Fimmtudaginn 19. maí 2011.
Nr. 65/2010.	Svanhvít Albertsdóttir (Sigmundur Hannesson hrl.) gegn GSB veitingum ehf. (Kristín Edwald hrl.) og gagnsök

 

Skaðabætur. Fasteign. Líkamstjón. Sakarskipting. Gjafsókn.

 

S krafðist þess að viðurkennt yrði að G bæri fulla skaðabótaskyldu vegna líkamstjóns sem hún varð fyrir á skemmtistað G. Fallist var á með héraðsdómi að G bæri skaðabótaábyrgð á slysi S sökum þess að umbúnaður palls sem S féll af hefði ekki verið forsvaranlegur. Þá var fallist á ályktun héraðsdóms um að orsakir slyssins yrðu einnig raktar til ölvunar S, sem vissi af grindverki því sem var við brún pallsins þar sem hún féll, þannig að hún ætti sjálf nokkra sök á slysinu. Þá var við sakarmat litið til þess að pallurinn hefði upphaflega verið reistur fyrir flytjendur tónlistar á veitingastaðnum og grindverkið sett upp í þeim tilgangi að halda gestum staðarins frá tónlistarflytjendum. Á þeim tíma er slysið varð hafði pallurinn á hinn bóginn öðlast nýtt hlutverk og hann ætlaður gestum veitingastaðarins. Þegar litið var til þess og þeirrar starfsemi sem rekin var í húsinu var talið að umbúnaður þessi hefði verið meginorsök slyssins þannig að G skyldi bera ábyrgð á tjóni S að 2/3 hlutum.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ólafur Börkur Þorvaldsson, Jón Steinar Gunnlaugsson og Páll Hreinsson.

Aðaláfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 5. febrúar 2010. Hún krefst þess að viðurkennt verði að gagnáfrýjandi beri fulla skaðabótaskyldu vegna líkamstjóns sem hún varð fyrir 7. janúar 2008 á skemmtistað gagnáfrýjanda. Þá krefst hún málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti, án tillits til gjafsóknar sem henni hefur verið veitt á báðum dómstigum.

Gagnáfrýjandi áfrýjaði héraðsdómi fyrir sitt leyti 20. apríl 2010. Hann krefst aðallega sýknu af kröfum aðaláfrýjanda auk málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti. Til vara krefst hann þess að verða aðeins talinn skaðabótaskyldur að hluta vegna tjóns aðaláfrýjanda og að málskostnaður verði felldur niður.

Fallist er á með héraðsdómi að gagnáfrýjandi beri skaðabótaábyrgð á slysi aðaláfrýjanda sökum þess að umbúnaður palls sem aðaláfrýjandi féll af var ekki forsvaranlegur. Þá er fallist á ályktun héraðsdóms um að orsakir slyssins verði einnig raktar til ölvunar aðaláfrýjanda, sem vissi af grindverki því sem var við brún pallsins þar sem hún féll þannig að hún eigi sjálf nokkra sök á slysinu.

Auk þeirra atriða sem rakin eru í héraðsdómi og varða umbúnað pallsins verður litið til þess við sakarmat að hann var upphaflega reistur fyrir flytjendur tónlistar á veitingastaðnum og grindverkið sett upp í þeim tilgangi að halda gestum staðarins frá tónlistarflytjendum. Á þeim tíma er slysið varð hafði pallurinn á hinn bóginn öðlast nýtt hlutverk og hann ætlaður gestum veitingastaðarins. Á honum hafði verið komið fyrir stórum hornsófa og borði, jafnframt því sem fjarlægð hafði verið keðja sem legið hafði ofar þverslár grindverksins milli stöpla þess í um 50-65 cm hæð frá yfirborði pallsins sem var 20 cm hærra en gólfið fyrir framan. Stóð þá eftir af fyrri umbúnaði grindverk við brún pallsins með þverslá í einungis um 40 cm hæð frá gólfi pallsins. Ekki eru í gögnum málsins upplýsingar um flatarmál pallsins, en samkvæmt framlögðum myndum verður ekki ráðið að mikið pláss hafi verið fyrir gesti að ganga um hann. Þegar litið er til framanritaðs og þeirrar starfsemi sem rekin er í húsinu verður að telja umbúnað þennan hafa verið meginorsök slyssins þannig að gagnáfrýjandi skuli bera ábyrgð á tjóni aðaláfrýjanda að 2/3 hlutum.

Með vísan til 1. mgr. 130. gr., sbr. 166. gr., laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála verður gagnáfrýjandi dæmdur til að greiða málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti eins og í dómsorði greinir. Ákvæði héraðsdóms um gjafsóknarkostnað verður staðfest. Um gjafsóknarkostnað aðaláfrýjanda fyrir Hæstarétti fer eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Viðurkennt er að gagnáfrýjandi, GSB veitingar ehf., skuli bæta 2/3 hluta þess tjóns er aðaláfrýjandi, Svanhvít Albertsdóttir, varð fyrir er hún slasaðist á veitingastað gagnáfrýjanda Kaffi Akureyri 7. janúar 2008.

Gagnáfrýjandi greiði 622.500 krónur í málskostnað í héraði sem renni í ríkissjóð.

Ákvæði héraðsdóms um gjafsóknarkostnað skal vera óraskað.

Gagnáfrýjandi greiði 747.304 krónur í málskostnað fyrir Hæstarétti sem renni í ríkissjóð.

Gjafsóknarkostnaður aðaláfrýjanda fyrir Hæstarétti greiðist úr ríkissjóði, þar með talin lögmannsþóknun, 600.000 krónur.

 

Dómur Héraðsdóms Norðurlands eystra 6. nóvember 2009.

Mál þetta, sem tekið var til dóms að lokinni aðalmeðferð hinn 11. september, er höfðað með stefnu, birtri 21. febrúar 2009, af Svanhvíti Albertsdóttur, kt. 221159-5879, Norðurgötu 16, Akureyri, á hendur GSB veitingum ehf., kt. 621003-2750, Strandgötu 49, Akureyri. Fyrir hönd hins stefnda einkahlutafélags er stefnt Sveini Rafnssyni, kt. 150761-3449, Reykjasíðu 1, Akureyri.

Dómkröfur

Stefnandi krefst þess að viðurkennd verði skaðabótaskylda stefnda á líkamstjóni sem stefnandi hafi orðið fyrir hinn 6. janúar 2008 vegna ófullnægjandi aðbúnaðar á palli á skemmtistað stefnda. Þá krefst stefnandi málskostnaðar, eins og hún nyti ekki gjafsóknar, samkvæmt málskostnaðarreikningi og að litið verði til þess að hún sé ekki virðisaukaskattskyld.

Stefnda krefst fyrst og fremst sýknu af kröfu stefnanda og málskostnaðar úr hennar hendi samkvæmt málskostnaðarreikningi. Til vara krefst stefnda þess að verða aðeins dæmt skaðabótaskylt að hluta og að málskostnaður verði felldur niður.

Málavextir.

Samkvæmt lögregluskýrslu sem liggur fyrir í málinu var lögreglu tilkynnt, kl. 00:46, hinn 7. janúar 2008, að kona væri slösuð á veitingahúsinu Kaffi Akureyri og væri sjúkrabifreið á leið þangað. Þegar lögreglu hafi borið að garði hafi sjúkraflutningamenn verið teknir að hlynna að Svanhvíti Albertsdóttur, stefnanda, sem legið hefði á gólfinu, fyrir framan neyðarútgang á suðurhlið hússins, nær alveg inni í enda. Við höfuð stefnanda hafi verið allstór blóðpollur. Segir í skýrslunni að „innan við neyðarútganginn, í suðvesturhorni staðarins [sé] upphækkaður pallur í ca 30 cm hæð, sem [sé] girtur af með járnslám, sem [séu] í um 30 cm hæð frá gólfi pallsins, gert [sé] ráð fyrir efri slá, en hana [vanti].“ Þá segir í skýrslunni: „Svanhvít hafði dottið um járnslána og fram af pallinum og lent beint á andlitinu og hlaut hún við það mikla áverka á andliti.“

Í skýrslunni segir enn fremur: „Starfsstúlka Kaffi Akureyri kvaðst hafa séð er Svanhvít féll og hafi fallið verið mjög þungt. Aðspurð hvers vegna efri slána vanti á afgirta svæðið kvaðst hún ekki muna eftir því að nein efri slá hefði nokkurn tíma verið þarna eftir að hún hóf störf á Kaffi Akureyri. Hún var beðin um að skila því til Birgis Torfasonar, eiganda staðarins, að ráða þyrfti bót á þessu því að um augljósa slysahættu væri að ræða.“

Þá segir í skýrslunni að kl. 02:10 hafi verið hringt til lögreglu frá slysadeild og beðið um að stefnandi yrði sókt. Er lögregla hafi komið á deildina hafi þar verið „hjúkrunarfræðingur að reyna að telja Svanhvíti hughvarf varðandi það að fara heim og kvaðst vilja að hún mundi eyða nóttinn[i] á Slysadeild svo hægt væri að fylgjast með líðan hennar þar sem mjög líklega væri hún brotin í andliti en erfitt væri að greina það með fullvissu vegna ölvunarástands hennar.“ Í skýrslunni segir að lögregla hafi skilið við stefnanda á heimili hennar og þá verið tekið að blæða úr nefi hennar. Hafi lögregla reynt „að sannfæra hana um að betra væri að hún væri undir eftirliti í nótt, annað hvort á Slysadeildinni eða á lögreglustöðinni en hún þvertók fyrir það og kvaðst bara vilja fara heim.“

Í málinu liggur fyrir vottorð Vals Þórs Marteinssonar yfirlæknis, dagsett 29. desember 2008. Segir þar að stefnandi hafi leitað á slysadeild Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri hinn 7. janúar 2008 kl. 01:34 eftir að hafa dottið af palli á Kaffi Akureyri. Hafi fallið, samkvæmt frásögn vitna og sjúkraflutningamanna, verið um metri og stefnandi fallið beint á andlit. Er haft eftir stefnanda að hún muni ekki eftir atburðum fyrir fallið, en kvarti yfir höfuðverk og verk hægra megin í andliti, en ekki yfir truflunum á sjón eða heyrn. Er haft eftir henni að hún hafi „verið að drekka undanfarna 2-3 daga“ en þar áður verið allsgáð í fimm mánuði. Segir í vottorðinu að við komu á slysadeild hafi stefnandi verið „undir áhrifum og talsverð áfengislykt frá vitum, lífsmörk innan eðlilegra marka og taugakerfisskoðun eðlileg, var áttuð á tíma, stað og stund. Hún man þó ekki hvað hafði gerst um kvöldið. Það var storknað blóð í hægri nös, byrjandi glóðarauga á hægra auga en sjáöldur eðlileg, bólgin yfir hægra kinnbeini og kjálka og verkur í kjálkalið hægra megin við að opna munninn eða gapa. Skurður hægra megin á efri vör og smá flipi þar en tennur að sjá óskaddaðar. Ekki blóð í eyrnagangi. Gert var að sárum samkvæmt venju og spor sett í vörina, ráðlagt að láta fjarlægja það eftir u.þ.b. viku. Gegn betri vilja, þá útskrifar hún sig sjálf og skrifar undir vottorð um það að hún hafi útskrifast gegn læknisráði. Hringt er á lögreglu og fylgdu þeir henni heim.“

Í málinu liggur fyrir vottorð Sigurðar Júlíussonar, sérfræðings á háls-, nef- og eyrnadeild Landspítalans í Fossvogi, dagsett 21. janúar 2009. Segir þar að stefnandi hafi verið send á sjúkrahúsið frá Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri. Hafi tölvusneiðmynd sýnt „innkýlt brot í framvegg kinnbeinsholu og í botni hægri augntóftar.“ Einnig hafi verið „sprunga í kinnbeinsboga án mikillar hliðrunar.“ Segir í vottorðinu að stefnandi hafi verið „greind með brot í hægra kinnbeini. Brotlínan náði upp og inn í gólf augntóftar. Hún fór í aðgerð hér þar sem tilfærslan var lagfærð og beinbrot fest saman með títan plötu.“

Málsatvikalýsing, málsástæður og lagarök stefnanda.

Stefnandi segist í stefnu sinni, hafa fallið um þá slá, er hafi verið meðfram hliðum áðurgetins palls, í veitingahúsi stefnda. Hún segir kröfu sína byggða á hinni almennu óskráðu sakarreglu skaðabótaréttarins, en stefnda hafi, sem rekstraraðili Kaffis Akureyrar, sýnt af sér stórkostlegt gáleysi með því að aðbúnaði staðarins hafi verið verulega ábótavant. Staðurinn sé vínveitingahús og þar megi búast við gestum undir áhrifum áfengis, sem ekki fari eins varlega og þeir myndu ella gera. Strangar kröfur séu gerðar til aðbúnaðar vínveitingastaða og hafi stefndi ekki uppfyllt þær skyldur sínar.

Stefnandi segir járnslá í 40 cm hæð, á litlum palli á vínveitingastað, bjóða upp á að gestir hnjóti um hana. Þá sé mjög þröngur gangvegur upp á pallinn. Í skýrslu lögregluþjóns vegna slyssins komi fram að um augljósa slysagildru sé að ræða, en eigendur vínveitingastaða verði að haga aðbúnaði á staðnum þannig að gestum stafi ekki hætta af. Þá skyldu hafi stefnda vanrækt og verði að bæta stefnanda það tjón sem orðið hafi af vanrækslunni.

Stefnandi kveðst vísa til hinar óskráðu sakarreglu skaðabótaréttar auk almennra reglna hans og skaðabótalaga nr. 50/1993. Stefnandi kveðst vísa til laga nr. 85/2007 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald og laga nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum og reglugerða sem settar hafi verið á grundvelli þeirra laga. Málskostnaðarkröfu segir stefnandi byggða á 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála og kveðst vísa, vegna varnarþings, til 33. gr. sömu laga. Heimild sína til að höfða viðurkenningarmál kveðst stefnandi sækja til 2. mgr. 25. gr. einkamálalaganna.

Málsatvikalýsing, málsástæður og lagarök stefnda.

Stefnda segir stefnanda hafa fallið á umræddum palli, en kveðst mótmæla því að stefnandi hafi fallið um grindverkið sem sé umhverfis hann. Ekkert í gögnum málsins bendi með óyggjandi hætti til þess að stefnandi hafi fallið um grindverkið frekar en einfaldlega á það eða yfir, og þá vegna jafnvægisleysis sökum ölvunar sinnar.

Stefnda segir pallinn vera um 20 cm háan og hafa verið ætlaðan til tónlistarflutnings. Grindverk hafi verið sett upp, í um 40 cm hæð frá pallinum, til þess að forðast átroðning frá gestum svo tónlistarmenn gætu spilað óáreittir. Grindverkinu hafi ekki verið ætlað að verja þá falli sem á pallinum væru. Upphaflega hafi pallurinn verið útbúinn með keðjum milli stólpa og hafi þær legið frá 65 cm hæð niður í um hálfs metra hæð frá palli, en stöplarnir nái mest 68 cm hæð frá palli. Keðjurnar hafi verið fjarlægðar þar sem gestir hafi tekið að losa þær og sveifla í kring um sig.

Stefnda segir engin óhöpp hafa orðið kringum pallinn áður en stefnandi hafi fallið og eftirlitsaðilar, svo sem heilbrigðisnefnd og byggingarfulltrúi, hafi engar athugasemdir gert við pallinn og ástand hans.

Stefnda segist byggja sýknukröfu sína á því, að ósannað sé að tjón stefnanda verði rakið til atvika sem stefnda beri skaðabótaábyrgð á. Ósannað sé að aðbúnaði veitingastaðarins hafi verið ábótavant og einnig að meint tjón stefnanda verði rakið til þess. Sé tjónið alfarið að rekja til gáleysis stefnanda, ef til vill þó í bland við óhappatilviljun.

Stefnda kveðst mótmæla því að sérstakar og strangari kröfur gildi um aðbúnað vínveitingastaða en almennra veitingastaða eða annarra fasteigna. Jafnframt kveðst stefnda mótmæla því að rekja megi tjón stefnanda til gáleysis stefnda, enda hafi aðbúnaður verið að fullu í samræmi við lög og venju.

Stefnda kveðst hafa rekið veitingastaðinn Kaffi Akureyri undanfarin ár. Umræddan dag hafi stefnda verið með gilt vínveitingaleyfi skv. lögum nr. 67/1985, sbr. reglugerð nr. 288/1987, til reksturs veitingahúss, skemmtistaðar, dansstaðar og kaffihúss við Strandgötu 7, og hafi leyfið gilt til sjö ára frá 13. september 2006. Nýtt leyfi hafi verið gefið út frá og með 30. apríl 2008 og hafi engar athugasemdir verið gerðar þá. Pallurinn hafi verið á staðnum allt frá því fyrra leyfi hafi verið veitt og verið eins útbúinn þegar lögbundnir umsagnaraðilar hafi skoðað staðinn vegna veitingar leyfisins í apríl 2008.

Stefnda kveðst einlægt hafa uppfyllt reglur opinberra eftirlitsaðila sem gert sé að fylgjast með því að búnaður sé með lögbundnum og viðurkenndum hætti. Kveðst stefnda alfarið mótmæla því að um slysagildru hafi verið að ræða eða að aðbúnaði hafi verið ábótavant. Umrætt óhapp hafi verið einstakt og stefnda hafi aldrei haft ástæðu til að ætla aðbúnað á staðnum óviðunandi. Stefnandi hafi hvorki bent á hvaða ströngu kröfur gildi um aðbúnað vínveitingastaða né hvaða reglur eða venjur stefnda eigi að hafa brotið. Ekkert bendi til þess að stefnda hafi sýnt af sér gáleysi með því að haga frágangi pallsins eins og gert var.

Stefnda segir að ráða megi af gögnum málsins að stefnda hafi verið mjög drukkin og verið við drykkju í tvo til þrjá daga samkvæmt læknisvottorði. Í vottorðinu komi enn fremur fram að stefnandi hafi farið af sjúkrahúsinu um nóttina, gegn ráðleggingum starfsfólks þar. Af lögregluskýrslum megi sjá að ölvun stefnanda hafi verið slík að lögregla og sjúkrahússtarfsmenn hafi talið nauðsynlegt að fylgjast með stefnanda heima fyrir fram undir morgun.

Stefnda kveðst telja að ölvunarástand stefnanda hafi verið slíkt að stefnda geti ekki með neinu móti borið ábyrgð á athöfnum hennar eða gert slíkar ráðstafanir að gestir í því ástandi geti ekki slasað sig, enda hafi tilviljun ráðið því að hún hafi fallið á pallinum en ekki annars staðar í veitingasalnum.

Stefnda segir stefnanda hafa vegna ölvunar ekki borið hendur fyrir sig í fallinu og því ekki komið í veg fyrir eða að minnsta kosti takmarkað meiðsli sín verulega. Stefnandi hafi ekki sýnt fram á að fall sitt hafi ekki verið vegna eigin ölvunar eða óhappatilviljunar og beri því að sýkna stefnda.

Varakröfu sína um skiptingu sakar segist stefnda byggja á því að eigin sök stefnanda, sem stefnda kveðst rökstyðja með sömu sjónarmiðum og aðalkröfu sína, eigi að leiða til þess að stefnandi verði að bera tjón sitt að stærstum hluta.

Verður nú rakið það sem fram kom við skýrslugjöf og vitnisburð fyrir dómi, eftir því sem ástæða þykir til.

Stefnandi kvaðst hafa farið umrætt kvöld á Kaffi Akureyri en þangað hefði hún aldrei áður komið. Hún hefði farið á barinn og fengið sér campari og setzt í leðursóffa sem verið hefði á palli. Hún hefði farið um hlið til að komast á pallinn. Þangað hefðu komið þrír menn sem hún ekki þekkti og eftir nokkura stund hefði hún fengið nóg af þeim félagsskap og ákveðið að yfirgefa staðinn. Hefði hún þá gengið beint á grindverk, sem hún hefði ekki séð, og steypzt fram af. Er hún hefði fallið hefði hún haldið á myndavél og tösku. Grindverkið hefði valdið fallinu, en stefnandi hefði ekki verið í ójafnvægi áður. Grindverkið sem hún hefði gengið á, hefði verið hægra megin við útganginn af pallinum.

Vitnið kvaðst fyrst hafa setzt í miðjan sóffann en svo fært sig til er mennirnir hefðu komið, og þá setið nær neyðarútgangi. Á pallinum hefði verið stórt borð og hefði hún þurft að smokra sér fram hjá því, svo þröngt hefði þar verið. Hún hefði tekið eftir grindverkinu þegar hún hefði verið setzt í sóffann. Einu sinni hefði barþjónn komið til þeirra á pallinn.

Stefnandi kvaðst hafa komið ódrukkin á staðinn og ekki hafa orðið ölvuð þar. Hefði hún keypt sér tvö campari-glös en kvaðst telja að hún hefði ekki fulldrukkið úr hinu síðara. Þá hefði hún ekki verið undir áhrifum annarra vímuefna. Hún kvaðst hins vegar hvorki muna eftir sér á sjúkrahúsi um kvöldið og ekki eftir skýrslugjöf hjá lögreglu, en hún hefði vankazt og líklega rotazt við fallið. Hún kvaðst þó muna að hafa á sjúkrahúsinu gert athugasemdir við hvernig saumað væri í vör hennar og að hún hefði ekki viljað vera á sjúkrahúsinu, vegna slæmrar reynslu sinnar af slíkum stöðum, en lögregluþjónninn María hefði boðizt til að fylgja sér heim og fylgjast með sér þar.

Stefnandi kvaðst vísa því á bug sem segði í vottorði Vals Marteinssonar læknis, að hún hefði sagzt hafa drukkið tvo til þrjá daga fyrir atvikið. Hefði hún ekki drukkið mánuðum saman fyrir atvikið og kvaðst hún ekki kannast við að hafa talað við umræddan lækni. Hefði hún hins vegar verið ósátt við sjálfa sig fyrir að hafa fengið sér í glas á staðnum um kvöldið, en áður hefði hún verið allsgáð í fimm mánuði.

Stefnandi kvað bein hafa kurlazt og taugar farið í sundur, nef hefði skekkzt og væri þar enn kuldatilfinning. Liðbönd hefðu farið í sundur og þá kenndi hún enn til í hönd eftir þetta.

Stefnandi kvað dimmt hafa verið á staðnum þegar atvikið hefði orðið. Sjón sín væri ekki óeðlileg. Ætti hún ekki vanda til slíkra óhappa sem í þetta sinn.

Birgir Torfason veitingamaður gaf skýrslu fyrir dómi sem fyrirsvarsmaður stefnda. Kvaðst hann ekki vita nákvæmlega hversu hár pallurinn væri en grindverk væri í kring um hann með góðu og aðgengilegu hliði til umferðar, á að gizka 60 til 70 cm breitt. Á pallinum væri hornsóffi og borð og aðstæður mjög góðar, enda hefði aldrei áður orðið þar slys. Þá hefði staðurinn fullt leyfi, sem síðast hefði verið endurnýjað sumarið áður, og aldrei verið sett út á pallinn. Ekki hefðu gestir heldur kvartað.

Birgir sagði fyrri eigendur staðarins hafa notað pallinn undir hljómsveitir er leikið hefðu á staðnum og hefði þá efri slá verið á grindverkinu. Því hefði hins vegar verið breytt áður en núverandi eigendur hefðu tekið við staðnum, og þá farið í það horf er verið hefði er stefnandi hefði slasazt. Kvaðst Birgir ekki telja háskalegt að hafa grind í 40 cm hæð inni á skemmtistað eins og þarna hefði verið, en grindin hefði ekki verið á dansgólfi heldur á svæði þar sem gert væri ráð fyrir fáum gestum, sex til sjö í sætum. Fyrr á þessu ári hefði pallurinn verið teppalagður og við það tækifæri hefði grindverkið verið fjarlægt „til að koma í veg fyrir svona slys“.

María Jespersen lögregluþjónn kvað lögreglu hafa verið kallaða á vettvang og er hún hefði komið hefði stefnandi legið á gólfinu, blóðug í framan og vönkuð. Stefnandi hefði fallið af palli í einu horni staðarins. Pallurinn hefði verið afgirtur með grindverki og efri slá grindverksins hefði vantað. Áður hefði kaðall verið í stað efri slár en nú enginn slíkur verið. Stefnandi hefði sagt vitninu að hún hefði fallið um þetta grindverk, en auk þess hefði það verið greinilegt af því hvernig hún hefið legið. Vitnið kvaðst telja mjög ólíklegt að stefnandi hefði dottið vegna ójafnvægis síns.

Vitnið kvað lögreglu hafa rætt eitthvað við starfsfólk á staðnum en lítið muna eftir því. Þó hefði verið farið fram á að þegar yrðu gerðar úrbætur á aðstöðunni þar eð hún væri stórhættuleg, jafnt fyrir drukkna sem allsgáða.

Vitnið sagði að farið hefði verið með stefnanda á sjúkrahús, en þar hefði stefnandi ekki viljað vera og borið við slæmum minningum af sjúkrahúsi. Stefnandi hefði verið undir talsverðum áfengisáhrifum en skýr í svörum; mjög vönkuð en ekki ofurölvi.

Vitnið kvaðst hafa komið heim til stefnanda á klukkustundarfresti um nóttina og hugað að henni. Um sexleytið hefði vitnið vakið stefnanda og upplýst hana um hvaða lögregluþjónn næstu vaktar tæki við því hlutverki.

Vitnið Tara Björt Guðbjartsdóttir fyrrverandi starfsmaður Kaffis Akureyrar sagði stefnanda hafa verið komna á staðinn þegar vakt vitnisins hefði hafizt kl. 20:00. Sá starfsmaður, sem vitnið hefði leyst af hólmi, hefði sagt vitninu að þrír gestir, og þar á meðal stefnandi, hefðu mjög drukkið áfengi og reykt vindlinga á staðnum og því beðið vitnið um að vera frammi en ekki baka til. Vitnið hefði því staðið við barinn allan tímann, og meðal annars afgreitt stefnanda um drykki, sem vitnið myndi þó ekki hverjir hefðu verið, en þó fleiri en tveir. Stefnandi hefði nokkurum sinnum kveikt sér í vindlingum þarna inni og vitnið þá sagt henni að slíkt væri bannað. Stefnandi hefði jafnan drepið í vindlingunum en látið í ljós vilja til að fá að reykja þarna inni. Vitnið kvað stefnanda hafa verið mjög ölvaða, en vitnið kvaðst vel geta metið slíkt.

Vitnið kvaðst hafa staðið við barinn, nokkura metra frá stefnanda, er það hefði séð stefnanda standa upp og „hún einhvern veginn bara flýgur fram fyrir sig“, en kaðall, sem hefði átt að vera „á milli“, hefði ekki verið þar. Vitnið sagði hins vegar að stefnandi hefði allt að einu dottið þó að kaðallinn hefði verið á sínum stað. Kvaðst vitnið telja að stefnandi hefði ekki stigið fram fyrir sig, heldur verið að færa sig til hliðar þegar stefnandi hefði dottið vegna jafnvægisleysis. Stefnandi hefði skollið beint niður og lent á andlitinu og ekki borið hendur fyrir sig við fallið. Vitnið taldi að þrír eða fjórir gestir hefðu setið á pallinum er þetta gerðist.

Þegar vitnið var nánar spurt um grindverkið á pallinum sagði það að stangir hefðu verið á pallinum og milli þeirra hefði átt að vera kaðall. Enginn kaðall hefði hins vegar verið milli stanganna. Er vitnið var fyrst spurt taldi það enga lárétta slá hafa verið milli stanganna er stefnandi féll, en þegar vitninu var sýndar mynd af vettvangi, úr lögregluskýrslu er liggur fyrir í málinu, kvað vitnið myndina lýsa vettvanginum eins og hann hefði verið er atvikið hefði orðið;  vitnið hefði ekki munað eftir slánni.

Niðurstaða

Af gögnum málsins, fyrst og fremst lögregluskýrslu og vottorði Vals Þ. Marteinssonar læknis, er ljóst að stefnandi varð fyrir líkamstjóni inni á veitingahúsinu Kaffi Akureyri aðfaranótt 7. janúar 2008.

Stefnandi heldur því fram, að hún hafi fallið um grindverk er hafi verið á palli þeim er hún hafi setið á, sem gestur á veitingahúsinu. Þessu mótmælir stefnda sem ósönnuðu. Fyrir dómi ítrekaði stefnandi þessa fullyrðingu sína og hlaut nokkura stoð í vætti Maríu Jespersen lögregluþjóns sem kvað stefnanda hafa tjáð sér þetta þegar eftir fallið en einnig hefði þetta verið greinilegt af því hvernig stefnandi hefði legið í gólfinu. Á hinn bóginn kemur vitnisburður Töru Bjartar Guðbjartsdóttur, sem var barþjónn á Kaffi Akureyri er atvikið varð. Kvaðst Tara Björt telja stefnanda ekki hafa fallið um grindverk heldur af eigin jafnvægisleysi. Að mati dómsins dregur það hins vegar úr vægi þess mats Töru Bjartar, að stefnandi hafi ekki hnotið um grindverksslána, að fyrir dómi mundi Tara Björt ekki eftir slánni fyrr en henni var sýnd mynd af vettvangi.

Í málinu liggja fyrir myndir af pallinum eins og hann mun hafa verið á umræddum tíma. Má af þeim ráða að þröngt hefur verið á pallinum eftir að þar er kominn hornsóffi og borð við.

Ljóst er að stefnandi var stödd á pallinum þegar hún féll og lenti á gólfinu fyrir neðan hann. Þar á milli er margnefnt grindverk, 40 cm hátt samkvæmt lögregluskýrslu sem hvorki hefur verið hnekkt né mótmælt. Stefnandi hefur verið eindregin í þeim framburði sínum að hún hafi fallið um grindverksslána og eins og áður segir þykir sá framburður fá stoð í því sem María lögregluþjónn hefur eftir henni á slysstað, skömmu eftir fallið, en lögreglan kom að stefnanda þar sem hún lá enn á gólfinu. Að mati dómsins er lárétt grindverksslá, í 40 cm hæð, almennt til þess fallin að skapa hættu ef hún er þar sem vænta má fólks á hreyfingu. Þegar á allt framanritað er litið er það niðurstaða dómsins að telja megi sannað að stefnandi hafi, svo sem hún segir, fallið um grindverksslána er hún ætlaði að yfirgefa pallinn þar sem hún hafði setið.

Kaffi Akureyri, sem stefnda rekur, er veitingahús, opið almennum gestum, og er sala áfengis þáttur í starfsemi staðarins. Verður að ætlast til þess að útbúnaður á staðnum sé miðaður við að þar fari um ölvað fólk, ekki sízt síðla kvölds í takmarkaðri birtu. Ekki verður þó á slíka staði lagt að hafa alla hluti í því horfi að gestum sé útilokað að slasa sig á þeim, enda seint hægt að sjá við öllu því sem orðið getur til tjóns ef óheppnin er með. Umræddur pallur var búinn leðurhornsóffa og við hann stóð borð. Er augljóst að gert var ráð fyrir að þar sætu gestir og nytu veitinga. Eins og áður segir, er það mat dómsins að lárétt grindverksslá, í 40 cm hæð, sé almennt til þess fallin að skapa hættu ef hún er þar sem vænta má fólks á hreyfingu. Telur dómurinn það hafa verið sérstaklega varasamt hér, í ljósi þess að á staðnum mátti vænta ölvaðs fólks sem ekki myndi sýna sömu varkárni og aðgæzlu og allsgátt. Fyrir liggur í málinu að lóðréttar stangir grindverksins eru hærri en 40 cm. Stefnda segir í greinargerð sinni að stöplarnir nái mest 68 cm hæð frá palli og hefur því ekki verið andmælt í málinu. Þá liggur fyrir að áður hafði keðja verið milli stöplanna, fyrir ofan margnefnda járnslá, en hafði verið fjarlægð á umræddum tíma. Stefnda segir í greinargerð sinni að keðjan hafi verið í 50-65 cm hæð frá pallgólfi. Fyrirsvarsmaður stefnda segir að keðjan hafi verið fjarlægð í tíð fyrri eigenda en í bréfi þáverandi lögmanns stefnda, til lögmanns stefnanda, dags. 16. maí 2008, segir að keðjurnar hafi orðið til vandræða þegar eftir að núverandi eigendur hafi tekið við staðnum. Allt að einu er ljóst að stefnda var ljóst að keðja hafði áður verið fyrir ofan slána. Að mati dómsins hefði keðja eða önnur slá, ofar þeirri sem var á umræddum tíma, horft til þess að draga úr líkum þess að gestir féllu um grindverkið, þó ráða megi af 202. gr. byggingarreglugerðar nr. 441/1998 að grindverkið hefði þurft að vera nokkuru hærra ef það hefði beinlínis átt að nýtast sem fallvörn.

Umrætt grindverk hefur nú verið fjarlægt. Fyrir dómi sagði fyrirsvarsmaður stefnda að það hefði verið gert „til að koma í veg fyrir svona slys“. Þykir dóminum óhjákvæmilegt að skýra þau orð svo, að stefnda hafi þá talið að slíkt grindverk gæti að minnsta kosti átt þátt í atvikum sem þessum.

Stefnda hefur mótmælt því að ríkari kröfur um aðbúnað skuli gerðar til vínveitingahúsa en annarra veitingahúsa. Að mati dómsins er eðlilegt og í samræmi við dómaframkvæmd að við mat á því, hvað teljist eðlilegur aðbúnaður, sé höfð hliðsjón af þeirri starfsemi sem fram fer á staðnum, en sala áfengis til gesta er þáttur í starfsemi veitingahúss stefnda. Að mati dómsins má hér líta til dóma Hæstaréttar Íslands í málum númer 76/1966, sem upp var kveðinn hinn 20. desember 1967, og 119/1988, sem upp var kveðinn hinn 17. október 1989.

Stefnda hefur borið því við að eftirlitsaðilar hafi farið um staðinn og engar athugasemdir gert, þrátt fyrir pallinn og keðjulaust handriðið. Hafi stefnda fengið leyfi til rekstrarins án nokkurra athugasemda að því leyti. Að mati dómsins leiðir athugasemdaleysi við leyfisveitingu eða athugun eftirlitsaðila ekki sjálfkrafa til þess að veitingamenn geti sér að áhættulausu notazt við allan þann útbúnað sem ekki hreyfir við eftirlitsmönnum. Þó hið opinbera hefji eftirlit á tilteknu sviði leiðir það ekki til þess að ábyrgð á öllum hugsanlegum misfellum þar, hafi þar með færzt frá þeim, sem þar starfa og stunda rekstur, og yfir til hins opinbera. Skylda umráðamanns veitingastaðar til þess að sjá til þess að gestir hans geti farið eðlilegra ferða sinna um staðinn sér að stórslysalausu, helzt óbreytt þó úttektarmaður stjórnvalds hafi ekki gert athugasemdir á staðnum. Er það mat dómsins, að með því að hafa á veitingastað sínum lárétta járnslá, svo lágt frá gólfi sem rakið hefur verið, á þeim stað þar sem vænta mátti tilfæringa misölvaðra gesta, hafi stefnda gerzt sekt um gáleysi sem hafi orðið til þess að stefnandi hafi orðið fyrir líkamstjóni. Þykir stefnda hafa með þessu unnið sér til ábyrgðar á tjóni stefnanda og verður ekki fallizt á aðalkröfu stefnda um sýknu.

Víkur þá sögunni að varakröfu stefnda. Stefnandi hefur í málinu gert lítið úr ölvun sinni umrætt kvöld. Kvaðst stefnandi fyrir dómi hafa komið allsgáð á veitingahúsið og drukkið þar úr rúmlega einu glasi af campari. Stefnda byggir hins vegar á því að stefnandi hafi verið verulega drukkin er atvikið varð. María Jespersen bar fyrir dómi að hún teldi stefnanda hafa verið talsvert ölvaða er hún hefði komið að henni. Tara Björt Guðbjartsdóttir kvað stefnanda hafa verið mjög ölvaða um kvöldið. Að mati dómsins eru þær báðar vanar að eiga við ölvað fólk, María sem lögregluþjónn og Tara Björt sem barþjónn.

Þá segir í lögregluskýrslu Maríu Jespersen að kl. 02:10 um nóttina hafi verið hringt frá slysadeild til lögreglu og óskað eftir því að stefnandi yrði sókt á deildina. Er þangað hafi verið komið hafi starfsmaður verið að „reyna að telja [stefnanda] hughvarf varðandi það að fara heim og kvaðst vilja að hún myndi eyða nóttinn[i] á Slysadeild svo hægt væri að fylgjast með líðan hennar þar sem mjög líklega væri hún brotin í andliti en erfitt væri að greina það með fullvissu vegna ölvunarástands hennar.“

Í vottorði Vals Þ. Marteinssonar læknis segir að stefnandi hafi verið „undir áhrifum og talsverð áfengislykt frá vitum“. Þá segir í vottorðinu að stefnandi hafi sagzt hafa verið við drykkju í tvo til þrjá daga, en þeirri frásögn andmælti stefnandi eindregið fyrir dómi. Læknirinn var ekki leiddur fyrir dóm til staðfestingar vottorðinu og verður ekki byggt á því hér að stefnandi hafi drukkið í tvo til þrjá daga fram að atvikinu. Allt að einu þykir dóminum óhætt að slá föstu, með vísan til framanritaðs, einkum vitnisburðar þeirra Maríu og Töru Bjartar og vottorðs Vals, að stefnandi hafi verið talsvert ölvuð er hún slasaðist.

Fyrir dómi kvaðst stefnandi hafa tekið eftir margnefndu grindverki er hún hefði gengið upp á pallinn. Hefur henni þannig verið ljóst, fyrr um kvöldið, að grindverk væri við brún pallsins.

Dómurinn álítur að almennt megi ætla að ölvaður maður gangi ekki fram af sömu varkárni og allsgáður. Hér vill svo til að stefnandi slasast eftir að hafa gengið á slá sem hún hafði fyrr um kvöldið vitað af. Telja má afar sennilegt að ölvun stefnanda hafi átt ríkan þátt í því að svo tókst til. Þegar horft er á þetta tvennt, ölvun stefnanda og þá staðreynd, að stefnandi hafði fyrr um kvöldið gert sér grein fyrir því að grindverk væri þar sem það var, þykir dóminum sem stefnandi verði að bera tjón sitt að tveimur þriðju hlutum sjálf en þriðjung verði stefnda að bera. Ekki þykir hins vegar skipta sérstaklega máli að stefnandi hafi ekki borið hönd fyrir sig við fallið, en ekki hefur verið sýnt fram á að tjón stefnanda hefði þannig orðið minna.

Í dómkröfum sínum krefst stefnandi þess að viðurkennd verði skaðabótaskylda stefnda á líkamstjóni sem stefnandi hafi orðið fyrir hinn 6. janúar 2008. Samkvæmt lögregluskýrslu, sem ekki hefur verið sérstaklega andmælt, barst tilkynning um atvikið til lögreglu kl. 00:46 hinn 7. janúar. Verður að álíta að stefnandi hafi í raun orðið fyrir tjóninu hinn 7. janúar, en þetta þykir engu breyta um niðurstöðu málsins, sem verður eins og í dómsorði greinir, en þessu hefur ekki verið hreyft af hálfu stefnda.

Rétt þykir að málskostnaður falli niður milli aðila.

Dóms- og kirkjumálaráðherra veitti stefnanda gjafsókn hinn 31. október 2008. Allur gjafsóknarkostnaður stefnanda greiðist því úr ríkissjóði, þar með talin þóknun lögmanns hennar, 622.500 krónur og hefur þá verið litið til reglna um virðisaukaskatt. Gætt var ákvæða 1. mgr. 115. gr. laga nr. 19/1991.

Mál þetta fluttu héraðsdómslögmennirnir Auður Björg Jónsdóttir fyrir stefnanda og Ásgeir Helgi Jóhannsson fyrir stefnda.

Þorsteinn Davíðsson kveður upp dóm þennan.

D Ó M S O R Ð

Viðurkennt er að stefnda, GSB veitingar ehf., beri skaðabótaábyrgð á þriðjungi þess tjóns sem stefnandi, Svanhvít Albertsdóttir, varð fyrir á veitingastað stefnda, Kaffi Akureyri, 7. janúar 2008.

Málskostnaður milli aðila fellur niður.

Úr ríkissjóði greiðist allur gjafsóknarkostnaður stefnanda, þar á meðal þóknun lögmanns hennar, 622.500 krónur