Föstudaginn 11. september 2015.
Nr. 518/2015.	A (Lilja Margrét Olsen hdl.) gegn B (sjálfur)

Kærumál. Faðerni. Börn. Kröfugerð. Frávísunarúrskurður staðfestur.

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms þar sem máli A gegn B var vísað frá dómi. Krafðist A viðurkenningar á því að B væri ekki faðir hennar. Í dómi Hæstaréttar kom fram að A hefði byggt dómkröfu sína á ákvæðum III. kafla barnalaga nr. 76/2003 en málsókn á þeim grundvelli miði að því að rjúfa lagaleg tengsl barns við mann sem talinn hefur verið faðir þess. A hefði verið ættleidd og hefði hún því að þeim sökum engin slík tengsl við B. Hæstiréttur taldi að því gættu að A hefði ekki lagt málið á þann hátt fyrir dómstóla að efnisdómur yrði felldur á það.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Helgi I. Jónsson og Þorgeir Örlygsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 30. júlí 2015 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 10. ágúst sama ár. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 17. júlí 2015 þar sem vísað var frá dómi máli sóknaraðila á hendur varnaraðila. Kæruheimild er í j. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdóm að taka málið til efnismeðferðar. Þá krefst hún kærumálskostnaðar. 

Varnaraðili hefur ekki látið málið til sín taka.

Samkvæmt gögnum málsins gekkst varnaraðili við faðerni sóknaraðila skömmu eftir fæðingu hennar árið 1986. Til samræmis við það var hún í fæðingarvottorði skráð dóttir hans og er sú skráning óbreytt. Sóknaraðili var 30. mars 2015 ættleidd af stjúpföður sínum og stendur sú ráðstöfun óhögguð. Mál þetta höfðaði sóknaraðili til viðurkenningar á því að varnaraðili sé ekki faðir hennar. Varnaraðili, sem ekki sótti þing við meðferð málsins í héraði, gekkst undir mannerfðafræðilega rannsókn og samkvæmt niðurstöðu hennar 22. apríl 2015 eru engar líkur á því að hann sé faðir sóknaraðila. Í málinu liggur fyrir yfirlýsing varnaraðila 6. júlí 2015, þar sem fram kemur að hann hafi gengist við faðerni sóknaraðila eftir fæðingu, en við erfðafræðirannsókn hafi komið í ljós að hann sé ekki kynfaðir hennar. Þá segir í yfirlýsingunni að þar sem hann sé skráður kynfaðir sóknaraðila geti hann vel skilið að það séu hagsmunir hennar að fá því breytt þannig að réttur faðir verði þar skráður.

Eins og greinir í dómi Hæstaréttar í máli nr. 517/2015, sem kveðinn var upp í dag, gekkst annar maður, C, undir mannerfðafræðilega rannsókn og samkvæmt niðurstöðu hennar 9. maí 2015 eru 99,999997% líkur á því að hann sé faðir sóknaraðila. Það mál höfðaði sóknaraðili til viðurkenningar á því að C væri faðir sinn. Meðal gagna þess máls var yfirlýsing sóknaraðila 6. júlí 2015 um að hún félli frá öllum lagalegum tengslum við blóðföður sinn en hygðist nýta dóm í málinu til að krefjast þess að hann yrði skráður kynfaðir sinn á fæðingarvottorði hjá Þjóðskrá Íslands. Í máli því sem hér er til úrlausnar hefur verið lögð fram yfirlýsing C 6. júlí 2015 þar sem hann tekur undir kröfu sóknaraðila um að hún verði rétt skráð dóttir hans í fæðingarvottorði sem og öðrum gögnum er varði líffræðileg tengsl þeirra. Þá kemur fram í yfirlýsingu hans að hún sé gerð að virtri yfirlýsingu sóknaraðila 6. júlí 2015 þess efnis að hún haldi lagalegum tengslum við föður sinn samkvæmt ættleiðingu að öðru leyti en að ofan greini.  

Í málinu hefur sóknaraðili að vísu gert þá dómkröfu að viðurkennt verði að varnaraðili sé ekki faðir hennar, en samkvæmt héraðsdómsstefnu reisir hún þá dómkröfu á hinn bóginn eingöngu á ákvæðum III. kafla barnalaga nr. 76/2003. Málsókn á þeim grundvelli miðar að því að rjúfa lagaleg tengsl barns við mann sem talinn hefur verið faðir þess. Sóknaraðili var sem fyrr segir ættleidd 30. mars 2015 og hefur hún af þeim sökum engin slík tengsl við varnaraðila. Að þessu gættu hefur sóknaraðili ekki lagt málið á þann hátt fyrir dómstóla að efnisdómur verði felldur á það. Verður hinn kærði úrskurður því staðfestur.

Sóknaraðili hefur ekki krafist þess að ákvæði 11. gr., sbr. 22. gr. barnalaga verði beitt um málskostnað fyrir Hæstarétti og verður henni ekki dæmdur kærumálskostnaður úr hendi varnaraðila.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Kærumálskostnaður fellur niður.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 17. júlí 2015.

Þetta mál, sem tekið var til úrskurðar 10. júlí sl., var höfðað með stefnu birtri 18. maí sl. af A, kt. [...], [...], Reykjavík á hendur B, kt. [...], [...], [...].

                Stefnandi krefst þess að viðurkennt verði með dómi að stefndi sé ekki faðir stefnanda. Þá krefst stefnandi málskostnaðar úr hendi ríkissjóðs, að teknu tillit til virðisaukaskatts.

                Stefndi sótti ekki þing við þingfestingu málsins, en meðal gagna málsins er skrifleg yfirlýsing stefnda, dags. 6. júlí sl., þar sem stefndi samþykkir kröfur stefnanda. Við fyrirtöku málsins 12. júní sl. vakti aðstoðarmaður dómara athygli lögmanns stefnanda á því að málinu kynni að verða vísað frá dómi af sjálfsdáðum og gaf lögmanni stefnanda kost á að tjá sig um mögulega frávísun málsins. Að þeim flutningi loknum var málið tekið til úrskurðar. Málið var endurupptekið 10. júlí sl. að ósk lögmanns stefnanda til frekari gagnaframlagningar. Aðstoðarmaður dómara áréttaði að hann teldi að málinu kynni að verða vísað frá dómi af sjálfsdáðum og gaf lögmanni stefnanda kost á að tjá sig um mögulega frávísun málsins. Að þeim flutningi loknum var málið tekið til úrskurðar á ný.

Málavextir, málsástæður og lagarök stefnanda

                Stefnandi lýsir því að hún hafi fæðst [...] á [...]. Stefndi hafi gengist við faðerni stefnanda skömmu eftir fæðingu hennar. Stefnandi hafi breytt nafni sínu þegar hún varð 18 ára og sé nú kennd við móður sína. Árið 2015 hafi stjúpfaðir stefnanda ættleitt hana. Af því tilefni hafi stefndi óskað eftir mannerfðafræðilegri rannsókn (DNA). Niðurstöður rannsóknarinnar liggi fyrir og gefi til kynna að stefndi sé ekki líffræðilegur faðir stefnanda. Stefnandi telji að C, kt. [...] sé án vafa faðir hennar. C hafi gengist undir mannerfðafræðilega rannsókn og liggi niðurstaða hennar fyrir. C verði stefnt í sér máli til viðurkenningar á faðerni.

                Stefnandi byggir á því að stefnandi hafi augljósa hagsmuni af því vera rétt feðruð, en þeir hagsmunir varði félagslega, sálfræðilega og erfðafræðilega stöðu stefnanda og hennar niðja. Við fyrirtöku málsins 10. júlí kom fram hjá lögmanni stefnanda að stefnandi hefði skýra hagmuni af því að líffræðilegur faðir hennar væri réttilega skráður í fæðingavottorði. Lögmaðurinn stefnanda hefði lagt fram skjöl í þessu máli og málinu nr. [...]/2015, sem sé höfðað gegn C, þar sem stefndu taka undir kröfu stefnanda. Málið varðar þau grundvallarmannréttindi stefnanda að þekkja uppruna sinn.

Um lagarök vísar stefnandi til III. kafla barnalaga nr. 76/2003. Um réttarfar sé vísað til II. kafla barnalaga og laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Um varnarþing vísar stefnandi til 9. gr. barnalaga. Krafa um málskostnað sé reist á 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991. Krafa um að tekið verði tillit til virðisaukaskatts við ákvörðun málskostnaðar sé byggð á lögum nr. 50/1988 um virðisaukaskatt. Um skyldu ríkissjóðs til að greiða kostnað í vefengingarmálum þegar barn er stefnandi máls sé vísað til 11. gr., sbr. 22. gr. barnalaga.

Niðurstaða

Af hálfu stefnda hefur hvorki verið sótt né látið sækja þing og er honum þó löglega stefnt. Ber því samkvæmt 1. mgr. 96. gr. laga nr. 91/1991 að dæma málið eftir kröfum og málatilbúnaði stefnanda að því leyti sem er samrýmanlegt fram­komnum gögnum, nema gallar séu á málatilbúnaði stefnanda sem varða frávísun án kröfu.

Stefnandi höfðar þetta mál á grundvelli III. kafla barnalaga nr. 76/2003 um dómsmál til vefengingar á faðerni barns eða ógildingar á faðernisviðurkenningu. Samhliða hefur stefnandi höfðað mál á hendur C á grundvelli II. kafla barnalaga, sbr. mál nr. [...]/2015. Með dómkröfu sinni í þessu máli leitast stefnandi við að fá ógilda faðernisviðurkenningu stefnda. Samkvæmt 1. mgr. 4. gr. barnalaga telst karlmaður, sem kona kennir barn sitt, vera faðir barnsins, enda gangist hann við faðerni barnsins með skriflegri yfirlýsingu sinni. Samkvæmt stefnu málsins var stefnandi ættleidd af stjúpföður sínum árið 2015.

Samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga um ættleiðingar nr. 130/1999 eru réttaráhrif ættleiðingar þau að við hana öðlast kjörbarn sömu réttarstöðu gagnvart kjörforeldrum, ættmennum þeirra og þeim sem eru í kjörsifjum við þá eins og væri það eigið barn kjörforeldra, nema lög mæli á annan veg. Frá sama tíma falla niður lagatengsl barnsins við kynforeldra þess, önnur ættmenni og þá sem eru í kjörsifjum við þá, nema lög kveði öðruvísi á. 

Með ættleiðingu stefnanda féllu niður lagatengsl á milli hennar og stefnda, sbr. 25. gr. laga nr. 130/1999. Dómurinn telur að stefnandi hafi lögvarða hagsmuni af því að fá úr því skorið hver kynfaðir hennar sé með vísan til þeirra málsástæðna sem raktar eru í stefnu og við fyrirtökur málsins 12. júní sl. og 10. júlí sl. Aftur á móti verður ekki séð að réttarfarsskilyrði séu fyrir hendi til að gera megi kröfu til ógildingar á faðernisviðurkenningu samkvæmt III. kafla barnalaga, þar sem stefnandi er ættleidd og ættleiðing verður ekki aftur tekin. Um þetta er vísað til dóma Hæstaréttar í málum nr. 362/2014, 452/2013, 159/2004 og 239/1999. Af þessari ástæðu er óhjákvæmilegt að vísa þessu máli frá dómi án kröfu.

Málskostnaður stefnanda greiðist úr ríkissjóði samkvæmt 11. gr., sbr. 22. gr. barnalaga, þar á meðal málflutningsþóknun lögmanns stefnanda, Lilju Margrétar Olsen hdl., sem þykir, með hliðsjón af umfangi málsins, hæfilega ákveðin 200.000 krónur og hefur þá verið tekið tillit til skyldu stefnanda að greiða virðisaukaskatt.

Ásbjörn Jónasson, aðstoðarmaður dómara, kveður upp þennan dóm.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð :

Þessu máli er vísað frá dómi án kröfu.

Málskostnaður stefnanda greiðist úr ríkissjóði, þ.m.t. málflutningsþóknun lögmanns stefnanda, Lilju Margrétar Olsen hdl., 200.000 krónur.