Miðvikudaginn 5. febrúar 2014.
Nr. 12/2014.	Anna Björg Ingadóttir (Þórður Heimir Sveinsson hdl.) gegn Frjálsa hf. (Einar Gautur Steingrímsson hrl.)

 

Kærumál. Gjaldþrotaskipti.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem bú A var tekið til gjaldþrotaskipta að kröfu F hf. A hafði skuldbundið sig með lánssamningi til að endurgreiða F hf. lán að fjárhæð 60.000.000 krónur. Lýsti F hf. kröfu á hendur A á grundvelli samningsins að fjárhæð tæpar 83.000.000 krónur. Óumdeilt var að í samningnum var mælt fyrir um ólögmæta gengistryggingu lánsins og hafði það tvívegis verið endurreiknað í samræmi við dóma Hæstaréttar. A hélt því fram að endurútreikningurinn hefði ekki verið réttur og krafa bankans því of há. Hæstiréttur taldi A ekki hafa hnekkt útreikningum F hf. A hélt því einnig fram að fjárkrafa bankans væri nægilega tryggð með veði í tiltekinni fasteign, sbr. 1. tölulið 3. mgr. 65. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Því til stuðnings aflaði A einhliða mats löggilts fasteignasala á söluverðmæti eignarinnar þar sem það var sagt vera 83.000.000 krónur. Við meðferð málsins í héraði mótmælti F hf. sönnunargildi þessa mats og vísaði til þess að skráð fasteignamat eignarinnar væri 72.100.000 krónur. Beiðni A um að dómkvaddur yrði sérfróður maður til að meta verðmæti eignarinnar var hafnað með úrskurði héraðsdóms og undi A þeirri niðurstöðu. Með hliðsjón af 1. mgr. 27. gr. laga nr. 6/2001 um skráningu og mat fasteigna og að því virtu sem að framan greinir taldi Hæstiréttur að A hafi ekki fært sönnur á, gegn andmælum F hf., að fjárkrafan væri nægilega tryggð með veði í eigninni. Var hinn kærði úrskurður því staðfestur.

 

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ingibjörg Benediktsdóttir, Eiríkur Tómasson og Helgi I. Jónsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með ódagsettri kæru sem barst héraðsdómi 31. desember 2013 og réttinum ásamt kærumálsgögnum 7. janúar 2014. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 18. desember 2013 þar sem bú sóknaraðila var tekið til gjaldþrotaskipta að kröfu varnaraðila. Kæruheimild er í 1. mgr. 179. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Sóknaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi. Þá krefst hún málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Málsatvikum er lýst í hinum kærða úrskurði. Eins og þar kemur fram skuldbatt sóknaraðili sig með lánssamningi 25. október 2007 til að endurgreiða varnaraðila, sem þá hét Frjálsi fjárfestingarbankinn hf., lán að fjárhæð 60.000.000 krónur með 72 jöfnum afborgunum á eins mánaðar fresti. Þó skyldi aðeins greiða áfallna vexti af höfuðstól lánsins á fyrstu tólf gjalddögunum, í fyrsta sinn 2. desember 2007. Fyrir liggur að greitt var af láninu tólf sinnum, í síðasta skipti 24. febrúar 2009. Heldur varnaraðili því fram að einungis hafi verið greiddir vextir af láninu eins og fram kemur í endurútreikningi þess frá 3. mars 2011 þar sem er að finna yfirlit yfir innborganir á lánið. Sóknaraðili hefur ekki sýnt fram á að þetta sé rangt, til dæmis með því að leggja fram greiðslutilkynningar eða kvittanir fyrir þeim innborgunum. Því verður að leggja til grundvallar að ekkert hafi verið greitt af höfuðstól lánsins.

Krafa varnaraðila 27. maí 2013 um að bú sóknaraðila verði tekið til gjaldþrotaskipta er reist á 1. tölulið 2. mgr. 65. gr. laga nr. 21/1991 þar sem 22. apríl sama ár hafi verið gert árangurslaust fjárnám hjá henni. Jafnframt lýsti varnaraðili kröfu á hendur sóknaraðila á grundvelli áðurgreinds lánssamnings að fjárhæð 82.963.832 krónur. Óumdeilt er að í samningnum var mælt fyrir um ólögmæta gengistryggingu lánsins. Af þeim sökum hefur varnaraðili endurreiknað lánið í samræmi við dóma Hæstaréttar 16. september 2010 í máli nr. 471/2010 og 14. febrúar 2011 í máli nr. 603/2010 þannig að það hafi borið vexti, sem eru jafnháir vöxtum er Seðlabanki Íslands hafi ákveðið samkvæmt 4. gr., sbr. 3. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, frá lántökudegi til útreikningsdags auk dráttarvaxta. Í samræmi við það kveður varnaraðili stöðu lánsins vera 88.364.477 krónur miðað við 2. október 2013. Þá hefur varnaraðili einnig endurreiknað lánið miðað við forsendur dóma Hæstaréttar 15. febrúar 2012 í máli nr. 600/2011 og 18. október 2012 í máli nr. 464/2012 þar sem miðað er við að það hafi borið sömu vexti og áður greinir frá síðustu innborgun af því 24. febrúar 2009 til útreikningsdags. Samkvæmt þeim útreikningi segir varnaraðili stöðu lánsins vera 84.117.818 krónur miðað við 2. október 2013. Hefur sóknaraðili ekki hnekkt þessum útreikningum varnaraðila.

Sóknaraðili heldur því fram að varnaraðili geti ekki krafist gjaldþrotaskipta þar sem fyrrnefnd fjárkrafa hans sé nægilega tryggð með veði í fasteigninni Þrastarhöfða 55 í Mosfellsbæ, sbr. 1. tölulið 3. mgr. 65. gr. laga nr. 21/1991. Þessu til stuðnings aflaði sóknaraðili einhliða mats löggilts fasteignasala á söluverðmæti eignarinnar þar sem það var sagt vera 83.000.000 krónur í maí 2013. Við meðferð málsins í héraði andmælti varnaraðili sönnunargildi þessa mats og vísaði til þess að skráð fasteignamat eignarinnar væri 72.100.000 krónur. Sóknaraðili fór fram á að dómkvaddur yrði sérfróður maður til að meta verðmæti eignarinnar, en þeirri beiðni var hafnað að kröfu varnaraðila með úrskurði héraðsdóms 11. nóvember 2013. Undi sóknaraðili þeirri niðurstöðu.

Í 1. mgr. 27. gr. laga nr. 6/2001 um skráningu og mat fasteigna segir að skráð matsverð fasteignar skuli vera gangverð umreiknað til staðgreiðslu, miðað við heimila og mögulega nýtingu á hverjum tíma, sem ætla má að eignin hefði í kaupum og sölum. Með hliðsjón af því lagaákvæði og að virtu því, sem að framan greinir, verður ekki talið að sóknaraðili hafi fært sönnur á, gegn andmælum varnaraðila, að fyrrnefnd fjárkrafa sé nægilega tryggð með veði í umræddri fasteign. Samkvæmt því verður hinn kærði úrskurður staðfestur.

Sóknaraðila verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðili, Anna Björg Ingadóttir, greiði varnaraðila, Frjálsa hf., 250.000 krónur í kærumálskostnað.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 18. desember 2013.

Krafa sóknaraðila, Frjálsa hf., Lágmúla 6, Reykjavík um að bú varnaraðila, Önnu Bjargar Ingadóttur, Skeljatanga 40, Mosfellsbæ, verði tekið til gjaldþrotaskipta barst dóminum 4. júní 2013. Hún var tekin fyrir í dómi 4. september sl. Lögmaður varnaraðila mótmælti kröfunni og var þá þingfest þetta ágreiningsmál, sbr. 1. mgr. 168. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl.

Lögmaður varnaraðila lagði fram greinargerð ásamt fylgiskjölum í þinghaldi 25. september sl. Málinu var þá frestað til framlagningar greinargerðar sóknaraðila til miðvikudagsins 2. október sl. Í þinghaldi þann dag lagði lögmaður sóknaraðila fram greinargerð ásamt fylgiskjölum og var málinu frestað til munnlegs málflutnings til mánudagsins 11. nóvember. Þegar málið var tekið fyrir þann dag óskaði lögmaður varnaraðila eftir því að leggja fram beiðni um dómkvaðningu matsmanns til þess að meta verðmæti fasteignarinnar að Þrastarhöfða 55 í Mosfellsbæ. Lögmaður sóknaraðila mótmælti því að beiðnin yrði lögð fram. Krafan var tekin til úrskurðar í þinghaldinu eftir að lögmenn aðila höfðu tjáð sig um kröfur sínar. Úrskurður var kveðinn upp samdægurs og kröfu varnaraðila hafnað. Málinu var þá frestað til munnlegs málflutnings til fimmtudagsins 14. nóvember sl. Var málið flutt munnlega þann dag og tekið til úrskurðar.

Sóknaraðili krefst þess að bú varnaraðila verði tekið til gjaldþrotaskipta. Þá krefst sóknaraðili máls­kostnaðar úr hendi varnaraðila.

Varnaraðili krefst þess að kröfu sóknaraðila verði hafnað. Þá krefst varnaraðili máls­kostnaðar úr hendi sóknaraðila að teknu tilliti til virðisaukaskatts.

Málavextir

                Hinn 25. október 2007 gerðu Frjálsi fjárfestingarbankinn hf., varnaraðili og Páll Borgar Guðjónsson með sér lánssamning, auðkenndan nr. 716214. Samkvæmt samningnum lofaði bankinn að lána varnaraðila og Páli Borgari 60 milljónir króna, verðtryggt miðað við gengi svissnesks franka og japansks jens. Lánið bar að greiða til baka með 72 jöfnum afborgunum á eins mánaðar fresti. Fyrstu tólf gjalddagana bar einungis að greiða áfallna vexti af láninu, í fyrsta sinn 2. desember 2007. Fyrsti gjalddagi afborgunar skyldi vera 2. desember 2008. Óumdeilt er að gengistrygging lánsins var ólögmæt þar sem hún braut í bága við ákvæði laga nr 38/2001 um vexti og verðtryggingu. Til tryggingar á greiðslu skuldar samkvæmt lánssamningnum gáfu varnaraðili og Páll Borgar út veðtryggingarbréf 25. október 2007. Með bréfinu er fasteignin að Þrastarhöfða 55 í Mosfellsbæ, fastanúmer 229-0049, sett Frjálsa fjárfestingarbankanum hf. að veði með fyrsta veðrétti.

                Með skilmálabreytingu, dags. 25. febrúar 2009, var skilmálum lánssamningsins breytt. Fram kom hjá lögmanni sóknaraðila við munnlegan flutning málsins að ekki væri byggt á þessari skilmálabreytingu. Kemur hún því ekki til frekari skoðunar.

                Ágreiningur er milli aðila um hvenær lánið fór í vanskil. Sóknaraðili byggir á því að engin afborgun hafi verið greidd af höfuðstól lánsins. Síðast hafi verið greitt af láninu 24. febrúar 2009 en þá hafi gjalddagi fyrir nóvember 2008 verið greiddur. Varnaraðili kveðst hins vegar hafa greitt afborgun 2. mars 2009 í samræmi við fyrrnefnda skilmálabreytingu. Í kröfu sóknaraðila um töku bús varnaraðila til gjaldþrotaskipta segir að síðasti greiddi gjalddagi af láninu sé 2. mars 2009. Sömuleiðis er ágreiningur milli aðila um fjárhæð kröfu sóknaraðila og hvort hún sé nægilega tryggð með fyrrnefndu veði.

                Sóknaraðili segir að bú Páls Borgars hafi verið tekið til gjaldþrotaskipta 26. október 2011 og hafi skiptum lokið án þess að nokkuð hafi fengist upp í þessa kröfu.

                Árangurslaust fjárnám var gert hjá varnaraðila 22. apríl sl. að kröfu Arion banka hf.

                Málsástæður og lagarök sóknaraðila

Sóknaraðili byggir á því að lán samkvæmt umræddum lánssamningi hafi verið endurreiknað í mars 2011. Við endurreikning lánsins hafi sóknaraðili tekið mið af dómum Hæstaréttar Íslands í málum nr. 471/2010 og 600/201 [sic]. Sóknaraðili mótmælir því að óheimilt sé að höfuðstólsfæra vexti í samræmi við 12. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, enda eigi túlkun varnaraðila sér ekki stoð í texta ákvæðisins. Endurreikningur lánsins hafi verið kynntur lántaka með bréfi. Lánið uppfylli ekki skilyrði fyrir endurreikningi á grundvelli fullnaðarkvittana í ljósi stuttrar greiðslusögu, vanskila og fjárhæðar viðbótarkröfu, með hliðsjón af upprunalegum höfuðstól.

Vegna verulegra vanskila hafi sóknaraðili gjaldfellt lánið 13. janúar 2013. Við gjaldfellingu lánsins hafi ekki verið tekið tillit til dráttarvaxta af gjaldföllnum afborgunum. Staða kröfunnar í beiðni um gjaldþrotaskipti sé því lægri en rétt staða kröfunnar.

Sóknaraðili hafnar málatilbúnaði varnaraðila um að krafa hans sé nægilega tryggð með veði í fasteigninni að Þrastarhöfða 55, þar sem skuldin sé lægri en sem nemi verðmæti fasteignarinnar. Sóknaraðili bendi á að varnaraðili hafi selt umrædda fasteign 12. janúar 2012 til félagsins Uppleið ehf. Ekki verði byggt á verðmati sem varnaraðili hafi aflað einhliða. Fasteignamat eignarinnar sé 72.100.000 krónur. Samkvæmt 27. gr. laga nr. 6/2001 um skráningu og mat fasteigna skal fasteignamat á hverjum tíma endurspegla gangverð eignar umreiknað til staðgreiðslu.

Lán varnaraðila hafi verið endurreiknað í samræmi við dóm Hæstaréttar í máli nr. 471/2010, sbr. dóm réttarins í máli nr. 603/2011. Sé einungis tekið tillit til höfuðstóls og vaxta sé skuld varnaraðila rétt rúmar 84.100.000 krónur.

Lánið uppfylli ekki skilyrði fyrir frekari endurreikningi á grundvelli fullnaðarkvittana, sbr. dóma Hæstaréttar í málum nr. 600/2011 og 464/2012. Niðurstaða þessara dóma feli í sér undantekningu frá þeirri meginreglu kröfuréttar að kröfuhafi, sem hafi fengið minna greitt en hann á rétt til, eigi kröfu á hendur skuldara um það sem vangreitt sé. Sóknaraðili hafnar því að atvik þessa máls séu með þeim hætti að víkja eigi frá meginreglunni. Væri eigi að síður fallist á rétt varnaraðila til endurreiknings í samræmi við þessa dóma næmu eftirstöðvar höfuðstóls við síðasta greidda gjalddaga 60 milljónum króna. Með því að nota hagfelldustu útreikniaðferð fyrir varnaraðila, þ.e. að reikna eingöngu vexti samkvæmt 4. gr. laga nr. 38/2001, sbr. 3. gr. sömu laga, og líta með öllu fram hjá því að ekki hafi verið greitt af láninu síðan í febrúar 2009, séu eftirstöðvar skuldarinnar í dag samt sem áður rúmlega 84 milljónir króna. Því skipti ekki máli fyrir úrlausn um kröfu sóknaraðila hvort lánið uppfylli skilyrði fyrir frekari endurreikning. Ljóst sé að skuldin sé ekki nægjanlega tryggð með veði.

Sóknaraðili bendi á að í máli nr. 464/2012 hafi ekki verið ágreiningur um útreikniaðferð og því hafi álitaefni um hana ekki komið sérstaklega til úrlausnar.

Árangurslaust fjárnám hafi verið gert hjá varnaraðila 22. apríl sl. að kröfu Arion banka hf. Því hafi ekki verið haldið fram að fjárnámsgerðin gefi ranga mynd af fjárhag varnaraðila. Varnaraðili sé ógjaldfær og séu skilyrði uppfyllt fyrir því að bú hennar verði tekið til gjaldþrotaskipta, sbr. 1. tl. 2. mgr. 65. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl.

Í kröfu um gjaldþrotaskipti sundurliðar sóknaraðili kröfu sína á svofelldan hátt:

Höfuðstóll	77.009.813 krónur
Dráttarvextir til 27. maí 2013	3.615.182 krónur
Innheimtuþóknun	1.811.300 krónur
Endurrits- og birtingarkostnaður	2.500 krónur
Kostnaður vegna fjárnáms	250 krónur
Kostnaður vegna uppboðs	14.000 krónur
Kröfulýsing	14.000 krónur
Gjaldþrotaskiptabeiðni	7.000 krónur
Kostnaður vegna gjaldþrotaskiptameðferðar	15.000 krónur
Upplýsingaöflun	7.000 krónur
Vextir af kostnaði	2.335 krónur
Virðisaukaskattur	465.452 krónur
Samtals	82.963.832 krónur

Málsástæður og lagarök varnaraðila

                Varnaraðili vísar til þess að í kjölfar dóma Hæstaréttar Íslands í málum nr. 153/2010 og 471/2010 hafi lán varnaraðila verið endurreiknað 28. mars 2011 samkvæmt lögum nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, eins og þeim var breytt með lögum nr. 151/2010. Ekki liggi fyrir í gögnum málsins hvernig endurreikningurinn hafi verið kynntur varnaraðila.

                Varnaraðili byggir í fyrsta lagi á því að endurreikningur sóknaraðila sé rangur og alltof hár, þar sem ekki hafi verið farið að fordæmum Hæstaréttar í málum nr. 600/2011 og 464/2012 við endurreikninginn.

                Samkvæmt beiðni sóknaraðila um gjaldþrotaskipti hafi eftirstöðvar skuldarinnar verið gjaldfelldar 13. janúar 2013 með vísan til ákvæða lánssamnings aðila, þrátt fyrir að þá hafi legið fyrir fyrrnefnd fordæmi Hæstaréttar um fullnaðarkvittanir. Af þessu leiði að endurreikningur lánssamningsins, eins og hann komi fyrir í beiðni sóknaraðila, sé of hár og að hluta til ólögmætur.

                Dómur Hæstaréttar í máli nr 464/2012 gangi lengra en fyrri sambærilegur dómur í máli nr. 600/2011. Fyrrnefndi dómurinn árétti fordæmi síðarnefnda dómsins um að útgefnir greiðsluseðlar bankans og fyrirvaralaus móttaka á greiðslum í samræmi við þá hafi jafngilt fullnaðarkvittunum. Því megi ekki krefja lántaka síðar um viðbótargreiðslur vegna þegar greiddra gjalddaga, eins og sóknaraðili geri í endurreikningi sínum. Dómurinn í máli nr. 464/2012 hafi gengið lengra og samþykkt tiltekna reikniaðferð. Í dóminum segi m.a. að samningsvextir gengisláns skuli standa, að óheimilt sé að reikna gengislán afturvirkt miðað við vexti Seðlabankans og hvernig eigi að meðhöndla greiðslur sem þegar hafi verið greiddar inn á lánið. Með þessum dómi hafi endanlega verið skorið úr um það hvernig fara eigi með greiddar afborganir neytenda af ólögmætum gengistryggðum lánum.

                Endurreikningurinn virðist hafa farið þannig fram að fundnir hafi verið meðalvextir Seðlabanka Íslands á árinu 2007, 17,44444%, sem lánið hafi borið frá stofndegi lánsins 6. nóvember 2007 til 5. nóvember 2008. Reiknaðir vextir á þeim tíma hafi numið 10.466.640 krónum og hafi þeir verið lagðir við höfuðstól lánsins. Nýr höfuðstóll hafi verið 70.466.640 krónur. Af þeim höfuðstól hafi síðan verið reiknaðir vextir og þannig koll af kolli, fram til þess tíma sem endurreikningur lánsins miðist við, sem sé 2. mars 2011. Síðan hafi allar greiðslur varnaraðila auk vaxta af þeim verið dregnar frá heildarfjárhæð lánsins eftir á. Greiðslur varnaraðila sem svari til fullnaðarkvittana á tímabilinu 11. desember 2007 til 24. febrúar 2009 séu ekki lagðar til grundvallar.

                Endurreikningur sóknaraðila byggi að meginstofni á því að notaðir séu breytilegir óverðtryggðir vextir Seðlabanka Íslands samkvæmt dómi Hæstaréttar í máli nr. 471/2010 og endurreikningurinn byggi alfarið á lögum nr. 151/2010. Gengið sé út frá því að lánið hafi frá stofndegi borið vexti samkvæmt 4. gr. laga nr. 38/2001, sbr. 3. gr. sömu laga. Sóknaraðili telji sig því eiga kröfu aftur í tímann um slíka vexti þar sem hann hafi fylgt lögum nr. 151/2010 við endurreikninginn. Á móti komi að varnaraðili hafi greitt afborganir af láninu frá stofndegi. Þar sem vextir af láninu hafi verið hærri samkvæmt 4. gr. laga nr. 38/2001, sbr. 3. gr. sömu laga, en lánssamningurinn hafi kveðið á um, eigi sóknaraðili rétt á þeim mismun sem hann hafi reiknað út. Þar af leiðandi sé ekki tekið tillit til fullnaðarkvittana sem liggi fyrir í málinu.

                Fordæmisgildi dóms Hæstaréttar í máli nr. 464/2012 sé vart hægt að skilja þannig að það sé sérstaklega háð því hvort lán hafi verið í fullum skilum, enda breyti það ekki þeirri meginreglu sem fram komi í dóminum. Krafa sem byggist á ólögmætum skilmála geti auk þess aldrei verið í vanskilum þar sem slík krafa sé ekki lögvarin. Kröfuhafi eigi ekki rétt til efnda nema hann hafi uppi rétta kröfu.

                Lög nr. 151/2010, sem breyttu lögum nr. 38/2001, hafi tekið gildi 29. desember 2010 og geti fyrst gilt frá þeim tíma, en ekki afturvirkt. Skipti ekki máli þótt varnaraðili hafi ekki greitt af láninu þar sem greiðslur hafi verið orðnar svo háar að ekki hafi verið við ráðið. Reikningur sóknaraðila á greiðslum samkvæmt lögum nr. 151/2010 allt frá stofndegi lánsins 25. október 2007 feli í sér afturvirkni sem ekki standist meginreglur um afturvirkni laga. Því verði við endurreikning að styðjast við þá vexti sem komi fram í lánssamningi aðila frá þeim tíma þegar varnaraðili hafi hætt að greiða af láninu 24. febrúar 2009 fram til gildistöku laga nr. 151/2010. Að auki sé óljóst hvort sóknaraðila hafi verið heimilt að reikna vexti á lánið eftir lögum nr. 151/2010 þar sem lög nr 121/1994 um neytendalán standi því í vegi að nýir og óhagstæðir vextir neytenda í óhag komi í stað fyrri vaxta.

                Í öðru lagi byggir varnaraðili á því að óheimilt sé að höfuðstólsfæra vexti samkvæmt lánssamningi aðila á 12 mánaða fresti samkvæmt 12. gr. laga nr. 38/2001, sbr. 1., 3. og 5. mgr. 18. gr. sömu laga, eins og þeim var breytt með lögum nr 151/2010. Með gagnályktun frá 1. mgr. 12. gr. laganna sé slíkt óheimilt þegar skuldari hafi greitt afborganir og vexti á því tímabili sem um ræðir. Það samrýmist ekki heldur fyrrnefndum dómum Hæstaréttar í málum nr. 600/2011 og 464/2012.

                Endurreikningur sóknaraðila sé því í andstöðu við 12. gr. laga nr. 38/2001. Svo virðist sem sóknaraðili hafi endurreiknað ólögmæt lán sem falli undir 18. gr. laganna þannig að vextir séu lagðir við höfuðstól, hvort sem greitt hafi verið af láninu eða ekki. Ákvæði 18. gr. laganna heimili aðeins að vaxtareikna upphaflegan höfuðstól. Tekið sé fram í athugasemdum með frumvarpi sem varð að lögum nr. 151/2010 að ekki sé heimilt að krefjast vanskilavaxta eða annarra vanskilaálaga. Útreikningur vaxtavaxta sé í eðli sínu vanskilaálag. Samkvæmt 12. gr. laganna sé einungis heimilt að leggja vexti við höfuðstól, sé vaxtatímabil lengra en 12 mánuðir án þess að vextirnir séu greiddir. Hér sé greinilega átt við samningsbundið vaxtatímabil, ekki vaxtatímabil aftur í tímann. Ekki sé skýrt kveðið á um það í 18. gr. að heimilt sé að reikna vaxtavexti aftur í tímann frá stofndegi/útborgunardegi láns, en slíkt hefði verið nauðsynlegt fyrir svo íþyngjandi vaxtareikning.

                Í athugasemdum við frumvarp sem varð að lögum nr. 38/2001 segi um 12. gr. að ákvæðinu sé ætlað að mæla ótvírætt fyrir um þá aðalreglu að heimilt sé að leggja almenna vexti við höfuðstól kröfu við útreikning vaxta, nema önnur niðurstaða leiði af samningum, venju eða lagafyrirmælum. Í þessu felist að 18. gr. laganna gildi að öllum líkindum framar 12. gr.

                Að auki telur varnaraðili að ekki sé heimilt að reikna vaxtavexti á grundvelli 12. gr. laga nr. 38/2001 á þeim grundvelli að ákvæði lánssamnings gefi ekki til kynna að heimilt sé að leggja vexti og verðbætur endurreiknaðs láns við höfuðstól þess á 12 mánaða fresti.

                Vegna þeirrar óvissu sem ríkti hér á landi í kjölfar bankahruns sé óeðlilegt að bæta vöxtum og verðbótum veltureiknings við höfuðstól, þar sem lántakendur hafi ekki vitað hvort þeir ættu að greiða afborganir gengistryggðra lána, sbr. 7. gr. laga nr. 38/2001 með lögjöfnun.

                Með vísan til framangreinds telji varnaraðili að óheimilt hafi verið að leggja vexti við höfuðstól á hverju 12 mánaða tímabili. Ákvæði 12. gr. komi þó ekki í veg fyrir að rétt endurreiknaðir vextir verði lagðir við höfuðstól í einu lagi þegar sá endurreikningur liggi fyrir.

                Í þriðja lagi byggir varnaraðili á því að samkvæmt 14. gr. laga nr. 121/1994 um neytendalán eigi neytendur rétt á að fá réttan endurreikning í samræmi við fordæmi Hæstaréttar og um leið rétta greiðsluseðla, sbr. einnig 5. til 7. gr. laganna. Samkvæmt 1. og 2. mgr. 14. gr. sé lánveitanda óheimilt að krefjast greiðslu á frekari vöxtum eða lántökukostnaði en sé tilgreindur í samningi, sbr. 4. tl. 1. mgr. 6. gr. laganna. Samkvæmt því ákvæði eigi við gerð lánssamnings að liggja fyrir heildarlántökukostnaður. Auk þess hafi engin árleg hlutfallstala kostnaðar verið tilgreind í lánssamningi aðila, sbr. 5. tl. 1. mgr. 6. gr. laganna.

                Ákvæðum samninga um gengistryggð lán hafi verið breytt með setningu laga nr. 151/2010. Með dómum í málum nr. 600/2011 og 464/2012 hafi Hæstiréttur komist að þeirri niðurstöðu að slík breyting með íþyngjandi, afturvirkum hætti stangaðist á við eignarréttarákvæði 72. gr. stjórnarskrárinnar. Af þessu leiði að endurreikningur sóknaraðila innihaldi ekki kröfu um réttar efndir samkvæmt samningi aðila. Af þeim sökum teljist sá skilmáli sem sóknaraðili byggi innheimtu vaxta á, einnig vera ósanngjarn samningsskilmáli í skilningi 36. gr. a til d í lögum nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga.

                Í fjórða lagi telur varnaraðili að innheimta láns á grundvelli endurreiknings, án þess að tekið hafi verið tillit til dóma Hæstaréttar í málum nr. 600/2011 og 464/2012, og sem fari í bága við 12. gr. laga nr. 38/2001, sbr. 18. gr. sömu laga, teljist óréttmætir viðskiptahættir í skilningi 8. gr. laga nr. 57/2005 um eftirlit með viðskiptaháttum og markaðssetningu.

                Sérstaka kröfu verði að gera til fjármálafyrirtækja um færni, alúð og góða trú. Samkvæmt 19. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki sé sérstök skylda lögð á fjármálafyrirtæki að starfa í samræmi við eðlilega og heilbrigða viðskipahætti og venjur á fjármálamarkaði. Sóknaraðili hafi brotið gegn þessu með endurreikningi sínum.

                Sóknaraðili hafi ekki farið þá eðlilegu leið við innheimtu skuldarinnar að krefjast uppboðs á eigninni í samræmi við veðtryggingarbréf. Þess í stað krefjist sóknaraðili þess að bú varnaraðila verði tekið til gjaldþrotaskipta, sem sé mun meira íþyngjandi innheimtuaðgerð.

                Í fimmta lagi vísar sóknaraðili til þess að lagt hafi verið fram verðmat löggilts fasteignasala á hinni veðsettu fasteign, dags. 7. maí sl. Niðurstaða verðmatsins sé á þá leið að verðmæti eignarinnar þann dag sé 83 milljónir króna. Staða skuldar varnaraðila við sóknaraðila sé í kringum 65 til 70 milljónir króna. Því eigi fasteignin að standa undir stöðu skuldarinnar. Varnaraðili sé því gjaldfær.

Niðurstaða

                Fyrir liggur að fjárnám var gert hjá varnaraðila 22. apríl sl. sem lauk án árangurs. Krafa sóknaraðila um að bú varnaraðila yrði tekið til gjaldþrotaskipta barst dóminum 4. júní sl., innan þess frests sem greinir í 1. tl. 2. mgr. 65. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Gildi gerðarinnar hefur ekki verið hnekkt, sbr. t.d. dóma Hæstaréttar Íslands í málum nr. 58/2011, 347/2011 og 620/2013. Samkvæmt upphafsorðum 2. mgr. 65. gr. verður bú varnaraðila því tekið til gjaldþrotaskipta nema hann sýni fram á að hann sé allt að einu fær um að standa full skil á skuldbindingum sínum þegar þær falla í gjalddaga eða verði það innan skamms tíma.

Ekki er ágreiningur um það milli aðila að sóknaraðili á kröfu á hendur varnaraðila. Varnaraðili kveðst hafa greitt fyrstu afborgun samkvæmt skilmálabreytingu, dags. 25. febrúar 2009, en fyrsti gjalddagi samkvæmt henni hafi verið 2. mars 2009. Hún hafi ekkert greitt af láninu eftir það. Sóknaraðili segir í beiðni sinni um gjaldþrotaskipti að síðasti greiddi gjalddagi af láninu sé sömuleiðis 2. mars 2009. Sama dagsetning kemur fram í yfirliti yfir stöðu þessa máls, dags. 2. október sl. Í greinargerð sóknaraðila segir að varnaraðili hafi greitt í síðasta sinn af láninu 24. febrúar 2009 en þá hafi hún greitt gjalddaga í nóvember 2008 sem forsendu fyrir skilmálabreytingu. Þetta er í samræmi við framlagða endurreikninga sóknaraðila á láninu, þar sem gerð er grein fyrir greiðsluflæði lánanna. Samkvæmt þessu verður að leggja til grundvallar að varnaraðili hafi greitt fyrstu tólf gjalddaga lánsins, desember 2007 til og með nóvember 2008.

Ágreiningur aðila snýst í fyrsta lagi um það hvort endurreikningur sóknaraðila sé réttur. Varnaraðili telur að sóknaraðili hafi ekki gætt réttra aðferða við endurreikninginn og krafa hans sé því of há, rétt staða skuldarinnar sé í dag kringum 65 til 70 milljónir króna. Sóknaraðili hafnar því að endurreikningur hans sé rangur. Lán varnaraðila hafi verið endurreiknað í mars 2011 og lánið uppfylli ekki skilyrði til frekari endurreiknings á grundvelli fullnaðarkvittana.

Með vísan til gagna málsins er fallist á það með sóknaraðila að höfuðstóll kröfu hans, án tillits til dráttarvaxta, nemi þeirri fjárhæð sem tekin er fram í beiðni um gjaldþrotaskipti, þ.e. 77.009.813 krónum. Fullyrðing varnaraðila um að höfuðstóll kröfunnar sé á bilinu 65 til 70 milljónir króna er ekki rökstudd og fær ekki heldur stoð í gögnum málsins. Sóknaraðili hefur lagt fram endurreikning á láni varnaraðila miðað við að tekið sé tillit til fullnaðarkvittana og hefur varnaraðili ekki heldur hnekkt þeim endurreikningi. Samkvæmt honum er ljóst að krafa sóknaraðila nemur a.m.k. 84.117.818 krónum með dráttarvöxtum.

Aðilar málsins deila einnig um verðmæti fasteignarinnar Þrastarhöfða 55 í Mosfellsbæ, fastanúmer 229-0049, sem var sett að veði fyrir skuldum varnaraðila með veðtryggingarbréfi, útgefnu 25. október 2007, og hvort krafa sóknaraðila sé nægilega tryggð með veði í eigninni. Samkvæmt 27. gr. laga nr. 6/2001 um skráningu og mat fasteigna skal fasteignamat á hverjum tíma endurspegla gangverð eignar umreiknað til staðgreiðslu. Fasteignamat eignarinnar er 72.100.000 krónur. Varnaraðili hefur aflað mats löggilts fasteignasala á söluverði eignarinnar og var niðurstaða hans sú að sölverð hennar væri 83 milljónir króna. Samkvæmt þessu er ljóst að krafa sóknaraðila er ekki nægilega tryggð með veði í eigninni, sbr. 1. tl. 3. mgr. 65. gr. laga nr. 21/1991, án tillits til ágreinings aðila um heildarfjárhæð kröfunnar og án tillits til þess hvort miðað sé við fasteignamat eignarinnar eða fyrrnefnt verðmat.

Samkvæmt þessu eru öll skilyrði uppfyllt fyrir því að bú varnaraðila verði tekið til gjaldþrotaskipta. Ber því að fallast á kröfu sóknaraðila.

                Í ljósi niðurstöðu málsins og með vísan til 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, sbr. 2. mgr. 178. gr. laga nr. 21/1991, skal varnaraðili greiða sóknaraðila málskostnað sem telst hæfilega ákveðinn 250.000 krónur.

                Ásbjörn Jónasson, settur héraðsdómari, kveður upp þennan úrskurð. Vegna mikilla anna dómarans hefur uppkvaðning úrskurðarins dregist fram yfir lögbundinn frest, en dómari og lögmenn aðila töldu endurflutning óþarfan.

Úrskurðarorð:

                Bú varnaraðila, Önnu Bjargar Ingadóttur, er tekið til gjaldþrotaskipta.

                Varnaraðili greiði sóknaraðila, Dróma hf., 250.000 krónur í málskostnað.