þjálfunarhandbók stefnda. Þá hefur flugstjóri hjá stefnda, sem var með áfrýjanda í þjálfun í flughermi fyrir fyrra prófið, skýrt svo frá að æfa hafi þurft frekar mörg atriði, sem áfrýjandi hafi skort hæfni í, og það því verið mat hans að hún væri ekki undir það búin að fara í hæfnispróf og standast það. Hann hafi margsinnis sagt henni að fara ekki í prófið fyrr en svo yrði, en áfrýjandi aftur á móti vísað til þess að hún ætti rétt á því.

Samkvæmt framansögðu, en að öðru leyti með vísan til forsendna hins áfrýjaða dóms verður hann staðfestur.

Rétt er að að hvor aðila beri sinn kostnað af rekstri málsins fyrir Hæstarétti.

Dómsorð:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður.

Málskostnaður fyrir Hæstarétti fellur niður.

Sératkvæði

Benedikts Bogasonar

Ég er ósammála meirihluta dómenda um niðurstöðu málsins af eftirfarandi ástæðum:

Eins og greinir í dómi meirihlutans eru starfsaldursreglur flugmanna Flugleiða hf. hluti af kjarasamningi stefnda og Félags íslenskra atvinnuflugmanna (FÍA). Á grundvelli þeirra reglna starfar svonefnt starfsráð og er verkefnum þess lýst í 13. grein reglnanna. Þar segir meðal annars að hlutverk ráðsins sé að að veita umsagnir eftir 11. grein reglnanna en það ákvæði fjallar um misfellur í starfi. Í greininni segir að vanræki flugmaður „skyldur sínar eða gerist sekur um aðrar misfellur í starfi, eða stórfelldar ávirðingar utan starfs, svo stjórn eða forstjóri félagsins telji ástæðu til aðvörunar, starfsbanns um stundarsakir, stöðulækkunar eða uppsagnar [geti] hvor aðili fyrir sig, flugmaður (eða FÍA fyrir hans hönd) eða félagið skotið þeirri ákvörðun til umsagnar starfsráðs.“ Í greininni segir síðan að ekki sé „heimilt að segja flugmanni upp starfi fyrr en umsögn starfsráðs liggur fyrir, enda [skuli] hún liggja fyrir innan tveggja vikna frá því að málið er afhent starfsráði.“

Með bréfi flugrekstarstjóra stefnda 29. júní 2011 til áfrýjanda var henni sagt upp starfi sem flugmaður hjá félaginu og tilkynnt að hún yrði ekki endurráðin til þess. Í bréfinu kom fram að ástæða uppsagnarinnar væri að áfrýjandi hefði ekki staðist hæfniskröfur félagsins við ráðningu þá um vorið. Að auki var vísað til þjálfunarsögu hennar hjá félaginu. Uppsögnin var síðan áréttuð með bréfi starfsmannastjóra stefnda 30. sama mánaðar.

Í starfi sínu hjá stefnda hvíldi sú skylda á áfrýjanda að halda við þekkingu sinni og þjálfun sem flugmaður og gangast undir viðeigandi próf því til staðfestingar. Ef misbrestur varð í þeim efnum var um að ræða misfellur í starfi í skilningi 11. greinar starfsaldursreglnanna. Er þetta einnig í samræmi við þann tilgang reglnanna að tryggja starfsöryggi flugmanna og að faglegra sjónarmiða sé gætt. Þá tel ég að skýra verði umrædda grein reglnanna þannig að stefnda sé óheimilt að grípa til uppsagnar á þessum grundvelli án þess að afla umsagnar starfsráðs. Verður niðurlag ákvæðisins ekki skilið á annan veg en að um fortakslausa skyldu sé að ræða, enda verður í ljósi tilgangs reglnanna að skýra þetta ákvæði áfrýjanda í hag að því marki sem vafi leikur á túlkun þess. Þar sem stefndi aflaði ekki umsagnar starfsráðs áður en hann sagði áfrýjanda upp starfi var málsmeðferðin ekki í samræmi við þær skyldur sem stefndi hafði gengist undir samkvæmt 11. grein starfsreglnanna.

Þótt uppsögnin hafi verið háð þessum annmarka stendur hún óhögguð enda verður áfrýjandi ekki gegn vilja stefnda sett aftur í sitt fyrra starf. Af þeim sökum tel ég að hafna beri aðalkröfu áfrýjanda um að uppsögnin verði dæmd ógild. Aftur á móti tel ég að taka beri varakröfu áfrýjanda til greina með því móti að viðurkennt verði að uppsögnin hafi verið stefnda óheimil, enda hefur hún lögvarða hagsmuni af því að fá viðurkenningardóm um þá kröfu, sbr. 2. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Þá tel ég að dæma eigi stefnda til greiðslu málskostnaðar á báðum dómstigum.

Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 8. desember 2014.

Mál þetta, sem dómtekið var hinn 10. nóvember sl., var höfðað fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur af Unni Guðjónsdóttur, Tröllateigi 16, Mosfellsbæ, á hendur Icelandair ehf., Reykjavíkurflugvelli, Reykjavík, með stefnu áritaðri um birtingu 4. febrúar 2013.

Dómkröfur stefnanda eru þær aðallega, að viðurkennt verði með dómi, að uppsögn ráðningarsamnings stefnanda og stefnda, hinn 30. júní 2011, sé ógild.  Til vara, að viðurkennt verði með dómi að uppsögnin og framkvæmd hennar hafi verið ólögmæt.

Þá krefst stefnandi málskostnaðar úr hendi stefnda, auk virðisaukaskatts á málflutningsþóknun.

Endanlegar dómkröfur stefnda eru að hann verði sýknaður af öllum kröfum stefnanda.

Stefndi krefst einnig málskostnaðar úr hendi stefnanda, að mati dómsins.

II

Málavextir eru þeir, að stefnandi hóf störf hjá stefnda á árinu 1998, fyrst sem flugfreyja, en var fastráðin sem flugmaður 15. september 2006, eftir sex mánaða reynslutíma, og vann hún til 30. september það ár.  Hún kom aftur til starfa 15. mars 2007 og var þá ráðin til 30. september 2008.  Hún kom aftur til starfa 25. maí 2010 og starfaði til 31. ágúst 2010.  Hún kom enn á ný til starfa 28. mars 2011 og starfaði til 30. september 2011.  Stefnanda var sagt upp störfum með bréfum, dagsettum 29. og 30. júní 2011 og var ekki óskað eftir vinnuframlagi hennar á uppsagnarfresti.  Ástæða uppsagnarinnar var sögð sú, að hún stæðist ekki hæfniskröfur stefnda þrátt fyrir að hafa fengið mun meiri þjálfun af hálfu félagsins en almennt gerist um flugmenn þess, með tilheyrandi kostnaði.

Stefnandi hafði sæti nr. 251 af 295 á starfsaldurslista flugmanna Flugleiða hf./Icelandair ehf., sem gilti frá 15. febrúar 2012 til 15. febrúar 2013.  Stefnandi kveður að á flugmannsferli sínum hjá stefnda hafi hún ætíð flogið farþegavélum félagsins.  Líkt og aðrir flugmenn sem ráðnir eru til stefnda séu yngstu flugmennirnir á framangreindum lista ráðnir yfir háannatíma í farþegaflugi, frá vori fram á haust.  Stefnandi kveðst hafa staðist allar kröfur yfirvalda og einnig sérkröfur stefnda, sem gerðar séu til flugmanna.  Hún hafi fengið endurnýjaða tegundaráritun á vegum stefnda á Boeing 757 flugvélar alls fimm sinnum, 30. mars 2006, 30. júní 2006, 27. mars 2007, 4. október 2007 og 16. ágúst 2010.  Þess utan hafi hún útskrifast úr þjálfunarprógrammi með fullnægjandi hætti 22. júlí 2006, 19. júní 2007 og 16. ágúst 2010.

Stefnandi var í fæðingarorlofi frá október 2007 og fram í júlí 2008 og kveðst þá hafa gert ráðstafanir til að koma aftur til vinnu og fá flugskírteini og tegundaráritanir endurnýjaðar.  Hún hafi orðið við sérstakri beiðni stefnda um að koma ekki til starfa á þeim tíma, þar sem fyrir hafi legið uppsögn í hennar hópi, sem hafi átt að taka gildi í lok september 2008.  Stefnda hafi ekki þótt taka því að senda hana í kostnaðarsama þjálfun, þar sem ljóst hafi verið að starfstími það árið hefði einungis orðið u.þ.b. fimm vikur.  Stefndi hafi auk þess borið því við að eldsneytiskostnaður hefði hækkað verulega og því væri leitað allra leiða til að spara í rekstrinum.  Stefnandi hafi fallist á að taka ekki sæti flugmanns og sleppa allri þjálfun það árið gegn fullyrðingu stefnda um að tekið yrði tillit til þess við endurkomu og öll nauðsynleg þjálfun yrði þá í boði.

Engar sumarráðningar hafi verið hjá stefnda árið 2009 vegna samdráttar í flugi það árið.  Stefnandi hafi því verið með útrunnin flugskírteini þar sem hún hafi orðið við beiðni stefnda árið áður um að fara ekki í þjálfun.  Hún hafi þar af leiðandi haft litla möguleika á að sækja sér vinnu erlendis, eins og margir samstarfsmenn hennar hafi gert það árið.  Stefnandi kveður, að sérstaklega hafi verið um það samið, þegar hún hafi fallist á að sleppa þjálfun og flugmannsstörfum árið 2008, að hún fengi alla þá þjálfun sem nauðsynleg yrði þegar hún sneri aftur til starfa.  Stefnandi hafi komið aftur til starfa hjá stefnda árið 2010 og starfað frá miðju sumri og út ágúst það ár.  Stefnandi kveðst hafa staðist allar kröfur og hæfnispróf hjá stefnda á þeim tíma.

Hinn 21. ágúst 2010 var stefnandi flugmaður í kvöldflugi stefnda til Kaupmannahafnar.  Mótorbilun kom upp í vélinni í Kaupmannahöfn og fékkst ekki flugvirki til viðgerða fyrr en seint kvöldið eftir.  Stefnandi kveður að þar sem hún hefði átt að eiga frí og hefði gert ráðstafanir af því tilefni 23., 24. og 25. ágúst, hefði hún óskað eftir því að komast heim, fá lausn undan starfsskyldum og fá frí á áætluðum tíma.  Hún hafi leitað til áhafnavaktar með málið en ekki hafi verið orðið við óskum hennar, þrátt fyrir að þáverandi formaður FÍA hefði tjáð henni að hún ætti fullan rétt á slíku við þessar aðstæður.  Eftir að stefnandi hafi talað við áhafnavaktina og óskað eftir því að leitað yrði leiða til að leysa hana undan starfsskyldum á frídögum hennar, hafi Hilmar B. Baldursson flugrekstrarstjóri hringt í hana og verið reiður vegna óska hennar.  Hafi stefnandi ítrekað í því samtali að hún myndi ekki yfirgefa flugstjórann við þessar aðstæður en jafnframt hafi hún óskað eftir því að kannaður yrði möguleiki á því að annar mannaði vélina fyrir hana.  Viðgerð vélarinnar reyndist tafsamari en áætlað var og flugu því stefnandi og flugstjóri með farþegavél til Íslands 24. ágúst.

Hinn 17. september 2010 kallaði Hilmar Baldursson flugrekstrarstjóri stefnanda á fund með Þorgeiri Haraldssyni yfirflugstjóra í tilefni af hópuppsögnum flugmanna þá um haustið.  Stefnandi kveður, að á fundinum hafi komið fram að flugrekstrar­stjórinn væri afar óánægður með stefnanda vegna fyrrnefnds atviks, hann hafi talað um að nauðsynlegt væri að „stoppa stefnanda af“ sem flugmann og sagst naga sig í handarbökin yfir því að hafa ekki gert það fyrr.  Stefnandi kveðst á þeim tíma hafa lokið þjálfunarprógrammi félagsins og útskrifast úr því með eðlilegum hætti 16. ágúst þá um sumarið.  Kveður hún svokallaða línuþjálfun hafa tekið lengri tíma en áður, þar sem hún hefði hvorki fengið þjálfun né flogið flugvél í tæp þrjú ár.  Stefnandi kveðst hafa mótmælt framkomnum ásökunum á fundinum.  Flugrekstrarstjórinn hafi tekið því illa og beinlínis hótað stefnanda með því að erfitt yrði fyrir hana að koma aftur til starfa hjá félaginu.  Í lok fundarins hafi flugrekstrarstjórinn boðað að stefnanda yrði sent bréf í framhaldi fundarins.

Stefnandi kveðst hafa látið formann FÍA vita af málinu.  Eftir að stefnandi hafi móttekið áminningarbréf, hinn 5. október 2010, sem dagsett var 28. september 2010, hafi formaður FÍA svarað með bréfi, dagsettu 7. október 2010, og mótmælt formlega áminningu vegna fyrrgreinds atviks í Kaupmannahöfn og samskipta við áhafnavaktina.  Stefnandi kveður Þorgeir Haraldsson yfirflugstjóra, sem ritað hafi áminningarbréfið að beiðni flugrekstrarstjóra, hafa móttekið bréfið og staðfest viðtöku mótmælanna hinn 11. október 2011 en engin svör hafi borist við því bréfi.

Í framangreindu áminningarbréfi, dagsettu 28. september 2010, er vísað í „starfslokasamtal“ stefnanda 17. september sl. „þar sem fram kom hversu miklum auka tíma Icelandair hefur þurft að bæta við grunn-, endur- og síþjálfun“ hennar.  Í bréfinu er því næst rakið hversu mikill tími fór í þjálfun stefnanda árið 2006, umfram þann tíma sem almennt sé gert ráð fyrir.  Fram kemur að þá um sumarið hafi í tvígang verið haldinn fundur með stefnanda þar sem staðgengill yfirflugstjóra og þjálfunarstjóri annars vegar og yfirflugstjóri hins vegar hafi farið yfir gang mála.  Stefnanda hafi sérstaklega verið gerð grein fyrir því að frammistaða hennar í undangenginni línuþjálfun hafi ekki verið samkvæmt væntingum félagsins og að hún yrði að bæta frammistöðu sína í nokkrum veigamiklum atriðum.  Fjögurra klukku­stunda aukaþjálfun í flughermi hafi verið sett upp fyrir stefnanda í byrjun ágúst þar sem framvinda í línuþjálfun hefði ekki verið í samræmi við væntingar.  Í bréfinu segir síðan að komi til endurkomu stefnanda í starf flugmanns hjá stefnda muni félagið ekki, ef á þurfi að halda, bæta við aukaþjálfun henni til handa með öðrum hætti en því sem fram komi í þjálfunarhandbók félagsins sem fjalli um „Handling og unsatisfactory proficiensy-Flight Crew“.  Að lokum er í bréfinu rakin sú atburðarás sem varð vegna bilunar í flugvél í Kaupmannahöfn og greint er frá hér að framan.  Að mati félagsins hafi samskipti stefnanda við áhafnavaktina verið ósæmileg og ekki í samræmi við það sem eðlilegt geti talist.  Farið hafi verið yfir efnisatriði þeirra samskipta á fundinum 17. september, sem og viðræður flugrekstrarstjóra við áhafnavaktina meðan á málinu hafi staðið.  Vegna viðbragða stefnanda í umræddu máli og framkomu við áhafnavakt hafi félagið talið nauðsynlegt að áminna stefnanda.  Var hún talin hafa brugðist skyldum sínum sem flugmaður.

Stefnandi kveður þetta allt hafa gengið eftir þegar námskeið, þjálfun og undirbúningur hafi hafist í lok mars 2011.  Stefnandi hafi þá fengið vinnuskrá fyrir apríl og þar hafi komið fram að fyrsta flug hennar, FI 520, væri áætlað 18. apríl með flugstjóranum Hilmari B. Baldurssyni flugrekstrarstjóra.  Kveður stefnandi að þetta hafi valdið sér miklu hugarangri.

Stefnandi kveður að í framhaldi af námskeiði hér heima hafi hún farið fjórar klukkustundir í flughermi í Kaupmannahöfn í apríl 2011, ásamt einum af flugstjórum félagsins, sem einnig hafi verið að endurnýja réttindi sín.  Í þeirri þjálfun hafi stefnandi lítið fengið að fljúga sjálf, mun minna en hún hafi reiknað með.  Sá sem hafi annast þjálfunina hafi talið að stefnandi þyrfti meiri þjálfun fyrir prófið og hafi hann af því tilefni haft samband við Hilmar Baldursson, Þorgeir Haraldsson og Össur Brynjólfsson þjálfunarstjóra stefnda.  Eftir þann fund hafi verið ákveðið að stefnandi fengi enga frekari þjálfun af hendi félagsins fyrir hæfnisprófið.  Ástæðu þess hafi þjálfarinn sagt vera fyrrgreint áminningarbréf frá 17. september 2010.

Stefnandi kveðst þó hafa farið í prófið, OPC#42, og útskrifast með LPC-réttindi þar sem hún hefði með fullnægjandi hætti uppfyllt kröfur um endurnýjun flugskírteinis en ekki þær kröfur sem stefndi geri til OPC-prófs.

Í skýrslu Baldvins Birgissonar flugstjóra Icelandair ehf., sem annaðist prófið, til Þorgeirs Haraldssonar yfirflugstjóra, dagsettri 13. apríl 2011, segir: „Mér var ljóst fyrir þetta OPC hver staða Unnar var sbr. póst þinn dags. 11. Apr. 2011 þar sem þú óskar eftir að ég skoðið ákveðin atriði auk hefðbundins OPC#42.“

Í kjölfar þessarar niðurstöðu fór stefnandi í endurtökupróf í Kaupmannahöfn hinn 5. maí 2011, án frekari þjálfunar af hendi stefnda.  Þórarinn Hjálmarsson flugstjóri Icelandair ehf. annaðist prófið og í skýrslu hans til Þorgeirs Haraldssonar yfirflugstjóra kemur eftirfarandi fram: „Hér var um að ræða OPC nr. 2 þar sem fyrra hafði ekki gengið sem skyldi.  Sem fylgiskjal er LOFT prógrammið sent með til upplýsinga um hvað gert var í þessu OPC, sem var samið gagngert fyrir þetta próf.“  Síðan segir: „Niðurstaða mín eftir þetta OPC er að flugmannshæfileikar UGU eru ekki með þeim hætti að vogandi sé að hafa hana sem flugmann hjá þessu fyrirtæki.  Svo ég vitni í mína fyrri skýrslu þá er UGU góður félagi sem ætti alvarlega að skoða annað starf en að fljúga flugvél.“

Stefnandi kveður, að hún hafi verið kölluð á fund yfirflugstjóra og þjálfunarstjóra hinn 12. maí 2011.  Á fundinum hafi verið rætt um stöðu stefnanda og að frekari þjálfun væri ekki í boði.  Henni hafi verið ráðlagt að óska eftir launalausu leyfi hjá félaginu og fara ekki í annað endurtökupróf við svo búið.  Stefnandi kveðst hafa farið eftir þessum ráðleggingum og óskaði eftir slíku leyfi á fundinum.  Hinn 16. maí 2011 hafi Þorgeir Haraldsson yfirflugstjóri svo hringt í hana og tilkynnti henni að Hilmar Baldursson flugrekstrarstjóri hefði alfarið hafnað slíkum hugmyndum.

Að kvöldi 16. maí 2011 skrifaði stefnandi tölvupóst til flugrekstrarstjóra og óskaði eftir því að þessi ákvörðun yrði endurskoðuð og henni veitt launalaust leyfi í að minnsta kosti eitt til tvö ár.  Henni gæfist þá kostur á að öðlast meiri reynslu og verða betur í stakk búin til að vinna fyrir stefnda í framtíðinni.  Í bréfinu tók hún fram að samskipti hennar við samstarfsfólk og áhafnavakt hefðu ávallt verið góð.  Jafnframt baðst hún afsökunar á framangreindum samskiptum í ágúst 2010.

Daginn eftir, 17. maí 2011, kveðst stefnandi hafa átt annan fund með yfirflugstjóra og þjálfunarstjóra.  Fulltrúi FÍA hafi mætt með henni á fundinn.  Stefnandi kveður, að á þeim fundi hafi yfirflugstjóri og þjálfunarstjóri lýst því yfir, að málið liti nú allt betur út.  Bréf stefnanda hefði borist flugrekstrarstjóra kvöldið áður, málið væri nú í hans höndum og bíða þyrfti viðbragða hans.  Þeir hafi lýst mikilli ánægju með bréf stefnanda og efni þess.

Með tölvuskeyti, dagsettu 21. maí 2011, staðfesti flugrekstrarstjóri móttöku beiðni stefnanda um launalaust leyfi.  Sagðist hann ekki hafa komið að máli stefnanda þá um vorið en myndi fara yfir beiðnina með Þorgeiri og Hauki og hafa samband síðar í þeirri viku.

Hinn 27. júní 2011 kveðst stefnandi hafa verið kölluð á fund flugrekstrarstjóra, yfirflugstjóra og staðgengils yfirflugstjóra.  Einnig hafi fulltrúi FÍA mætt á fundinn.  Stefnandi kveður flugrekstrarstjóra hafa byrjað fundinn á því að lýsa því að hann hefði ekki komið að málum stefnanda fyrr um vorið.  Á fundinum hafi stefnanda verið gert ljóst að henni yrði ekki veitt launalaust leyfi enda engin ástæða til þess.  Fulltrúi FÍA hafi þá spurt hvort ekki væri betra að stefnandi segði sjálf upp störfum og hafi flugrekstrarstjóri sagst ætla að skoða það og ráðfæra sig við starfsmannastjóra félagsins.  Stefnandi hafi sagt að hún skildi ekki afstöðu flugrekstrarstjóra enda hefði hún flogið fyrir félagið í þrjú ár og ávallt staðist öll próf félagsins.  Ekki væri sanngjarnt að líta til þess að línuþjálfun hefði orðið lítillega lengri árið 2010 en handbækur gerðu ráð fyrir.  Stefnandi hafi þá verið að mæta eftir nálega þriggja ára fjarveru frá flugi, meðal annars af tillitssemi og samkvæmt óskum stefnda sjálfs árið 2008.  Spurningu fulltrúa FÍA um hvort flugrekstrarstjóri myndi veita stefnanda meðmæli hafi hann svarað að það gæti hann ekki gert en hann skyldi ekki standa í vegi hennar kysi hún að leita starfa annars staðar.

Með tölvupósti síðar um daginn hafi Hilmar Baldursson flugrekstrarstjóri sent stefnanda erindi þess efnis, að stefndi samþykkti að stefnandi segði upp störfum sínum hjá félaginu.  Ganga þyrfti frá málinu fyrir mánaðamót og hafi hann óskað eftir því að stefnandi léti hann vita hvort hún kysi að fara þessa leið.

Í kjölfarið, eða hinn 28. júní 2011, sendi stefnandi erindi til Svala Björgvinssonar, starfsmannastjóra stefnda, og kvartaði þar yfir framgöngu og framkomu flugrekstrarstjóra í sinn garð.  Lýsti hún þar einelti og ómálefnalegri framgöngu flugrekstrarstjórans, allt frá því í ágúst 2010.  Óskaði hún eftir því að starfsmannastjóri gripi til nauðsynlegra aðgerða, þar sem siðareglur og jafnréttisstefna félagsins tækju skýrt á meintu óréttlæti, sem hún taldi sig verða fyrir í störfum sínum fyrir félagið.

Hinn 29. júní 2011 sendi stefnandi flugrekstrarstjóra svar við tölvupósti hans frá 27. júní og kvaðst þar aldrei hafa óskað eftir því að segja upp störfum sínum hjá félaginu.  Ósk hennar hefði alltaf verið sú að aðilar gætu leyst málin.  Eins og að framan greinir sagði flugrekstrarstjóri stefnanda upp störfum þann sama dag, með samningsbundnum uppsagnarfresti, og tilkynnti henni jafnframt að ekki yrði um endurráðningu að ræða.

Með bréfi starfsmannastjóra stefnda, dagsettu 30. júní 2011, var henni einnig sagt upp störfum frá og með 1. júlí 2011, með samningsbundnum uppsagnarfresti.  Engar frekari ástæður voru tilgreindar í bréfinu, utan þess að vísað var til viðræðna stefnanda og flugrekstrarstjóra félagsins fyrr í mánuðinum.

Í kjölfar þessa ræddi fulltrúi FÍA við fyrirsvarsmenn stefnda, í því skyni að fá ákvörðun þessari breytt í launalaust leyfi.  Jafnframt fór stefnandi utan, lauk þar prófum til endurnýjunar á réttindum sínum og bætti við sig réttindanámi á Boeing 737 flugvélar.  Fram til þess hafði hún flogið Boeing 757 vélum stefnda.

Þá starfaði stefnandi sem flugmaður hjá flugfélagi í Bretlandi frá sumri 2012 til nóvember sama ár.  Stefnandi kveðst hafa staðist öll próf og réttindanám á þessum tíma og bætt verulega við reynslu sína sem flugmaður.  Allt hafi gengið að óskum í störfum hennar og hafi hún verið beðin um að koma aftur til starfa hjá hinu breska flugfélagi.

FÍA kærði uppsögn stefnanda til starfsráðs og krafðist þess að uppsögnin yrði úrskurðuð ógild.  Með úrskurði, dagsettum 24. ágúst 2012, kvað meirihluti starfsráðs stefnda upp þann úrskurð, að ekki hefði verið rétt að uppsögn stefnanda staðið, þar sem ekki hefði verið óskað umsagnar starfsráðs í samræmi við 11. gr. starfsaldursreglna flugmanna stefnda, áður en uppsögnin fór fram.  Hins vegar varð niðurstaða starfsráðs sú að hafna kröfu FÍA, um að uppsögn stefnanda yrði ógild, sem of seint fram kominni.

Stefnandi kærði fyrirhugaðan starfsaldurslista starfsráðs stefnda til starfsráðs með kæru, dagsettri 28. desember 2012.  Stefnandi kveðst þá hafa komist að því að fyrirhugað væri að fella nafn hennar af starfsaldurslistanum.  Samkvæmt bókun á fundi starfsráðs var stefnda falið að tilkynna flugmönnum fyrirhugaðan lista í samræmi við ákvæði 14. gr. starfsaldursreglna, en stefnanda var ekki sendur sá listi.  Með úrskurði starfsráðs, 25. janúar 2013, ákvað meirihluti starfsráðs að hafna kröfu stefnanda um að nafn hennar yrði ekki fellt út af starfsaldurslista flugmanna sem gilti frá 15. febrúar 2013 til 15. febrúar 2014.

III

Stefnandi byggir aðalkröfu sína á því að hún eigi lögvarða hagsmuni af því að fá dóm um að uppsögn hennar sé ógild.  Fáist dómur um þessa kröfu sé ljóst að stefnandi verði ekki felld út af starfsaldurslista félagsins.  Með því fái hún haldið áunnum réttindum sínum hjá félaginu samkvæmt stöðu sinni á starfsaldurslistanum sem og samningsbundnum rétti til forgangs við endurráðningu til félagsins, að uppfylltum almennum hæfniskröfum á hverjum tíma.  Stefnandi telur að uppsögn hennar geti ekki talist gild enda liggi fyrir og sé staðfest af starfsráði að ekki hafi verið farið að skýrum reglum 11. gr. starfsaldursreglna flugmanna stefnda í aðdraganda uppsagnarinnar.

Í fyrsta lagi byggi stefnandi á því að þar sem ekki hafi verið farið að málsmeðferðarreglum 11. gr. starfsaldursreglna flugmanna og stefnda, þar eð umsagnar starfsráðs hafi ekki verið leitað áður en ráðist hafi verið í uppsögn, sé uppsögnin ógild.  Fortakslaus og samningsbundin skylda hvíli á stefnda í þessu tilliti.  Stefnandi geri sjónarmið og niðurstöðu meirihluta starfsráðs, sem fram komi í úrskurði starfsráðs 24. ágúst 2012, að sínum hvað þetta varði.  Umsögn starfsráðs frá 22. desember 2000 varði mál sem sé að mörgu leyti áþekkt því máli sem hér sé til úrlausnar.  Stefndi hugðist segja flugmanni upp störfum, þar sem hann, að áliti prófanda hjá félaginu, uppfyllti ekki hæfiskröfur til flugmanna félagsins.  Stefndi hafi þá leitað umsagnar starfsráðsins í tilefni af fyrirhugaðri uppsögn.  Eftir að starfsráðið hafi fengið mál flugmannsins til skoðunar, hafi verið fallið frá uppsögninni og sé flugmaðurinn nú á gildandi starfsaldurslista stefnda.  Á því sjáist hve mikilvægt sé að samningsbundið ferli við uppsögn flugmanna hjá stefnda sé virt, slíkt geti augljóslega haft þau áhrif að horfið sé alfarið frá fyrirhugaðri uppsögn.  Stefnandi hafi ekki notið samningsbundins réttar síns í aðdraganda uppsagnarinnar.  Hefði verið leitað umsagnar starfsráðsins sé allt eins líklegt að niðurstaða í máli stefnanda hefði orðið sú sama og í fyrrgreindu máli frá árinu 2000, sem sýni vel hve mikilvægt sé að vandað sé til ákvarðanatöku í samræmi við skýr ákvæði kjarasamnings.

Stefnandi byggir í öðru lagi á því, að flugrekstrarstjóri stefnda hafi í reynd tekið ákvörðun um að segja henni upp störfum en hann sé ekki til þess bær samkvæmt skipuriti félagsins eða samkvæmt starfsaldursreglum þess.  Slíkar ákvarðanir þurfi stjórn stefnda eða forstjóri að taka, samkvæmt skýrum ákvæðum 1. gr., sbr. og 11. gr. nefndra reglna.  Stefnandi telur að flugrekstrarstjórinn hafi tekið ákvörðun um þetta í kjölfar fundarins 17. september 2010, enda hafi hann þá sýnt afar óviðeigandi framkomu.  Bendir stefnandi á bréf yfirflugstjóra, dagsett 27. september 2010, í þessu sambandi, sérstaklega orðalagið „komi til endurkomu þinnar“.

Endanlega uppsögn hafi stefnandi fengið með tölvupóstsendingu flugrekstrarstjórans, dagsettri 29. júní 2011, sem síðan hafi verið fylgt eftir með bréfi starfsmannastjóra daginn eftir.  Þar hafi ekki verið vísað til annarra ástæðna en þeirra sem fram hafi komið í samtölum stefnanda við flugrekstrarstjórann og aldrei vísað til umboðs forstjóra eða stjórnar félagsins í þessu sambandi né hefðu þeir aðilar á nokkru stigi komið að málinu þrátt fyrir skýr ákvæði þar að lútandi í starfsaldursreglunum.

Stefnandi byggir í þriðja lagi á því að hún hafi ekki notið sannmælis við þjálfun og próf vorið 2011.  Í raun hafi flugrekstrarstjóri búið svo um hnútana að hún ætti litla sem enga möguleika á að standast kröfur fyrirtækisins í OPC-hluta prófanna, í þeim tilgangi að hægt yrði að nota það sem ástæðu uppsagnar.  Flugrekstrarstjóra stefnda hafi átt að vera það ljóst hvaða starfsaldurs- og uppsagnarreglur giltu í samskiptum við flugmenn stefnda og hvaða leiðir hafi þurft að fara til að hafa réttmætar ástæður fyrir uppsögn stefnanda.

Samkvæmt skýrum ákvæðum kjarasamnings skuldbindi stefndi sig til að veita flugmönnum sínum nauðsynlega þjálfun svo að þeir standist kröfur.  Stefnandi hafi fallist á beiðni stefnda sumarið 2008 um að taka ekki sæti sitt að loknu fæðingarorlofi enda hafi legið fyrir að starfstíminn yrði einungis um það bil fimm vikur það sumar.  Þá hafi því verið lofað af hálfu stefnda, að stefnandi fengi alla þá viðbótarþjálfun sem nauðsynleg yrði.  Engar sumarráðningar hafi svo verið hjá stefnda sumarið 2009 og því hafi stefnandi í raun enga þjálfun fengið eða vinnu sem flugmaður frá hausti 2007 til vorsins 2010.  Engum hafi því átt að koma það á óvart að stefnandi þyrfti aukna þjálfun vorið 2011 en líkt og áður sé rakið hafi flugrekstrarstjóri komið í veg fyrir að stefnandi fengi aðra þjálfun en fjögurra tíma þjálfun í flughermi í aðdraganda OPC-prófsins 2011.  Þá hafi umsjónarmaður prófsins reiknað með og leitað eftir viðbótar­þjálfun en ekki fengið heimild til slíks, þar sem vísað hafi verið í bréf frá því sumarið áður.  Stefnandi hafi strax komið því á framfæri við þjálfunarflugstjóra að sér hafi fundist hún lítið fá að fljúga í flugherminum og flugstjórinn sem setið hafi með henni hafi fengið að fljúga mun meira.  Hún hafi verið í Pilot Monitorin mest allan tímann og einungis fengið að æfa eina lendingu, sem henni hafi þótt lítið eftir svo langa fjarveru.

Samkvæmt skýrslu Baldvins Birgissonar flugstjóra, dagsettri 13. apríl 2011, liggi fyrir að honum hafi verið falið af yfirflugstjóra að kanna einhver tiltekin atriði umfram hefðbundið OPC#42 próf og að honum hafi verið ljóst hver staða Unnar hafi verið, eins og fram komi í bréfinu.  Þetta sé ekki hægt að skilja á annan veg en að prófandanum hafi verið falið að gera einhverjar viðbótarkröfur til starfa og getu stefnanda en almennt sé gert í prófum sem þessum, í ljósi þess hver staða hennar hafi verið.

Einnig bendir stefnandi á ódagsetta skýrslu Þórarins Hjálmarssonar, flugstjóra hjá stefnda, vegna endurtökuprófs hinn 5. maí 2011.  Í skýrslunni komi skýrt fram, að samið hafi verið sérstakt próf gagngert fyrir þetta OPC-tékk.  Í þessu prófi hafi margt komið stefnanda fyrir sjónir sem augljósar tilraunir til að gera henni erfitt um vik með að ná fullkomnum árangri.  Í fyrsta lagi hafi Þórarinn ítrekað bent stefnanda á að ekkert mætti klikka í prófinu, hann hafi fengið sérstök fyrirmæli um það.  Slík framkoma prófandans sé algjörlega á skjön við það sem almennt tíðkist í aðdraganda prófa í flughermi.  Í handbók þjálfunarstjóra segi að þeim beri að halda uppi jákvæðu andrúmslofti fyrir slík próf og meðan á þeim standi.  Þá hafi hann bannað öll samskipti og aðstoð á milli flugstjóra og flugmanns í prófinu, sem augljóslega standist enga skoðun, enda skipti það mestu máli að samvinna þessara aðila sé góð og hnökralaus þegar á þurfi að halda.  Flugmenn og flugrekendur víða um heim hafi bent sérstaklega á að slík samvinna sé lykilþáttur í að halda uppi öryggi í flugi.  Þá hafi Þórarinn látið stefnanda undirrita skýrslu um prófið áður en hún fór í prófið.  Slíkt hafi stefnandi ekki þurft að gera áður fyrir sambærileg próf hjá stefnda.

Umsagnir Þórarins séu síðan afar digurbarkalegar er hann lýsi því að flugmannshæfileikar stefnanda séu ekki með þeim hætti að vogandi sé að hafa hana sem flugmann hjá stefnda og jafnframt að hún ætti alvarlega að skoða annað starf en að fljúga flugvélum.  Þessa fordæmalausu umsögn telji stefnandi í raun staðfesta það, að nefndur Þórarinn hafi verið að skila af sér þeirri niðurstöðu sem yfirmenn hans hafi óskað eftir.  Engin fagleg þörf sé enda á því að nálgast umsagnir með slíkum hætti, jafnvel þótt skýrsluritari hefði komist að þeirri niðurstöðu að stefnandi stæðist ekki kröfur í nefndu prófi.  Þetta sé enn augljósara í ljósi þess að stefnandi hafi margsinnis fengið góðar umsagnir í línuþjálfun hjá viðkomandi þjálfunarstjóra árin 2006 og 2007.  Hann hafi jafnframt áður farið með stefnanda í flughermiþjálfun og ekki gefið neina sérstaka skýrslu, aðeins góðar og málefnalegar ábendingar, eins og eðlilegt megi teljast.

Allt framanritað verði að skoða í því ljósi að prófendur séu starfsmenn stefnda og undir boðvaldi flugrekstrarstjóra og yfirflugstjóra stefnda.  Stefnandi telji að beinlínis hafi verið lagt fyrir prófendur að hafa prófin erfið, að veita ekki næga þjálfun og gera ýtrustu kröfur um fullkominn árangur við þær aðstæður.

Órækustu sönnun þess að ekki hafi verið staðið að framangreindum prófunum með hlutlægum hætti telji stefnandi vera, að hún hafi lokið öflun réttinda á aðra flugvélartegund og starfað sem flugmaður hjá bresku flugfélagi við góðan orðstír fram í nóvember 2012.  Stefnandi hafi fengið góðar umsagnir hjá þjálfunar­stjórum í Bretlandi, meðal annars í fyrstu línuþjálfun sinni hjá nýjum vinnuveitanda.  Umsagnirnar staðfesti að mat Þórarins Hjálmarssonar, þjálfunarstjóra og starfsmanns stefnda, standist enga skoðun.

Stefnandi bendir á að þótt stefnanda sé óskað alls hins besta í framtíðinni í uppsagnarbréfinu frá 30. júní 2011, hafi, af hálfu stefnda, verið reynt að bregða fyrir hana fæti með því að láta hjá líða, um nokkurra vikna skeið, að svara einfaldri beiðni öryggisfyrirtækis í Bretlandi um staðfestingu á því að stefnandi hefði starfað hjá stefnda.  Stefnandi telji að þetta staðfesti persónulega óvild flugrekstrarstjóra í hennar garð og að hann hafi látið þá afstöðu sína ráða för þegar stefnandi hafi leitað leiða til að bæta við réttindi sín og afla sér meiri starfsreynslu á erlendri grundu.

Stefnandi byggir í fjórða lagi á því, að hvað sem öðru líði hafi ekki verið réttmætt að segja henni endanlega upp störfum.  Hún hafi átt rétt á því að taka sér launalaust leyfi, sem hún hefði þá getað nýtt til að auka við þjálfun sína og starfsreynslu.  Það úrræði hefði nýst stefnda að fullu til að tryggja að allir stæðust reglur og kröfur fyrirtækisins, enda hefði stefnandi þá ekki fengið starf sitt aftur nema að geta sýnt fram á að hún uppfyllti allar hæfiskröfur félagsins.  Engin þörf hafi verið á því, eins og á stóð, að svipta stefnanda öllum möguleikum á að halda þeim starfsaldurstengdu réttindum sem hún hafði áunnið sér.  Hún hafi þá haft sæti 251 á lista 295 flugmanna hjá stefnda.  Stefnandi hafi sjálf óskað eftir því að fá að greiða fyrir frekari þjálfun en því hafi einnig verið hafnað.  Hafi raunveruleg ástæða uppsagnar­innar verið sú að stefnandi hafi ekki staðist hæfiskröfur, sem hún hafi margsinnis áður staðist, hafi stefnda borið að gefa henni kost á að bæta þar úr fremur en að víkja henni endanlega frá störfum.

Stefnandi byggir í fimmta lagi á því að með afgreiðslu málsins hafi ekki verið gætt jafnræðis, þegar litið sé til þess hvernig leyst hafi verið úr málefnum annarra flugmanna hjá stefnda, sem ýmist hafi verið í sömu stöðu og hún [...].  Stefnandi hafi því ekki fengið sambærileg tækifæri til að laga það sem á hafi vantað í hæfni og þjálfun með töku launalauss leyfis.

Stefnandi byggir í sjötta lagi á því að jafnréttislög nr. 10/2008 hafi verið brotin, einkum ákvæði VI. kafla laganna, sem banni með skýrum hætti mismunun á grundvelli kynferðis.  Stefnandi hafi farið í fæðingarorlof haustið 2007 og því ekki átt kost á nema fimm vikna flugi sumarið 2008, það er, eftir að fæðingarorlofinu hafi lokið og haustuppsagnir hafi tekið gildi.  Hún hafi samþykkt þá málaleitan stefnda að taka ekki sæti flugmanns það sumar, gegn loforði um að hún fengi alla þá viðbótarþjálfun sem hún þyrfti þegar hún kæmi til starfa á ný.  Efnahagsforsendur hafi síðan ráðið því að ekki hafi verið ráðið í sumarstörf hjá stefnda árið 2009 og því hafi þjálfun eðlilega orðið umfangsmeiri árið 2010 en ella hefði orðið.  Þrátt fyrir þetta hafi hún fengið áminningarbréf vegna þess að hún hafi þurft á lítillega aukinni þjálfun að halda það ár og síðan hafi stefndi alfarið neitað henni um nokkra viðbótarþjálfun umfram fjórar klukkustundir í flughermi vorið 2011.  Þetta hafi augljóslega tálmað möguleika hennar þrátt fyrir loforð sem gefin hafi verið árið 2008.

Stefnandi telur að stefndi hafi ekki gefið henni réttmætt og eðlilegt svigrúm til þjálfunar, sem nauðsyn hafi verið á vegna barneigna hennar árið 2008.  Hafa verði í huga hve alvarleg ákvörðun stefnda sé.  Flugmannsferill stefnanda sé nánast að engu orðinn þar sem fjölskylda hennar búi hér á landi, börnin hennar gangi hér í skóla og maki hennar hafi vinnu hér.  Í ljósi þess að atvinnumöguleikar flugmanna hér á landi einskorðist nánast við stefnda, eða 95% starfa, sé nánast útilokað að fá starf sem flugmaður í millilandaflugi nema að flytjast búferlum með fjölskylduna til útlanda.  Öllum hafi um langa hríð verið ljóst hve mikilvægt sé fyrir flugmenn að hafa skýrar og fortakslausar reglur til að styðjast við.  Fyrir liggi að flugnám sé dýrt og tímafrekt og að réttindi flugmanna og flugstjóra byggist að verulegu leyti á starfsaldri þeirra.  Alþingi Íslendinga hafi því staðfest starfsaldursreglur fyrir flugmenn stefnda árið 1959.  Grunnur starfsaldurslista þess sem nú sé í gildi hjá stefnda og flugmönnum hans hafi verið úrskurðaður af Alþingi og fengið gildi hinn 15. mars 1981.  Þetta ferli sýni hve miklu þessi mál varði flugmenn hér á landi í ljósi fákeppni í starfsgreininni.

Þá byggir stefnandi á því að sú ákvörðun að leita ekki umsagnar starfsráðs í aðdraganda uppsagnarinnar, þrátt fyrir skýra skyldu í því efni, staðfesti í raun að flugrekstrarstjórinn og starfsmannastjórinn hafi vitað að þeir væru að brjóta á rétti stefnanda með því að segja henni upp störfum.  Engin önnur skýring sé á því að þeir hafi ákveðið að leita ekki umsagnar starfsráðs en að þeir hafi ekki viljað leggja málið í mat þess fagráðs sem kjarasamningurinn geri skýrlega ráð fyrir, væntanlega af ótta við að þá kæmi strax í ljós að ákvörðunin stæðist ekki skoðun.  Af hálfu stefnda hafi með engum hætti verið skýrt af hverju ákveðið hafi verið að fara á svig við skýr ákvæði kjarasamningsins í þessu efni.  Þvert á móti hafi starfsráðið í úrskurði sínum frá 24. ágúst 2012 beinlínis staðfest að stefnda hafi borið að fara þá leið og einnig tínt til sögunnar dæmi um nákvæmlega sambærileg mál, sem stefndi hafi vísað til starfsráðs til umsagnar, áður en flugmanni hafi verið sagt upp.

Stefnandi telji ákvörðun meirihluta starfsráðsins, um að hafna efnislegri umfjöllun um ógildi uppsagnarinnar með vísan til tómlætis, ekki standast.  Stefnandi vísi í því sambandi til framangreindrar málsmeðferðar, aðkomu fulltrúa FÍA að málinu, þeirra sjónarmiða sem borin hafi verið fram við úrlausn málsins fyrir starfsráði og bókunar fulltrúa FÍA við þann hluta úrskurðarorðsins.

Stefnandi telji og að horfa beri til allra atvika málsins þegar metið sé hvort um tómlæti hafi verið að ræða.  Stefnandi hafi átt fárra kosta völ þegar hún hafi tekið ákvörðun um endurtökupróf í maí 2011, þrátt fyrir að fá ekki nægilega þjálfun.  Hún hafi strax leitað leiða til að fá að taka launalaust leyfi til að afla sér frekari reynslu og þjálfunar.  Fulltrúar FÍA hafi síðan átt í reglulegum viðræðum við stefnda um málið en stefnandi hafi snúið sér að því að afla sér aukinna réttinda og starfsreynslu.  Þegar ljóst hafi verið að ekki yrði af endurráðningu árið 2011 og að ekki næðist samkomulag milli FÍA og stefnda um launalaust leyfi, hafi uppsögnin verið kærð til starfsráðs í júlí 2012.  Niðurstaða hafi legið fyrir í lok ágúst 2012.  Stefnandi hafi verið í Bretlandi við störf allt fram til nóvember 2012 en þá hafi þráðurinn enn á ný verið tekinn upp við stefnda og óskað eftir því að uppsögninni yrði breytt í launalaust leyfi.  Eftir að það mál hafi verið skoðað enn á ný, í ljósi nýrra upplýsinga um aukin réttindi stefnanda, lúkningar prófanna og aukinnar starfsreynslu í flugi, hafi þeirri málaleitan verið hafnað, sbr. bréf starfsmannastjóra stefnda, dagsett 18. desember 2012.

Fyrir liggi að stefnandi og fulltrúar hennar hafi verið í stöðugum og reglulegum samskiptum við fulltrúa stefnda, í þeim tilgangi að fá ákvörðuninni breytt með samkomulagi.  Þau mál hafi verið til skoðunar hjá stefnda og ekki slegið endanlega út af borðinu að samkomulag gæti náðst fyrr en í desember 2012.  Stefnandi og fulltrúar hennar hafi lagt á sig mikla vinnu í samskiptum við stefnda og komið málefnalegum sjónarmiðum að.  Þá hafi stefnandi sýnt fram á að hún standist þær kröfur sem gerðar séu til flugmanna B-757 flugvéla.  Hún hafi aflað sér viðbótarreynslu og þjálfunar á slíkar vélar, lokið prófum og aflað sér réttinda til að fljúga B-737 flugvélum.  Þrátt fyrir að allt þetta liggi nú fyrir virðist afstaða flugrekstrarstjórans óhagganleg, sem stefnandi telji sýna fram á að hún hafi verið ómálefnaleg frá upphafi.  Fulltrúar stefnda hafi því ekki mátt líta svo á að stefnandi hygðist ekki aðhafast frekar í málinu á þessum tíma.

Í greinargerð stefnda til starfsráðs, dagsettri 10. ágúst 2012, sé fullyrt að stefnandi hafi aldrei ölast fullnægjandi færni til þess að gegna starfi flugmanns hjá félaginu, þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir til þjálfunar.  Þessi fullyrðing sé óskiljanleg að mati stefnanda, þar sem fyrir liggi að hún hafi lokið allri þjálfun og prófum árin 2006, 2007 og 2010.  Þá liggi einnig fyrir að stefnandi hafi starfað öll þessi ár sem flugmaður hjá stefnda.

Í greinargerðinni sé einnig rakið að starfstími stefnanda hafi verið „skrykkjóttur vegna leyfa“.  Stefnandi hafi farið í barnsburðarleyfi og fæðingarorlof árið 2008.  Hún hafi svo samþykkt beiðni stefnda um að koma ekki í sæti flugmanns það árið, eins og að framan er rakið.  Á starfstíma stefnanda sem flugmaður árin 2006 til 2010 hafi þetta verið eina leyfið sem hún hafi tekið sér frá störfum og það hafi þá verið lögboðinn réttur hennar til fæðingarorlofs.

Þá sé í greinargerðinni mikið gert úr því að „meiri tíma og peningum“ hefði verið varið í þjálfun hennar en góðu hófi gegndi.  Stefnandi vísi um þetta til framangreindrar umfjöllunar, skyldu stefnda til þjálfunar og aðstæðna stefnanda vegna fæðingarorlofs.

Varakröfu sína um að uppsögnin og framkvæmd hennar hafi verið ólögmæt byggir stefnandi á sömu málsástæðum og aðalkröfu sína.  Slíka úrlausn eigi stefnandi, hvað sem öðru líði, rétt á að fá og komi sjónarmið um tómlæti ekki í veg fyrir það.

Stefnandi telur það stjórnarskrárvarinn rétt sinn að fá úrlausn dómstóla í máli þessu og því beri að horfa alfarið fram hjá reglum um að úrskurðir starfsráðs séu endanlegir.  Slík grundvallarmannréttindi verði ekki tekin af þegnum landsins, allra síst þegar mikilsverðir hagsmunir eins og atvinnuréttindi eigi í hlut.  Ekki sé hægt að taka slíkan rétt af einstaklingi með ákvæði í kjarasamningi.  Fyrir liggi mat starfsráðsins sjálfs um það að stefndi hafi ekki farið að samningsbundnum skyldum sínum í aðdraganda uppsagnarinnar.  Stefndi hafi brotið gegn skýrum ákvæðum kjarasamningsins um verklag við uppsagnir enda sé óumdeilt að stefndi hafi aldrei óskað eftir umsögn starfsráðsins um hina fyrirhugðu uppsögn stefnanda, eins og skýrt sé kveðið á um í 11. gr. starfsaldursreglna flugmanna stefnda.

Um lagarök vísar stefnandi til stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, meginreglna íslensks vinnuréttar, kjarasamninga og starfsaldursreglna flugmanna og stefnda, jafnréttislaga nr. 10/2008 og laga um meðferð einkamála nr. 91/1991.

Kröfu um málskostnað byggir stefnandi á XXI. kafla laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála.  Kröfu um virðisaukaskatt á málflutningsþóknun byggir stefnandi á lögum nr. 50/1988, um virðisaukaskatt.

IV

Stefndi byggir sýknukröfu sína á því að uppsögn stefnanda hafi verið lögmæt.  Ákvörðun um uppsögn stefnanda hafi verið tekin af þar til bærum aðilum.  Það eitt, að fyrirhuguð uppsögn hafi ekki verið lögð fyrir starfsráðið til umsagnar, valdi ekki ógildi ákvörðunar.  Krafa þar um sé auk þess of seint fram komin.  FÍA hafi vísað málinu til starfsráðs sem hafi hafnað kröfunni, um að uppsögnin væri ógild, sem of seint fram kominni.

Þá bendir stefndi á það að stefnandi eigi ekki rétt á að koma aftur til starfa hjá stefnda, hver sem niðurstaða málsins verði, sbr. dóm Hæstaréttar Íslands í máli nr. 430/2007.  Réttaráhrif aðalkröfu stefnanda um viðurkenningu á því að uppsögn hennar sé ógild geti ekki orðið önnur en þau af varakröfu hennar um viðurkenningu á ólögmæti uppsagnarinnar og framkvæmd hennar.

Stefndi byggir jafnframt á því að uppsögn stefnanda hafi verið lögmæt þar eð stefnandi hafi ekki uppfyllt hæfniskröfur stefnda þrátt fyrir að hafa fengið umfangsmikla viðbótarþjálfun af hálfu félagsins, umfram það sem reglur geri ráð fyrir.  Forsendur fyrir ráðningu stefnanda hafi því verið brostnar.  Eins og fram komi í framlögðum skýrslum þjálfunarstjóra stefnda, gekk þjálfun stefnanda erfiðlega.  Í byrjunarþjálfun árið 2006 hafi stefnandi fengið fimm þjálfunartíma umfram þá 55 sem miðað sé við.  Síðar það árið hafi hún fengið átta þjálfunartíma í stað sex.  Árið 2007 hafi stefnandi verið talin þurfa meiri þjálfun og hún hafi því fengið tólf þjálfunartíma í stað sex, sem miðað sé við.  Stefnandi hafi komið aftur til starfa árið 2010 og hafi þá fengið 18 þjálfunartíma í stað 14.  Stefnanda hafi ekki verið treyst til að fljúga sem fullgildur flugmaður og hún hafi því fengið áframhaldandi línuþjálfun með þjálfunarstjóra.  Í framlögðum skýrslum þjálfunarstjóra komi fram alvarlegar athugasemdir varðandi flug til Minneapolis 21. júní 2010 og 24. júlí 2010 og um flug til Manchester í júlí 2010.  Þetta sumar hafi hún flogið 34 leggi með þjálfunarstjóra í stað átta.

Rætt hafi verið alvarlega við stefnanda á fundi með flugrekstrarstjóra og yfirflugstjóra í september 2010 og farið yfir hvað væri að.  Stefnandi hafi verið hvött til að afla sér meiri þekkingar og reynslu og koma betur undirbúin að vori.  Ekki yrði um frekari þjálfun að ræða en gert væri ráð fyrir samkvæmt þjálfunarhandbók stefnda.  Félagið treysti sér ekki til að halda áfram þjálfun með sama hætti og verið hefði.  Þegar stefnandi hafi komið til starfa um vorið 2011 hafi hún fallið á OPC-hæfnisprófinu.  Hún hafi fengið að fara í endurtekningarpróf, eins og reglur geri ráð fyrir, en fallið aftur.

Heildarkostnaður stefnda vegna viðbótarþjálfunar stefnanda sé á núvirði 11.611.935 krónur.  Stefnanda hafi því verið veitt svigrúm til þess að bæta sig, langt umfram það sem hægt sé að krefjast.

Með vísan til þjálfunarsögu stefnanda og öryggiskrafna hafi það verið faglegt mat stefnda að óhjákvæmilegt væri að segja stefnanda upp störfum.

Stefndi byggir jafnframt á því að honum hafi ekki borið skylda til þess að leggja mál stefnanda fyrir starfsráð til umsagnar.  Um það vísi stefndi til 11. gr. starfsaldursreglnanna sem kveði á um að vanræki flugmaður skyldur sínar eða gerist sekur um aðrar misfellur í starfi eða stórfelldar ávirðingar utan starfs, svo stefndi sjái ástæðu til uppsagnar, geti hvor aðili fyrir sig, flugmaður eða stefndi, skotið þeirri ákvörðun til umsagnar starfsráðs.  Jafnframt sé kveðið á um það að óheimilt sé að segja flugmanni upp starfi fyrr en umsögn starfsráðs liggi fyrir.  Stefndi hafi skilið ákvæði framangreindrar 11. gr. svo að þau telji með tæmandi hætti hvers konar uppsagnir skuli bera undir starfsráð.  Af þeirri ástæður hafi stefndi talið sér óskylt að vísa máli stefnanda til starfsráðsins til umsagnar, enda ástæða uppsagnarinnar skortur á hæfni.  Krafa þar um hafi heldur ekki komið fram á þeim tíma, hvorki af hálfu stefnanda né af hálfu FÍA.  Samráð hafi verið haft við FÍA varðandi uppsögn stefnanda.

Þrátt fyrir úrskurð starfsráðsins um að stefnda hafi borið að leita umsagnar ráðsins, samkvæmt 11. gr. starfsaldursreglnanna, áður en stefnanda hafi verið sagt upp störfum, telji stefndi ljóst að hver sem umsögn starfsráðsins hefði verið, hefði stefnanda engu að síður verið sagt upp störfum enda umsögn starfsráðs ekki bindandi, sbr. 13. gr. starfsaldursreglnanna.

Stefnanda hafi auk þess verið í lófa lagið að skjóta ákvörðun um uppsögn tafarlaust til starfsráðs, sbr. 11. gr. starfsaldursreglnanna.  Stefnandi hafi sýnt af sér mikið tómlæti með því að láta hjá líða að gera athugasemdir við uppsögnina í 13 mánuði.  Uppsögn sé ákvöð, samkvæmt samningarétti, og því hafi stefnanda borið að gera athugasemdir við hana tafarlaust, hafi hún talið að brotið hafi verið gegn kjarasamningsbundnum réttindum hennar.

Þá byggi stefndi á því að stefnandi hafi um síðir vísað máli sínu til starfsráðs sem hafi hafnað því að uppsögn hennar væri ógild.

Vegna ummæla í stefnu bendi stefndi á að flugmenn skuli sjálfir viðhalda flugskírteinum sínum, sbr. grein 2.0 í kjarasamningi stefnda og FÍA og reglugerð um skírteini útgefin af Flugmálastjórn, nr. 419/1999.

Stefndi kveður það einnig rangt sem fram komi í stefnu málsins að stefnanda hafi verið lofað að hún fengi alla þá þjálfun sem nauðsynleg yrði því þegar hefði verið gengið mun lengra en þjálfunarhandbók félagsins gerði ráð fyrir.

Varðandi umfjöllun stefnanda um bilun vélar í Kaupmannahöfn, áminningu sem henni hafi verið veitt í kjölfarið og uppsögnina bendi stefndi á að skoðanaágreiningur eða hagsmunaárekstur á vinnustað, milli stjórnanda og starfsmanns, teljist ekki einelti, samkvæmt reglugerð nr. 1000/2004 um aðgerðir gegn einelti á vinnustað.  Fyrrgreint atvik í Kaupmannahöfn sé með öllu ótengt því máli sem hér sé til umfjöllunar.

Þá fagni stefndi því að stefnandi hafi náð góðum árangri annars staðar en það breyti ekki stöðu hennar gagnvart stefnda.

Eins og fram sé komið og sjá megi af framlögðum gögnum hafi allt það ferli sem sneri að þjálfun stefnanda verið mjög vandað og unnið af yfirflugstjóra, þjálfunarstjóra og viðkomandi þjálfunarflugstjórum.  Tilvísanir stefnanda til ótak­mark­­aðr­ar þjálfunarskyldu stefnda og óeðlilegra eða ólögmætra starfshátta, með það að markmiði að gera henni erfitt fyrir, séu bæði rangar og með öllu órökstuddar.  Stefndi mótmæli því einnig sem röngu og órökstuddu að stefnandi hafi átt rétt á launalausu leyfi.  Eins, því að stefndi, sem sé fyrirtæki á einkamarkaði, hafi brotið gegn jafnræðisreglum gagnvart stefnanda.  Stefndi mótmæli því sem röngu og órökstuddu að félagið hafi brotið gegn jafnréttislögum.  Í málatilbúnaði stefnanda komi hvorki fram hvaða karl stefnandi beri sig saman við né heldur hvaða reglu jafnréttislaga stefndi hafi brotið.

Loks mótmæli stefndi því að tómlæti stefnanda sé afsakanlegt af því að mál hennar hafi verið í skoðun hjá stefnda.  Stefndi kannist ekki við að svo hafi verið.

Stefndi byggir kröfur sínar aðallega á lögum nr. 80/1938 um stéttarfélög og vinnudeildur, lögum nr. 91/1991 um meðferð einkamála, almennum reglum vinnuréttar um skyldur starfsmanna í ráðningarsambandi og uppsögn, kjarasamningi FÍA og stefnda, þjálfunarhandbók stefnda, reglugerð um einelti á vinnustöðum nr. 1000/2004 og reglugerð um skírteini útgefin af Flugmálastjórn nr. 419/1999.  Stefndi byggir einnig á meginreglum samningaréttar.

V

Með málssókn þessari krefst stefnandi þess aðallega, að viðurkennt verði að uppsögn stefnda á ráðningarsamningi við stefnanda hinn 30. júní 2011 sé ógild, en til vara að viðurkennt verði að uppsögnin hafi verið ólögmæt.  Byggir stefnandi kröfur sínar á því, að málsmeðferðarreglna í kjarasamningi aðila hafi ekki verið gætt, að henni hafi ekki verið sagt upp af þar til bærum aðila, að ekki hafi verið uppfyllt samningsbundin ákvæði kjarasamnings um að veita henni nauðsynlega þjálfun, ekki hafi verið réttmætt að segja henni upp störfum og ekki hafi verið gætt jafnræðis við afgreiðslu málsins.  Þá byggir stefnandi á því að jafnréttislög nr. 10/2008 hafi verið brotin.

Við aðalmeðferð málsins gaf stefnandi skýrslu sem og Björgólfur Jóhannsson, forstjóri Icelandair Group, Baldvin Birgisson, þjálfunarstjóri hjá stefnda, Hilmar Baldursson, flugrekstrarstjóri stefnda, Tómas Dagur Helgason, flotastjóri hjá stefnda, Össur Brynjólfsson, þjálfunarstjóri hjá stefnda, Þórarinn Hjálmarsson, þjálfunarstjóri hjá stefnda, Þórhallur Haukur Reynisson, flugstjóri, eftirlitsflugstjóri og aðstoðaryfirflugstjóri hjá stefnda, Þorgeir Haraldsson, yfirflugstjóri hjá stefnda, Svali Björgvinsson, framkvæmdastjóri starfsmannasviðs stefnda, Hafsteinn Pálsson, flugstjóri hjá stefnda og formaður Félags íslenskra atvinnuflugmanna, Jón Þór Þorvaldsson, flugstjóri hjá stefnda, Óttar Hreinsson, flugstjóri hjá stefnda, Pétur Lúðvík Lentz, flugmaður hjá stefnda og Kjartan Norðdahl, lögmaður hjá Félagi íslenskra atvinnuflugmanna.

Eins og að framan greinir var stefnanda sagt upp störfum hjá stefnda með bréfi, dagsettu 30. júní 2011.  Félag íslenskra atvinnuflugmanna (FÍA) taldi að uppsögn stefnanda fæli í sér brot á starfsaldursreglum flugmanna stefnda, þar sem ekki hafði verið leitað umsagnar starfsráðs, sbr. 11. gr. reglnanna, og krafðist þess að starfsráð tæki málið til umfjöllunar og úrskurðaði uppsögnina ógilda.  Starfsráð kvað upp úrskurð í málinu 24. ágúst 2012 og komst að þeirri niðurstöðu að stefnda hefði borið að leita umsagnar starfsráðs, samkvæmt 11. gr. starfsaldursreglnanna, en hafnaði kröfu FÍA um að uppsögn stefnanda væri ógild á þeim grundvelli að krafan væri of seint fram komin.

Í kjölfarið leitaði stefnandi eftir því að fá hnekkt þeirri ákvörðun starfsráðs stefnda að fella nafn hennar af starfsaldurslistanum.  Meirihluti starfsráðs hafnaði beiðni stefnanda þar um með úrskurði dagsettum 25. janúar 2013.

Alla jafnan hafa vinnuveitendur heimild til þess að segja starfsmönnum sínum upp störfum, að ákveðnum formskilyrðum uppfylltum, nema að sérstakar takmarkanir séu þar á í lögum eða kjarasamningum.  Njóti starfsmaður ekki sérstakrar verndar gegn uppsögn í lögum, er ekki fyrir að fara almennum reglum hér á landi sem vernda launþega gegn óréttmætum uppsögnum.  Almennt eru uppsagnir á einkamarkaði grundvallaðar á ráðningarsamningi aðila sem og á viðeigandi kjarasamningi.  Stefnandi þessa máls byggir ekki á því að brotið hafi verið gegn ákvæðum ráðningarsamnings við uppsögn hennar úr starfi hjá stefnda.  Verður því litið til þess hvort, við uppsögn stefnanda, hafi verið brotið gegn þeim ákvæðum kjarasamnings FÍA og stefnda, sem vísað er til í málatilbúnaði stefnanda, jafnréttislögum eða ólögfestum meginreglum vinnuréttarins.

Uppsögn stefnanda var skrifleg og samkvæmt 11. gr. starfsaldursreglna flugmanna stefnda, sem eru hluti af kjarasamningi FÍA og stefnda, átti stefnandi rétt á því að bera þá ákvörðun undir starfsráð til umsagnar.  Áður hafði stefnanda verið veitt skrifleg áminning, dagsett 28. september 2010, sem byggði á þeim rökum að stefndi hefði þurft að bæta miklum tíma við grunn-, endur- og síþjálfun stefnanda, að hún hefði ekki, að mati stefnda, bætt sig nægilega þrátt fyrir aukna þjálfun og að samskipti stefnanda vegna fyrrgreindra atvika í Kaupmannahöfn hefðu verið ósæmileg og ekki í samræmi við það sem af hálfu stefnda teldist eðlilegt.  Í áminningunni er tekið fram að stefnandi var talin hafa brugðist skyldum sínum sem flugmaður.  Í tölvupósti Hilmars Baldurssonar flugrekstrarstjóra, 29. júní 2011, kemur fram að stefndi segi stefnanda upp störfum.  Vísað er til fundar sem greint er frá hér að framan, til þess að stefnandi hafi ekki staðist hæfnikröfur félagsins þá um vorið og til þjálfunarsögu undanfarinna ára.  Stefndi gerði stefnanda því ljóst, með skriflegum hætti, á hverju uppsögn hennar byggðist.

Starfsaldursreglur flugmanna varnaraðila eru hluti kjarasamnings FÍA og varnaraðila.  Í 11. gr. reglnanna er kveðið á um að vanræki flugmaður skyldur sínar eða gerist sekur um aðrar misfellur í starfi, eða stórfelldar ávirðingar utan starfs, svo að stjórn eða forstjóri félagsins telji ástæður til aðvörunar, starfsbanns um stundarsakir, stöðulækkunar eða uppsagnar, geti hvor aðili fyrir sig, flugmaður (eða FÍA fyrir hans hönd) eða félagið, skotið þeirri ákvörðun félagsins til umsagnar starfsráðs.  Ekki er heimilt að segja flugmanni upp starfi fyrr en umsögn starfsráðs liggur fyrir, enda skal hún liggja fyrir innan tveggja vikna frá því að málið er afhent starfsráði.

Í framlögðum úrskurði starfsráðs, frá 24. ágúst 2012, kemur fram að fordæmi sé fyrir því hjá stefnda að segja ekki upp flugmanni, vegna þess að hann uppfyllir ekki hæfniskilyrði, nema að undangenginni umsögn starfsráðs.  Starfsráðið telur þá túlkun ákvæðis 11. gr. starfsaldursreglnanna vera í samræmi við orðalag og anda reglnanna.  Að mati starfsráðsins er ljóst að samkvæmt 11. gr. hafi stefnda borið að leita umsagnar starfsráðs áður en stefnanda hafi verið sagt upp störfum.

Ákvæði framangreindrar 11. gr. eru ekki ótvíræð um það hvort stefnda hafi verið skylt, en ekki aðeins heimilt, að skjóta ákvörðun um uppsögn stefnanda til umsagnar tilgreinds starfsráðs.  Hefði ætlunin verið að skilyrða allar uppsagnir á grundvelli ákvæðisins við umsögn starfsráðsins hefði verið óþarfi að kveða á um það að hvor aðili fyrir sig, flugmaður (eða FÍA fyrir hans hönd) eða félagið, geti skotið þeirri ákvörðun félagsins til umsagnar starfsráðs.  Unnt er að skilja orðalag ákvæðisins svo að þá og því aðeins að annar aðila kjósi að bera slíka ákvörðun undir starfsráð sé óheimilt að segja flugmanni upp starfi fyrr en umsögnin liggi fyrir.  Þá er ekki ljóst af ákvæðinu hve langan tíma aðilar hafa til þess að skjóta ákvörðun um uppsögn til starfsráðs.  Sé fallist á það með stefnanda málsins að uppsögn hennar hafi grundvallast á 11. gr. starfsaldursreglnanna, verður að telja að í samræmi við ákvæðið hefði verið eðlilegt að tilkynna stefnanda um fyrirhugaða uppsögn og veita henni tiltekinn frest til þess að skjóta þeirri ákvörðun til umsagnar starfsráðsins.  Þrátt fyrir það verður ekki litið fram hjá því að orðalag ákvæðisins er ekki skýrt um það að stefnda hafi borið að leita umsagnar starfsráðsins að eigin frumkvæði.  Jafnframt verður fallist á það með stefnda að stefnandi hafi beðið það lengi með að leita til starfsráðsins, tæpa þrettán mánuði, að stefndi hafi mátt ætla að uppsögnin væri frágengin og gild.  Enn fremur er til þess að líta að umsögn starfsráðsins er ekki bindandi samkvæmt 11. gr. starfsaldurs­reglnanna.

Þótt fallist verði á það með stefnanda málsins að vanda hefði mátt betur til verka við uppsögn hennar úr starfi hjá stefnda er ekki, í ljósi þess sem að framan er rakið, fallist á það að málsmeðferðarreglur hafi verið brotnar við uppsögnina svo að valdi ólögmæti eða ógildi hennar.

Þá hefur stefnandi ekki sýnt fram á að Hilmar Baldursson flugrekstrarstjóri og Svali Björgvinsson starfsmannastjóri hafi ekki haft umboð til að segja henni upp störfum.

Hvað varðar efnisleg skilyrði uppsagnar stefnanda þá hafa vinnuveitendur á Íslandi almennt víðtækar stjórnunarheimildir varðandi ráðningar og uppsagnir starfs­manna.  Af framangreindri áminningu og tölvupósti Hilmars Baldurssonar mátti stefnanda vera ljóst á hverju uppsögn hennar byggðist.  Óumdeilt er að stefnandi stóðst ekki tilskilin próf og hefur henni ekki tekist að færa sönnur fyrir því að staðið hafi verið að prófunum með óeðlilegum hætti.  Jafnframt er óumdeilt að stefnandi fékk aukna þjálfun, miðað við almenn viðmið samkvæmt þjálfunarhandbók stefnda.  Fallist er á það með stefnanda að aukin þjálfun hennar hafi stafað af eðlilegum og réttmætum orsökum.  Hins vegar þykir ekki sýnt fram á að stefndi hafi ekki uppfyllt skyldur sínar samkvæmt kjarasamningi um að veita henni nauðsynlega þjálfun.

Þá hefur stefnandi ekki sýnt fram á að hún hafi átt rétt á því að taka launalaust leyfi þegar henni var sagt upp störfum hjá stefnda.  Er í málatilbúnaði stefnanda hvorki vísað til lagaákvæða né ákvæða í kjarasamningi til stuðnings þeirri fullyrðingu að stjórnunarheimildir stefnda hafi verið takmarkaðar með þeim hætti.

Stefnandi byggir jafnframt á því að brotið hafi verið gegn jafnræðissjónarmiðum við uppsögn hennar og vísar um það til máls frá árinu 2000.  Samkvæmt framlögðum úrskurði starfsráðs í því máli er ágreiningur þess annars eðlis en sá sem hér er fyrir dómi.  Flugmaður sem þá var ráðinn sem byrjandi til reynslu skyldi fá að vita innan sex mánaða hvort hann yrði ráðinn til framahaldsstarfa.  Innan þessara sex mánaða var frestur samkvæmt kjarasamningi framlengdur í átta mánuði og var þá deilt um það hvor fresturinn ætti við tiltekinn flugmann.  Verður ekki fallist á það með stefnanda þessa máls að úrlausn þess ágreinings eigi við um úrlausn hennar máls.

Loks vísar stefnandi í lög nr. 10/2008 um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla.  Samkvæmt 1. mgr. 26. gr. laganna er atvinnurekendum óheimilt að mismuna umsækjendum um starf á grundvelli kyns.  Sama gildir um stöðuhækkun, stöðu­breytingar, endurmenntun, símenntun, starfsþjálfun, námsleyfi, uppsagnir, vinnu­aðstæður og vinnuskilyrði starfsmanna.  Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er óheimilt að láta fæðingar- og foreldraorlof eða aðrar aðstæður tengdar meðgöngu og barnsburði hafa neikvæð áhrif á ákvarðanir samkvæmt 1. mgr.  Eins og fram hefur komið er fallist á það með stefnanda að aukin þjálfun hennar hafi stafað af eðlilegum og réttmætum orsökum, fyrst og fremst með hliðsjón af því að hún hafi farið í fæðingarorlof og verið frá vinnu af þeim sökum.  Þegar stefnandi hafi svo ætlað að snúa aftur til vinnu hafi hún verið beðin um að bíða með það af ástæðum sem vörðuðu stefnda en ekki hana.  Í samræmi við framangreind ákvæði laga nr. 10/2008 var stefnda óheimilt að nota þá auknu þjálfun sem hún fékk í kjölfarið sem grundvöll uppsagnar.  Hins vegar er fram komið að stefndi hafi í reynd veitt stefnanda aukna þjálfun en að hún hafi samt sem áður ekki staðist tilskilin próf.  Hefur stefnandi ekki sýnt fram á að stefnda hafi borið að ganga lengra í að veita aukna þjálfun á þessum forsendum.

Að öllu framangreindu virtu hefur stefnandi ekki fært fullnægjandi rök fyrir því að ógilda beri uppsögn hennar eða dæma uppsögnina og framkvæmd hennar ólögmæta.

Þrátt fyrir framangreinda niðurstöðu þykir rétt, eins og atvikum öllum er háttað, að hvor aðili beri sinn kostnað af málinu.

Dóminn kveður upp Hervör Þorvaldsdóttir héraðsdómari.

D Ó M S O R Ð:

Stefndi, Icelandair ehf., er sýkn af kröfum stefnanda, Unnar Guðjónsdóttur.

Málskostnaður fellur niður milli aðila.