Fimmtudaginn 17. desember 2015.
Nr. 303/2015.	Skeifan ehf. (Sigurður Sigurjónsson hrl.) gegn Íslandsbanka hf. (Jón Auðunn Jónsson hrl.)

Lánssamningur. Gjaldfelling. Vextir. Dráttarvextir.

Í hf. höfðaði mál þetta til heimtu skuldar á grundvelli lánssamnings aðila frá árinu 2007. Fyrir Hæstarétti laut ágreiningur málsins að því við hvaða dag Í hf. mætti miða upphafstíma dráttarvaxta af eftirstöðvum lánsins, en hann reiknaði dráttarvexti frá desember 2012 er hann kvað eftirstöðvar skuldarinnar hafa sjálfkrafa fallið í gjalddaga. Vísaði hann til þess að gjalddagi hefði verið umsaminn og því mætti reikna dráttarvexti frá þeim tíma er vanefndir urðu. S ehf. andmælti því að skuldin hefði á þeim tíma verið í gjalddaga fallin. Um hefði verið að ræða kröfu með ólögmætu gengisviðmiði sem ekki hefði fengist réttilega útreiknuð af hálfu Í hf. fyrr en með stefnu í héraði. Í dómi Hæstaréttar kom fram að samkvæmt gögnum málsins hafði S ehf. ofgreitt verulegar fjárhæðir inn á höfuðstól lánsins, auk þess sem hann hafði staðið skil á vaxtagreiðslum þess. Yrði hvorki séð að Í hf. hefði með réttum hætti krafið S ehf. um greiðslu eftirstöðva lánsins né lýst yfir gjaldfellingu eftirstöðva þess og ekkert lægi fyrir um það af hálfu Í hf. hvenær ætlaðar vanefndir hefðu byrjað, en slíkt hefði verið nauðsynlegt í ljósi þess að ágreiningslaust væri að ofgreitt hafði verið af láninu í desember 2012. Samkvæmt framansögðu var fallist á með S ehf. að miða bæri upphafstíma dráttarvaxta við þingfestingu málsins í héraði. Þá var staðfestur veðréttur Í hf. í nánar tilgreindri fasteign fyrir skuld S ehf.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Viðar Már Matthíasson, Benedikt Bogason og Ólafur Börkur Þorvaldsson.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 27. apríl 2015. Hann krefst þess að héraðsdómi verði breytt á þann veg að sér verði gert að greiða stefnda 16.577.527 krónur með vöxtum samkvæmt 1. málslið 4. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 5. desember 2012 til 13. febrúar 2014, en með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðsludags. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti.

Stefndi krefst staðfestingar héraðsdóms og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

Eins og greinir í hinum áfrýjaða dómi tók áfrýjandi lán 24. apríl 2007 hjá Glitni banka hf., að fjárhæð 22.000.000 krónur eða jafnvirði þeirrar fjárhæðar í öðrum gjaldmiðlum. Stefndi er nú eigandi kröfunnar. Var lánsfjárhæðin tilgreind í íslenskum krónum en bundin gengi fimm erlendra gjaldmiðla og skyldi endurgreiðast með 264 jöfnum afborgunum í fyrsta sinn 5. júlí 2010. Í 11. grein lánsamningsins voru ákvæði um ýmis „vanefndatilvik – vanefndaúrræði“ og sagði þar meðal annars að það teldist vanefnd ef ekki væri greitt á réttum gjalddaga eða í réttum gjaldmiðli og slík vanefnd vari lengur en 14 daga frá gjalddaga. Þá sagði einnig: „Ef vanefndatilvik kemur upp, eins og það er skilgreint í þessari grein getur lánveitandi fyrirvaralaust og án viðvarana gjaldfellt allar eftirstöðvar lánsins ásamt áföllnum vöxtum og öðrum greiðslum sem lántaka er skylt að greiða samkvæmt samningi þessum. Ber lántaka þá að greiða dráttarvexti af gjaldfallinni eða gjaldfelldri fjárhæð samkvæmt 3. gr. samningsins.“

Stefndi hefur vísað til þess að af framangreindu ákvæði leiði að skuld áfrýjanda teljist sjálfkrafa öll í gjalddaga fallin, án þess að til þurfi að koma sérstök ákvöð um gjaldfellingu láns af hans hálfu. Í framangreindri 3. grein samningsins voru svo ákvæði um að við vanefndir skuldar væri lánveitanda heimilt að umreikna lánið í íslenskar krónur miðað við skráð sölugengi hans í lok gjaldfellingardags á þeim myntum sem lánið samanstandi af. Bæri þá að greiða dráttarvexti samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 af „gjaldfallinni eða gjaldfelldri fjárhæð frá gjalddaga til greiðsludags.“

Stefndi kveður áfrýjanda hafa greitt afborganir og vexti af láninu til og með 5. desember 2012, en eftir það hafi hann ekki greitt af því. Ágreiningur málsins fyrir Hæstarétti lýtur að því við hvaða dag stefndi megi miða upphafstíma dráttarvaxta af eftirstöðvum lánsins. Stefndi reiknar dráttarvexti frá 5. desember 2012 er hann kveður eftirstöðvar skuldarinnar hafa sjálfkrafa fallið í gjalddaga. Vísar hann til þess að gjalddagi hafi verið umsaminn og því megi reikna dráttarvexti frá þeim tíma er vanefndir urðu. Áfrýjandi andmælir því að skuldin hafi á þeim tíma verið í gjalddaga fallin. Um hafi verið að ræða kröfu með ólögmætu gengisviðmiði sem ekki hafi fengist réttilega útreiknuð af hálfu stefnda fyrr en með stefnu í héraði.

Stefndi hefur lagt fram í málinu tvö bréf um innheimtuaðgerðir sínar á hendur áfrýjanda. Í hvorugu bréfanna var tekið tillit til afborgana áfrýjanda af láninu. Hið fyrra var dagsett 16. nóvember 2012 og var þar krafist greiðslu innan 14 daga á 42.513.729 krónum, sem sundurliðaðist í höfuðstól 22.000.000 krónur og dráttarvexti 20.513.729 krónur. Hið síðara var dagsett 7. janúar 2013 með kröfu um greiðslu innan 10 daga á 22.000.000 krónum í höfuðstól, 21.257.743 krónum í dráttarvexti, 1.122.013 krónum í innheimtuþóknun og 286.113 krónum í virðisaukaskatt eða samtals 44.665.869 krónur.

Ekki er ágreiningur um það í málinu að framangreint lán var með ólögmætu ákvæði um gengistryggingu. Málsaðilar eru jafnframt sammála um að 5. desember 2012 hafði áfrýjandi endurgreitt 5.422.473 krónur af láninu. Hafði hann samkvæmt gögnum málsins þannig ofgreitt verulegar fjárhæðir inn á höfuðstól lánsins, þar með talið það sem í stefnu til héraðsdóms er nefnt verðbætur. Þá hafði hann staðið skil á vaxtagreiðslum af láninu. Verður hvorki séð að stefndi hafi með réttum hætti krafið áfrýjanda um greiðslu eftirstöðva lánsins né lýst yfir gjaldfellingu eftirstöðva þess og ekkert liggur fyrir um það af hálfu stefnda hvenær ætlaðar vanefndir hafi byrjað, en slíkt var nauðsynlegt í ljósi þess að ágreiningslaust er að ofgreitt var af láninu 5. desember 2012. Málsaðilar eru sammála þeim útreikningum að eftirstöðvar lánsins hafi numið 16.577.527 krónum síðastgreindan dag.  

Samkvæmt framansögðu er rétt að fallast á með áfrýjanda að miða beri upphafstíma dráttarvaxta á þá fjárhæð við þingfestingu máls í héraði 13. febrúar 2014 en fram til þess tíma greiði hann vexti samkvæmt 1. málslið 4. gr. laga nr. 38/2001, eins og hann miðar við í kröfugerð sinni.  

Ákvæði héraðsdóms um staðfestingu veðréttar fyrir skuld áfrýjanda verður látið standa óraskað.

Rétt er að stefndi greiði áfrýjanda samtals 2.000.000 krónur í málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti.

Dómsorð:

Áfrýjandi, Skeifan ehf., greiði stefnda, Íslandsbanka hf., 16.577.527 krónur með vöxtum samkvæmt 1. málslið 4. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 5. desember 2012 til 13. febrúar 2014, en með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðsludags.

Ákvæði héraðsdóms um staðfestingu veðréttar skal vera óraskað.

Stefndi greiði áfrýjanda samtals 2.000.000 krónur í málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti.

Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 6. febrúar 2015.

Mál þetta sem dómtekið var 19. janúar 2015 var höfðað með stefnu, útgefinni 7. janúar 2014 og þingfestri 13. febrúar s.á., af hálfu Íslandsbanka hf., Kirkjusandi 2 í Reykjavík á hendur Ólafi E. Thoroddsen, Tjarnargötu 40, Reykjavík, stjórnarformanni Skeifunnar ehf., Tjarnargötu 40, Reykjavík, f.h. félagsins, til greiðslu skuldar og staðfestingar á veðrétti.

Stefnandi krefst þess að stefnda verði gert að greiða honum 16.577.527 krónur, með dráttarvöxtum skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá 5. desember 2012 til greiðsludags. Einnig er þess krafist að stefnanda verði heimilað að færa dráttarvexti upp á höfuðstól skuldarinnar á 12 mánaða fresti, sbr. 12. gr. laga nr. 38/2001, í fyrsta skipti 5. desember 2013.

Jafnframt krefst stefnandi þess að staðfestur verði veðréttur hans samkvæmt veðtryggingarbréfi sem var útg. 24. apríl 2007, tryggðu upphaflega með 3. veðrétti í  Kárastíg 1, Reykjavík, fnr. 200-6490 og uppfærslurétti, að höfuðstól 22.000.000 króna.

Þá krefst stefnandi málskostnaðar að skaðlausu úr hendi stefnda ásamt virðisaukaskatti á málflutningsþóknun.

Stefndi viðurkennir, að skuld félagsins við stefnanda hafi verið 16.577.527 krónur eftir afborgun 5. desember 2012. Stefndi krefst þess, að skuldin beri vexti frá 5. desember 2012 til 13. febrúar 2014 samkvæmt 1. mgr. 4. gr. laga nr. 38/2001, en dráttarvexti skv. 6. gr. l. nr. 38/2001 frá þeim tíma til greiðsludags.

Gerð er krafa um málskostnað úr hendi stefnanda að skaðlausu að mati réttarins.

Verði ekki fallist á kröfu stefnda um málskostnað úr hendi stefnanda er gerð sú krafa að málskostnaður verði látinn niður falla.

Yfirlit málsatvika og ágreiningsefna

Hinn 24. apríl 2007 tók stefndi lán að fjárhæð 22.000.000 króna eða jafnvirði þeirrar fjárhæðar í öðrum gjaldmiðlum hjá fyrirrennara stefnanda, Glitni banka hf., í dag Íslandsbanka hf. Lánið var greitt út í myntunum CAD, USD, SEK, CHF og JPY. Samkvæmt skilmálum lánssamningsins, sem bankinn sá um að útbúa, skyldi stefndi greiða stefnanda vexti af láninu sem skyldu reiknast frá kaupdegi samningsins og voru breytilegir LIBOR-/EURIBOR-vextir eins og þeir ákvarðast fyrir viðkomandi gjaldmiðil hverju sinni fyrir viðkomandi vaxtatímabil að viðbættu 1,9% vaxtaálagi. Vextir lánsins áttu að greiðast mánaðarlega, í fyrsta skipti 5. júlí 2007. Lánið skyldi endurgreiðast með 264 jöfnum afborgunum í fyrsta sinn 5. júlí 2010. Stefndi greiddi vexti og afborganir til og með 5. desember 2012 og viðurkennir að skuldin sé ógreidd að öðru leyti.

Stefndi lýsir málsatvikum svo að hann hafi talið ljóst að umræddur lánssamningur hafi verið með ólögmætt viðmið við þróun erlendra mynta. Stefndi kveðst því hafa knúið á um að fá fram afstöðu bankans til þess að geta gengið frá uppgjöri á endurútreiknuðu láni. Engin afstaða hafi komið fram af hálfu bankans, en stefndi kveðst ekki hafa þorað öðru en að standa í skilum með útreiknaðar kröfur bankans fram til desember 2012. Á þeim tíma hafi hann ítrekað kröfu sína um að fá afstöðu bankans með endurútreikningi á láninu en við því hafi ekki verið brugðist og því borið við að bankinn biði niðurstöðu úrlausna dómstóla varðandi lánið. Stefndi hafi því ekki átt annan kost en að bíða eftir afstöðu stefnanda varðandi meint ólögmæti lánssamningsins og hafi, þrátt fyrir eftirgangsmuni af sinni hálfu, fyrst séð afstöðu stefnanda í stefnu í máli þessu um meint ólögmætt gengisviðmið samningsins. Þá fyrst hafi stefnandi látið það uppskátt gagnvart stefnda, að mat hans sé að slík óvissa sé um lögmæti ákvæða samningsins er lúti að tengingu lánsfjárhæðar við þróun gengis erlendra mynta, að stefnandi upplýsi stefnda að krafan hafi verið reiknuð í íslenskum krónum allt frá stofndegi lánssamningsins.

Ágreiningur aðila málsins snýst um það hvort stefnda beri að greiða stefnanda dráttarvexti eða vexti samkvæmt 1. mgr. 4. gr. laga nr. 38/2001 af skuldinni á tímabilinu frá 5. desember 2012 til þingfestingardags 13. febrúar 2014.

Málsástæður og lagarök stefnanda

Vegna óvissu um lögmæti ákvæða samningsins er lúti að tengingu lánsfjárhæðarinnar við þróun gengis erlendra mynta, hafi krafan verið reiknuð í íslenskum krónum allt frá stofndegi lánssamningsins. Stefndi hafi greitt afborganir af láninu til og með 5. nóvember 2012, samtals 3.265.400 krónur. Á sama tímabili hafi hann greitt verðbætur í formi gengismunar, samtals 2.157.073 krónur. Fjárhæðir þessar séu dregnar frá höfuðstól lánsins og myndi það stefnukröfurnar þannig:

   Höfuðstóll                                                             kr.     22.000.000,00

   -greiddar afborganir                                           (kr.       3.265.400,00)

   -greiddar verðbætur                                            (kr.       2.157.073,00)

                                         Stefnufjárhæð málsins kr.     16.577.527,00

Vextirnir hafi verið greiddir af láninu í samræmi við ákvæði samningsins til og með 5. nóvember 2012. Á næsta gjalddaga þess hinn 5. desember 2012 hafi orðið greiðslufall á samningnum, við það hafi lánið allt fallið í gjalddaga í samræmi við ákvæði samningsins. Við greiðslufall á samningnum hafi krafa stefnanda numið 22.000.000 króna sem sé stefnufjárhæð málsins. Krafist sé dráttarvaxta frá þeim degi að telja.

Stefnandi krefjist þess að staðfestur verði veðréttur hans skv. tryggingarbréfi, útgefnu af stefnda 24. apríl 2007, tryggðu upphaflega með 3. veðrétti í Kárastíg 1, Reykjavík, fnr. 200-6490 og uppfærslurétti, að höfuðstól 22.000.000 króna.

Þar sem stefndi hafi ekki greitt kröfuna þrátt fyrir ítrekaðar innheimtutilraunir sé málsókn þessi nauðsynleg.

Stefnandi byggi dómkröfur sínar á almennum reglum kröfuréttar um skyldu til greiðslu fjárskuldbindinga. Vaxtakröfu sína styðji stefnandi við III. kafla vaxtalaga nr. 38/2001, sbr. 10. og 12. gr. Kröfur um málskostnað styðji stefnandi við 130. gr., sbr. 129. gr., laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Um réttarfar vísi stefnandi til laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Krafan um virðisaukaskatt á málflutningsþóknun sé reist á lögum nr. 50/1988, þar sem lögmönnum er gert að innheimta virðisaukaskatt af þjónustu sinni. Stefnandi sé ekki virðisaukaskattsskyldur, því beri honum nauðsyn til að fá dóm fyrir skatti þessum.

Málsástæður og lagarök stefnda

Ágreiningur aðila lúti að því, hvort stefnanda sé heimilt að krefjast dráttarvaxta af kröfu sinni á hendur stefnda frá 5. desember 2012, en frá þeim tíma hafi stefndi stöðvað allar frekari greiðslur á grundvelli lánssamningsins vegna meints ólögmæts viðmiðs við þróun erlendra gjaldmiðla.

Gera verði ríkar kröfur til fjármálafyrirtækis um vönduð vinnubrögð, þannig að ekki fari milli mála hver sé vilji og afstaða þess í hverju máli. Í máli þessu hafi verið lögð fram gögn, sem séu viðvörun um innheimtuaðgerðir og innheimtubréf, dags. 16.11.2012 og 7.1.2013. Stefndi hafi upplýst að hann hafi aldrei fengið umrædd bréf. Reyndar sé það svo að engin innheimtubréf eða kröfur hafi borist stefnda frá bankanum, en bankinn hafi látið málið liggja allan þennan tíma í biðstöðu án aðgerða.

Af hálfu stefnda sé því haldið fram, að bréf þessi hafi verið útbúin síðar og séu seinni tíma tilbúningur og tilhæfulaus með öllu. Stefndi bendi á að Skeifan ehf. hafi verið skráð til heimilis að Boðagranda 7, Reykjavík fram til 30. maí 2013. Hvorki fyrirtækið né forsvarsmaður þess hafi verið búsett að Tjarnargötu 40 á þessum tíma en hafi hins vegar flutt þangað í maí 2013.

Því sé mótmælt, að á þessum tíma hafi legið fyrir afstaða bankans, eins og látið sé að liggja í bréfunum. Sérkennilegt sé að sjá í viðvörunarbréfinu vísað til hins ólögmæta lánssamnings með tilgreiningu, en í bréfinu sé gerð krafa í íslenskum krónum, auk dráttarvaxta. Stefndi telji ljóst, að bréf þessi hafi aldrei verið send og hafi verið tilbúin síðar til þess að renna stoðum undir kröfur stefnanda um dráttarvexti í málinu, eins og krafa sé gerð um frá 5. desember 2012 til greiðsludags. Fullyrðing um að afstaða stefnanda hafi legið fyrir áður en stefna hafi verið útgefin sé einfaldlega röng. Fram að því liggi ekkert fyrir um afstöðu stefnanda til lögmætis lánssamningsins. Stefnandi verði að bera allan vafa af því að hafa ekki með skýrum og afdráttarlausum hætti lýst því yfir, að lánssamningurinn væri með ólögmætu gengisviðmiði. Enginn reki hafi hins vegar verið gerður að slíku af hálfu stefnanda og beri hann, sem fjármálafyrirtæki með yfirburðastöðu á sviði lánsfjármála, allan halla af slíkum óskýrleika.

Eins og mál þetta sé vaxið verði að telja ljóst, að kröfuhafa sé óheimilt að krefjast dráttarvaxta á grundvelli III. kafla laga um vexti og verðbætur nr. 38/2001, enda hafi krafa stefnanda ekki legið fyrir og því hafi ekki verið unnt að krefjast dráttarvaxta, fyrr en stefna hafi verið birt stefnda. Þannig hafi stefnandi ekki tilkynnt stefnda um afstöðu sína gagnvart lögmæti gengisviðmiðunarákvæða lánssamningsins. Þar af leiðandi hafi ekkert legið fyrir um fjárhæð kröfu stefnanda á hendur stefnda. Hér beri einnig að horfa til dómaframkvæmdar Hæstaréttar Íslands, þegar ágreiningur hafi verið um lögmæti gengisviðmiða og þar með um fjárhæð slíkra krafna. Í slíkum málum hafi verið tildæmdir samningsvextir á grundvelli 4. gr. vaxtalaga nr. 38/2001 af umreiknaðri fjárhæð í íslenskum krónum. Dráttarvextir hafi hins vegar ekki verið tildæmdir, fyrr en ljóst hafi verið hvers kyns samningurinn væri og þá um leið kröfufjárhæð hans. Telji stefndi því eðlilegt að miða við að dráttarvexti beri að greiða frá þingfestingardegi máls þessa, 13. febrúar 2014.

Í stefnu sé því haldið fram, að krafan hafi verið reiknuð í íslenskum krónum allt frá stofndegi lánssamningsins. Það sé ekki rétt heldur hafi stefnandi litið til þess, að höfuðstóll lánsins hafi verið ógreiddur hinn 5. desember 2012. Vextir hafi hins vegar ekki verið endurreiknaðir fram að þeim tíma, miðað við það að lánið sé ólögmætt, heldur látið við svo búið standa að líta á vaxtagreiðslur til þess tíma sem ágreiningslaust uppgjör á vöxtum til þess tíma. Af hálfu stefnda sé fallist á þá tilhögun og aðferð stefnanda og að eftirstöðvar skuldar nemi 16.577.527 krónum. 

Í stefnu sé gerð krafa um málskostnað og virðisaukaskatt á tildæmda þóknun. Kröfum þessum sé mótmælt en málarekstur stefnanda sé tilhæfulaus og óþarfur. Stefndi hafi ávallt verið reiðubúinn til að greiða skuld sína en aldrei náð eyrum stefnanda, sem eigi hafi haft á höndum skýra og rökstudda afstöðu gagnvart stefnda. Verði að telja rétt, ef ekki verður fallist á málskostnaðarkröfu stefnda, að málskostnaður verði látinn niður falla.  

Af hálfu stefnda sé vísað til laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki, einkum 19. gr. um góða viðskiptahætti og venjur. Vísað sé til laga nr. 38/2001 um vexti og verðbætur, einkum 4. og 5. gr. Varðandi málskostnað vísi stefndi til 130. gr., sbr. 129. gr., laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Þá vísi stefndi til meginreglna samninga- og kröfuréttar.

Niðurstaða

Í máli þessu er deilt um það hvort stefnda beri að greiða dráttarvexti af skuld sinni við stefnanda, frá því greiðslufall varð á gjalddaga skuldarinnar 5. desember 2012 til þingfestingardags máls þessa, eða almenna vexti. Stefnandi vísar, til stuðnings kröfu sinni um dráttarvexti frá gjalddaga, til III. kafla vaxtalaga nr. 38/2001, en þar kemur fram, í 1. mgr. 5. gr. laganna, að hafi gjalddagi verið fyrir fram ákveðinn sé kröfuhafa heimilt að krefja skuldara um dráttarvexti sem reiknast af ógreiddri peningakröfu frá og með gjalddaga fram að greiðsludegi. Þá vísar stefnandi til ákvæða lánssamnings aðila sem hann hefur lagt fram í málinu. Samkvæmt ákvæðum hans skyldu afborganir og vextir af láninu greiðast á þar til greindum gjalddögum.

Óumdeilt er að stefndi hefur hvorki greitt afborganir né vexti frá gjalddaganum 5. desember 2012. Samkvæmt 11. gr. lánssamningsins telst það vanefnd lántaka ef hann greiðir ekki á réttum gjalddaga eða í réttum gjaldmiðli og slík vanefnd varir lengur en í 14 daga frá gjalddaga eða lántaki greiðir ítrekað hvorki á réttum tíma né í réttum gjaldmiðli. Komi vanefndatilvik upp getur lánveitandi fyrirvaralaust og án viðvarana gjaldfellt allar eftirstöðvar lánsins ásamt áföllnum vöxtum og öðrum greiðslum. Ber lántaka þá að greiða dráttarvexti af gjaldfallinni eða gjaldfelldri fjárhæð í samræmi við 3. gr. samningsins. Í e-lið 3. gr. samningsins segir m.a. að við vanefnd sé lánveitanda heimilt að umreikna lánið í íslenskar krónur og að þá beri að greiða dráttarvexti, í samræmi við 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, frá gjalddaga til greiðsludags.

Af hálfu stefnda er því haldið fram að miða beri upphaf dráttarvaxtakröfu stefnanda við málshöfðun í samræmi við 4. mgr. 5. gr. vaxtalaga, en fram að þeim tíma, frá greiðslufalli, beri stefnda aðeins að greiða almenna vexti af skuldinni, eins og þeir eru ákveðnir í 4. gr., sbr. 3. gr., laganna. Í 3. gr. segir að almenna vexti skuli því aðeins greiða af peningakröfu að það leiði af samningi, venju eða lögum. Stefndi vísar hér hvorki til samnings né laga, heldur telur hann að dómvenja hafi skapast fyrir því að greiða skuli almenna vexti af kröfum sem leiða af samningum þar sem ágreiningur hefur verið um lögmæti gengisviðmiða og þar með um fjárhæð slíkra krafna.

Stefndi vísaði við málflutning m.a til dóms Hæstaréttar í máli nr. 430/2013 þar sem dráttarvextir voru dæmdir frá málshöfðunardegi. Þar var um að ræða ákvörðun um upphafsdag dráttarvaxta á endurgreiðslukröfu lántaka á hendur lánveitanda vegna ofgreiðslu af láni með ólögmæta gengisviðmun, en ekki ákvörðun um dráttarvexti á kröfu með fyrir fram ákveðnum gjalddaga, eins og við á í máli þessu, og verða málin því ekki talin sambærileg. Sama verður að segja um dóm Hæstaréttar í máli nr. 110/2014, sem stefndi vísaði einnig til, um endurgreiðslukröfu lántaka, sem var krafa án fyrir fram umsamins gjalddaga. Dráttarvextir á þá kröfu voru dæmdir eftir 3. mgr. 5. gr. vaxtalaga, frá því mánuður var liðinn frá því að lántaki setti fram kröfu sína, en þá hafði lánveitandi fallist á ólögmæti gengisviðmiðs samninganna. Ekki verður á það fallist að það skapi fordæmi um þann ágreining sem uppi er í máli þessu hvernig lántaki reiknaði vexti á endurkröfu sína í því máli sem stefndi vísar hér til.

Stefndi heldur því fram að hann hafi reynt árangurslaust að fá fram afstöðu stefnanda til þess hvort lánssamningurinn væri með ólögmætt gengisviðmið, en engin svör fengið. Stefndi hefur þó ekki fært fram sönnunargögn um tilraunir sínar til að afla afstöðu stefnanda vegna þess lánssamnings sem hér er til umfjöllunar. Stefndi telur að honum hafi verið ómögulegt að halda áfram að greiða af skuldinni þar til afstaða stefnanda lægi fyrir, en það hafi ekki verið fyrr en við höfðun máls þessa sem stefnandi viðurkenni eðli samningsins og reikni skuldina í íslenskum krónum. Þótt það væri mat stefnda að lánssamningurinn kynni að vera bundinn ólögmætu gengisviðmiði og óljóst gæti verið hvaða vexti bæri að greiða af láninu, þá mátti honum vera ljós skuldbinding sín til þess að greiða skuld sína. Ekki verður á það fallist að stefnda hafi verið ómögulegt að greiða af skuldinni, hann átti þess m.a. kost að greiða stefnanda með afborgunum af skuldinni þá fjárhæð í vexti sem hann teldi að honum bæri að greiða, meðan ekki væri úr því skorið hvernig skuldin yrði að endingu reiknuð, en það gerði hann ekki.

Stefndi heldur því fram að honum hafi aldrei borist þau viðvörunar- og innheimtubréf sem stefnandi lagði fram með stefnu. Ekkert hefur komið fram í málinu sem bendi til þess að stefndi hafi móttekið bréfin, enda eru þau ekki stíluð á það heimilisfang sem stefndi sannanlega hafði við dagsetningu bréfanna. Samkvæmt lánssamningnum er gjaldfelling heimil við greiðslufall, fyrirvaralaust og án viðvarana, og getur það ekki ráðið úrslitum um réttmæti kröfu stefnanda um dráttarvexti frá gjalddaga skuldarinnar, þótt umrædd innheimtubréf hafi ekki skilað sér til stefnda.

Óumdeilt er að krafa samkvæmt lánssamningnum er fallin í gjalddaga og að stefnda ber að greiða stefnanda skuld sína samkvæmt samningnum. Stefndi hefur ekkert greitt af skuldinni frá og með gjalddaga hennar 5. desember 2012, en við greiðslufall þann dag var lánið allt gjaldfellt í samræmi við ákvæði samningsins. Samkvæmt e-lið greinar 3 í lánssamningi aðila, og með vísan til 1. mgr. 5. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, skulu dráttarvextir leggjast á skuldina við slíka vanefnd frá og með gjalddaga hennar fram að greiðsludegi. Stefnda hefur ekki tekist að sýna fram á að vegna dómvenju eða af öðrum ástæðum beri að víkja frá ákvæðum samnings aðila og ákvæðum 1. mgr. 5. gr. vaxtalaga við ákvörðun um upphafsdag dráttarvaxta á kröfuna. Því verður fallist á kröfu stefnanda eins og hún er fram sett, þannig að dráttarvextir verða reiknaðir frá 5. desember 2012 og heimilað verður, svo sem krafist er, sbr. 12. gr. laga nr. 38/2001, að færa dráttarvexti upp á höfuðstól skuldarinnar á 12 mánaða fresti, í fyrsta skipti 5. desember 2013.

Stefnandi hefur lagt fram fullnægjandi gögn til stuðnings kröfu sinni, sem er ómótmælt, um staðfestingu veðréttar í fasteigninni Kárastíg 1 í Reykjavík og verður veðréttur þessi staðfestur svo sem krafist er.

Með vísan til 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála verður stefnda gert að greiða stefnanda málskostnað sem þykir hæfilega ákveðinn 300.000 krónur. Við ákvörðun hans er meðal annars tekið tillit til þess að samhliða máli þessu er rekið annað samkynja mál milli sömu aðila, mál nr. E-439/2014, og fór aðalmeðferð málanna fram í einu lagi. Jafnframt er tekið tillit til þess kostnaðar sem stefnandi hefur af greiðslu virðisaukaskatts af málflutningsþóknun.

Kristrún Kristinsdóttir héraðsdómari kveður upp dóm þennan.

D Ó M S O R Ð

Stefndi, Skeifan ehf., greiði stefnanda, Íslandsbanka hf., 16.577.527 krónur, með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá 5. desember 2012 til greiðsludags. Heimilt er að færa dráttarvexti upp á höfuðstól skuldarinnar á 12 mánaða fresti, í fyrsta skipti 5. desember 2013.

Staðfestur er veðréttur stefnanda samkvæmt veðtryggingarbréfi sem var útgefið 24. apríl 2007, tryggðu upphaflega með 3. veðrétti í Kárastíg 1, Reykjavík, fnr. 200-6490 og uppfærslurétti, að höfuðstól 22.000.000 króna.

Stefndi greiði stefnanda 300.000 krónur í málskostnað.