Föstudaginn 28. nóvember 2003.
Nr. 455/2003.	Ríkislögreglustjóri (Haraldur Johannessen ríkislögreglustjóri) gegn X og Y ehf. (Sveinn Andri Sveinsson hrl.)

 

Kærumál. Vitni.

Hæstiréttur heimilaði að skýrsla yrði tekin af tveimur erlendum vitnum gegnum myndfundarbúnað.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Árni Kolbeinsson, Ingibjörg Benediktsdóttir og Ólafur Börkur Þorvaldsson.

          Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 24. nóvember 2003. Kærumálsgögn bárust réttinum degi síðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 24. nóvember 2003, þar sem fallist var á að skýrslur yrðu teknar af tveimur erlendum vitnum gegnum svokallaðan myndfundarbúnað í máli sóknaraðila gegn varnaraðilum. Kæruheimild er í 1. mgr. 142. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð opinberra mála. Varnaraðilar krefjast þess að „staðfest verði að óheimilt sé að taka skýrslur af umræddum vitnum gegnum myndfundarbúnað.“

Sóknaraðili krefst þess að úrskurður héraðsdómara verði staðfestur.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður staðfest sú niðurstaða hans að heimilt sé að taka skýrslur á dómþingi af vitnunum A og B gegnum myndfundarbúnað.

Dómsorð:

Heimilt er að taka skýrslur á dómþingi af vitnunum A og B gegnum myndfundarbúnað.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 19. nóvember 2003.

             Ákæra í málinu lýtur að ætluðum brotum ákærða X, sem dag­legs stjórnanda ákærða Y ehf.  Í I. kafla ákæru er honum, sem slíkum, gefið að sök að hafa á árinu 1999 keypt sjö bifreiðar af gerðinni [...] árgerð 1999 af fyrirtækinu D, fengið fram­kvæmda­stjóra þess fyrirtækis, A, til að gefa út tvo vörureikninga vegna sölu hverrar bifreiðar fyrir sig, þar sem samanlögð fjárhæð reikninganna skyldi svara til kaupverðs hverrar bifreiðar og hærri vörureikningurinn vera á nafn hins með­ákærða félags, en sá lægri á nafnið C, og í framhaldi, við tollmeðferð hverrar bifreiðar hjá tollstjóranum í Hafnar­firði vegna innflutnings þeirra til Íslands, einungis lagt fram þann vöru­reikning, sem var á nafn meðákærða og þannig reynt án árangurs að komast undan greiðslu aðflutnings­gjalda, samtals að fjárhæð krónur 3.565.942.  Er umræddri háttsemi nánar lýst í ákæru og hún talin varða við 1. mgr., sbr. 2. mgr. 126. gr. tollalaga nr. 55/1987 með áorðnum breytingum.

I.

                A átti að koma fyrir dóminn sem vitni vegna þessa ákæru­efnis, sem og B, en samkvæmt lögregluskýrslu hans frá 30. maí 2001, sem gefin var í Kanada, mun herra A hafa aðstoðað ákærða X við að útvega [...] í Kanada, til innflutnings á Íslandi, bæði gegnum fyrirtækið E, sem herra A vann fyrir og gegnum aðra bifreiðasala, hann kynnt ákærða fyrir herra B, sem séð gæti um skattalegar hliðar mála og einnig tekið við rúmlega [...] dala (CAD) greiðslu frá ákærða vegna kaupa á þremur [...], sem fengnir voru hjá E. 

                Skömmu fyrir ráðgerða aðalmeðferð, sem hefja átti 19. nóvember síðastliðinn, kom á daginn að ofan­greind vitni, sem eru kanadískir ríkisborgarar og búsett í [...] í Kanada, færðust undan því að koma til Íslands og bera vitni í dómsal og báru fyrir sig að þau vildu ekki ferðast um svo langan veg í þessu skyni.  Vitnin kváðust hins vegar vera reiðubúin til sam­starfs við íslensk dómsmálayfirvöld, svo sem með skýrslu­gjöf, að því gefnu að unnt væri að fram­kvæma hana frá Kanada.

                Til úrlausnar er hvort rétt sé að heimila ákæruvaldinu að leiða umrædd vitni á dóm­þingi gegnum síma eða svokallaðan myndfundarbúnað, sem er til staðar hér í dóm­húsinu.  Telur sækjandi að lagaskilyrði séu til þess að svo verði gert og að annar hvor hátturinn skuli hafður á við skýrslugjöf vitnanna, jafnvel þannig að herra B gefi skýrslu gegnum síma og herra A gegnum myndfundarbúnað.  Verjandi mótmælir slíku fyrirkomulagi og telur hvoruga aðferðina vera heimila eins og háttar til í þessu máli.

II.

                Við úrlausn þessa ágreiningsefnis má hafa til hliðsjónar dóm Hæstaréttar 21. nóvember 2002 í máli réttarins nr. 519/2002, en þó ber að gjalda varhuga við því að leggja málin að jöfnu, enda um gjörólík sakarefni að tefla.  Í því máli var ákært fyrir kyn­ferðis­brot gagnvart konu og voru engin vitni að hinum kærða atburði.  Stóð því orð ákærða gegn orði konunnar um atvikið sjálft.  Ákæruvaldið hugðist leiða hana sem vitni við aðalmeðferð máls, sem og sambýlismann hennar og stóð ekki til að önnur vitni yrðu leidd í tengslum við sakarefnið.  Á þeim tíma voru þau hins vegar búsett erlendis og höfðu því óhagræði af því að koma til landsins og bera vitni í dómsal.  Sökum þessa óskaði ákæru­valdið eftir því að teknar yrðu skýrslur af þeim á dómþingi gegnum síma, en því var synjað með úrskurði héraðsdóms, sem Hæstiréttur staðfesti.  Var meðal annars vísað til þess að þau væru bæði mikilvæg vitni og að skýrslugjöf þeirra gegnum síma gæti veikt sönnunargildi vitnisburðarins.  Þá var ákvörðunin einnig studd þeim rökum að það væri réttur viðkomandi sakbornings að fá vitnin fyrir dóm og á það bent að tíðar flugsam­göngur væru milli Íslands og búsetulands þeirra og því hægur vandi að haga fyrirtöku í málinu á þann veg að hentaði þeim.

                Í máli þessu horfir svo við að ákærði X neitar fyrir dómi sakargiftum sam­kvæmt I. kafla ákæru.  Í framburðarskýrslum hans hjá lögreglu kemur skýrt fram að hann kannast ekki við að hafa beðið B að gefa út tvo vörureikninga vegna sölu hverrar jeppabifreiðar fyrir sig, segir þann vitnisburð herra B vera rangan og full­yrðir að hann hafi ekki vitað um tilvist hinna lægri vörureikninga, stílaða á nafn C, fyrr en eftir að rannsókn málsins hófst.  Í lögregluskýrslum ákærða kemur einnig fram að herra A og B hafi staðið saman að sölu bifreiðanna og hafi nefndur C verið „kúnni“ hjá herra A, hann fylgst með við­skiptunum og eftir atvikum átt að fá einhver umboðslaun vegna þeirra frá ákærða eða herra A.  C hefur ekki kannast við þetta við skýrslugjöf hjá lögreglu og hann neitað öllum tengslum við ákærðu og herra A vegna umræddra við­skipta.

                Ákæruvaldið hyggst leiða á annan tug vitna um sakar­­efni samkvæmt I. kafla ákæru.  Öll eru þau íslenskir ríkisborgarar og búsett hér á landi, nema vitnin A og B.  Ekkert hinna íslensku vitna mun vera í aðstöðu til að tjá sig um samskipti ákærða X við herra A og herra B í Kanada.  Verður því að telja að þeir séu báðir mikilvæg vitni um téð sakarefni og að skýrslu­gjöf þeirra gegnum síma geti veikt sönnunargildi vitnisburðar þeirra.  Ber í því sambandi að hafa í huga að ekki er útilokað að vitnin tvö verði samprófuð við ákærða X og/eða vitnið C, enda ber mikið á milli í frásögn um staðreyndir málsins.  Ólíkt aðstæðum í ofan­greindum dómi Hæstaréttar eru herra A og herra C ekki skyldugir til að koma til landsins og bera hér vitni á dómþingi, enda eru þeir kanadískir ríkis­borgarar, búsettir í Kanada og hvílir því alls engin vitnaskylda á þeim í málinu.  Í ljósi þeirrar staðreyndar telur dómurinn, eins og hér stendur sérstaklega á, að víkja megi frá meginreglu opinbers réttar­fars um milliliðalausa sönnunar­færslu fyrir dómi, enda verði réttur ákærða til að spyrja vitnin beint á dómþingi nægilega tryggður á þann veg að vitnin mæti á lögreglu­stöð eða í dómhús í Kanada, þar sem til staðar er sambærilegur mynd­fundar­búnaður og hér er í dómhúsinu, sem unnt er að tengja sambandi við dóm­húsið, vitnin sanni þar á sér deili og gefi skýrslu við samsvarandi aðstæður og væru þau hér stödd í eigin persónu.  Er í því sambandi vísað til niðurlags­ákvæðis 3. mgr. 49. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð opinberra mála, sbr. 17. gr. laga nr. 36/1999, þ.e. að skýrslu­gjöf vitnanna verði hagað þannig að allir sem staddir verða á dómþingi hér heyri bæði orðaskipti við vitnin og geti horft á þau bera vitni á sjónvarpsskjá.  Hefur slíkur háttur verið viðhafður hér fyrir dómi um árabil við skýrslugjöf ætlaðra brotaþola í kyn­ferðis­brotamálum, sem mætt hafa í Barnahús í Reykjavík og gefið skýrslu gegnum mynd­fundarbúnað, án þess að slíkt hafi verið talið brjóta í bága við meginregluna um milli­liða­lausa sönnunar­færslu og réttláta málsmeðferð fyrir dómi, sem sakborningi er tryggð með 1. mgr. 48. gr. og 2. mgr. 59. gr. laga nr. 19/1991, 1. mgr. 70. gr. stjórnar­skrár lýð­veldisins Íslands nr. 33/1944, sbr. 8. gr. laga nr. 97/1995 og 1. mgr. 6. gr. og d-lið 3. mgr. 6. gr. mann­réttinda­sáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994.

                Samkvæmt framansögðu er það álit dómsins að synja beri um heimild til að taka símaskýrslur af vitnunum A og B í þágu dómsmeð­ferðar málsins, en á hinn bóginn sé ákæruvaldinu heimilt að taka skýrslur á dómþingi af vitnunum tveimur gegnum myndfundarbúnað.

Jónas Jóhannsson héraðsdómari kvað upp úrskurðinn.

ÚRSKURÐARORÐ:

                Kröfu ákæruvaldsins um að teknar verði skýrslur á dómþingi af vitnunum A og B gegnum síma er synjað.

                Ákæruvaldinu er heimilt að taka skýrslur á dómþingi af sömu vitnum gegnum myndfundarbúnað.