Fimmtudaginn 10. apríl 2003.
Nr. 99/2003.	Burnham International á Íslandi hf. (Aðalsteinn E. Jónasson hrl.) gegn Styrktarsjóði Háskóla Íslands (Gestur Jónsson hrl.)

 

Kærumál. Félagsslit. Verðbréfafyrirtæki. Kröfulýsing. Málsástæður. Lögvarðir hagsmunir. Frávísun máls frá héraðsdómi.

 

Kærður var úrskurður héraðsdóms, þar sem viðurkennd var við félagsslit B skaðabótakrafa S. S hafði gert samning árið 1995 við forvera B um þjónustu við svonefnda fjármunastjórnun, þar sem B var veitt umboð til að kaupa og selja verðbréf fyrir S. B var svipt starfsleyfi til verðbréfaviðskipta í nóvember 2001 og tekið til skipta eftir reglum um slit fyrirtækja í verðbréfaþjónustu. Á kröfulýsingarfresti kom m.a. fram krafa frá S þar sem lýst var sem almennri kröfu „kröfu skv. Burnhamsvíxli“. Í síðara bréfi S til skiptastjóra reisti S sömu kröfu einnig á þeirri málsástæðu að B væri skaðabótaskylt gagnvart sér. Á skiptafundi í apríl 2002 viðurkenndi skiptastjóri kröfu S sem almenna kröfu, en hafnaði bótaábyrgð B vegna viðskiptanna. Var talið að S gæti ekki nú haldið kröfu sinni, sem þegar hafði verið viðurkennd, til streitu með málsókn fyrir dómi til þess eins að fá úr því leyst hvort það skyldi gert á grundvelli einnar málsástæðu sinnar fremur en annarrar, sbr. meginreglu 1. mgr. 98. gr. laga um meðferð einkamála. Hafði S því ekki lögvarða hagsmuni af úrlausn málsins, svo sem það hafði verið lagt fyrir dómstóla, og var málinu vísað sjálfkrafa frá héraðsdómi.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Árni Kolbeinsson og Gunnlaugur Claessen.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 12. mars 2003, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 24. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 27. febrúar 2003, þar sem viðurkennd var við félagsslit sóknaraðila skaðabótakrafa varnaraðila að fjárhæð 4.178.000 krónur með nánar tilteknum vöxtum. Kæruheimild er í 179. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., sbr. 3. mgr. 62. gr. laga nr. 20/1991 um skipti á dánarbúum o.fl. og áðurgildandi 59. gr. laga nr. 13/1996 um verðbréfaviðskipti með áorðnum breytingum. Sóknaraðili krefst þess aðallega að hafnað verði að viðurkenna fyrrgreinda kröfu varnaraðila og að sér verði dæmdur málskostnaður í héraði ásamt kærumálskostnaði, en til vara að fjárhæð hennar verði lækkuð og málskostnaður á báðum dómstigum falli niður.

Varnaraðili krefst þess að úrskurður héraðsdómara verði staðfestur og sóknaraðila gert að greiða kærumálskostnað.

I.

Samkvæmt gögnum málsins gerði varnaraðili samning 31. mars 1995 við Handsal hf. um þjónustu við svonefnda fjármunastjórnun, þar sem félaginu var veitt umboð til að kaupa og selja verðbréf fyrir hann. Var varnaraðili nefndur fjármálareikningsþegi í samningnum. Tekið var þar fram að umboð félagsins til viðskipta með verðbréf í þágu varnaraðila væri bundið við ríkistryggð skuldabréf og víxla, húsbréf, bankatryggð skuldabréf og víxla, skuldabréf og víxla sveitarfélaga eða með ábyrgð þeirra og fasteignatryggð skuldabréf. Fólst í ákvæðum samningsins að slík viðskipti væru ekki háð samþykki varnaraðila hverju sinni. Á grundvelli þessa samnings virðist varnaraðili hafa síðan átt viðskipti óslitið við Handsal hf. þar til þau atvik gerðust, sem rakin eru hér síðar, en þegar nokkuð var liðið á þetta tímabil var nafni félagsins breytt í Burnham International á Íslandi hf.

Í yfirliti frá sóknaraðila til varnaraðila 25. janúar 2001 um verðbréf þess síðarnefnda í vörslum félagsins í lok undangengins árs kom fram að varnaraðili hafi þá átt óskráð erlend bankabréf að andvirði samtals 15.758.245 krónur, svo og víxil, sem þar var tilgreindur með lýsingunni „S004050 Burnham Int.L“, að nafnverði 5.200.000 krónur. Í tveimur sams konar yfirlitum frá sóknaraðila, þar sem tilgreind var verðbréfaeign varnaraðila annars vegar 30. apríl og hins vegar 28. nóvember 2001, var í báðum tilvikum getið um víxla af þessum toga, sem voru þó auðkenndir með öðrum númerum en að framan greinir. Í fyrra yfirlitinu var nafnverð víxilsins sagt vera 5.431.129 krónur, en í því síðara 4.178.000 krónur.

Sóknaraðili mun hafa verið sviptur starfsleyfi til verðbréfaviðskipta 27. nóvember 2001. Sama dag mun hafa gengið úrskurður í Héraðsdómi Reykjavíkur um að félagið væri tekið til skipta eftir reglum um slit fyrirtækja í verðbréfaþjónustu, sbr. áðurnefnda 59. gr. laga nr. 13/1996, eins og þeim hafði verið breytt með 7. gr. laga nr. 163/2000. Skiptastjóri, sem skipaður var til að fara með félagsslitin, gaf út innköllun vegna þeirra. Á kröfulýsingarfresti kom meðal annars fram krafa frá varnaraðila í bréfi 14. janúar 2002, þar sem sagði að lýst væri „kröfu skv. Burnhamsvíxli að höfuðstól kr. 4.178.000 með óvissum gjalddaga auk dráttarvaxta frá gjalddaga til greiðsludags og innheimtuþóknunar“. Sagði enn fremur að kröfunni væri lýst sem almennri kröfu og að hún væri reist á yfirliti um fjárvörslu fyrir varnaraðila, en þar kæmi fram að hann væri eigandi víxils, þar sem sóknaraðili væri greiðandi. Yrði frumrit víxilsins sent skiptastjóra þegar varnaraðila hefði borist það.

Í málinu liggur fyrir annað bréf varnaraðila til skiptastjórans, einnig dagsett 14. janúar 2002, þar sem vísað var til þess að varnaraðili hafi lýst kröfu á hendur sóknaraðila samkvæmt víxli, sem félagið væri greiðandi að. Varnaraðili kvað sóknaraðila munu hafa stofnað til þessarar skuldbindingar á árinu 2001 með því að taka til sín fjármuni, sem hann hafi haft í vörslum sínum fyrir varnaraðila, og notað þá til að kaupa víxil, sem hann sjálfur væri greiðandi að. Varnaraðila væri ókunnugt um hver stjórnenda sóknaraðila hafi ákveðið þessi kaup, en varnaraðili teldi á hinn bóginn ljóst að þau hafi verið sóknaraðila óheimil, bæði samkvæmt áðurnefndum samningi frá 31. mars 1995 og ákvæðum III. kafla laga nr. 13/1996. Teldi því varnaraðili bæði félagið og starfsmenn þess skaðabótaskylda við sig af þessum sökum, en tjón hans væri óljóst vegna óvissu um hvort eitthvað kynni að fást greitt upp í víxilkröfu hans á hendur sóknaraðila. Sagði síðan eftirfarandi í bréfinu: „Upplýst er að verðbréfafyrirtækið var með í gildi hjá Sjóvá-Almennum tryggingum vátryggingu sem tryggir viðskiptamenn þess fyrir tjóni við aðstæður sem þessar. Samkvæmt skilmálum tryggingarinnar skal setja fram kröfu gegn forsvarsmönnum verðbréfafyrirtækisins (directors and officers) áður en krafa er gerð á hendur vátryggjandanum. Slík krafa er hér með sett fram. Er þess hér með óskað að þér gerið þeim forsvarsmönnum félagsins, sem hér kunna að hafa átt hlut að máli, kunnugt um kröfu þessa.“

Í skrá um lýstar kröfur á hendur sóknaraðila, sem skiptastjóri gerði 14. mars 2002, greindi hann frá þeirri afstöðu að hafna ætti áðurnefndum kröfum varnaraðila, sem væru „bótakröfur-víxill“ að fjárhæð 4.178.000 krónur. Á skiptafundi, sem skiptastjóri hélt 22. sama mánaðar, komu fram mótmæli varnaraðila gegn þessari afstöðu. Skiptafundur var haldinn á ný 19. apríl 2002 til að leitast við að jafna ágreining um lýstar kröfur, þar á meðal kröfu varnaraðila. Í fundargerð var eftirfarandi tekið fram varðandi umfjöllun um þessa kröfu og tvær aðrar, sem sams konar ágreiningur stóð um: „Skiptastjóri ákveður að breyta afstöðu sinni og samþykkja kröfurnar sem almennar kröfur með þeim fjárhæðum sem koma fram í kröfulýsingum. Skiptastjóri viðurkennir þó ekki að Burnham á Íslandi hf. hafi bakað sér bótaábyrgð vegna þeirra viðskipta sem liggja að baki kröfunum. Lögmenn kröfuhafa mótmæla þessari afstöðu skiptastjóra og telja að um bótaskylt tjón sé að ræða sem falli undir þær tryggingar sem Burnham á Íslandi hf. hafi keypt af Sjóvá-Almennum hf.“ Var enn ákveðið að reyna að jafna þennan ágreining á síðari skiptafundi, sem var haldinn 20. ágúst 2002. Sú viðleitni bar ekki árangur og beindi skiptastjóri ágreiningsefninu til Héraðsdóms Reykjavíkur 27. sama mánaðar. Af þessu tilefni var mál þetta þingfest þar fyrir dómi 20. september 2002.

II.

Með bréfi 4. desember 2002 tilkynnti skiptastjóri Héraðsdómi Reykjavíkur að farið yrði með slit á sóknaraðila eftir ákvæðum laga um gjaldþrotaskipti, þar sem eignir félagsins muni ekki nægja til að efna viðurkenndar kröfur. Samkvæmt þessu og með vísan til 3. mgr. 62. gr. laga nr. 20/1991 gilda almennar reglur laga nr. 21/1991 meðal annars um lýstar kröfur á hendur sóknaraðila, meðferð þeirra og réttaráhrif þeirrar málsmeðferðar.

Samkvæmt þeim meginreglum, sem búa meðal annars að baki ákvæðum 116. gr. og 117. gr. laga nr. 21/1991, hefur lýsing kröfu fyrir skiptastjóra við gjaldþrotaskipti, eftirfarandi meðferð hans á kröfunni og eftir atvikum úrlausn dómstóla um viðurkenningu hennar í máli samkvæmt 5. þætti laganna samsvarandi áhrif og ef einkamál væri höfðað um kröfuna, það hlyti meðferð fyrir dómi og niðurstaða væri þar fengin eftir almennum reglum, eftir atvikum með dómsúrlausn. Í áðurnefndri kröfulýsingu varnaraðila 14. janúar 2002 gerði hann kröfu um að viðurkenndur yrði réttur hans til greiðslu úr hendi sóknaraðila á 4.178.000 krónum með dráttarvöxtum frá ótilteknum gjalddaga og innheimtukostnaði og yrði þessum rétti hans skipað í réttindaröð eftir 113. gr. laga nr. 21/1991. Í þessu bréfi til skiptastjóra reisti varnaraðili kröfu sína á þeirri málsástæðu að hann ætti kröfurétt á hendur sóknaraðila samkvæmt víxli. Í síðara bréfi frá sama degi reisti varnaraðili á hinn bóginn sömu kröfu einnig á þeirri málsástæðu að sóknaraðili væri skaðabótaskyldur gagnvart sér. Á skiptafundi 19. apríl 2002 lýsti skiptastjóri sem áður segir þeirri afstöðu að hann viðurkenndi kröfu varnaraðila sem almenna kröfu með fyrrgreindri fjárhæð. Með þessu samþykkti sóknaraðili þá kröfu, sem gerð var á hendur honum. Getur varnaraðili ekki nú haldið kröfu sinni, sem þegar er viðurkennd, til streitu með málsókn fyrir dómi til þess eins að fá úr því leyst hvort það skuli gert á grundvelli einnar málsástæðu sinnar fremur en annarrar, sbr. meginreglu 1. mgr. 98. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Hefur varnaraðili því ekki lögvarða hagsmuni af úrlausn þessa máls, svo sem það hefur verið lagt fyrir dómstóla. Verður málinu því vísað sjálfkrafa frá héraðsdómi.

Rétt er að aðilarnir beri hvor sinn kostnað af málinu í héraði og fyrir Hæstarétti.

Dómsorð:

Máli þessu er vísað frá héraðsdómi.

Málskostnaður í héraði og kærumálskostnaður fellur niður.

 

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 27. febrúar 2003.

                Mál þetta var þingfest fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur 20. september 2002 og tekið til úrskurðar 3. febrúar sl.

                Sóknaraðili er Styrktarsjóðir Háskóla Íslands, kt. 571292-3199, Suðurgötu, Reykjavík, en varnaraðili þrotabú Burnham International á Íslandi hf., kt. 550191-1729, Vegmúla 2, Reykjavík.

                Dómkröfur sóknaraðila eru að viðurkennd verði skaðabótakrafa sóknaraðila á hendur varnaraðila að höfuðstól 4.178.000 kr. samkvæmt „kröfulýsingu (bótakröfu) sóknaraðila á hendur varnaraðila dags. 14. janúar 2002."  Þá er krafist málskostnaðar að mati dómsins.

                Dómkröfur varnaraðila eru aðallega að kröfum sóknaraðila verði hafnað og sóknaraðili verði dæmdur til að greiða varnaraðila málskostnað samkvæmt framlögðum málskostnaðarreikningi eða samkvæmt mati dómsins.  Til vara er þess krafist að fjárhæð skaðabótakröfu sóknaraðila verði lækkuð en málskostnaður verði í því tilviki felldur niður.

Helstu málavextir eru að með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur 27. nóvember 2001 var bú varnaraðila tekið til opinberra skipta en félagið var svipt starfsleyfi sama dag, sbr. 62. gr. laga nr. 13/1996, sbr. 7. gr. laga nr. 163/2000.  Sigurmar K. Albertsson hrl. var skipaður skiptastjóri.

                Sóknaraðili lýsti kröfu að höfuðstól 4.178.000 kr. í búið 14. janúar 2002. Kröfuna telur sóknaraðili byggða á svonefndum Burnhamsvíxli, sem varnaraðili hafði samþykkt, en varnaraðili hafi ráðstafað fjármunum, er hann hafði í fjárvörslum fyrir sóknaraðila, til kaupa á víxlinum.  Samtímis var af hálfu sóknaraðila lýst yfir að kaup víxilsins hafi verið heimildarlaus „verðbréfafyrirtækið sjálft og þá starfsmenn eða stjórnarmenn félagsins sem hér hafi komið við sögu vera bótaskylda vegna þess tjóns sem þeir kunna að hafa valdið með þessari háttsemi."

                Í bréfi skiptastjóra til lögmanns sóknaraðila 11. mars 2002 hafnaði hann bótaábyrgð varnaraðila og starfsmanna hans.  Skiptastjóri áréttaði þessa afstöðu sína á skiptafundi 22. mars 2002 og var þessu viðhorfi hans mótmælt.  Á skiptafundi 19. apríl 2002 var þess freistað að jafna þennan ágreining.  Ákvað skiptastjóri að samþykkja kröfuna sem almenna kröfu en ítrekaði höfnun bótaábyrgðar.  Fundi var þá frestað í þeim tilgangi að reyna enn frekar að komast að samkomulagi.  Á skiptafundi 20. ágúst 2002 varð að sögn skiptastjóra hins vegar ljóst að ekki tækist að jafna ágreininginn.  Var því í bréfi skiptastjóra til héraðsdóms 27. ágúst 2002 krafist úrlausnar dómsins um bótaskyldu varnaraðila gagnvart sóknaraðila með vísun til 120. gr., sbr. 171. gr. laga nr. 21/1991, en á skiptafundinum 22. mars 2002 hafði verið ákveðið að með skipti á búi varnaraðila skyldi fara samkvæmt ákvæðum laga um gjaldþrotaskipti, sbr. 3. mgr. 62. gr. laga nr. 20/1991.

Sóknaraðili byggir á því að kaup varnaraðila í nafni sóknaraðila á víxil sem varnaraðila var sjálfur greiðandi að, eins og hér hafi gerst, sé brot á lögum um verðbréfaviðskipti nr. 13/1996, einkum III. kafla laganna, en sérstaklega þó 15. gr. og 19. gr. laganna.  Varnaraðili hafi hvorki gætt skyldu sinnar um fyllstu óhlutdrægni gagnvart sóknaraðila sem viðskiptavinar né haft vara á að hann nyti jafnræðis um upplýsingar, verð og  önnur viðskiptakjör í þessu sambandi.  Þá hafi varnaraðili ekki framfylgt þeirri skyldu fyrirtækis í verðbréfaþjónustu að halda fjármunum sóknaraðila tryggilega aðgreindum frá sínum eigin fjármunum.  Varnaraðili hafi með umdeildri ráðstöfun sinni brotið gegn fjárvörslusamningi aðila og ekkert umboð haft frá sóknaraðila til að ráðstafa fjármunum sóknaraðila á þann hátt sem hér hafi orðið.  Þessi ráðstöfun varnaraðila sé saknæm og ólögmæt og hafi valdið sóknaraðila tjóni sem telja megi að varnaraðili hafi átt að sjá fyrir.

                Þá byggir sóknaraðili á því að með því að fjárvörslusamningur aðila hafi verið saminn af varnaraðila og teljist til staðlaðra samningskilmála.  Beri því að túlka hann sóknaraðila í hag.  Á það eigi einnig að líta að varnaraðili hafi haft yfir að ráða  sérfræðiþekkingu á sviði verðbréfaviðskipta.  Er varnaraðili lét sóknaraðila kaupa umræddan víxil, hafi forsvarsmönnum varnaraðila verið ljós fjárhagsleg staða fyrirtækisins og vitað að miklar líkur voru á því að víxillinn fengist aldrei greiddur.

Varnaraðili byggir á því að honum hafi verið heimilt að kaupa eigin víxla á þann hátt sem liggi fyrir í málinu að hafi verið gert.  Hafi hann fengið þessa heimild til að eiga þessi viðskipti frá starfsmönnum sóknaraðila.  Í samræmi við ákvæði 6. gr  fjárvörslusamnings aðila um upplýsingagjöf varnaraðila til sóknaraðila hafi mánaðarlega verið send út fjárvörsluyfirlit um allar hreyfingar á fjárvörslureikningi sóknaraðila þar sem viðskipti með eigin víxla varnaraðila komu fram ásamt yfirliti yfir víxileign sjóðsins.  Sóknaraðili hafi aldrei gert athugasemdir við þessi verðbréfakaup og samþykkt þau af sinni hálfu. 

Víxill er liggi fyrir í málinu ber með sér að hafa verið gefinn út 15. ágúst 2001.  Hafa verði í því sambandi í huga að víxillinn sé framlengingarvíxill á eldri víxlum sem keyptir hafi verið af sóknaraðila miklu fyrr.  Af þessu leiði að skilyrðum bótaskyldu um orsakatengsl og sennilega afleiðingu sé ekki fullnægt.

Fari svo að dómur telji ósannað að sóknaraðili hafi samþykkt sérstaklega að umrædd viðskipti færu fram, er af hálfu varnaraðila byggt á því að athugasemdalausa framkvæmdar þessara viðskipta verði að leggja til grundvallar að slíkt samþykki hafi engu að síður legið fyrir eða varnaraðili hafi í öllu falli mátt ganga út frá því.  

Þá er sérstaklega mótmælt að varnaraðili hafi með umræddum viðskiptum brotið gegn ákvæðum laga um verðbréfaviðskipti nr. 13/1996 og mótmælt að starfsmenn hans hafi á nokkurn hátt hagað sér með saknæmum hætti í þessum viðskiptum.  Einnig er mótmælt að sóknaraðili hafi orðið fyrir tjóni sem rekja megi til saknæmrar hegðunar starfsmanna varnaraðila eða annarra aðila á hans vegum.  Staðhæft er að varnaraðili hafi ávallt gætt fyllstu óhlutdrægni í samskiptum sínum við sóknaraðila og hagað störfum sínum þannig að sóknaraðili sem og aðrir viðskiptamenn varnaraðila nytu jafnræðis um upplýsingar, verð og önnur viðskiptakjör í verðbréfaviðskiptum á vegum varnaraðila, sbr. 15. gr. laga nr. 13/1996.  Sóknaraðili hafi ávallt, eins og gögn málsins beri raunar með sér, fengið greinargóðar upplýsingar um þau viðskipti sem fram hafi farið fyrir hans hönd, sbr. 15. gr. sömu laga og 6. gr. fjárvörslusamnings aðila.  

Áréttað sé að þess hafi verið gætt af hálfu varnaraðila að halda fjármunum sóknaraðila á sérstökum aðgreindum reikningi sem hafi verið skráður á nafn sóknaraðila, sbr. áskilnað 1. mgr. 19, gr. laga nr. 13/1996.  Þetta megi sjá af þeim fjárvörsluyfirlitum sem liggja fyrir í málinu.

Af hálfu varnaraðila er mótmælt að varnaraðili hafi komið því til leiðar að sóknaraðili hafi keypt víxla þegar fjárhagsleg staða varnaraðila var slæm eða fyrirsjáanlegt var að þeir myndu ekki greiðast.  Á þeim tíma sem upphafleg víxilkaup   áttu sér stað hafi fjárhagsleg staða varnaraðila verið slík að engin ástæða hafi verið til að ætla að fyrirtækið lenti í greiðsluerfiðleikum eða gjaldþrotaskiptum.  

Varnaraðili byggir á því að sóknaraðili hafi með eigin aðgerðarleysi og gáleysi stuðlað að meintu tjóni.  En verði fullyrðingu sóknaraðila um að ekki hafi verið heimilt að eiga viðskipti með umrædda eigin víxla varnaraðila talin rétt, er byggt á því, að sóknaraðili hefði átt að bregðast við strax og láta starfsmenn varnaraðila vita að hann teldi þessi viðskipti stangast á við ákvæði fjárvörslusamnings aðila, einkum í ljósi þess sem hafði viðgengist í þessum efnum athugasemdalaust um langan tíma.  Verði ekki fallist á af þessum sökum að sóknaraðili hafi með öllu glatað umdeildri kröfu á hendur varnaraðila, er þess til vara krafist að kröfufjárhæð sóknaraðila verði lækkuð vegna eigin sakar og vanrækslu hans að takmarka meint tjón sitt.

Að lokum byggir varnaraðili á því að þeir aðilar, sem komu fram fyrir hönd sóknaraðila hafi verið sérfróðir um verðbréfaviðskipti.  Þeir hafi sérþekkingu á þessu sviði, ýmist í skjóli menntunar eð reynslu, og hafi haft ríkar eftirlitsskyldur gagnvart eignum sjóðsins.  Varnaraðili hefði því mátt ganga út frá því að gaumgæfilega væri fylgst með öllum hreyfingum á fjárvörslureikningi sóknaraðila og að athugsemdir kæmu strax fram ef þeir teldu eitthvað vera athugavert.

Sigrún Eysteinsdóttir gaf skýrslu fyrir rétti, en hún var framkvæmdastjóri hjá Burnham International á Íslandi hf.  Aðspurð kvaðst hún vera löggiltur verðbréfamiðlari og hafa BA próf í hagfræði.  Sigrún sagði m.a. að víxill sá sem um er fjallað í þessu máli hafi verið framlengingarvíxill af öðrum víxli.  Hún hafi átt samskipti við forsvarsmann sóknaraðila gegnum síma sérstaklega út af þessum víxilkaupum og fengið samþykki.  Þá hafi sóknaraðili fengið reglulega fjárvörsluyfirlit tvisvar á ári og einnig aukalega yfirlit þegar um það var beðið. Forsvarsmaður sóknaraðila hafi aldrei gert neinar athugsemdir.

                Sigrún sagði að fjárvörslusamningur aðila hafi verið í stöðluðu formi, útbúnu af  Handsali hf. sem síðar varð Burnham International á Íslandi hf. en leitað hefði verið sérstaklega eftir heimild frá sóknaraðila til kaupa á umræddum víxli.

Sigurður Pálmar Gíslason, fyrrum starfsmaður sóknaraðila, gaf skýrslu fyrir rétti.  Hann sagði m.a. að hann hefði séð um Styrktarsjóði Háskóla Íslands, en um sé að ræða marga sjóði og hafi hann séð um bókhald, fjárvörslur og eignaumsýslu fyrir þá alla.  Hafi hann gegnt þessu starfi frá árinu 1982 og þar til hann fór á eftirlaun á miðju síðasta ári.  Kvaðst hann aldrei hafa heimilað Handsali hf. eða Burnham International á Íslandi hf. að kaupa aðra tegund verðbréfa en heimilt var samkvæmt fjárvörslu-samningi aðila.  Hann hafi hreint ekki samþykkt kaup á umræddum Burnhamsvíxli.     

 

Niðurstaða:  Í almennum samningsskilmálum Handsals hf. segir m.a. að Handsal hf. ákveði hvaða verðbréf skuli kaupa eða hvernig fjármunum fjármálareikningsþega skuli á annan hátt varið innan þeirra marka sem ákveðin eru í lið A og D í samningi þessum.  Í svokölluðum fjármálareikningi aðila í lið D er merkt við heitin: Ríkistryggð skuldabréf/víxlar, húsbréf, bankatryggð skuldabréf/víxlar, skuldabréf sveitarfélaga/víxlar, skuldabréf/víxlar með ábyrgð sveitarfélaga og fasteignatryggð skuldabréf.  Samkvæmt þessu verður ályktað að skriflegur samningur aðila hafi ekki heimilað Burnham International á Íslandi hf. að kaupa umræddan víxil í nafni sóknaraðila.

Víxill sá, er hér um ræðir, var gefinn úr 15. ágúst 2001 til greiðslu 15. nóvember 2001.  Samkvæmt árshlutareikningi Burnham International á Íslandi hf. fyrir tímabilið 1. janúar til 30. júní 2001 var tap af rekstri félagsins á tímabilinu er nam 72.700.000 kr.  Bókfært eigið fé nam 114.100.000 kr. „en þá hefur verið eignfærð reiknuð skattainneign að fjárhæð 125.000.000 kr. vegna yfirfæranlegs skattalegs taps félagsins."  Þá tjáir endurskoðandinn að framsetning árshlutareikningsins og þar með mat eigna sé byggt á þeirri forsendu að um áframhaldandi rekstur félagsins verði að ræða á sviði verðbréfaviðskipta en forsenda þess sé að það takist að bæta rekstrarafkomu félagsins.

                Svo sem fjárhagsstöðu Burnham International á Íslandi hf. er hér lýst, var með öllu óforsvaranlegt af félaginu að ráðstafa fjármunum sóknaraðila, sem það hafði í vörslum, til kaupa á víxli 15. ágúst 2001 fyrir eigin reikning, enda gat félagið ekki lengur talist fjárfestingarstofnun með trausta eiginfjárstöðu.  Og engu máli skiptir þó að um framlengingu á víxilskuld hafi verið að ræða.  En ósannað er gegn neitun Sigurður Pálmars Gíslasonar, er sá um Styrktarsjóði Háskóla Íslands, að sóknaraðili hafi á þeim tíma samþykkt þessi kaup.

                Samkvæmt framansögðu verður viðurkennd skaðabótakrafa á hendur varnaraðila  eins og í úrskurðarorði greinir.

                Rétt er að varnaraðili greiði sóknaraðila 270.000 kr. í málskostnað.

                Páll Þorsteinsson héraðsdómari kveður upp úrskurðinn.

ÚRSKURÐARORÐ:

                Viðurkennd er skaðabótakrafa sóknaraðila, Styrktarsjóða Háskóla Íslands, á hendur varnaraðila, þrotabúi Burnham International á Íslandi hf., að höfuðstól 4.178.000 kr. með dráttarvöxtum frá 14. janúar 2002 til greiðsludags.

                Varnaraðili greiði sóknaraðila 270.000 kr. í málskostnað.