Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ólafur Börkur Þorvaldsson, Greta Baldursdóttir og Karl Axelsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 23. október 2017 en kærumálsgögn bárust réttinum 6. nóvember sama ár. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 9. október 2017 þar sem hafnað var kröfum sóknaraðila sem hann hafði lýst við slit varnaraðila.  Kæruheimild er í 1. mgr. 179. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Sóknaraðili krefst þess að teknar verði til efnismeðferðar kröfur hans við slitin sem lúta annars vegar að skilyrtri almennri kröfu að fjárhæð 58.247.847,95 sterlingspund en hins vegar til vara að fjárhæð 12.253.553,12 sterlingspund með stöðu í réttindaröð samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

I

Svo sem nánar greinir í hinum kærða úrskurði neytti Fjármálaeftirlitið 7. október 2008 heimildar í 100. gr. a. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki, sbr. 5. gr. laga nr. 125/2008, til að víkja frá störfum stjórn varnaraðila, sem þá hét Landsbanki Íslands hf., taka yfir vald hluthafafundar í félaginu og setja yfir það skilanefnd. Slitameðferð á varnaraðila hófst 22. apríl 2009 og gaf slitastjórn út innköllun til skuldheimtumanna hans, en kröfulýsingarfresti mun hafa lokið 30. október sama ár.

Varnaraðili keypti bankann Heritable Bank Plc. árið 2000 og gaf út yfirlýsingu 19. janúar 2004 þar sem hann gekkst í ábyrgð fyrir skuldbindingum hans en ábyrgðin náði meðal annars til innlánaskuldbindinga bankans. Sama dag og Fjármálaeftirlitið vék stjórn varnaraðila frá störfum, var dótturfélag hans, Heritable Bank Plc. settur í slitameðferð að kröfu breskra yfirvalda.

Sóknaraðili er innstæðutryggingarsjóður í Bretlandi og er hlutverk hans að veita innstæðueigendum og viðskiptavinum fyrirtækja á Bretlandi, sem stunda fjárfestingarstarfsemi, lágmarksvernd gegn greiðsluörðugleikum viðkomandi fyrirtækis. Þegar Heritable Bank Plc. var tekinn til slitameðferðar greiddi sóknaraðili þeim sem áttu innstæðu í þeim banka fjárhæð sem samsvaraði innlánsskuldbindingum bankans við þá. Til að standa undir þeim greiðslum tók sóknaraðili lán hjá Englandsbanka.

 Með bréfi 22. október 2009 lýsti sóknaraðili kröfu við slit varnaraðila á grundvelli fyrrnefndar ábyrgðar sem varnaraðili hafði gefið út til að tryggja greiðslu skulda Heritable Bank Plc. Sóknaraðili krafðist greiðslu höfuðstóls þeirra innstæðna sem hann hafði leyst til sín auk skilyrtrar kröfu vegna innstæðna sem hann taldi mögulegt að hann þyrfti að greiða. Auk höfuðstóls krafðist sóknaraðili aðallega dráttarvaxta samkvæmt lögum nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu en til vara 8% enskra vanskilavaxta á grundvelli laga Englands og Wales.

Með bréfi 8. nóvember 2011 samþykkti slitastjórn varnaraðila kröfuna sem almenna kröfu samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991 án fjárhæðar, þar sem ekki var komið endanlega í ljós hvað bú Heritable Bank Plc. myndi greiða upp í kröfuna, en öllum kröfum um vexti og kostnað var hafnað.

Sóknaraðili sendi varnaraðila 17. september 2015 uppfærða kröfulýsingu en í henni var höfuðstóll kröfunnar færður niður þar sem slitastjórn Heritable Bank Plc. hafði úthlutað sóknaraðila 98% höfuðstólsins sem sóknaraðili hafði upphaflega lýst við slit varnaraðila. Var því höfuðstólskrafan færð niður í 10.987.320,15 sterlingspund úr 549.366.007,81 sterlingspundum. Þá krafðist sóknaraðili vaxta á grundvelli skoskra gjaldþrotalaga en til vara krafðist hann skaðabóta sem nam fjármögnunarkostnaði sóknaraðila. Sóknaraðili breytti því vaxtakröfu sinni sem og féll frá skilyrtri kröfu vegna mögulegra innstæðukrafna og kröfu um kostnað. Varnaraðili samþykkti höfuðstól kröfunnar sem skilyrta kröfu með bréfi 18. september 2015 en hafnaði kröfum sóknaraðila að öðru leyti.

                                               II

Ágreiningur í aðalkröfu lýtur eingöngu að því, öndvert við varakröfu, hvort sóknaraðili geti krafist vaxta til viðbótar höfuðstól kröfu sinnar eins og þeirra var krafist í uppfærðri kröfulýsingu hans 17. september 2015. Í þinghaldi 24. mars 2017 var ákveðið með stoð í 1. mgr. 31. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála að skipta sakarefni málsins á þann hátt að fyrst yrði leyst úr því hvort kröfur sóknaraðila væru fallnar niður fyrir vanlýsingu en að því búnu yrði eftir atvikum leyst úr efnisatriðum þeirra. Það athugist að ekki verður séð að héraðsdómara hafi verið rétt að fallast á ósk varnaraðila um að skipta sakarefni málsins með þessum hættu en það varðar þó ekki ómerkingu hins kærða úrskurðar.

Í hinum kærða úrskurði var komist að þeirri niðurstöðu að kröfurnar væru fallnar niður fyrir vanlýsingu samkvæmt 118. gr. laga nr. 21/1991 og kröfum sóknaraðila því hafnað.

Samkvæmt 2. mgr. 117. gr. laga nr. 21/1991 skal kröfu, sem lýst er á hendur þrotabúi, tiltekin eins skýrt og verða má, svo sem fjárhæð kröfu í krónum og hverrar stöðu sé krafist að hún njóti í skuldaröð. Í kröfulýsingu skal enn fremur greina þær málsástæður sem kröfuhafi byggir rétt sinn á hendur þrotabúinu, svo og önnur atvik sem þarf að greina samhengis vegna. Þegar kröfulýsingarfresti er lokið skal skiptastjóri gera skrá um þær kröfur sem komið hafa fram, þar sem hann lætur í ljós sjálfstæða afstöðu sína til þess hvort og þá hvernig hann telji að viðurkenna eigi hverja kröfu um sig, sbr. 1. mgr. 119. gr. laganna. Rísi ágreiningur um lýsta kröfu og ekki tekst að jafna hann skal skiptastjóri beina honum til héraðsdóms eftir 171. gr. sömu laga. Skal héraðsdómari gefa kröfuhafa sem sóknaraðila málsins kost á að skila greinargerð af sinni hálfu þar sem fram á að koma til fullnaðar hverjar kröfur hann hafi uppi fyrir dómi og á hverju þær séu byggðar, sbr. 1. mgr. 177. gr. laganna.

Af framangreindum ákvæðum leiðir að kröfulýsing á hendur þrotabúi skal vera ákveðin og ljós, einkum um fjárhæð sé um peningakröfu að ræða. Einnig þarf að greina helstu málsástæður, sem búa að baki kröfunni, þar á meðal hvernig kröfufjárhæðin er reiknuð eða fundin út, en eftir atvikum má vísa um það til meðfylgjandi gagna.  Þá skal við þingfestingu ágreiningsmáls af því tagi sem hér um ræðir gefa sóknaraðila kost á að leggja fram greinargerð, þar sem komi fram til fullnaðar hverjar kröfur hann hafi uppi og á hverju þær séu byggðar ásamt frekari gögnum sem hann hyggst styðja málstað sinn við. Að framkomnum gögnum sóknaraðila skal varnaraðila gefinn kostur á að leggja fram greinargerð af sinni hálfu, þar sem fram komi kröfur hans ásamt gögnum þeim til stuðnings. Samkvæmt þessu verður grundvöllur málsins treystur með greinargerðum aðila í héraði.

III

Í hinni uppfærðu kröfulýsingu kom fram að sóknaraðili krefðist hvorki lengur vaxta samkvæmt  lögum nr. 38/2001 né samkvæmt breskum lögum heldur krefðist hann nú aðallega dráttarvaxta að fjárhæð 58.247.847,95 sterlingspund samkvæmt skoskum lögum og tiltók að vaxtafótur væri 15%.  Samkvæmt framangreindum ákvæðum laga nr. 21/1991 markar kröfulýsing ákveðinn ramma sem ekki verður verulega vikið frá en ekki leiðir það til þess að kröfuhafa sé með öllu óheimilt að gera breytingar er varða málatilbúnað hans, svo framarlega sem það er innan marka upphaflegrar kröfulýsingar. Samkvæmt því er ljóst að fjárhæð hinnar uppfærðu vaxtakröfu sóknaraðila samkvæmt aðalkröfu hans rúmast innan upphaflegrar kröfu hans um vexti. Þannig var sóknaraðili með aðalkröfu sinni ekki að lýsa nýrri kröfu. Hafði hann frá upphafi krafist vaxta á höfuðstól kröfunnar en lækkaði einungis fjárhæð hennar að teknu tilliti til breytts lagagrundvallar og vaxtaviðmiðunar er komu fram í hinni nýju kröfulýsingu og  sóknaraðili útlistaði til fullnaðar í greinargerð sinni í héraði á hvaða rökum vaxtakrafan byggði. Með vísan til þessa féll hin umdeilda vaxtakrafa ekki niður fyrir vanlýsingu samkvæmt 118. gr. laga nr. 21/1991. Bar héraðsdómi að taka efnislega afstöðu til hennar og hinn kærði úrskurður því felldur úr gildi hvað hana varðar. Eins og mál þetta er lagt fyrir Hæstarétt verður á hinn bóginn staðfest niðurstaða hins kærða úrskurðar um varakröfu sóknaraðila.

Rétt er að málskostnaður í héraði bíði efnisúrlausnar þar en hvor aðila beri kostnað af rekstri málsins fyrir Hæstarétti.

Það athugast að við málskot þetta hefur sóknaraðili ekki farið eftir reglum nr. 677/2015 um kærumálsgögn í einkamálum, sem settar voru með stoð í 6. mgr. 147. gr. laga nr. 91/1991. Þannig hefur hann ekki gætt þess að leggja einungis fyrir Hæstarétt þau skjöl sem þörf er á til úrlausnar um ágreining þann er kærumálið varðar. Efnisyfirlit er ekki í samræmi við 4. gr. reglnanna og röð skjala er ekki sú sem mælt er fyrir um í 5. gr. Þá eru gögnin ekki með síðutali, svo sem boðið er í 7. gr. reglnanna. Ber að átelja sóknaraðila fyrir þessa ágalla.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er felldur úr gildi hvað aðalkröfu sóknaraðila, Financial Services Compensation Scheme Ltd. varðar.

Kærumálskostnaður fellur niður.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 9. október 2017.

                Þetta mál, sem barst dóminum, 16. desember 2015, með bréfi slitastjórnar LBI hf., var þingfest 1. apríl 2016 og tekið til úrskurðar 1. september 2017.

                Sóknaraðili, Financial Services Compensation Scheme Ltd., Beaufort House, 15 St. Botolph Street, Lundúnum, Englandi, krefst þess aðallega að krafa hans að fjár­hæð 69.235.168,10 bresk pund verði viðurkennd við slitameðferð og eftirfarandi nauða­samn­inga varnaraðila sem skilyrt almenn krafa samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991, um gjaldþrotaskipti o.fl.

                Hann krefst þess til vara að krafa hans að fjárhæð 23.240.873,27 bresk pund verði viðurkennd við slitameðferð og eftirfarandi nauðasamninga varnaraðila sem skil­yrt almenn krafa samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991, um gjaldþrotaskipti o.fl.

                Til þrautarvara krefst sóknaraðili þess að krafa hans að fjárhæð 10.987.320,15 bresk pund verði viðurkennd við slitameðferð og eftirfarandi nauðasamninga varnar­aðila sem skil­yrt almenn krafa samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991, um gjald­þrota­skipti o.fl.

                Í öllum tilvikum krefst sóknaraðili málskostnaðar úr hendi varnaraðila sér að skað­lausu.

                Varnaraðili, LBI ehf., kt. 540291-2259, Álfheimum 74, Reykjavík, krefst þess aðal­lega að vísað verði frá dómi þeirri kröfu sóknaraðila að viðurkenndar verði eftir­stöðvar höfuð­stóls að fjárhæð 10.987.320,15 bresk pund, að jafnvirði 2.099.457.134 króna í kröfu­skrá, sem slita­stjórn hefur þegar viðurkennt og ekki er ágrein­ingur um. Varn­ar­aðili krefst þess jafnframt að öðrum kröfum sóknaraðila verði hafnað.

                Varnaraðili krefst þess til vara að öllum kröfum sóknaraðila verði hafnað.

                Til þrautarvara krefst varnaraðili þess að fjárkröfur sóknaraðila verði lækkaðar.

                Í öllum tilvikum krefst varnaraðili málskostnaðar úr hendi sóknaraðila sér að skað­lausu.

Málavextir

                Sóknaraðili, Financial Services Compensation Scheme Ltd. (FSCS), er inn­stæðu­tryggingasjóður í Bretlandi, sem var stofnaður sam­kvæmt 15. hluta enskra laga 2000 um Fjármálaþjónustu og -markað (e. Financial Services and Markets Act 2000). Hann er viðurkenndur samkvæmt tilskipun Evrópu­sam­bands­ins um inn­láns­trygg­ingar (94/19/EC). Hún tryggir að inn­láns­trygg­ing­ar­vernd sé að nokkru sam­ræmd innan ESB og EES. Hlutverk sóknaraðila er að veita inn­stæðu­eigendum og við­skipta­vinum fyrir­tækja á Bretlandi, sem stunda fjár­fest­ing­ar­starf­semi, lágmarksvernd gegn greiðslu­örð­ug­leikum viðkomandi fyrirtækis. Starfsemi sókn­ar­aðila er fjár­mögnuð með álagn­ingu á fjár­mála­starfsemi í Bretlandi sem og endur­hei­mtum frá fjár­mála­fyrir­tækjum sem hafa lent í greiðsluerfiðleikum.

                Varnaraðili er lögaðili sem var og hét Landsbanki Íslands hf. Hann stundaði fjár­málastarfsemi víða um heim fyrir gjaldþrot íslensku viðskiptabankanna haustið 2008. Árið 2000 keypti hann Heritable Bank Plc, banka með tak­mark­aða ábyrgð sem var stofn­aður og skrá­settur í Skot­landi en með höfuð­stöðvar í London. Heritable-banki sér­hæfði sig í fjár­mála­ráð­gjöf og fjármögnun fast­eigna­þróun­ar­verkefna.

                Varnaraðili gaf út ábyrgðaryfirlýsingu 19. janúar 2004 þar sem hann gekkst í ábyrgð fyrir skuldbindingum dótturfélagsins Heritable eins og nánar greinir í yfir­lýs­ing­unni.

                Á fyrstu árum aldarinnar höfðu bankar almennt greiðan aðgang að lánsfé á alþjóð­legum fjármálamörkuðum. Á árinu 2007 dró úr honum og um og upp úr miðju ári 2008 áttu mörg fjármálafyrirtæki erfitt með að afla sér fjármagns meðal annars til að greiða skuld­bindingar sem á þeim hvíldu. Í lok september var svo komið að óttast var að Lands­banki Íslands hf., ásamt tveimur öðrum íslenskum bönkum, færi í þrot. Það varð til þess að í byrjun októ­ber hófst áhlaup á íslensku bankana og útibú þeirra erlendis þar á meðal í Bret­landi.

                Af þessum sökum tilkynnti breska fjármálaeftirlitið (Financial Services Author­ity, FSA) Lands­banka Íslands 3. október 2008 að það myndi beita hann form­legum vald­heim­ildum sínum. Með ákvörðun FSA var bank­anum meðal annars gert að hækka varasjóð sinn í 20% af óbundnum inn­stæðum sem geyma ætti í Seðlabanka Bret­lands (Bank of Eng­land). Þessi hækkun skyldi komin til fram­kvæmda 6. október 2008. Þann dag ákvað FSA að beita bank­ann frekari vald­heim­ildum. Þær fól­ust í því að bankanum var ekki heim­ilt að bera fyrir sig ákvæði í samn­ingum við við­skipta­vini, sem ella hefðu heim­ilað honum að seinka útgreiðslu inn­stæðna tíma­bundið um allt að 60 daga, nema að fengnu samþykki FSA.

                Íslenska fjármálaeftirlitið skipaði Landsbanka Íslands skila­nefnd snemma morg­uns degi síðar, 7. október 2008, vegna ógjaldfærni hans. Seinna sama dag var dótt­ur­félag hans, Herita­ble-banki, settur í skipta­með­ferð (e. administration) að kröfu breskra yfir­valda. Varn­ar­aðili áréttar að hann hafi því ekki verið í venju­legum rekstri þegar Herit­able-banki varð ógjald­fær.

                Heritable var tekinn til slitameðferðar á grundvelli breskra gjald­þrota­skipta­laga frá 1986 (e. Insolvency Act 1986). Lögin munu einnig gilda í Skotlandi en þar í landi gilda, að sögn sóknaraðila, jafnframt tilteknar sér­reglur. Reglur viðauka B1 við fram­an­greind lög gilda um slitameðferð (e. administr­ation) almennt. Um slitameðferð í Skot­landi gildi jafn­framt gjaldþrotareglur Skot­lands frá 1986 (e. Insolv­ency (Scot­land) Rules 1986) sem verða hér eftir nefndar skosku regl­urnar (e. Scottish Rules).

                Þegar Heritable-banki var tekinn til slitameðferðar greiddi sóknaraðili þeim sem áttu innstæðu í þeim banka fjárhæð sem sam­svar­aði innláns­skuld­bind­ingum bank­ans við þá. Þær voru að mestu fluttar til bankans ING Direct á þann hátt að sókn­ar­aðili greiddi þeim banka fjár­hæð sem samsvaraði inn­lán­unum og með þeirri greiðslu tók sá banki yfir skuld­bind­ingar Heritable við inn­láns­eig­endur.

                Til þess að sóknar­aðila væri kleift að greiða þá fjárhæð, sem samsvaraði inn­stæðu­skuldbindingum Herit­able, varð hann að taka lán hjá Seðlabanka Bretlands (Bank of England) en það bar breyti­lega vexti.

                Innlánsskuldbindingar Heritable voru fluttar til ING Direct á grundvelli ákvæða til­skip­unar (e. order) 2008 nr. 2644 um flutning tiltekinna réttinda og skyldna Herit­able-banka (e. the Heritable Bank plc Transfer of Certain Rights and Liabilities Order 2008). Tilskipunin kveður meðal annars á um, sbr. gr. 15(1), að Herit­able-banki skuli greiða FSCS fjárhæð sem samsvarar þeim kröfum sem fluttar voru á grund­velli til­skip­un­ar­innar. Umsjónarmenn slita­með­ferðar Heritable tilkynntu sókn­ar­aðila 9. júlí 2009 að þeir hefðu fengið kröfu hans um endurgreiðslu og sam­þykkt hana.

                Sama dag og innlánsskuldbindingar Herit­able voru fluttar yfir til ING Direct, 8. október 2008, yfir­tóku bresk stjórn­völd útibú varnaraðila í London og kyrrsettu eignir bankans sem og eignir sem tengd­ust honum, en voru í eigu, vörslu eða undir yfir­ráðum íslenskra stjórn­valda, allt á grund­velli laga um varnir gegn hryðjuverkum, glæpum og um öryggi frá 2001 (e. Anti­terr­or­ism, Crime and Security Act 2001).

                Fjórir starfsmenn endurskoðunarstofunnar Ernst & Young LLP, voru skipaðir skipta­stjórar Herit­able. Forgangskröfuhafar lýstu kröfum að fjárhæð 35 milljónir breskra punda við slit þess banka en þær kröfur voru að öllu leyti greiddar í júlí 2009. Almennar kröfur á hendur Heritable námu sam­tals um 1.073 millj­ónum breskra punda. Þar af nam krafa sókn­ar­aðila um 547 millj­ónum punda og krafa varnaraðila 70 millj­ónum punda. Á tíma­bil­inu júlí 2009 til ágúst 2015 úthlutuðu skipta­stjórar fimm­tán sinnum upp í almennar kröfur og greiddu sam­tals 98% almennra krafna. Frekari end­ur­heimtur úr búinu munu vera mögulegar þannig að almennar kröfur greiðist að fullu og jafnvel að eitt­hvað fáist upp í eftir­stöðvar kröfu varn­ar­aðila sem nema sjö millj­ónum punda. Sú krafa er eftir­stæð sam­kvæmt samn­ingi varnar­aðila og Heritable en stendur öðrum eftirstæðum kröfum, svo sem vaxtakröfum, framar í réttindaröð.

                Með lögum nr. 44/2009, sem breyttu lögum um fjármálafyrirtæki, nr. 161/2002, var Landsbanki Íslands hf. tekinn til slita. Upphaf þeirra miðaði við 22. apríl 2009 þegar lögin tóku gildi. Héraðsdómur Reykjavíkur skipaði varnar­aðila slita­stjórn 29. apríl 2009. Hún gaf út innköllun til skuldheimtumanna og veitti kröfuhöfum frest til 30. október sama ár til að lýsa kröfum sínum. Samkvæmt 102. gr. laga nr. 161/2002 gilda reglur laga nr. 21/1991 um meðferð krafna við slitin, sbr. 2. tölulið ákvæðis II til bráða­birgða með lögum nr. 44/2009.

                Sóknaraðili lýsti upp­haf­lega kröfu við slit varnaraðila viku fyrir lok kröfu­lýs­ing­ar­frests með kröfulýsingu dag­settri 22. októ­ber 2009. Krafan byggði á ábyrgð­inni sem varnaraðili hafði gefið út til að tryggja greiðslu skulda Herit­able-banka. Þá krafð­ist sóknaraðili greiðslu höfuð­stóls þeirra inn­stæðna sem hann hafði leyst til sín auk skil­yrtrar kröfu vegna innstæðna sem hann taldi mögu­legt að hann þyrfti að greiða. Auk þess krafð­ist sókn­ar­aðili vaxta frá 8. okt­ó­ber 2008 til og með 22. apríl 2009 og kostn­aðar. Hann krafð­ist aðal­lega íslenskra drátt­ar­vaxta samkvæmt lögum um vexti og verð­trygg­ingu, nr. 38/2001, og kostn­aðar, samtals að fjárhæð 691.740.505,12 bresk pund og að sú krafa yrði sam­þykkt sem forgangskrafa. Til vara krafð­ist sókn­ar­aðili 8% enskra van­skila­vaxta á grund­velli laga Eng­lands og Wales. Hann krafðist þess einnig að krafa hans nyti stöðu for­gangs­kröfu sam­kvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991, um gjald­þrota­skipti o.fl. Slitastjórn hafn­aði for­gangi kröf­unnar en féllst á gildi ábyrgðar­yfir­lýs­ing­ar­innar.

                Fyrir til­tek­inn kröfu­hafa­fund hjá varnaraðila, þar sem fyrsta hlutagreiðsla upp í for­gangs­kröfur var til umfjöll­unar, féll FSCS frá kröfu um forgang og krafðist þess að fjár­krafan yrði sam­þykkt sem almenn krafa.

                Til viðbótar við þá kröfu sem er hér til umfjöllunar lýsti sóknaraðili tveimur öðrum kröfum við slit varnaraðila. Sú umfangsmesta var vegna innstæðna í útibúi Lands­banka Íslands í London, Icesave-innstæðukrafa. Í öðru lagi lýsti hann skilyrtri kröfu vegna innstæðna sem hann hafði ekki leyst til sín. Í öllum þessum þremur til­vikum lýsti sókn­ar­aðili sam­bæri­legum vaxta­kröfum. Hann krafðist þess aðallega að höfuð­stóll kröf­unnar bæri van­skila­vexti á grund­velli íslenskra laga um vexti og verð­trygg­ingu, nr. 38/2001, en til vara að hann bæri 8% van­skila­vexti á grundvelli laga Eng­lands og Wales.

                Við slit varnaraðila var lýst fleiri en 12.000 kröfum. Slitastjórn hans leit svo á að brýnna væri að fá afstöðu dómstóla til sumra krafna svo sem um stöðu innstæðna í for­gangs­röð krafna. Aðrar kröfur mættu bíða svo sem ábyrgðarkröfur eins og sú sem sókn­ar­aðili lýsti og er hér til meðferðar. Slitastjórn vísaði því ágreiningi um innstæður fyrst til dómstóla til úrlausnar

                Með dómi Hæstaréttar 28. október 2011 í máli nr. 340/2011 (Icesave-inn­stæðu­dómi) var staðfest sú afstaða slitastjórnar að hafna þeirri kröfu að höfuðstóll krafn­anna bæri íslenska drátt­ar­vexti. Jafn­framt taldi rétturinn að ekki væru uppfyllt skil­yrði til þess að á höfuð­stól­inn legð­ust 8% van­skila­vextir sam­kvæmt enskum lögum.

                Sama dag, 28. október 2011, kvað rétturinn einnig upp dóm í máli nr. 311/2011, sem sókn­ar­aðili átti ekki aðild að. Kröfuhafi í því máli, breskt sveitarfélag, krafð­ist van­skila­vaxta, eins og sóknaraðili hafði gert í máli nr. 340/2011, aðallega drátt­ar­vaxta sam­kvæmt lögum nr. 38/2001 en til vara van­skila­vaxta samkvæmt enskum lögum. Hæsti­réttur taldi, eins og í fyrra málinu, að ensk lög ættu við um van­skila­vexti á höfuð­stól lýstrar kröfu þannig að ekki bæri að greiða drátt­ar­vexti sam­kvæmt íslenskum lögum. Rétt­ur­inn taldi jafnframt að skilyrði enskra laga til greiðslu van­skila­vaxta væru ekki upp­fyllt.

                Tæplega sex árum eftir lok kröfulýsingarfrests 17. september 2015 sendi sókn­ar­aðili varnaraðila breytta kröfulýsingu vegna þeirrar kröfu sem þetta mál varðar. Í henni var höfuð­stóll kröfunnar færður niður þar eð skiptastjórar Heritable höfðu úthlutað sókn­ar­aðila 98 hundraðshlutum höfuð­stólsins. Eftir­stöðv­arnar nema 10.987.320,15 breskum pundum en upphaflegur höfuð­stóll var 549.366.007,81 breskt pund.

                Sóknaraðili féll bæði frá kröfum um drátt­ar­vexti á grund­velli íslenskra vaxta­laga og varakröfu um vanskilavexti á grund­velli laga Eng­lands og Wales en vöxtum á þeim grundvelli hafði Hæstiréttur hafnað í dómum árið 2011. Þess í stað krafð­ist hann vaxta á grundvelli skoskra gjald­þrota­laga og til vara kraf­ðist  hann skaða­bóta sem nema fjár­mögnunarkostnaði sóknar­aðila. Hann féll einnig frá skil­yrtri kröfu vegna mögu­legra innstæðukrafna sem og kröfu um kostnað.

                Með breyttri kröfulýsingu gerði sóknaraðili eftirtaldar kröfur við slit varn¬ar¬aðila:

a.      aðallega að 69.235.168,10 bresk pund yrði samþykkt sem almenn krafa;

b.      til vara að 23.240.873,27 bresk pund yrði samþykkt sem almenn krafa; og

c.      til þrautavara að 10.987.320,15 bresk pund yrði samþykkt sem almenn krafa.

                Í öllum tilvikum er höfuðstóll sem nemur 10.987.320,15 breskum pundum hluti af fjárhæðinni.

                Í aðalkröfunni er þess jafnframt krafist að 58.247.847,95 bresk pund vegna vaxta á grund­velli skoskra gjaldþrotaskiptareglna verði samþykkt. Sú krafa grund­vall­ast á því að aðalskuldin, þ.e. krafa sóknaraðila á hendur Heritable, sé á hendur skosku félagi sem er í slitameðferð samkvæmt þarlendum reglum. Þar af leiðandi gildi skosku regl­urnar um þá vexti sem aðalskuldin ber. Framangreind fjárhæð svari til 15% árs­vaxta á upphaflegan höfuð­stól kröfunnar frá 7. október 2008 til 22. apríl 2009.

                Í varakröfunni er þess krafist að 12.253.553,12 bresk pund verði samþykkt sem almenn krafa, ásamt áðurnefndum höfuðstól aðalskuldarinnar, á grundvelli greinar 3.3 í ábyrgðinni. Með ákvæðinu lofar varnaraðili að halda sóknaraðila skaðlausum af öllum kostnaði, tjóni, tapi o.s.frv., sem af vanskilum aðalskuldara, Heritable, leiðir. Fjár­hæðin svarar til þeirra vaxta sem FSCS þurfti að greiða Bank of England af láni sem sóknaraðili tók til þess að mæta innlánsskuldbindingunum Heritable.

                Í þrautavarakröfunni er einungis krafist höfuðstólsins. Varnaraðili hafi þegar sam­þykkt hana sem skilyrta kröfu og telur sókn­ar­aðili að ekki standi ágreiningur um hana. Hún sé því eingöngu sett fram til árétt­ingar.

                Daginn eftir að varnaraðili fékk breytta kröfulýsingu sóknaraðila, 18. sept­em­ber 2015, samþykkti slitastjórn varnaraðila þrauta­vara­kröfu sóknar­aðila um eftir­stöðvar höfuð­stóls Heritable-kröfunnar að fjárhæð 10.987.320,15 breskra punda sem almenna kröfu, háð því skil­yrði að sóknaraðili fengi ekki frek­ari úthlutun upp í kröf­una í skipta­með­ferð Heritable, en hafnaði öllum vaxta­kröfum. Sóknaraðili mót­mælti þeirri afstöðu slita­stjórnarinnar. Reynt var að jafna ágrein­ing aðila. Þar eð það bar ekki árangur var honum vísað til Héraðs­dóms Reykja­víkur til úrlausnar með bréfi dagsettu 16. desember 2015.

                Þetta mál varðar því eingöngu hvort og að hvaða leyti sóknaraðili eigi rétt á vöxtum. Um grundvöll höfuðstóls kröfunnar, rétthæð og fjár­hæð er ekki ágreiningur.

Málsástæður sóknaraðila

Aðalkrafa

                Sóknaraðili vísar til þess að aðalkrafa hans grundvallist á ábyrgðaryfirlýsingu sem fyrirrennari varnaraðila, Landsbanki Íslands hf., gaf út. Með henni hafi bankinn ábyrgst skil­yrð­is­laust að greiða allar skuldir dótturfélags síns, Heritable-banka.

                Þar eð Heritable sé skoskt félag í slitameðferð gildi skoskar reglur um þá með­ferð. Samkvæmt þeim beri kröfur á hendur félagi í slita­með­ferð 15% árs­vexti frá upp­hafs­degi slitameðferðarinnar til greiðsludags. Aðalkrafa sókn­ar­aðila í þessu máli varði því vexti á aðalskuldina á grund­velli skosku reglnanna sem lög­ákveða bæði upp­hafs­dag og hundraðshluta þeirra vaxta sem krafist er.

                Sóknaraðili fái líkast til ekki vaxtakröfu sína á hendur Heritable greidda vegna ákvæða skosku reglnanna um réttindaröð krafna. Engu að síður beri aðalskuldin þessa vexti og samkvæmt ábyrgðinni beri varnaraðila að greiða skuldir Heritable eins og þær eru á hverjum tíma. Sökum slitameðferðar varnaraðila takmarkist krafan á hendur honum við stöðu hennar á úrskurðardegi hans, 22. apríl 2009.

Ábyrgðin nær yfir alla skuld Heritable gagnvart sóknaraðila

                Þegar fyrirrennari varnaraðila, Landsbanki Íslands hf., hafi ritað undir ábyrgð­ar­yfirlýsingu hafi hann tekið á sig ábyrgð á öllum skuldum Heritable. Ábyrgðin sé óskil­yrt og án nokkurra takmarkana. Í henni sé hug­tak­ið skuldbindingar (e. Liabilities) skil­greint svo:

means all monies and liabilities due, owing or incurred by Heritable Bank to Creditors provided that in the case of debts due, owing or incurred by Herit­able Bank to the suppliers of goods and services the relevant amount is in excess of £30,000 or in the case of related obligations £30,000 in aggre­gate.

                Samkvæmt þessu orðalagi þýði hugtakið „skuldbindingar“ alla fjármuni og skuld­bind­ingar sem greiða þurfi kröfuhöfum, vegna skulda sem Heritable hafi stofnað til eða hafi fallið á Heritable. Hugtakið kröfuhafar (e. Creditors) sé í sama skjali skil­greint þannig:

means creditors to whom the Liabilities are due, owing or incurred by Heritable Bank now or at any time in the future.

                Kröfuhafar samkvæmt ábyrgðinni séu því allir þeir sem Heritable-banki standi í skuld við á hverjum tíma.

                Loks segi í grein 3.2:

The Guarantor irrevocably and unconditionally Guarantees the due and punctual performance and discharge by Heritable Bank of the Liabilities and that it will pay to any Creditors on demand, and in the currency in which the same falls due for payment, all monies which are from time to time due by Heritable Bank to the Creditor.

                Þannig hafi varnaraðili ábyrgst óafturkallanlega og skilyrðislaust, að greiða kröfu­höfum, sem hafi krafist þess, á réttum tíma allar skuldir Heritable eins og þær standa hverju sinni og í gjaldmiðli skuldarinnar.

                Ensk lög gildi um ábyrgðina, sbr. 17. gr. hennar. Samkvæmt þeim ensku lögum sem um hana gilda beri að túlka samninga samkvæmt orðanna hljóðan. Ekki eigi að beita þröngri túlkun eða skýringu á ákvæðum ábyrgðarinnar. Því sé ekkert til­efni til að gefa ábyrgðinni, eða ákvæðum hennar, aðra merkingu en leiðir af orða­lagi hennar.

                Að mati sóknaraðila sýnir þetta að beri krafa hans á hendur Heritable-banka vexti, falli þeir undir ábyrgðaryfirlýsinguna.

                Samkvæmt íslenskum gjaldþrotaskiptarétti skuli kröfur á hendur þrotamanni mið­ast við úrskurðardag. Vextir sem falli á almennar kröfur eftir úrskurðardag skipist í kröfuröð skv. 114. gr. laga um gjaldþrotaskipti. Þessar sömu reglur gildi og hafi gilt um slitameðferð varnaraðila. Úrskurðardagur varnaraðila sé 22. apríl 2009. Í samræmi við framangreint, falli undir ábyrgð varnaraðila, skuld Herit­able við sóknaraðila eins og hún stóð 22. apríl 2009. Sóknaraðili krefst því ekki vaxta sem fallið hafa á skuld Herit­able eftir þann dag.

Samkvæmt skoskum reglum ber krafa sóknaraðila á hendur Heritable dráttarvexti

                Sóknaraðili vísar næst til þess að Heritable banki hafi orðið ógjaldfær 7. októ­ber 2008 og hafi sóknaraðili greitt fjárhæð sem sam­svar­aði öllum inn­stæðu­skuld­bind­ingum Herit­able í Bretlandi til þess að innstæðu­eig­endur yrðu ekki fyrir tjóni vegna ógjald­færni bank­ans. Varnaraðili hafi þá þegar eign­ast kröfu á hendur Heritable að sömu fjárhæð og hann greiddi vegna inn­stæðu­skuld­bind­inga bankans.

                Þrátt fyrir að ensk lög gildi um innstæður hjá Heritable, sbr. gr. 101 í almennum skilmálum Heritable, gildi skoskar reglur um vexti á kröfur á hendur Herit­able eftir að slitameðferð bankans hófst. Ástæða þess sé að Herit­able sé skoskt félag og ákvæði skosku reglnanna, nánar tiltekið regla 4.66(1)(d)(ii), sbr. einnig 4.66(2)(b), kveði á um að kröfur á hendur félagi sem hafi verið tekið til slita­með­ferðar á grund­velli skosku reglnanna beri vexti og að þá beri að greiða í sam­ræmi við reglur um stöðu krafna í forgangsröð.

                Þær ensku og skosku lagareglur sem hér skipti máli séu þessar:

1. Í 1. mgr. reglu 2.40 skosku reglnanna segi: This Chapter applies in any case where the administrator proposes to make a distribution to creditors or any class of them. Þannig gildi þessi tiltekni kafli skosku reglnanna um greiðslur til kröfu­hafa skuld­ara í slitameðferð á grundvelli þeirra.
2. Í reglu 2.41 sé vísað til reglu 4.66, sem sé í 9. kafla skosku reglnanna, um greiðslur úr slíkri slitameðferð.
3. Í reglu 4.66(1)(c) segi að greiða eigi fjármuni félagsins, Heritable í þessu til­viki, til þess að mæta skuldbindingum vegna almennra krafna, þ.e. krafna sem séu ekki tryggðar eða njóti forgangs, ásamt gjaldföllnum vöxtum vegna þeirra fram að upphafsdegi slitameðferðarinnar (7. október 2008), áður en áfallnir lög­bundnir vextir eftir upphafsdag slitameðferðar Heritable eru greiddir.
4. Regla 4.66(1)(d) segi að lögákveðna vexti skuli greiða á kröfu á tímabilinu frá upphafsdegi slitameðferðar þar til krafan sé greidd.
5. Samkvæmt reglu 4.66(2)(b) séu lögbundnir vextir 15% ársvextir.

                Þar eð tilteknar sérreglur gildi um slita- og gjaldþrotameðferð félaga sem eru skrá­sett og stofnuð í Skotlandi hafi sókn­ar­aðili fengið skoska lögmenn til að taka saman þær sem hafi þýðingu fyrir málið til þess að sanna til­vist og efni þeirra erlendu rétt­ar­reglna sem hann byggir aðal­kröfu sína á.

                Samantektin sé afdráttarlaus um hvernig skuli farið með vexti á aðalskuldina sem hafa fallið til eftir upphaf slitameðferðar Herita­ble. Allar almennar kröfur í slita­með­ferð Heritable, þar með talin krafa sóknar­aðila, beri 15% ársvexti frá upphafsdegi slita­með­ferð­ar­innar til greiðslu­dags. Slíkar vaxtakröfur séu, eins og gildi skv. íslenskum lögum, eftirstæð krafa að einhverju leyti í slitameðferð Heritable. Það breyti þó ekki því að krafan um þá vexti sé til en víki fyrir öðrum kröfum í kröfuröð vegna úthlut­ana við slit Herit­able. Ábyrgð varnar­aðila nái þrátt fyrir það til þessara vaxta enda séu þeir skuld Herit­able við sóknaraðila.

                Sóknaraðili telur ljóst af viðkomandi ákvæðum og samantekt skosku lög­mann­anna að aðalskuldin beri vexti samkvæmt skoskum lögum. Þrátt fyrir að aðal­skuldin fáist ekki að fullu greidd frá Heritable, þar eð Heritable sé í slita­meðferð og hinir lög­ákveðnu vextir, sem falla til eftir upphafsdag slita­með­ferð­ar­innar, fáist heldur ekki greiddir frá aðalskuldara, sé krafa sóknaraðila um vextina engu að síður til.

                Af því leiði jafnframt að varnaraðila, sem hafi ábyrgst greiðslu skulda Herit­able eins og þær standa á hverjum tíma, beri að greiða sóknaraðila höfuðstól kröf­unnar ásamt þeim vöxtum sem aðalskuldin hafi borið í samræmi við ákvæði skosku regln­anna fram til 22. apríl 2009, úrskurðardags varnaraðila.

Þegar Heritable-banki varð ógjaldfær var varnaraðili enn í rekstri

                Þrátt fyrir að varnaraðila hafi verið skipuð skilanefnd 8. október 2008 hafi örlög hans þá verið fullkomlega óviss. Varnaraðili hafi því áfram starfað undir stjórn skila­nefndar. Síðar hafi verið ákveðið að honum yrði slitið og ákveðið með lögum að úrskurð­ar­dagur varnaraðila yrði 22. apríl 2009. Í kjöl­farið hafi honum verið skipuð slita­stjórn og hin eiginlega slita­með­ferð varn­ar­aðila hafist. Við hana hafi staðan almennt verið sú, að beri krafa vexti beri hún þá til úrskurðardags. Þeir vextir njóti sömu stöðu í réttindaröð krafna og sam­þykktur höfuðstóll kröfunnar. Sú meginregla hafi verið staðfest og dæmt eftir henni í fjöl­mörgum dómum Hæstaréttar og sé hún óum­deild í þeim ágreiningi sem hér er til úrlausnar.

Varakrafa

                Sóknaraðili byggir varakröfu sína á ákvæði greinar 3.3 í ábyrgðinni, sem Lands­banki Íslands hf. gaf út vegna skulda Heritable-banka. Ákvæðið kveður á um að:

The Guarantor, as primary obligor and as a separate and independent obligation and liability from its obligations and liabilities under clause 3.2, irrevoca­bly and unconditionally agrees to indemnify all Creditors full on demand against all losses, costs and expenses suffered or incurred by the Creditor arising from or in connection with any failure by Heritable Bank duly and punctually to perform and discharge the Liabilities.

                Þar eð varnaraðili hafi tekið yfir skyldur Landsbanka Íslands þýði þetta að hann ábyrgist skaðleysi sóknaraðila vegna vanefnda Herit­able. Sóknaraðili ítrekar að þessi skuldbinding varnaraðila sé sjálfstæð skuld­bind­ing sem hvíli á honum sem aðal­skuld­ara og standi til viðbótar þeirri skuld­bind­ingu sem hvíli á varn­ar­aðila sem ábyrgð­ar­manni.

                Eins og rakið sé í málsatvikalýsingu hafi sóknaraðili dregið á ádráttarlán hjá Eng­lands­banka til þess að standa straum af greiðslum vegna innstæðuskuldbindinga Herit­able. Lán sókn­ar­aðila hafi borið breytilega LIBOR-vexti auk 0,30% vaxtaálags. Fram lögð gögn sýni hvaða vexti framan­greint lán bar á hverjum tíma. Á því tímabili sem um ræðir, þ.e. frá 7. október 2008 til og með 22. apríl 2009, hafi vextir, sem námu 12.253.533,12 breskum pundum, fallið á lán sóknaraðila.

                Að mati sóknaraðila er orðalag ábyrgðarinnar skýrt. Varn­ar­aðili hafi, með sjálf­stæðu loforði, lofað að halda sóknaraðila skaðlausum af því að Herit­able greiddi ekki skuldir sínar á réttum tíma. Varnaraðili hafi því lofað að halda sókn­ar­aðila skað­lausum af öllu tjóni, kostnaði og útgjöldum sem leiddi af vanefndum Herit­able.

                Eins og rakið hafi verið hafi sóknaraðili, vegna lagaskyldu, neyðst til að greiða fjár­hæð sem samsvaraði innstæðuskuldbindingum Heritable þar eð bankinn efndi ekki skuld­bindingar sjálfur. Til þess að sóknaraðili gæti innt þá greiðslu af hendi hafi hann orðið að taka lán hjá Seðlabanka Bretlands sömu fjárhæðar. Þann kostnað sókn­ar­aðila sem hafi hlotist af lántökunni hafi varnaraðili lofað að greiða sókn­ar­aðila.

                Sóknaraðili bendir á að orðalag greinar 3.3 í ábyrgðinni sé ekki takmarkandi og afar víðtækt enda sé því ætlað að bæta sóknaraðila allt það tjón eða kostnað sem hann verði fyrir sökum þess að Heritable hafi ekki staðið við skuldbindingar sínar.

                Varakrafa sóknaraðila varði vaxtakostnað sem hann hafi sannanlega þurft að greiða vegna vanefnda Heritable og varnaraðili hafi lofað að halda sóknaraðila skað­lausum af. Orðalag ábyrgðarinnar um þetta sé skýrt. Með henni hafi varn­ar­aðili tekið á sig sjálfstæða skuldbindingu, sem sé óháð aðalskuldinni í þessu máli.

Þrautavarakrafa

                Sóknaraðili vísar til þess að þrautavarakrafa hans sé, eins og áður er nefnt, sett fram til áréttingar. Í henni felist einungis krafa um höfuðstól aðalskuldarinnar. Slita­stjórn varnaraðila hafi þegar samþykkt kröfu sömu fjárhæðar og hann tilgreini í þrauta­varakröfunni.

Almennt um kröfugerð sóknaraðila

                Sóknaraðili áréttar að ágreiningur málsaðila varði vaxta­kröfur sóknaraðila í aðal- og varakröfu.

                Í beiðni varnaraðila til Héraðsdóms um úrlausn þessa ágreinings segi:

Ekki fæst séð að kröfur þessar kæmust að við slitameðferðina enda hafði krafan ekki verið sett fram á þessum grundvelli áður.

                Þótt sóknaraðili telji ekki fyllilega ljóst til hvers varnaraðili vísar með þessum orðum bendir sókn­ar­aðili á að hann telji ótvírætt að þær kröfur sem hann geri í mál­inu og komu fram í breyttri kröfulýsingu rúmist allar innan upphaflegrar kröfugerðar og máls­ástæðna. Grundvöllur þeirra krafna sem var lýst og eru gerðar í þessu dómsmáli sé sá sami og var í upp­haf­legri kröfu­lýsingu sóknaraðila, kröfurnar byggj­ast allar á ákvæðum ábyrgð­ar­lýs­ing­arinnar sem varnaraðili gaf út. Grund­vallar­máls­ástæður sókn­ar­aðila hafi ekki breyst frá upp­haf­legri kröfulýsingu, þ.e. að varnaraðili gekkst í ábyrgð fyrir til­teknum skuld­bind­ingum og að sóknaraðili eigi kröfur á hendur varnar­aðila á grund­velli þeirrar ábyrgð­ar­yfirlýsingar sem varnaraðili gaf út.

                Sóknaraðili áréttar að hann hafi ekki aukið kröfur sínar heldur þvert á móti dregið verulega úr þeim enda hafi bæði verið dregið úr kröfum hvað varðar rétt­hæð og fjár­hæð. Sóknaraðili telur því ljóst að þær kröfur sem hann gerir í þessu máli kom­ist að við slita­með­ferð og eftirfarandi nauðasamninga varnaraðila.

                Sóknaraðili tekur fram að aðalskuldin, eða eftirstöðvar hennar, eins og varnar­aðili hafi samþykkt hana sé mynduð af höfuðstól inn­stæðu­skuld­bind­inga Heritable ásamt samn­ings­vöxtum sem þær báru til 7. október 2008. Kröfur sókn­ar­aðila í þessu máli varði vexti sem hafa fallið til frá 7. október 2008, annars vegar á höfuðstólinn hjá aðal­skuld­ara á grundvelli skoskra laga og hins vegar að vaxta­kostnaði sem sóknaraðili varð fyrir við að inna af hendi greiðslu vegna inn­láns­skuld­bindinganna.

                Sóknaraðili áréttar að slitameðferð Heritable sé ekki lokið og því ekki útilokað að umsjónarmaður slitameðferðarinnar úthluti frekara fé upp í kröfu sókn­ar­aðila. Fari svo muni það koma til frádráttar kröfum hans á hendur varnaraðila. Af þeim sökum krefj­ist sóknaraðili þess að fjár­kröfur hans verði sam­þykktar sem skilyrtar kröfur utan máls­kostn­aðarkröfu sókn­ar­aðila.

                Til stuðnings kröfu sinni vísar sóknaraðili meðal annars til breskra gjald­þrota­skipta­laga frá 1986 (e. Insolvency Act 1986), einkum viðauka B1 og ákvæða 1. mgr. reglu 2.40, svo og reglna 2.41 og 4.66 í skosku reglunum en einnig til almennra reglna íslensks og ensks samn­inga- og kröfuréttar, laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991 og laga um gjald­þrota­skipti o.fl., nr. 21/1991.

Málsástæður varnaraðila

Krafa um frávísun

                Varnaraðili áréttar að í slitameðferð hans hafi höfuðstóll kröfu sóknar­aðila sam­kvæmt breyttri kröfu­lýsingu að fjárhæð 10.987.320,15 bresk pund verið sam­þykktur sem almenn krafa, háð því skil­yrði að ekki kæmi til frekari úthlutunar úr skipta­meðferð Heritable-banka í Skotlandi. Fjár­hæðin umreiknaðist í 2.099.457.134 kr. í kröfu­skrá. Hin samþykkta fjárhæð sam­svari eftirstöðvum samþykktrar kröfu við skipta­með­ferð Heritable, þ.e. innstæðurnar ásamt samningsbundnum vöxtum til og með 7. október 2008 sem hafi ekki enn verið greiddar. Þar eð enn megi vænta úthlut­unar í skiptameðferð Heritable sé afstaðan skil­yrt. Þess sé vænst að almennar kröfur verði að fullu greiddar og eitthvað fáist greitt upp í eftirstæða kröfu varn­ar­aðila. Ekki séu líkur til að fjármunir umfram það komi til úthlutunar.

                Þegar ágreiningur þessa máls var sendur dóminum til úrlausnar hafi málsaðila ekki greint á um skil­yrtan hluta kröfunnar sem slitastjórn hafði samþykkt. Sá hluti fjár­kröf­unnar sé engu að síður hluti af fjárhæð aðal- og varakröfu og jafnframt sérstök þrauta­vara­krafa í kröfu­gerð sóknar­aðila. Þar eð þessi afstaða slitastjórnar sé endanleg og sæti ekki ágrein­ingi hafi sókn­ar­aðili ekki lögvarða hagsmuni af því að fá dóm um þennan hluta kröf­unnar. Af þeim sökum komist varnaraðili ekki hjá því að krefjast frá­vís­unar á kröfum sóknar­aðila að þessu leyti. Þau atriði sem máls­aðila greini á um, og rétt­ur­inn þurfi að leysa úr, sé réttur sóknar­aðila til vaxta eða skaða­bóta.

Kröfur sóknaraðila eru fallnar niður fyrir vanlýsingu

                Varnaraðili vísar til þess að í upphaflegri kröfu sóknaraðila, dagsettri 22. októ­ber 2009 sem varnaraðili fékk degi síðar, hafi sóknaraðili krafist höfuðstóls innstæðna ásamt samn­ings­bundnum vöxtum til 7. október 2008. Með aðilum sé óumdeilt að sá hluti kröf­unnar svari til þess hluta sem skipta­stjórar Heritable hafa samþykkt. Sóknar­aðili hafi fengið 98 hundraðshluta þessa hluta kröf­unnar greiddan. Eftirstöðvar þeirrar kröfu, að fjár­hæð 10.987.320,15 bresk pund, hafi slitastjórn varnaraðila sam­þykkt háð því skilyrði að ekki feng­ist frekari úthlutun við slit Herit­able. Í upphaflegri kröfu­lýs­ingu hafi sóknaraðili þess utan sett fram skil­yrta kröfu vegna mögu­legra krafna um inn­lausn inn­stæðu­krafna. Þá hafi sóknaraðili aðallega kraf­ist drátt­ar­vaxta til sam­ræmis við íslensk lög um vexti og verðbætur, nr. 38/2001, frá 8. októ­ber 2008 til og með 22. nóvember 2009 og til vara krafist 8% enskra van­skila­vaxta á grund­velli laga Eng­lands og Wales. Í báðum til­vikum hafi hann krafist kostn­aðar.

                Varn­ar­aðili mótmæli því að sá máls­grund­völlur sem sóknaraðili setji fram í þessu dóms­máli hafi verið lagður í upphaflegri kröfu­lýsingu. Umþrættar kröfur séu því nýjar í skiln­ingi gjald­þrota­laganna og þær fallnar niður fyrir van­lýs­ingu. Sóknar­aðili beri ábyrgð á að útbúa kröfu­lýsingu sína og setja fram þær kröfur og máls­ástæður sem hann byggði á þannig að hún uppfyllti skil­yrði 2. mgr. 117. gr. laga nr. 21/1991, um gjaldþrotaskipti o.fl.

                Með breyttri kröfulýsingu, dagsettri 17, september 2015, sem sóknaraðili setti fram eftir að kröfulýsingarfrestur rann út, hafi hann breytt kröfum sínum á þann veg að höfuð­stóll var lækk­aður til samræmis við það sem sóknaraðili hafði fengið greitt við slit Heritable. Fallið hafi verið frá skil­yrtri kröfu vegna mögulegra umsókna um bætur og kröfu um kostnað. Hann hafi einnig fallið frá kröfum um vexti á þeim grund­velli sem var lagður í upp­haf­legri kröfu­lýs­ingu. Þess í stað hafi hann aðallega krafist drátt­ar­vaxta á grund­velli skoskra gjald­þrota­reglna og til vara skaða­bóta sem nemi fjár­mögn­un­ar­kostnaði sókn­ar­aðila vegna lán­töku og sé sú krafa grund­völluð á ábyrgð­inni sjálfri.

                Varnaraðili byggi á því að af 2. mgr. 117. gr. laga um gjald­þrotaskipti o.fl., nr. 21/1991, leiði að í kröfulýsingu skuli koma fram hvaða kröfur séu hafðar uppi og á hvaða grundvelli ásamt þeim málsástæðum sem sóknaraðili vilji styðja þær við. Kröfu­lýs­ing marki grundvöll krafna og ekki verði aukið við þær röksemdir sem þar komi fram. Kröfur sóknaraðila, eins og þær eru settar fram fyrir dómi, og þær máls­ástæður sem þær styðj­ast við hafi fyrst komið fram í aðlagaðri kröfulýsingu sem var send í sept­em­ber 2015, eftir lok kröfulýsingarfrests. Í upphaflegri kröfu­lýs­ingu sé hvergi vísað til skoskra gjaldþrotalaga eða vaxtakröfu sem leiddi af skipta­með­ferð Herit­able í Skot­landi. Í henni hafi sóknaraðili hvorki krafist skaðabóta né minnst á fjár­mögn­un­ar­kostnað FSCS eins og fyllsta ástæða hafi verið til. Báðar kröf­urnar bygg­ist á erlendum rétt­ar­reglum sem geti ekki talist hluti af upphaflegri kröfu­gerð. Rík ástæða hafi verið til að gera grein fyrir efni og tilvist réttarreglna sem máls­ástæður sókn­ar­aðila grund­völl­uð­ust á. Það leiði af reglu 2. mgr. 44. gr. laga um með­ferð einka­mála, nr. 91/1991. Með vísan til ofangreinds byggi varnaraðili á því að kröfur sókn­ar­aðila séu fallnar niður sökum vanlýsingar, sbr. 118. gr. laga nr. 21/1991.

Niðurstaða

                Dómurinn féllst á þá ósk varnaraðila að sakarefni málsins yrði skipt þannig að fyrst verði dæmt um það hvort krafa sóknaraðila komist að eða hvort hún teljist fallin niður vegna van­lýs­ingar og umfjöllun um efnisatriði krafnanna sem byggja á erlendri lög­gjöf látin bíða þar til leyst hefur verið úr því hvort kröfurnar komist að.

                Eins og fram er komið lýsti sóknaraðili kröfu við slit varnaraðila. Í upphaflegri kröfu­lýsingu hans, sem varnaraðili fékk 23. október 2009, krafðist sóknaraðili höfuð­stóls þeirrar fjár­hæðar sem hann hafði innt af hendi til að mæta skuldbindingum Herit­able-banka við þá sem áttu innstæður í þeim banka þegar sá var tekinn til slita í Bret­landi.

                Í kröfulýsingunni er gerð grein fyrir því að sóknaraðili hafi á grundvelli enskra laga annars vegar greitt sumum þeim sem áttu innstæður í Heritable-banka andvirði þeirra ásamt vöxtum og hins vegar greitt andvirði innstæðna annarra í sama banka til bank­ans ING Direct.          Af þessum sökum hafi hann eignast þann rétt sem þessir inn­stæðu­eig­endur áttu á hendur Heritable-banka. Hann hafi því lýst kröfu við slit þess banka. Hún hafi verið tekin á kröfuskrá og verið samþykkt.

                Í kröfulýsingunni kveðst sóknaraðili einnig bera ábyrgð á óvissum kröfum sem nokkrir þeirra, sem áttu innstæður í Heritable-banka, hafi ekki enn krafist að sókn­ar­aðili greiddi þeim.

                Landsbanki Íslands hf., fyrirrennari varnaraðila og móðurfélag Heritable-banka, hafi gefið út tvær ábyrgðaryfirlýsingar og hafi með þeim tekið á sig óaftur­kræfa og óskil­yrta ábyrgð á skuldbindingum dótturfélagsins. Kröfu sína við slit varn­ar­aðila byggi sóknaraðili á þeirri kröfu sem hann hafi eignast á hendur Heritable og á þessum tveimur ábyrgðaryfirlýsingum sem Landsbanki Íslands hf. hafi gefið út.

                Í kröfulýsingunni færir sóknaraðili enn frekari rök fyrir kröfum sínum. Þar kemur skýrt og ótvírætt fram að aðalkrafa hans grundvallast á því að höfuðstóll inn­stæðn­anna í Heritable, sem sóknaraðili hafði bætt innstæðueigendunum, beri dráttar­vexti sam­kvæmt 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu, frá 7. október 2008 til og með 22. apríl 2009.

                Einnig kemur skýrt og ótví­rætt fram að varakrafan byggist á því að inn­stæð­urnar beri 8% vanskilavexti samkvæmt enskum lögum.

                Til viðbótar þessum fjárkröfum krafðist sóknaraðili í upphaflegri kröfulýsingu ýmis­legs sem hefur ekki þýðingu hér. Að síðustu gerði sóknaraðili grein fyrir því að hann lýsti höfuðstól kröfunnar svo og vöxtum í aðal- og varakröfu til 22. apríl 2009 aðal­lega sem forgangskröfu sam­kvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991 en til vara sem almennri kröfu samkvæmt 113. gr. Vöxtum sem féllu á lýsta kröfu eftir 22. apríl 2009 svo og kostnaði sem félli til eftir sama dag lýsti hann sem eftirstæðri kröfu samkvæmt 114. gr. laganna.

                Um tveimur árum eftir lok frests til að lýsa kröfum við slit varnaraðila kvað Hæsti­réttur upp dóma í málum sem vörðuðu annars vegar innstæður í Heritable-banka, dóttur­félagi varnaraðila og hins vegar heildsöluinnlán í útibúi varnaraðila í London.

                Í báðum tilvikum hafnaði rétturinn því að höfuðstóll innstæðnanna og inn­lán­anna sem var lýst við slit varnaraðila bæri dráttarvexti á grundvelli íslenskra laga um vexti, nr. 38/2001, heldur bæru slík lán vexti samkvæmt enskum lögum. Rétturinn hafn­aði því jafnframt að uppfyllt væru skilyrði enskra laga fyrir því að greiða bæri van­skila­vexti af þeim höfuðstól sem kröfuhafarnir lýstu við slit varnaraðila.

                Í september 2015, þegar nær sex ár voru liðin frá því að frestur til að lýsa kröfum við slit varnaraðila rann út, lagði sóknaraðili fram breytta lýsingu á þeirri kröfu sem hann taldi sig eiga rétt á við slit hans.

                Sóknaraðili lækkaði höfuðstólinn um 98% enda hafði slitastjóri Heritable-banka greitt honum andvirði þess hundraðshluta úr búi þess banka. Hann lækkaði fjár­hæð þeirra vanskilavaxta sem hann krafðist úr 76.912.190,70 í 58.247.847,95 bresk pund. Hann féll frá þeim málsástæðum og lagarökum að greiða bæri íslenska dráttar­vexti í samræmi við lög um vexti og verðbætur nr. 38/2001 eða til vara 8% dóm­stóla­vexti samkvæmt lögum Eng­lands og Wales. Þess í stað byggði hann kröfu um van­skila­vexti á skoskum reglum sem gildi við slit á skoskum fyrirtækjum enda væri Herit­able skoskur banki og við slit hans giltu skoskar reglur, þar á meðal um van­skila­vexti af fjárkröfum við slit fyrir­tækja.

                Til vara krafðist sóknaraðili ekki vanskilavaxta á höfuðstól þeirra innstæðna sem hann hafði greitt heldur vaxta sem hann þurfti að greiða af láni sem hann tók hjá Eng­lands­banka til þess að geta greitt innstæðurnar og hafði greitt á tímabilinu frá 7. októ­ber 2008 til og með 22. apríl 2009. Þessa kröfu byggði hann á því að með ábyrgð­ar­yfir­lýs­ingu hefði varnaraðili (áður Landsbanki Íslands hf.) lofað að halda kröfu­höfum Herit­able-banka skaðlausum af viðskiptum sínum við þann banka.

                Samkvæmt 1. mgr. 117. gr. laga nr. 21/1991, um gjaldþrotaskipti o.fl., skal sá sem vill halda uppi kröfu á hendur þrotabúi lýsa henni fyrir skiptastjóra. Samkvæmt 2. mgr. skulu, í skriflegri lýsingu, kröfur tilteknar svo skýrt sem verða má, svo sem fjár­hæð kröfu og vaxta í krónum. Í kröfu­lýsingu skal enn fremur greina þær málsástæður sem kröfuhafi byggir rétt sinn á hendur þrotabúinu á, svo og önnur atvik sem þarf að greina sam­hengis vegna.

                Dómurinn getur ekki fallist á að skýra megi þetta ákvæði þannig að unnt sé að koma að, eftir lok kröfu­lýs­ingar­frests, málsástæðu sem ekki var vikið einu orði að í upp­haf­legri kröfulýsingu, það er að lög þriðja landsins, Skotlands, veiti sóknaraðila rétt sem Hæstiréttur hafi hafnað að íslensk eða ensk lög geti veitt honum.

                Jafnframt má benda á að þegar sókn­ar­aðili lýsti kröfu sinni í upp­hafi, 23. okt­ó­ber 2009, hafði slitameðferð Heritable-banka staðið í ríflega ár eða frá 7. októ­ber 2008. Þá hlýtur sóknar­aðili að hafa vitað að skosk lög giltu um ákveðna þætti hennar, eins og hann heldur nú fram að þau geri.

                Þar eð dómurinn telur þessa málsástæðu ekki komast að nú er krafa sóknar­aðila um vanskilavexti á samanlagðan höfuð­stól Heritable-innstæðnanna fallin niður fyrir vanlýsingu enda féll sóknaraðili frá þeim máls­ástæðum sem hann hafði áður fært fyrir þeim vöxtum.

                Varakrafan sem sóknaraðili lýsti í síðari kröfulýsingu sinni byggir ekki á því að skuld Heritable-banka við hann beri vanskilavexti samkvæmt lögum tiltekins lands. Þess í stað byggir hann ein­vörð­ungu á ábyrgðaryfirlýsingunni og því ákvæði hennar að varnaraðila beri að bæta þeim sem getur byggt rétt á því skjali allt það tjón sem hann verður fyrir vegna vanefnda Herit­able-banka.

                Með öðrum orðum krefst sóknaraðili í nýrri varakröfu ekki vanskilavaxta á höfuð­stól innstæðnanna sem hann greiddi, heldur þess að varnaraðili haldi honum skað­lausum af því að hafa þurft að taka lán til þess að greiða þær. Hún er því í reynd um skaðabætur en ekki vexti.

                Að mati dómsins verður ekki að liðnum kröfulýsingarfresti breytt svo verulega máls­grundvelli þeirrar fjárkröfu sem kröfuhafi telur sig eiga við slit fyrir­tækis. Um þessa málsástæðu á það sama við og þá sem byggir á skosku regl­unum. Hún er ný og mátti vera sóknaraðila kunn þegar hann ritaði upp­haf­lega kröfu­lýs­ingu sína.

                Fyrir því að hann komi að öðrum málsástæðum en hann færði fram í upp­haf­legri kröfulýsingu færir sóknaraðili þau rök að fjárkrafa hans sé í báðum tilvikum lægri í síðari lýsingunni en þeirri fyrri og til grundvallar kröfunni liggi í öllum til­vikum sú ábyrgð sem fyrirrennari varnar­aðila, Landsbanki Íslands hf., gaf út til trygg­ingar öllum skuldum Heritable-banka.

                Að mati dómsins er, þegar kröfu er lýst, ekki hægt að geyma uppi í erminni máls­ástæður sem þá lá fyrir að hægt væri að byggja á og draga þær fyrst fram þegar í ljós er komið að þær málsástæður sem sóknaraðili lagði upphaflega á borðið munu ekki megna að trompa málsástæður varnaraðila.

                Þess konar leikur er kröfulýsing ekki. Skiptir þá ekki máli þótt fjárhæðin sem spilað er um í síðari slögum sé lægri en sú sem upphaflega var lögð undir og spil sókn­ar­aðila (málsástæður hans) komi öll úr sömu hendinni (ábyrgðinni). Þegar kröfu er lýst við slit fyrirtækis þarf kröfu­hafi að sýna slita­stjórn eða skipta­stjóra á öll þau spil sem hann hefur þá á hendi.

                Eins og komið hefur fram samþykkti varnaraðili að sóknaraðili ætti rétt á, við slit þess síðarnefnda, fjárhæð sem samsvaraði þeim hluta höfuðstóls Heritable-inn­stæðn­anna sem ekki hefði enn fengist greiddur við slit þess banka, þó með því skilyrði að sóknaraðili fengi ekki frekari úthlutun við slit Heritable-banka.

                Engu að síður tilgreinir sóknaraðili ógreiddan hluta höfuðstólsins sem þrauta­vara­kröfu í þessu dóms­máli. Þar eð málsaðila greinir ekki á um rétt sóknaraðila til þess­arar fjárhæðar, að skil­yrð­inu uppfylltu, þarf hann ekki afstöðu dómsins til rétt­mætis hennar. Af þeim sökum er þrauta­vara­kröfu sóknar­aðila vísað frá dómi af sjálfs­dáðum.

                Dómurinn hefur því hafnað aðal- og varakröfu sóknaraðila en vísað þrauta­vara­kröfu hans frá dómi. Af þessum sökum og með vísan til 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991, sbr. 2. mgr. 178. gr. laga nr. 21/1991, um gjaldþrotaskipti o.fl., sbr. 4. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002, um fjármálafyrirtæki, ber sóknaraðila að greiða varnaraðila máls­kostnað sem þykir, að teknu tilliti til virðisaukaskatts, hæfilega ákveðinn 1.800.000 kr.

                Ingiríður Lúðvíksdóttir, settur héraðsdómari, kveður upp þennan úrskurð.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

                Aðal- og varakröfu sóknaraðila, Financial Services Compensation Scheme Ltd., við slit varnaraðila, LBI hf., er hafnað.

                Þrautavarakröfu sóknaraðila er vísað frá dómi.

                Sóknaraðili greiði varnaraðila 1.800.000. kr. í málskostnað.