Fimmtudaginn 29. mars 2001.
Nr. 361/2000.	Agnar Guðmundsson (Jóhann Halldórsson hrl.) gegn Atlantsskipi ehf. (Lára V. Júlíusdóttir hrl.)

 

Ráðningarsamningur. Sjómenn. Skipsleiga. Aðild.

AG lét af störfum sem skipstjóri á skipinu P, sem A leigði með tímaleigusamningi, eftir að honum hafði verið tilkynnt að annar maður hefði verið ráðinn til að taka við stjórn skipsins. AG krafði A í kjölfarið um laun í uppsagnarfresti vegna riftunar á ráðningarsamningi. A krafðist hins vegar sýknu vegna aðildarskorts þar sem AG hefði ekki verið starfsmaður þess heldur starfsmaður B, sem annast hafði útgerð skipsins á vegum eiganda þess. A hefði hins vegar haft milligöngu um ráðningu AG að beiðni B. Ekki var gerður skriflegur samningur um ráðningu AG í starf skipstjóra. Talið var að almennt væri skipstjóri fulltrúi eiganda þegar skip væru tekin á tímaleigu. Samkvæmt bókunum í leiðabók tók AG við stjórn skpisins sem fulltrúi B og var endanlegt ákvörðunarvald um ráðningu og starfslok AG í höndum hans. Með hliðsjón af því og ráðningarkjörum AG að öðru leyti var talin nægjanlega í ljós leitt að áfrýjandi hefði verið ráðinn í þjónustu B en ekki A. Var A því sýknað vegna aðildarskorts.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Árni Kolbeinsson og Gunnlaugur Claessen.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 20. september 2000. Krefst hann þess að stefndi verði dæmdur til þess að greiða sér 567.687 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla vaxtalaga nr. 25/1987 frá 23. júlí 1999 til greiðsludags. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti.

Stefndi krefst staðfestingar héraðsdóms og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

I.

Málavextir eru þeir að stefndi annaðist reglubundnar siglingar milli Norður Ameríku og Íslands við flutninga fyrir varnarlið Bandaríkjanna hér á landi. Til þessara flutninga leigði hann skipið Panayiota með svonefndum tímaleigusamningi 12. október 1998. Skipið var skráð á Kýpur. Tímaleigusamningurinn var gerður við eiganda skipsins, Deoman Maritime Ltd. á Kýpur, en samkvæmt fyrirliggjandi gögnum virðist Bridgestone Shipping Ltd. á Kýpur hafa annast útgerð þess á vegum eigandans. Símon Kjærnested, stjórnarformaður stefnda, hafði um þetta leyti samband við starfsmann Skipstjóra- og stýrimannafélags Íslands og formann Sjómannafélags Reykjavíkur í því skyni að fá ábendingar um mann, sem tekið gæti við skipstjórn á skipinu. Leiddi það til þess að samband komst á milli áfrýjanda og Símonar, en sá fyrrnefndi starfaði um þær mundir hjá Samskipum hf. um borð í olíuflutningaskipinu Stapafelli. Eftir að hafa haft beint samband við Bridgestone Shipping Ltd. hélt áfrýjandi til Bandaríkjanna, þar sem hann tók við skipstjórn á Panayiota í Norfolk 18. desember 1998. Sinnti hann síðan því starfi samfellt til 1. febrúar 1999, en frá þeim tíma var annar maður, Halldór Steinþórsson, ráðinn til að annast skipstjórnina á móti áfrýjanda og stjórnaði næstu ferð skipsins. Áfrýjandi tók aftur við skipstjórn í næstu ferð frá 8. mars til 1. apríl 1999, en síðastgreindan dag tók Halldór aftur við starfinu. Að áliðinni þeirri ferð tilkynnti Bridgestone Shipping Ltd. Halldóri að erlendur maður hefði verið ráðinn skipstjóri og tæki við stjórn skipsins eftir komu þess til Njarðvíkur 23. apríl 1999. Gekk það eftir og létu áfrýjandi og Halldór þar með af störfum.

Áfrýjandi höfðaði mál þetta til heimtu launa í uppsagnarfresti eftir að ráðningu hans lauk í kjölfar þeirra atvika, sem að framan greinir. Snýst ágreiningur aðila fyrst og fremst um hvort áfrýjandi hafi verið ráðinn til skipstjórastarfa af stefnda eða hinu erlenda félagi, er annaðist útgerð skipsins fyrir hönd eigandans.

II.

Ekki var gerður skriflegur samningur um ráðningu áfrýjanda til starfa skipstjóra á Panayiota. Ljóst er, eins og að framan er rakið, að stefndi hafði frumkvæðið að því að fá áfrýjandi til þess starfa. Stefndi heldur því fram að ekki hafi komist á ráðningarsamningur milli sín og áfrýjanda, heldur hafi hann verið ráðinn hjá Bridgestone Shipping Ltd. þótt stefndi hafi haft þar milligöngu. Fyrir þeirri staðhæfingu verður stefndi að bera sönnunarbyrði.

Áfrýjandi bar fyrir héraðsdómi að hann hafi verið ráðinn til starfa hjá stefnda af Símoni Kjærnested. Hafi ekki verið rætt um að ráðningin væri hjá erlendu útgerðarfyrirtæki. Jafnframt bar hann að áður en gengið var frá ráðningunni hafi hann verið í símasambandi við Bridgestone Shipping Ltd. og farið yfir með þeim „hvernig pappírar“ hans væru og fyrri starfsreynsla, meðal annars hvort hann hafi unnið hjá erlendu fyrirtæki áður. Hafi þeir hringt í áfrýjanda daginn eftir og tilkynnt að þeir væru búnir að samþykkja hann. Þá liggur fyrir í málinu bréf stefnda til Bridgestone Shipping Ltd. 18. janúar 1999, þar sem stefndi tekur fram að Halldór Steinþórsson sé reyndur sjómaður með nauðsynleg réttindi og góð meðmæli, en eins og að framan er rakið tók Halldór við skipstjórn á skipinu á móti áfrýjanda skömmu síðar. Fylgdu bréfinu skírteini Halldórs. Samkvæmt þessu er í ljós leitt að Bridgestone Shipping Ltd. kom að ráðningu skipstjóra á skipið meðan stefndi hafði það á tímaleigu og áfrýjandi var í beinu sambandi við það félag í tengslum við ráðningu sína.

Skipið Panayiota var sem áður segir leigt stefnda með svonefndum tímaleigusamningi. Það er einkenni slíkra samninga að eigandi skips leggur það til með áhöfn og sér meðal annars um greiðslu launa. Svo var einnig í þessu tilviki. Í samningnum var meðal annars tekið fram í 1. gr. að eigandinn greiði öll laun, í 8. gr. að skipstjórinn sé háður vissum fyrirmælum leigutaka þótt hann sé ráðinn af eiganda og í 26. gr. að ekkert í samningnum beri túlka á þann hátt að skipið sé framselt leigutökum og eigendur haldi áfram að vera ábyrgir fyrir meðal annars siglingu þess og áhöfn. Fyrir Hæstarétt hefur verið lögð skýrsla, sem áfrýjandi aflaði fyrir héraðsdómi 2. október 2000 af Hauki Má Stefánssyni, forstöðumanni skipa- og gámarekstrardeildar Hf. Eimskipafélags Íslands. Þar kom meðal annars fram að skip, sem það félag hefur haft á tímaleigu, hafi alltaf verið mönnuð starfsmönnum eiganda. Frá þessu hafi þó þekkst afbrigði. Þannig séu dæmi þess að félagið hafi ráðið mann til starfa á sínum vegum um borð í slíkum skipum, en þá hafi yfirleitt verið gerður samningur um það við eiganda skipsins. Í framburði Hauks kom ekki fram að umrætt félag hafi ráðið skipstjóra til starfa í tilvikum sem þessum.

Fyrir liggur að um það var samið að áfrýjandi fengi greidda 200 bandaríkjadali fyrir hvern þann dag, er hann starfaði um borð í skipinu, en ekkert þess utan. Skyldu laun greidd í lok hverrar ferðar. Ráðningarkjörin voru því verulega frábrugðin því fyrirkomulagi, sem gert er ráð fyrir í íslenskum kjarasamningum skipstjóra á flutningaskipum. Áfrýjandi bendir hins vegar á að sé lágmarkskaup skipstjóra samkvæmt kjarasamningi, sem gilti hér við gerð ráðningarsamnings hans, reiknað yfir til dagkaups með þeirri aðferð, sem þar sé kveðið á um, komi út fjárhæð, sem sé lítillega lægri en sú, sem áfrýjandi fékk greidda miðað við gengi bandaríkjadals á þessum tíma. Ekki liggja fyrir í málinu óyggjandi upplýsingar um hvernig greiðslu launa áfrýjanda var háttað. Gögn málsins sýna að stefndi greiddi tvívegis laun áfrýjanda inn á bankareikning eiginkonu hans, samtals 426.000 krónur. Þá hefur stefndi lagt fram yfirlit, sem sýnir að laun áfrýjanda hafi í heild numið 14.000 bandaríkjadölum, en þar af hafi hann annast greiðslur á 9.000 bandaríkjadölum. Þessar greiðslur segist stefndi hafa innt af hendi fyrir Bridgestone Shipping Ltd. og fengið endurgreiddar, en um það hefur hann þó ekki lagt fram gögn þótt áfrýjandi hafi mótmælt staðhæfingum hans um þetta efni. Til þess verður hins vegar að líta að áfrýjandi bar fyrir héraðsdómi að þegar dráttur hafi orðið á greiðslu launa hafi hann hringt í Símon Kjærnested, sem hafi bent honum á að krefja Bridgestone Shipping Ltd., en sagst mundu sjá um greiðslurnar ef það bæri ekki árangur. Þá liggur fyrir í málinu símbréf Halldórs Steinþórssonar 21. apríl 1999, þar sem hann krafði Bridgestone Shipping Ltd. um greiðslu launa.

Óumdeilt er að stefndi hafði ekki undir höndun skattkort áfrýjanda, hann hélt ekki eftir staðgreiðslu skatta, skilaði ekki greiðslum í lífeyrissjóð og stóð ekki skil á launatengdum gjöldum. Ekki gerði stefndi launaseðla til handa áfrýjanda. Símon Kjærnested bar fyrir héraðsdómi að hann hafi í tengslum við ráðningu áfrýjanda rætt ítarlega við hann um tryggingarmál og að hann yrði utan íslenska tryggingarkerfisins í starfi sínu. Þá bar áfrýjandi fyrir dómi að hann hafi sjálfur annast sín tryggingarmál.

Þegar áfrýjandi tók við skipstjórn á Panayiota 18. desember 1998 í Norfolk var svofelld færsla gerð í leiðabók skipsins: „Command of vessel Panayiota handed over to Capt. Gudmundsson Agnar of Bridgestone Shipping.“ Með svipuðum hætti var eftirfarandi fært í leiðabók er Halldór Steinþórsson tók fyrst við skipstjórn í byrjun febrúar 1999: „Command of vessel Panayiota handed over to another capt. of Bridgestone Shipping.“ Fyrir héraðsdómi bar áfrýjandi að Símon Kjærnested hafi komið fram sem yfirmaður sinn, en Bridgestone Shipping Ltd. hafi séð um atriði, sem lutu að áhöfn skipsins. Hafi áfrýjandi einnig haft samband við það félag eftir að hann tók við skipstjórn.

Ekki verður annað ráðið af gögnum málsins en að Bridgestone Shipping Ltd. hafi einhliða ákveðið að ráða erlendan skipstjóra á skipið í stað áfrýjanda og Halldórs Steinþórssonar. Var þessi ákvörðun tilkynnt stefnda með bréfi 20. apríl 1999 og Halldóri Steinþórssyni, sem þá gegndi starfi skipstjóra, með skeyti 21. sama mánaðar.

Þegar allt framangreint er virt verður sérstaklega að líta til þess að stefndi tók umrætt skip á tímaleigu og þess hlutverks, sem skipstjóri hefur almennt sem fulltrúi eiganda skips í slíkum tilvikum, en áfrýjandi gegndi starfi skipstjóra um borð. Eftir hljóðan bókana í leiðabók skipsins tók áfrýjandi við stjórn þess sem fulltrúi Bridgestone Shipping Ltd. Áður er greint frá því, sem liggur fyrir um starfskjör áfrýjanda og fyrirkomulag launagreiðslna. Samkvæmt gögnum málsins virðist endanlegt ákvörðunarvald um ráðningu og starfslok áfrýjanda og Halldórs Steinþórssonar hafa verið í höndum Bridgestone Shipping Ltd. Að þessu athuguðu verður að telja stefnda hafa leitt nægjanlega í ljós að áfrýjandi hafi verið ráðinn í þjónustu Bridgestone Shipping Ltd., sem kom fram fyrir eiganda skipsins, en ekki til stefnda, leigutaka þess. Samkvæmt því verður staðfest niðurstaða hins áfrýjaða dóms um sýknu stefnda af kröfu áfrýjanda, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála.

Rétt er að málskostnaður í héraði og fyrir Hæstarétti falli niður.

Dómsorð:

Héraðsdómur skal vera óraskaður um annað en málskostnað.

Málskostnaður í héraði og fyrir Hæstarétti fellur niður.

 

Dómur Héraðsdóms Reykjaness 22. júní 2000.

I.

Mál þetta sem dómtekið var 13. júní sl., er höfðað fyrir Héraðsdómi Reykjaness af Agnari Guðmundssyni, kt. 150752-2489, Reykjabyggð 37, Mosfellsbæ gegn Atlantsskipi ehf, kt. 480596-2349, Þrastanesi 16, Garðabæ, með stefnu birtri 29. september 1999.

Dómkröfur stefnanda eru þær aðallega, að stefndi verði dæmdur til greiðslu launakröfu að fjáhæð kr. 1.441.040, ásamt dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla laga nr. 25/1987, af þeirri fjárhæð frá 1. maí 1999 til greiðsludags, en til vara til greiðslu launakröfu að fjárhæð kr. 567.687, ásamt dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla laga nr. 25/1987, af þeirri fjárhæð frá 23. júlí 1999 til greiðsludags. Þá er þess krafist að dráttarvextir leggist við höfuðstól á 12 mánaða fresti í fyrsta sinn þann 1. maí 2000. Loks er krafist málskostnaðar að skaðlausu að mati réttarins auk álags er nemi virðisaukaskatti af honum.

Dómkröfur stefnda eru þær aðallega, að stefndi verði sýknaður af öllum kröfum stefnanda, en til vara er þess krafist að kröfur verði lækkaðar verulega. Í báðum tilvikum er krafist málskostnaðar úr hendi stefnanda samkvæmt gjaldskrá lögmanns­stofu Láru V. Júlíusdóttur, hrl.

II.

Málavextir eru þeir, að stefnandi réð sig sem skipstjóra á flutningaskipið m/s Panayiota frá nóvembermánuði 1998 út júní 1999.

Ágreiningur í máli þessu snýst um það, hver hafi ráðið stefnanda sem skipstjóra á skipið, hvort uppsögn hafi verið ólögmæt, sem leiði til þess, að stefnandi eigi rétt á þriggja mánaða launum á uppsagnarfresti, en ekki var gerður skriflegur ráðningarsamningur við stefnanda.

III.

Stefnandi lýsir aðdragandanum af ráðningu sinni hjá félaginu á þá leið, að Símon Kjærnested, stjórnarformaður stefnda hafi leitað til Skipstjóra- og stýrimannafélags Íslands í því skyni að ráða skipstjóra til starfa um borð í skip félagsins m/s Panayiota. Hafi honum m.a. verið vísað á stefnanda. Stefnandi hafi verið ráðinn til starfa hjá stefnda um borð í umrætt skip um mánaðarmótin október/nóvember. Þá hafi skip stefnda verið statt í Bandaríkjunum og hafi stefnandi tekið við skipinu í Norfolk, þann 18. desember 1998. Hafi hann siglt skipinu frá Norfolk til Njarðvíkur og síðan fram og til baka sömu leið. Hafi stefnandi verið skráður skipstjóri samfellt til 1. febrúar 1999.

Áður en skipið kom til Njarðvíkur um mánaðarmótin janúar/febrúar 1999 var Halldór Steindórsson ráðinn til starfa hjá stefnda til þess að leysa stefnanda af. Var ráðgert að stefnandi og Halldór myndu sigla sitt hvora ferðina og skiptast á skipstjórn í hvert sinn sem skipið kæmi til Njarðvíkurhafnar. Gekk svo eftir að stefnandi tók aftur við stjórn skipsins, þann 8. mars 1999 úr hendi Halldórs og stjórnaði því til 1. apríl 1999, þegar Halldór tók aftur við skipstjórn í Njarðvík. Næst átti stefnandi að taka við skipstjórn á skipinu við komuna til Njarðvíkur þann 23. apríl 1999.

Skriflegur ráðningarsamningur var ekki gerður við stefnanda, að hans sögn, þrátt fyrir ítrekaðar kröfur þess efnis. Stefndi hafi engu að síður greitt stefnanda laun og þá ýmist með því að afhenda stefnanda reiðufé eða með því að leggja laun inn á ávísanareikning eiginkonu hans hjá Sparisjóði Reykjavíkur og nágrennis á Seltjarnesi. Annars vegar lagði stefndi inn á umræddan reikning kr. 210.000, þann 2. febrúar 1999 og hins vegar kr. 216.000, þann 2. mars 1999.

M/s Panayiota kom að landi 23. apríl 1999. Deginum áður hafði samstarfsmanni stefnanda, Halldóri Steinþórssyni, borist símskeyti um borð, þar sem tilkynnt var að annar skipstjóri tæki við stjórn skipsins við komuna til Njarðvíkur. Sömu upplýsingar fékk stefnandi frá stjórnarformanni stefnda, Símoni Kjærnested, símleiðis. Var stefnanda jafnframt boðið annað starf um borð, sem undirmaður, sem hann þáði ekki. Stefnanda var aldrei sagt upp störfum formlega, og mun ekki hafa verið boðaður til skips eftir komuna til Njarðvíkur, þann 23. apríl 1999, eins og ráðgert hafði verið. Stefnandi var í fyrstu atvinnulaus. Hann réð sig til starfa sem stýrimaður á m/s Hvítanes hja Bacalao Line LTD., þann 28. apríl 1999.

Sundurliðun á dómkröfum stefnanda er eftirfarandi:

Krafa stefnanda hefur verið reiknuð út af  Skipstjóra- og stýrimannafélagi Íslands í samræmi við gildandi kjarasamning og ákvæði laga nr. 35/1985.

Aðalkrafa stefnanda sundurliðast á eftirfarandi hátt:

Dagkaup í 65 dagakr.  870.285

Frídagar í 25 daga“  334.725

Fæðispeningar“    49.320

Landgöngufé í 65 daga“    20.475

Orlof“  166.235

Samtals kr.1.441.040

Stefnandi gerir einnig varakröfu í máli þessu, þar sem laun hans í uppsagarfresti eru dregin frá dómkröfu.

Samtala launakröfu, sbr. ofangreintkr. 1.441.040

Frádráttur:

Laun frá 28.04.99 til 31.05.99kr.   319.232

Laun frá 01.06.99 til 30.06.99“   454.943

Yfirvinna frá 01.06.99 til 29.06.99kr.      99.178

Samtals kr.     567.687

Af hálfu stefnanda er á því byggt, að stefnda hafi verið skylt samkvæmt lögum að gera skriflegan ráðningarsamning við hann, skv. 6. gr. laga nr. 35/1985, sbr. einnig 42, gr. sömu laga.

Þá byggir stefnandi á þeirri málsástæðu, að stefndi hafi brotið ákvæði 32. gr. laga nr. 35/1985, þar sem hann gaf aldrei út launaseðla.

Ólögmæt uppsögn er byggð á þeirri málsástæðu, að stefndi hafi stofnað til ráðningar­sambands við stefnanda og hafi rift þeim samningi með ólögmætum hætti með því að ráða annan skipstjóra til starfa á m/s Panayiota. Samkvæmt 44. gr. laga 35/1985 eigi stefnandi rétt á þriggja mánaða uppsagnarfresti. Litið sé því svo á af hálfu stefnanda, að riftun stefnda á ráðningarsamningi aðila hafi jafngilt lausn stefnanda undan vinnuskyldu, enda auljóst strax við brottvikningu stefnanda, að stefndi hugðist ekki nýta starfskrafta hans frekar.

Varakrafa stefnanda er byggð á þeirri málsástæðu, að stefnda verði gert að greiða honum laun í uppsagnarfresti, að frádregnum launum, sem stefnandi vann fyrir í starfi sínu hjá Bacalao Line Ltd. á tímabilinu 28. apríl 1999 til 23. júlí 1999.

Þá er því alfarið mótmælt af hálfu stefnanda, að hann hafi ekki verið á launaskrá hjá stefnda. Að mati stefnanda sé þessi málatilbúnaður fráleitur og stangast á við gögn málsins og málsatvik. Stefndi beri sönnunarbyrði fyrir þeirri fullyrðingu sinni, að stefnandi hafa verið ráðinn af öðrum aðila en stefnda, sbr. 6. gr., sbr. 42. gr. sjómannalaga nr. 35/1985. Þá byggir stefnandi á þeirri málsástæðu, að hann hafi aldrei átt samskipti við eiganda skipsins eða nokkurn annan aðila á hans vegum.

IV.

Stefndi kveðst sjá um flutninga fyrir varnarliðið milli Íslands og Bandaríkjanna. Í þeim tilgangi hafi stefndi leigt m/s Panayiota tímaleigu af útgerðarfyrirtækinu Bridgestone Shipping Limited á Kýpur frá nóvember 1998 til júní 1999. Í þeim samningi sé kveðið á um, að útgerðaraðilinn, Bridgestone Shipping Limited, annist ráðningar áhafnar og sjái um allar launagreiðslur. Stefndi leigði skipið með áhöfn. Af þeirri ástæðu sé stefnda ranglega stefnt í máli þessu.

Símon Kjærnested, stjórnarformaður stefnda, hafði um það milligöngu, að stefnandi var ráðinn skipstjóri á m/s Panayiota. Jafnframt hafi Halldór Steinþórsson verið ráðinn skipstjóri og skyldu þeir skiptast á um að sigla skipinu til Bandaríkjanna. Að ósk Bridgestone Shipping Limited hafi Símon Kjærnested komið á tengslum milli þessara aðila og bent stefnanda á að hafa samband beint við útgerðina vegna ráðningar­kjaranna, sem stefnandi hafi gert. Símon hafi aldrei komið sjálfur að samningagerð þessara aðila, enda hafi hann hvorki sjálfur né fyrirtæki hans neitt með rekstur eða mannaráðningar skipsins að gera. Símoni hafi verið kunnugt um, að stefnandi hafi samið um kjör við Bridgestone Shipping Limited, $200 á dag fyrir alla daga sem hann væri um borð og ekkert þess utan. Greiðslur fyrir þessa vinnu skyldu inntar af hendi í lok hverrar ferðar. Forsvarsmaður stefnda veit ekki til þess að gerður hafi verið skriflegur samningur, og hvergi sé kveðið á um það að íslenskar reglur eigi að gilda um kjör mannanna. Erlent útgerðarfyrirtæki hafi gert ráðningarsamning við skipstjóra á erlendu skipi.

Í viðtali sínu við stefnanda og Halldór, þegar hann var að koma þeim í samband við útgerðaraðilann, greindi stefndi þeim meðal annars frá því, að stefnandi yrði sjálfur að sjá um allar tryggingar sínar, þar sem íslenskar reglur ættu hér ekki við. Þeim hafi verið þetta fullljóst og sögðust þeir hafa ráðið sig með þessum hætti áður.

Stefnandi kveðst hafa farið nokkrar ferðir sem skipstjóri með umræddu skipi til Bandaríkjanna. Þann 21. apríl 1999, tveimur dögum áður en skipið átti að koma til Njarðvíkur, barst útgerðarfyrirtækinu Bridgestone Shipping Ltd. símbréf frá Halldóri Steinþórssyni, þar sem hann krefur útgerðina um laun vegna ferðarinnar. Í símbréfi þessu hefur hann í hótunum gagnvart útgerðinni. Laun átti ekki að greiða fyrr en í lok ferðar og voru þau greidd með skilum eins og áður hafði verið gert. Hafði útgerðin beðið stjórnarformann stefnda að annast þessar greiðslur og gerði hann það.

Vegna þess ágreinings sem kominn var upp milli Halldórs Steinþórssonar og útgerðarfyrirtækisins og þeirrar hótunar sem kom fram í símbréfi, virðist útgerðar­fyrirtækið hafa ákveðið að ráða nýjan skipstjóra á skipið til að tryggja það, að skipið gæti siglt milli landa. Stefndi fékk vitneskju um þetta með símbréfi, dagsettu 20. apríl 1999. Í stefnu kemur fram, að stefnandi muni hafa fengið skeyti þar sem þetta er tilkynnt. Hefur þetta skeyti ekki verið lagt fram. Stefndi kveðst hafa viljað koma í veg fyrir að skipið stöðvaðist vegna ágreinings um skipstjórn og hafi hann gengið í það að reyna að leysa þessar deilur milli útgerðarinnar og stefnanda, svo og Halldórs Steinþórssonar. Hafi hann fengið sérstakt umboð útgerðarinnar til þess. Stefndi hafi gert stefnanda tilboð um að taka annað hvort að sér störf skipstjóra eða svokallaðs Super Cargo, sem sé einn yfirmanna um borð, sem hafi eftirlit með hleðslu skipsins. Stefndi hafi ekki vitað betur en að stefnandi hefði samþykkt þá tilhögun og síðar yrði ákveðið í hvort starfið stefnandi færi. Stefnandi hafi verið kominn um borð með allt sitt dót og tilbúinn til brottfarar, þegar hann hafi ákveðið aðeins nokkrum klukku­tímum áður en skipið skyldi sigla frá landi, að ganga frá borði. Hafi hann jafnframt tilkynnt að Halldór Steinþórsson væri sömuleiðis hættur. Því sé það rangt sem fram komi í stefnu að þessum skipstjórnarmönnum hafi fyrirvaralaust verið vikið úr skipsrúmi. Þeir hafi gengið sjálfir úr skipsrúmi. Hafi þessi atvik valdið stefnda verulegu tjóni og töfum, sem stefndi áskilur sér að leita réttar síns í.

Sýknukrafa stefnda er í fyrsta lagi á því byggð, að hann hafi ekki verið aðili að þeim ráðningarsamningi, sem stefnt sé út af. Stefndi hafi einvörðungu komið á sambandi milli stefnanda og útgerðarinnar. Honum sé því ranglega stefnt. Telji stefnandi sig hafa verið að gera ráðningarsamning við Atlantsskip ehf, þegar hann hafi ráðið sig til starfa sem skipstjóra á m/s Panayiota, beri hann sönnunarbyrði fyrir því að svo sé. Enginn ráðningarsamningur liggi fyrir í málinu milli stefnanda og stefnda né neitt það sem renni stoðum undir þessa fullyrðingu stefnanda. Öll gögn málsins beri það með sér að ráðningaraðilinn sé Bridgestone Shipping Limited, sem sé útgerðarfyrirtæki með aðsetur á Kýpur. Í framlögðum gögnum komi fram, að stefndi sé leigutaki skipsins m/s Panayiota, en eigandi þess sé útgerðarfélag á Kýpur. Leigan sé svokölluð tímaleiga og leigi þá stefndi skipið með allri áhöfn þess. Stefndi komi því hvorki að launamálum né tryggingarmálum áhafnarinnar.

Halldór Steinþórsson hafi snúið sér til Bridgestone Shipping Ltd, þegar hann hafi gert kröfu til þess að laun yrðu greidd, þegar hann kæmi til hafnar. Það fari eftir landi útgerðarfyrirtækis hvers lands reglur gildi um áhöfn skipsins og hvaða kjarasamningar skuldi gilda. Samkvæmt meginreglum siglingaréttarins sé skipstjóri ráðinn af útgerð skipsins og beri alla ábyrgð á skipinu í hafi. Ráðningin hafi farið fram fyrir milligöngu stefnda, en hann hafi ekki sjálfur orðið aðili að ráðningarsamningnum, hafi ekki komið að gerð hans, framkvæmd hans né ráðningarslitum að öðru leyti en því, að hann hafi orðið við tilmælum útgerðarinnar um að leggja ákveðnar fjárhæðir inn á reikning stefnanda, þegar um það hafi verið beðið og reyndi svo að sætta málið þegar ágreiningur var kominn upp milli útgerðarinnar og stefnanda. Stefndi hafi ekki annast launagreiðslur til stefnanda, hann hafi ekki gert launaseðla, hann hafi ekki undir höndum skattkort stefnanda eða hafi haldið eftir staðgreiðslu skatta. Hann skilaði ekki greiðslum í lífeyrissjóð eða öðrum gjöldum sem íslenskum atvinnu­rekendum sé skylt að skila. Einu afskipti hans af launagreiðslum hafi verið þau að hann hafi lagt inn fjárhæðir á reikninga stefnanda samkvæmt beinum óskum Bridgestone Shipping Limited þar um. Stefndi hafi krafið Bridgestone Shipping Limited um þessar greiðslur svo og annan kostnað sem hann hafi haft vegna útgerðarfélagins. Því geti stefndi máls þessa ekki orðið aðili máls á grundvelli 2. mgr. 16. gr. laga nr. 91/1991.

Í öðru lagi sé sýnukrafa byggð á þeirri málsástæðu, telji dómurinn að stefndi eigi aðild að málinu, þá hafi stefnandi þegar fengið laun sín að fullu greidd eins og um þau hafi verið samið. Samningur útgerðarinnar og stefnanda hafi lotið að því að stefnandi fengi $200 á dag fyrir alla daga sem hann væri um borð, en ekkert þess utan. Íslensk lög og samningar nái ekki yfir þessi samskipti og því geti stefnandi ekki gert kröfur á grundvelli þeirra um bætur vegna launa á uppsagnarfresti. Ekkert hafi verið samið um uppsagnarfrest og ekkert liggi fyrir í málinu, hvort skipstjórnarmenn á Kýpur hafi einhvern uppsagnarfrest samkvæmt þess lands lögum eða ekki. Stefnandi hafi þegar að fullu fengið uppgerð þau laun, sem hann hafi unnið sér inn samkvæmt ráðningarsamningi og eigi þar af leiðandi eigi rétt á frekari greiðslum um laun á uppsagnarfresti. Ekki hafi verið samið um uppsagnarfrest og ákvæði sjómannalaga nr. 35/1985 eigi hér ekki við.

Jafnvel þótt litið verði svo á, að sjómannalög eigi hér við, þá byggir stefndi á þeirri málsástæðu að stefnandi geti ekki gert kröfu til launa á uppsagnarfresti,þegar af þeirri ástæðu að hann hafi sjálfur gengið úr skipsrúmi vegna ágreinings sem upp hafi komi milli hans og útgerðarinnar. Hann hafi ekki sýnt fram á það, að honum hafi verið vikið úr skipsrúmi, ekki liggi fyrir nein sönnun fyrir því að um brottrekstur hafi verið að ræða.

Þá er sýknukrafa ennfremur byggð á þeirri málsástæðu, að stefnandi hafi verið skipstjóri skipsins og sem slíkur hafi hann haft víðtækum skyldum að gegna um borð gagnvart útgerð skipsins. Hann hafi meðal annars annast færslur í skipsdagbók og séð um að gildandi reglum um lögskráningu hafi verið fylgt. Hafi verið misbrestur á lögskráningu hans sjálfs, sé sá misbrestur á hans eigin ábyrgð. Með því að ganga úr skipsrúmi hafi hann brotið alvarlega skyldur sínar sem skipstjóri og hafi ollið með athöfnum sínum útgerð og leigutaka tjóni.

Athyglisvert sé, að eingöngu sé byggt á íslenskum kjarasamningum vegna launa á uppsagnarfresti. Engin krafa sé gerð vegna þess sem kunni að vanta á launagreiðslur á þeim tíma, sem stefnandi sinnti skyldum sínum sem skipstjóri. Ef hann telji, að hann geti sett fram kröfur á grundvelli íslenskra reglna varðandi uppsagnarfrestinn, ætti hann jafnframt að geta sett fram kröfur um leiðréttingu fyrir liðinn tíma. Mála­tilbúnaðurinn bendi til þess, að stefnanda sé fulljóst um þann samning, sem raunverulega var gerður milli hans og útgerðarinnar, enda hljóti skipstjóri að gera sér grein fyrir því hver útgerðin sé sem hann starfi hjá.

Varðandi útreikning kröfu sé gerður fyrirvari á réttmæti hennar. Í því sambandi sé vísað í dóm Hæstaréttar  1996:4060, þar sem réttur til greiðslu á frídögum taki mið af því, hversu lengi útgerð var eigandi skips.

Krafa um málskostnað sé byggð á XXI. kafla laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, 129. og 130. gr.

V.

Stefnandi, Agnar Guðmundsson og forsvarsmaður stefnda, Símon Kærnested, gáfu aðilaskýrslur og Halldór Steinþórsson, Jón Norðfjörð og Jónas Garðarsson, gáfu vitnaskýrslur fyrir dómi.

VI.

Niðurstöður.

Með samningi, gerðum 12. október 1998 milli stefnda og eiganda m/s Panayiota, Deoman Martitime Ltd. Limassol, Kýpur, tók stefndi skipið á leigu með tímaleigusamningi.

Í samningnum kemur fram, að eigandi sér m.a. um greiðslu launa áhafnar og er þar enginn undaskilinn.

Þá liggur í málinu yfirlýsing frá Jan Gislholt Shipping, Inc., dags 29. nóvember 1999, sem er skipamiðlarinn er kom á fyrrgreindum tímaleigusamningi milli stefnda og Deoman Martitime Ltd. Þar kemur fram að íslensku skipstjórarnir, hafi verið ráðnir af eiganda skipsins og hafi starfað fyrir hann.

Ekki er ágreiningur um launakjör, en þau voru $200 á dag fyrir alla daga, sem stefnandi  var um borð og ekkert þess utan.

Þá liggur fyrir bréf frá Bridgestone Shipping Ltd. til stefnda, dagsett 20. apríl 1999, þar sem stefnda er tilkynnt að nýr skipstjóri, Mohamad Bassam Diab, taki við skipinu 22. apríl 1999.

Stefnandi byggir mál sitt á því fyrst og fremst, að hann hafi átt viðræður við stefnda um ráðningu  sína og stefndi hafi greitt honum laun, og því beri að skoða stefnda sem viðsemjanda hans. Af hálfu stefnanda er því ekki haldið fram, að hann eigi kröfu á hendur stefnda vegna vangoldinna launa. Þegar litið er til þeirra fjárhæða er stefnandi greinir frá að stefndi hafi greitt honum og þær bornar saman við þær fjárhæðir er hann hefur átt tilkall til samkvæmt samningnum, þá hefur stefnandi einungis að hluta gert grein fyrir þeim greiðslum er hann átti tilkall til samkvæmt samningnum. Þykir samkvæmt þessu ekki sannað, að stefndi hafi einn séð um greiðslur launa til stefnanda.

Þegar framlögð gögn eru virt svo og ráðningarkjör, en um laun var samið í erlendri mynt og ekki þykir í ljós leitt að stefndi hafi einn annast launagreiðslur til stefnanda, þá verður ekki annað séð, en að stefndi hafi einungis verið milligönguaðili fyrir eiganda skipsins m/s Panayiota, er hann leitaði að íslenskum skipstjóra á skipið, sem hann hafði tekið á leigu, og átti viðræður við stefnanda um starfið. Bréf Bridgestone Shipping Ltd., dagsett 20. apríl 1999, til stefnda, þar sem stefnda er tilkynnt hver taki við skipinu þann 22. apríl 1999, rennur einnig stoðum undir þessa niðurstöðu. Bridgestone Shipping Ltd. tilkynnti stefnda sólarhring fyrr en stefnanda, hver tæki við skipinu.

Samkvæmt þessu er sýknukrafa stefnda á grundvelli aðildarskorts, samkvæmt 2. mgr. 16. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991, tekin til greina.

Eftir þessum málalokum er rétt, að stefnandi greiði stefnda málskostnað að fjárhæð kr. 248.230. Þar af er útlagður kostnaður stefnda vegna þýðingu málskjala kr. 48.230 og hefur þá ekki verið tekið tillit til virðisaukaskatts. Við ákvörðun málskostnaðar hafði dómari í huga að sambærilegt mál er rekið samtímis þessu fyrir dómi, milli annars skipstjóra og stefnda. Kostnaður vegna þýðingu málsskjala nam í heild samtals krónur 96.430, en þeim reikningi hefur verið skipt til helminga.

Ólöf Pétursdóttir, dómstjóri, kvað upp dóm þennan.

D ó m s o r ð :

Stefndi Atlantsskip ehf, skal vera sýkn að kröfum stefnanda, Agnars Guðmundssonar. Stefnandi greiði stefnda 248.230 krónur í málskostnað.