Föstudaginn 8. desember 2006.
Nr. 603/2006.	Matthías Kjeld og María Kjeld (Klemenz Egertsson hdl.) gegn Reykjanesbæ (Ásgeir Þór Árnason hrl.)

 

Kærumál. Samaðild. Kröfugerð. Frávísunarúrskurður felldur úr gildi.

Sóknaraðilar stefndu R og kröfðust ógildingar á kaupsamningum, sem móðir þeirra hafði staðið að árið 1992, og nánar tilgreindum afsölum á útlandi jarðarinnar T. Héraðsdómur vísaði málinu frá dómi þar sem talið var að aðrir eigendur að landinu hefðu þurft að eiga aðild að málinu. Í dómi Hæstaréttar var vísað til þess að skilja bæri kröfugerð sóknaraðila svo að einungis væri krafist ógildingar á þeim hluta samninganna, sem vörðuðu eignarhlut móður þeirra í landinu. Yrði ekki séð að það myndi hagga gildi þeirra gagnvart öðrum eigendum landsins þótt fallist yrði á þá kröfu sóknaraðila. Var hinn kærði úrskurður því felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdómara að taka málið til efnismeðferðar.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Gunnlaugur Claessen, Hrafn Bragason og Ólafur Börkur Þorvaldsson.

Sóknaraðilar skutu málinu til Hæstaréttar með kæru 16. nóvember 2006, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 24. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 10. nóvember 2006, þar sem máli sóknaraðila gegn varnaraðila var vísað frá dómi. Kæruheimild er í j. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðilar krefjast þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdómara að taka málið til efnismeðferðar. Þá krefjast þau málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

I.

Samkvæmt gögnum málsins gerði varnaraðili þrjá samninga 7. febrúar 1992 um kaup á landi ofan Reykjanesbrautar, sem var í óskiptri sameign eigenda jarðanna Innri-Njarðvíkur, Stapakots og Tjarnarkots. Á sama tíma gerði varnaraðili samninga við eigendur Tjarnarkots og Stapakots um kaup á landspildu neðan Reykjanesbrautar, en áður hafði hann keypt hlut eigenda Innri-Njarðvíkur í þeirri spildu. Í kaupsamningum vegna landsins ofan Reykjanesbrautar kemur fram að við undirritun þeirra væri 40% af landinu afsalað til varnaraðila og að hann myndi síðan kaupa það sem eftir væri af landinu í áföngum árlega og skyldi kaupum lokið 2009. Sambærileg tilhögun var höfð við kaup á landspildunni neðan Reykjanesbrautar þannig að þau færu fram í áföngum og yrði í síðasta lagi lokið árið 1996.

Hluti eigenda Tjarnarkots í báðum landsvæðunum var 6,66% þegar ofangreindir samningar voru gerðir. Móðir sóknaraðila, Jóna G. Finnbogadóttir Kjeld, átti þá 20% hlut í jörðinni. Svaraði eignarhluti hennar í hinu selda landsvæði því til 1,332% af því. Hún lést árið 1994. Hennar börn voru sóknaraðilar og Hanna, Kristbjörg, Finnbogi og Kristjana, en tvö þau síðastnefndu eru látin. Áður en skiptum lauk á dánarbúi hennar, eða 27. júní 1997, keypti sóknaraðili, María Kjeld, eignahlut barna Finnboga Kjeld í Tjarnarkoti. Samkvæmt skiptayfirlýsingu 22. mars 2001 fengu erfingjar Jónu eignarhluta hennar í Tjarnarkoti úthlutað í samræmi við reglur um lögerfðir. Á árinu 2004 fékk sóknaraðilinn Matthías Kjeld afsalað til sín erfðahluta annarra erfingja Jónu „í óskiptu útlandi Tjarnarkots.“ Af gögnum málsins verður ekki annað ráðið en að landspildunni neðan Reykjanesbrautar hafi að fullu verið afsalað til varnaraðila. Þá liggur fyrir að af 6,66% hlut eigenda Tjarnarkots í landinu ofan Reykjanesbrautar hafði 4,8% verið afsalað til varnaraðila árið 2004 í samræmi áðurnefndan kaupsamning þegar sóknaraðilinn Matthías neitaði að undirrita fleiri afsöl.

II.

Í máli þessu hefur sóknaraðilinn Matthías stefnt varnaraðila og íslenska ríkinu til réttargæslu og krafist ógildingar téðra kaupsamninga og nánar tilgreindra afsala á umræddu landi. Sóknaraðilinn María höfðaði ennfremur meðalgöngumál gegn varnaraðila og íslenska ríkinu til réttargæslu og gerði sömu kröfu og Matthías sér til handa. Við meðferð málsins í héraði gerði varnaraðili engar athugasemdir við að henni yrði heimiluð meðalgangan og vegna meðalgöngunnar féll hann frá kröfu um að málinu skyldi vísað frá héraði. Voru málin því næst sameinuð og rekin upp frá því sem eitt mál.

Krafa sóknaraðila er á því reist að sá sem ritaði undir umþrætta tvo kaupsamninga fyrir hönd Jónu G. Finnbogadóttur Kjeld hafi ekki haft til þess umboð og að Jóna hafi vegna ellisljóleika ekki verið hæf til að lýsa því yfir síðar að viðkomandi hefði haft fullt og ótakmarkað umboð hennar til þess. Ennfremur er á því byggt að þeir sem undirrituðu afsöl á umræddu landi hafi ekki haft til þess heimild. Kröfugerð sóknaraðila í málinu er rakin í hinum kærða úrskurði. Ber að skilja hana svo að einungis sé krafist ógildingar á þeim hluta samninganna, sem vörðuðu eignarhlut móður sóknaraðila í útlandi Tjarnarkots. Ef fallist yrði á kröfu þeirra verður ekki séð að sú niðurstaða myndi hagga gildi umræddra samninga gagnvart öðrum seljendum. Eins og kröfugerð sóknaraðila er háttað verður ekki fallist á með héraðsdómi að sú staðreynd að Jóna heitin hafi átt landið með átta öðrum skuli varða frávísun þess samkvæmt 2. mgr. 18. gr. laga nr. 91/1991. Ber því að fella hinn kærða úrskurð úr gildi og leggja fyrir héraðsdómara að taka málið til efnismeðferðar.

Rétt er að hver aðili beri sinn kostnað af þessum þætti málsins í héraði og fyrir Hæstarétti.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdómara að taka málið til efnismeðferðar.

Málskostnaður í héraði og kærumálskostnaður fellur niður.

 

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 10. nóvember 2006.

Mál þetta var þingfest 26. október 2005 og tekið til dóms 19. október sl. Stefnandi er Matthías Kjeld, Dalsbyggð 19, Garðabæ og María Kjeld, Bjarkargötu 10, Reykjavík en stefndi er Reykjanesbær.

Í stefnu er dómkröfum stefnanda Matthíasar lýst svo:

 „Kröfu stefnanda eru, að eignarhlutar, fimmtungur, (20%) stefnanda í kaupsamningum og afsölum á óskiptu landi úr jörðinni Tjarnarkoti, Reykjanesbæ verði ómerktir.

I . Kaupsamningur og afsal dagsett 7. febrúar 1992, á eignarhluta Jónu G. Finnbogadóttur Kjeld, heitinnar, sem er fimmtungur (20%) í jörðinni Tjarnarkoti, Reykjanesbæ í óskiptri sameign um sölu á óskiptu landi ofan Reykjanesbrautar innan lögsagnarumdæmis Njarðvíkurkaupstaðar, skv. teikningu. Alls að stærð 1614 hektarar, en eignarhluti Tjarnarkots var 6,66% landsins þ.e. 107,5 hektarar. Eignarhluti stefnanda er því 21,5 hektarar. Ómerkt verði einnig afsöl á eignarhluta stefnanda (20%) skv. ofnagreindum kaupsamningi. Afsölin eru 6, dagsett 10. nóvember 1995 á 4,3 ha., 28. nóvember 1996 á 4,3 ha., 10. desember 1997 á 4,3 ha., 3 febrúar 1999 á 4,3 ha., 3. febrúar 1999 á 4,3 ha. og 21. september 2000 á 4,3 ha.

II. Kaupsamningur dagsettur 7. febrúar 1992 svo og 4 afsölum skv. kaupsamningum á eignarhluta Jónu G. Finnbogadóttur Kjeld, heitinnar, sem er fimmtungur (20%) í jörðinni Tjarnakoti í Reykjanesbæ í óskiptri sameign, um sölu á landi jarðarinnar Tjarnarkots í óskiptu landi jarðarinnar Tjarnarkots, 6,66% þ.e. 5,26 hektarar af óskiptri landsspildu á Stapa skv. teikningu. Eignarhluti stefnanda er 1.052 hektarar.

Afsölin eru alls fjögur dagsett 28. janúar 1994 á 22.000 m., 1. nóvember 1994 á 10.000 m., 10. nóvember 1995 á 10.000 og 28. nóvember 1996 á 10.000 m.

Stefndi greiði þær fjárhæðir sem hafa verið greiddar fyrir hans eignarhluta, er dómur gengur, en þó án vaxta.“

Þá krefst stefnandi Matthías málskostnaðar.

             Stefndi krefst þess að hann verði sýknaður af kröfu stefnanda Matthísar og honum dæmdur málskostnaður.

             Í greinagerð sinni benti stefndi á að stefnandi Matthías hafi fengið framselda erfðahluti systkina sinna og frændfólks í útlandi Tjarnakots. Stefnanda hafi hins vegar yfirsést í málatilbúnaði sínum að systir hans, María Kjeld, hafi áður fengið framselda eignarhluta afkomenda Finnboga heitins Kjeld. Í málinu hafi María aðeins framselt til stefnanda erfðarhlut sinn í óskiptu landi Tjarnarkots en ekki áðurnefndan eignarhluta samkvæmt kaupsamningi 27. júní 1997 og því bæri að frávísa málinu.

             María höfðaði því meðalgöngusök sem þingfest var 25. janúar 2006. Stefndi hún stefnanda Matthíasi og stefnda Reykjanesbæ og gerði sömu kröfur og stefnandi Matthías í aðalsök 

Meðalgöngustefndi Reykjanesbær gerir þær kröfur að hann verði sýknaður af kröfu meðalgöngustefnanda og að meðalgöngustefnandi verði dæmdur til að greiða meðalgöngustefnda málskostnað in solidum með aðalstefnanda Matthíasi Kjeld.

             Af hálfu aðalstefnanda Matthíasar hefur meðalganga Maríu verði samþykkt og af hálfu aðalstefnda Reykjanesbæjar hefur því ekki verði andmælt að meðalgöngustefnandi standi við hlið aðalstefnanda með þessum hætti og féll aðalstefndi því frá frávísunarkröfu sinni. Aðalsök og meðalgöngusök voru sameinuð í þinghaldi 23. maí 2006 og málið rekið sem eitt mál upp frá því með Matthías og Maríu sóknarmegin, hér á eftir nefndir stefnendur, og Reykjanesbæ varnarmegin.

I.

             Þann 7. febrúar 1992 seldu þáverandi eigendur Tjarnarkots í Njarðvík eignarhluta sinni í óskiptu landi jarðarinnar til Njarðvíkurkaupstaðar. Sveitarfélögin Keflavík og Njarðvíkurkaupstaður voru síðar sameinuð og heita nú Reykjanesbær.  Einn þáverandi eiganda Tjarnarkots var Jóna G. Finnbogadóttir Kjeld sem nú er látin. Stefnendur halda því fram að móðir þeirra hafi á árinu 1992 verið komin með elliglöp og hafi ekki verið fær um að taka sjálf ákvörðun um sölu landsins. Hafa stefnendur fengið framselda erfðahluta systkina sinna og frændfólks og höfðað mál þetta til ógildingar sölunni, kaupsamningum og afsölum henni tengdri. Þá er það málsástæða af hálfu stefnenda að kaupverð hins selda lands hafi verið of lágt og hafa stefnendur lagt fram mat dómkvadds matsmanns því til sönnunar.

II.

             Jóna G. Kjeld sat í óskiptu búi eftir eiginmann sinn Jens S. Kjeld sem lést 1980. Búsetuleyfi til handa Jónu var gefið út 4. nóvember 1982. Börn þeirra hjóna voru stefnendur Matthías og María en auk þess Hanna, Kristbjörg, Finnbogi og Kristjana. Tvö þeirra síðast nefndu eru látin. Allir samerfingjar stefnanda Matthíasar, þar og meðal börn Finnboga og Kristjönu, hafa framselt Mathíasi erfðarhlut sinni í óskiptu landi jarðarinnar Tjarnarkots. Áður var getið um hlut Maríu sem hún hefur keypt af börnum Finnboga heitins.

             Með tveimur kaupsamningum 7. febrúar 1992 keypti stefndi af þáverandi eigendum Tjarnarkots landsvæði sem tilheyrði óskiptu landi annars vegar ofan Reykjanesbrautar og hins vegar neðan brautarinnar. Seljendur eignarinnar voru Jóna G. Finnbogadóttir Kjeld, Ester Finnbogadóttir, Guðfinna J. Finnbogadóttir, Helga Finnbogadóttir, Jón M. Guðmundsson, Finnbogi G. Guðmundsson, Stefanía Guðmundsdóttir, Laufey Ósk Guðmundsdóttir og Guðbjörg E. Guðmundsdóttir.

             Kaupin fórum fram í áföngum þannig að við undirskrift 7. febrúar 1992 greiddi stefndi fyrir 40% hins selda lands og fékk jafnframt afsal fyrir þeim hluta. Stefndi skuldbatt sig jafnframt til að kaupa það sem eftir stóð af eignarhluta seljanda. Skyldi stefndi kaupa 64.56 ha. eða 4% af landinu árlega, í fyrsta sinn 1. nóvember 1995. Þannig skyldi kaupunum lokið á 15 árum og afsöl gefin út árlega fyrir keyptum hlut. Kaupverð var bundið byggingarvísitölu. Viðskiptin gengu snurðulaust fyrir sig til 2004 en þá neituðu erfingjar Jónu G. Kjeld að undirrita afsöl og móttaka greiðslur.

             Hinu selda er lýst svo í stefnu:

 „Meðal eigna búsins voru 20% óskipt í jörðinni Tjaldarnesi ásamt tilheyrandi eignarhluta í skiptu landi jarðarinnar fyrir ofan Reykjanesbraut, innan lögsagnarumdæmis Njarðvíkurkaupstaðar. Hið óskipta land er alls 1614 hektarar að stærð, en eignarhluti Tjarnarkots í þessu óskipta landi er alls 107,5 hektarar. En Tjarnarkot tilheyrðu 6,66% alls hins óskipta lands. Ofangreindir erfingjar Jónu G. Kjeld og Jens S. Kjeld áttu því 20% eignarhluta í óskiptri sameign í jörðinni Tjarnarkoti ásamt tilheyrandi eignarréttinum. Nefndur eignarhluti í óskipta landinu, sem ofangreinir erfingjar áttu, er því 21,5 hektari, sbr. teikningu (rsk 15). Ennfremur tilheyrir búinu hlutdeild í skiptri landspildu á Stapa skv. teikningu (rsk. 23) alls er landsspildan 79,0 hektarar að stærð. Hluti dánarbúsins er 1.052 hektarar í því landi.“

             Af hálfu stefnda hefur þessari lýsingu ekki verið mótmælt og er því ekki deilt um eignarhluta, legu eða stærð hins selda lands.

             Systir stefnanda, Hanna Kjeld, skrifaði undir báða kaupsamningana 7. febrúar 1992 fyrir hönd móður sinnar, Jónu G. Kjeld. Hún mun hins vegar ekki hafa haft skriflegt umboð frá móður sinni og var þinglýsingu því hafnað. Var þá útbúin yfirlýsing 25. október 1992 þar sem Jóna Kjeld lýsti því yfir að dóttir hennar Hanna hefði haft fullt og ótakmarkað umboð til að rita undir kaupsamningana fyrir sína hönd.

             Erfingjar Jónu fengu leyfi til einkaskipta 28. nóvember 1994 og kemur þar fram að María Kjeld hafi umboð erfingja til að ráðstafa eignum dánarbúsins. Í framhaldi af því skrifaði María undir afsöl fyrir hönd dánarbúsins.

             Þann 7. júlí 2004 gaf Hanna Kjeld út eftirfarandi yfirlýsingu:

 „Ég undirrituð Hanna M. Kjeld, [ ... ] undiritaði kaupsamning og afsal að hluta (40%) þann 7. febrúar 1992, fyrir hönd móður minnar Jónu G. Kjeld, að óskiptu landi sunnan Reykjanesbrautar, eignarhluta jarðarinnar Tjarnarkots, Innri-Njarðvík.

Ég, Hanna Kjeld, lýsi því nú yfir, að ég hafði ekki heimild eða umboð til þess að gera það sem að framan er greint. Ég hélt að mér  væri þetta heimilt og væri að gera veikri móður minni og frænkum greiða en ekki ógreiða.“

             Þann 2. ágúst 2004 gaf María Kjeld út yfirlýsingu þar sem segir meðal annars að hún hafi vottað yfirlýsingu móður sinnar 25. október 1992 þar sem móðir hennar, Jóna G. Kjeld, hafi gefið dóttur sinni, Hönnu Kjeld, fullt umboð til að skrifa undir kaupsamning fyrir sína hönd. Síðan segir í yfirlýsingunni:

„Ég, María Kjeld, lýsi því nú yfir, að ég hafði ekki heimild eða umboð frá systkinum mínum til þess að gera það sem að framan er greint, enda taldi ég að ég væri aðeins að ganga frá einhverjum formsatriðum fyrir móður mína. Ég vil geta þess hér að móðir mín var á árunum 1991 til 1992 komin með alvarleg  vitglöp og áttaði sig ekki á málefnum eða mönnum sem við hana ræddu.“

             Í vottorði Birgis Guðjónssonar læknis frá 15. september 2004 segir meðal annars:

„Jóna kom fyrst til dagvistunar á Hrafnistu í febrúar ´87 og síðar lögð inn á almenna deild og endanlega á hjúkrunardeild. Í vistunarmati dagsettu 27. október 1987 er hún skráð með dementiu senilis þ.e. elliglöp. Í dagnótum læknis frá því í september 1988 er getið um vaxandi dementiu. Við innlögn á hjúkrunardeild í október 1989 er skilgreint að hún sé gleymin og greining ítrekuð dementia.“

             Stefnandi aflaði mats til að meta sanngjarnt verð hins selda með hliðsjón af söluskilmálum. Í niðurstöðu matsmanns segir eftirfarandi:

,,Verðmat á spildu ofan Reykjanesbrautar.

Hæfilegt og sanngjarnt söluverð 7. febrúar 1992 á hluta Tjarnarkots í landspildu ofan Reykjanesbrautar, að stærð 107, 5 hektarar, telur matsmaður vera 4.400.000. Er þá miðað við, að greiðsla við undirskrift kaupsamninga sé kr. 1.397.500. Eftirstöðvar, kr. 3.002.500, greiðist með 15 jöfnum árlegum greiðslum í gjalddaga 1. október ár hvert, í fyrsta skipti 1. október 1995. Á hinar árlegu greiðslur reiknast verðbætur skv. vísitölu byggingarkostnaðar, miðaðar við grunnvísitölu janúar mánaðar 1992, 187,4 stig.“

III.

             Stefnandi Matthías Kjeld sagði fyrir dómi að hann hafi aldrei móttekið greiðslur vegna þessarar sölu. Hann hafi komist að því síðar að Gylfi H. Pálsson hafi móttekið greiðslur frá Njarðvíkurkaupstað og sent Maríu hlut þeirra systkina sem hún hafi lagt inn á bók. Þá sagði stefnandi að honum hafi aldrei verið tilkynnt um að búið væri að selja hið umdeilda land.

             Stefnandi María Kjeld sagðist ekki muna til þess að hún hafi sagt bróður sínum, meðstefnanda Matthíasi, frá sölunni, alla vega ekki neitt sérstaklega. Annars kvaðst hún ekki muna þetta glöggt. Salan hafi verið frágengin og því hafi hún talið rétt að skrifa undir þau skjöl sam Gylfi H. Pálsson hafi komið með til hennar. Hún kvaðst ekki muna þetta glöggt en minnti að Gylfi hafi yfirleitt komið með skjöl til undirritunar. Hún kvaðst hafa móttekið peninga frá Gylfa og lagt þá inn á bók. Í fyrstu hafi peningarnir farið til viðhalds á húsinu að Tjarnarkoti og svo hafi hún greitt fasteignargjöld og annan kostnað sem til hafi fallið. Aðspurð um hvort hún hafi ekki sagt Matthíasi frá þessari sölu svaraði hún því til að „þetta [hafi] aldrei verið tekið upp formlega í fjölskyldunni heldur talað almennt um það ef þá var talað um það“. Aðspurð um af hverju hún hafi breytt afstöðu sinni eftir tólf ár og telji nú móður sína hafa verið óhæfa til að taka ákvörðun um sölu svaraði María því til að hún gæti ekki svarað þessari spurningu. Aðspurð um hver hafi samið yfirlýsinguna er hún hafi undirritað 2. ágúst 2004 sagði hún að hún hlyti að hafa gert það fyrst hún hafi skrifað undir hana en þó muni hún það ekki glöggt. Hún sagði að eftirstöðvar söluverðs stæðu óhreyfðar á bók.

             Vitnið Halldór Halldórsson er vottur á yfirlýsingu þeirri sem amma hans, Jóna Kjeld, gaf 25. október 1992. Hann kvaðst hafa skrifað undir yfirlýsinguna eftirá, líklegast heima hjá móður sinni, Hönnu Kjeld. Ekki treysti hann sér til þess að segja frá heilsufari ömmu sinnar á þessum tíma og hvort hún hafi verið haldin elliglöpum.

             Vitnið Magnús Hrafn Guðmannsson var byggingarfulltrúi hjá Njarðvíkurkaupstað á þessum tíma. Hann sagði að á árunum 1975 til 1976 hafi hafist viðræður um kaup á landi í Ytri Njarðvík. Mikil undirbúningsvinna hafi farið fram til að finna sanngjarnt verð fyrir báða aðila. Lögð hafi verið til grundvallar frjáls sala á lóðum í nágrenninu.

             Auk framangreindra vitna komu fyrir dóminn Stefán Jónsson fyrrverandi bæjarritari Njarðvíkurkaupstaðar, Ásgeir Jónsson hdl., Kristján Pálsson fyrrverandi bæjarstjóri Njarðvíkurkaupstaðar og Birgir Guðjónsson læknir.

IV.

             Stefnendur byggja á því að Jóna heitin Kjeld hafi verið haldin elliglöpum á þeim tíma er hún hafi ritað undir umboð til dóttur sinnar Hönnu Kjeld. Þá hafi Hanna ekki haft heimild til að rita undir kaupsamninga fyrir hönd móður sinnar eins og Hanna hafi reyndar lýst yfir sjálf. Það hefði átt að skipa henni lögráðamann eftir ákvæðum laga nr. 68/1984. Ákvæði lögræðislaga hafi því verið brotin og jafnframt ákvæði laga um samninga nr. 7/1936, 2. og 3. kafla.

             Framangreint valdi ógildingu á nefndum kaupsamningum. Þá vísa stefnendur enn fremur til 1. mgr. 36. gr. laga nr. 7/1936 þar sem verðlag á fermetra hafi verið víðsfjarri sanngirni. Í öðrum kaupsamningi sé fermetraverð 3.24 krónur auk vísitölutryggingar en án vaxta. Í hinum sé fermetraverð 18.27 krónur sem hafi miðast við byggingarvísitölu en án vaxta. Þetta verðlag á landi hafi verið fáránlegt og styðji matsgerð hins dómkvadda matsmanns það.

             Þá hafi systurnar Hanna Kjeld og María Kjeld skrifað undir afsöl hvor fyrir aðra án umboðs. Vanheimildir séu því í 2. og 3. veldi ef svo mætti taka til orða.

             Stefnandi Matthías Kjeld hafi ekki haft hugmynd um þessar sölur fyrr en í maí 2004 er lögmaður landeigenda Ytri-Njarðvíkurhverfis hafi haft samband við hann vegna breytinga á landamerkjum. Stefnandi hafi þá komið af fjöllum og farið að kynna sér málið.

             Stefndi styður sýknukröfu sína með þeim rökum að kaupsamningar og afsöl hafi verið undirrituð af þar til bærum aðilum eða umboðsmönnum þeirra. Stefndi telur ósannað með öllu að Hanna Kjeld hafi ekki haft umboð móður sinnar til að skrifa undir kaupsamninga. Yfirlýsing hennar tæpum 12 árum síðar hafi enga þýðingu. Skýring hennar á því að hún hafi talið sig vera að hjálpa móður sinni og frænkum sé ótrúverðug.

             Stefndi mótmælir því að brotið hafi verið gegn ákvæðum 2. kafla laga nr. 7/1936 þar sem ósannað sé að Jóna G. Kjeld hafi verið beitt þvingunum eða farið hafi verið út fyrir efni umboðsins sem hún gaf. Þá sé til þess að líta að með leyfi til einkaskipta 28. nóvember 1994 hafi allir erfingjar Jónu G. Kjeld, þar á meðal stefnandi Matthías, veitt meðstefnanda Maríu Kjeld fulla heimild til að ráðstafa eignum dánarbúsins og veita viðtöku andvirði eigna. María hafi því haft fullt umboð til að skrifa undir afsöl og því sé yfirlýsing Maríu Kjeld, þar sem hún lýsir því yfir að hún hafi ekki haft umboð, algjör markleysa og óskiljanleg.

             Þá telur stefndi ósannað að Jóna G. Kjeld hafi verið haldin elliglöpum er hún hafi undirritað umboð til handa dóttur sinni til að ganga frá kaupsamningum. Engar upplýsingar hafi komið fram um andlegt hæfi hennar er samningsviðræður hafi farið fram um kaup á umræddu landi. Þá liggi fyrir að hún hafi verið með fullt lögræði á þeim tíma og því verið bær til að gera alla þá samninga sem hún hafi kosið. Í þessu sambandi bendir stefndi á að eigendur Tjarnarkots hafi haft aðstoð lögfræðings við samningsgerðina á sínum tíma.

             Njarðvíkurkaupstaður hafi keypt landsvæði af eigendum Tjarnarkots 5. janúar 1985 þar á meðal af Jónu G. Kjeld. Með þeim samningi hafi verið lagður grunnur að frekari kaupum sveitarfélagsins á landi Tjarnarkots. Söluverð þessa lands hafi verið uppreiknað og þeir útreikningar notaðir við síðari kaup af eigendum Tjarnarkots. Nánast enginn munur sé á matsverði samkvæmt matsgerð og kaupverðinu vegna spildunnar neðan Reykjanesbrautar. Samkvæmt matinu sé verðið 1.950.000 krónur en samkvæmt kaupsamningi sé kaupverðið 1.758.418 krónur. Varðandi spilduna fyrir ofan Reykjanesbraut beri að líta til þess að kaupverðið hafi verið ákveðið í byrjun árs 1992 miðað við byggingarvísitölu í janúar mánuði 1992. Verðlagning þess svæðis hafi verið miðuð við að landið myndi ekki nýtast sem byggingarland. Ástæðan sé sú að landið sé að miklum hluta skráð samkvæmt svæðisskipulagi sveitarfélaganna sem vatnsverndarsvæði sem bannað sé að nýta sem byggingarland. Því til stuðnings hafi stefndi lagt fram landnýtingarkort sem sé hluti af svæðisskipulagi Suðurnesja 1987 til 2007. Hinn dómkvaddi matsmaður hafi litið framhjá þessari staðreynd. Matsgerðinni sé því mótmælt í heild enda sé hún verulegum annmörkum háð og matsmaður hafi ekki komið fyrir dóm til að staðfesta matsgerðina.

             Þá dregur stefndi í efa að stefnandi Matthías hafi ekki vitað af sölunni fyrr en árið 2004. Í því sambandi bendir stefndi á að stefnandi hafi samþykkt árið 1994 að dánarbú móður hans skyldi skipt einkaskiptum. Með því að fá leyfi til einkaskipta hljóti erfingjar að hafa kynnt sér eignir og skuldir dánarbúsins. Stefnandi hafi því sýnt af sér tómlæti sem leiði til sýknu.

             Þá haldi stefnendur því fram að engar greiðslur hafa borist vegna kaupanna. Það sé auðvitað alrangt því umboðsmenn aðila hafi móttekið greiðslu kaupverðsins.

V.

             Á árinu 1992 keypti Njarðvíkurkaupstaður land sem var í óskiptri sameign þriggja aðila, Innri Njarðvíkur, Stapakots og Tjarnarkots. Sérstakir kaupsamningar voru gerðir við hvern eigandahóp fyrir sig. Við þáverandi eigendur Tjarnarkots voru gerðir tveir kaupsamningar 7. febrúar 1992 þar sem fram kom að seldur var 6,66 % partur Tjarnarkots í hinu óskipta landi. Eigendur Tjarnarkots áttu jörðina í óskiptri sameign og einnig hið selda útland.

             Samkvæmt kaupsamningunum tveimur voru eftirfarandi eigendur hins selda: Jóna G. Kjeld, Ester Finnbogadóttir, Guðfinna J. Finnbogadóttir, Helga Finnbogadóttir, Jón M. Guðmundsson, Finnbogi G. Guðmundsson, Stefanía Guðmundsdóttir, Laufey Ósk Guðmundsdóttir og Guðbjörg E. Guðmundsdóttir.

             Ofangreindir eigendur eða umboðsmenn þeirra rituðu undir kaupsamninga og þau afsöl sem fylgdu í kjölfarið. Einn þessara eigenda, Jóna G. Kjeld, er nú látin og leiða stefnendur, sem eru börn hennar, rétt sinn til landsins frá henni. Þá hafa stefnendur fengið framseldan til sín arfshluta systkina sinna og afkomenda þeirra.

             Í málinu hafa stefnendur stefnt Njarðvíkurkaupstað til þess að þola ómerkingu á kaupsamningum og afsölum er varða hlut þann sem Jóna G. Kjeld átti eða 20% af því sem selt var. Krafa stefnenda er því um að ómerkja kaupsamning og afsöl að hluta en að samningarnir standi óhaggaðir hvað varðar aðra seljendur. Sem áður sagði átti Jóna G. Kjeld hið selda í óskiptri sameign með átta öðrum einstaklingum. Þau áttu öll sameiginlega aðild að kaupsamningum og afsölum. Þessum aðilum hefur ekki verið stefnt í málinu til þess að gæta réttar síns og þola það að kaupsamningar og afsöl, er þau áttu aðild að,  verði ómerkt eins og krafa stefnenda hljóðar á um. Það fer í bága við ákvæði 2. mgr. 18. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Málinu verður því  vísað frá dómi án kröfu og eftir þeim úrslitum þykir rétt að stefnendur greiði stefnda málskostnað sem þykir hæfilega ákveðinn 150.000 krónur.

Gunnar Aðalsteinsson héraðsdómari kveður upp dóm þennan.

Úrskurðarorð:

             Máli þessu er vísað frá dómi án kröfu.

Stefnendur, Matthías Kjeld og María Kjeld, greiði stefnda Reykjanesbæ, 150.000 krónur í málskostnað.