Föstudaginn 11. júlí 2014.
Nr. 485/2014.	A (Sveinn Andri Sveinsson hrl.) gegn B (Stefán Karl Kristjánsson hdl.)

 

Kærumál. Lögræði

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms þar sem A var svipt lögræði í fjögur ár.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Benedikt Bogason og Þorgeir Örlygsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 9. júlí 2014 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 10. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 27. júní 2014, þar sem sóknaraðili var svipt sjálfræði og fjárræði í fjögur ár. Kæruheimild er í 1. mgr. 16. gr. lögræðislaga nr. 71/1997. Sóknaraðili krefst þess aðallega að hafnað verði kröfu varnaraðila um að sóknaraðili verði svipt lögræði, til vara að hafnað verði kröfu hennar um sviptingu fjárræðis, en að því frágengnu verði lögræðissviptingu markaður skemmri tími. Þá krefst sóknaraðili þess að ákvæði hins kærða úrskurðar um þóknun verjanda síns verði staðfest, svo og að þóknun hans vegna flutnings málsins fyrir Hæstarétti verði greidd úr ríkissjóði.

Varnaraðili krefst þess aðallega að sóknaraðili verði svipt lögræði í fimm ár, en til vara að hinn kærði úrskurður verði staðfestur. Þá krefst varnaraðili kærumálskostnaðar úr ríkissjóði.

Varnaraðili hefur ekki kært úrskurð héraðsdóms fyrir sitt leyti og kemur aðalkrafa hennar því ekki til frekari álita.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Samkvæmt 1. mgr. 17. gr. lögræðislaga greiðist þóknun skipaðs verjanda sóknaraðila og skipaðs talsmanns varnaraðila vegna flutnings málsins fyrir Hæstarétti úr ríkissjóði og ákveðst hún að meðtöldum virðisaukaskatti eins og í dómsorði greinir

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Þóknun skipaðs verjanda sóknaraðila, Sveins Andra Sveinssonar hæstaréttarlögmanns, og skipaðs talsmanns varnaraðila, Stefáns Karls Kristjánssonar héraðsdómslögmanns, 125.500 krónur til hvors um sig, greiðist úr ríkissjóði

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 27. júní 2014 .

Árið 2014, föstudaginn 27. júní, er á dómþingi Héraðsdóms Reykjavíkur, sem háð er í Dómhúsinu við Lækjartorg af Þórði Clausen Þórðarsyni, héraðsdómara í lögræðismálinu nr. 42/2014: Beiðni B um að A, kt. [...], með lögheimili að [...], [...], en með dvalarstað á [...], verði svipt lögræði til fimm ára, kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður:

        Með kröfu, sem dags er 23. júní 2014 og þingfest í dag, hefur Stefán Karl Stefánsson hdl., fyrir hönd B, kt. [...], til heimilis að [...], [...], gert kröfu um að A, kt. [...], með lögheimili að [...], [...], en með dvalarstað á [...], verði svipt lögræði, bæði sjálfræði og fjárræði, til fimm ára, sbr. a- og b-lið 4. gr. og 1.mgr. 5. gr. lögræðislaga nr. 71/1997.

Kröfu þessa byggir sóknaraðili, sem er móðir varnaraðila, á mati Ingólfs Sveins Ingólfssonar, sérfræðings í geðlækningum á deild 32C á Landspítala – háskólasjúkrahúsi, og fylgir vottorð hans, dags. 18. júní 2014, beiðni.

Aðild sóknaraðila byggir á a-lið 2. tl. 7. gr. lögræðislaga nr. 71/1997.

Í beiðni kemur fram að varnaraðili hafi síðast verið svipt sjálfræði þann 8. febrúar 2012, sbr. dóm í máli L-6/2012, en hún hafi öðlast sjálfræði aftur þann 8. febrúar 2014. Í framhaldi af því hafi varnaraðili haft val um það hvort hún tæki lyf sín í pilluformi eða með forðasprautum, en hún hafi valið að taka pillur. Ljóst sé af háttalagi hennar að undanförnu að hún taki ekki lyfin sín og nú sé svo komið að hún hafi misst tök á fjármálum sínum og stefni hratt í óefni. Þá hafi hún leitað sér athvarfs í [...] þar sem fyrir sé mikil neysla og ólifnaður.

        Varnaraðili sé með alvarlegan geðsjúkdóm og með miklar ranghugmyndir og hún hafi ítrekað verið vistuð á geðdeild vegna þeirra veikinda. Læknismeðferðir hafi borið árangur en vangeta hennar til að halda við lyfjatöku sinni leiði til þess að sjúkdómurinn taki sig ávallt upp að nýju. Varnaraðili sé algjörlega innsæislaus í sjúkdóm sinn og ranghugmyndir hennar séu alvarlegar. Sóknaraðili geti ekki borið ábyrgð á henni og sé með öllu ókleift að gæta hagsmuna varnaraðila nema til komi tímabundin svipting.

        Í læknisvottorði Ingólfs Sveins Ingólfssonar geðlæknis, kemur fram að varnaraðili sé 31 árs gömul, einhleyp og barnlaus. Hún hafi fengið greiningu um að hún væri með aðsóknargeðklofa árið 2009 og hafi einnig sögu um blandaða misnotkun fíkniefna um árabil. Varnaraðili hafi lagst inn á [...] þann 5. júní sl. og þá verið nauðungarvistuð til allt að 48 klst. vegna geðrofsástands og í framhaldi af því verið nauðungarvistuð til allt að 21 dags frá 6. júní sl. Lyfjameðferð hafi verið hafin frá fyrsta degi með sama geðrofslyfi og hún hafi notað síðustu misseri, en það sé olanzapine. Þegar vottorðið sé ritað sé varnaraðili inniliggjandi á móttökudeild [...] og bíði eftir endurhæfingu.

        Fyrsta innlögn varnaraðila á geðdeild hafi verið í [...] árið 2007 og  miðað við greiningu þaðan frá árinu 2008 hafi hún þjáðst af biopolar sjúkdómi með geðklofaeinkennum. Eftir flutning til Íslands eigi hún margar innlagnir á geðsviði á tímabilinu 2008 til dagsins í dag.

         Í niðurstöðum vottorðsins kemur fram að varnaraðili sé með sögu um geðrofseinkenni a.m.k. frá árinu 2007, hún hafi verið greind með geðklofa árið 2009 þar sem hún uppfylli öll greiningarskilmerki og hafi verið með blandaðan fíknivanda lengur. Af sjúkraskýrslu varnaraðila megi sjá hvernig sjúkdómur hennar hafi versnað og tök á lífinu, t.a.m. hafi hæfni til að stunda vinnu farið þverrandi ár frá ári. Á meðan sjálfræðissvipting varði 2009-2010 og 2012-2014 hafi verið hægt að tryggja það að forðasprautur með viðeigandi skammti geðrofslyfja væri gefinn. Þá hafi náðst betri árangur sem fljótt hafi fjarað undan þegar sjálfræðissvipting rann út. Það sé vel þekkt að í flestum tilfellum þoli geðklofasjúklingar betur neyslu ef samhliða sé tryggð meðferð með geðrofslyfjum.

        Í vottorði er gerð grein fyrir geðskoðun við mat þann 18. júní sl. Þá hafi varnaraðili verið snyrtilega til höfð og verið róleg meðan viðtal fór fram. Hún hafi fyrst og fremst gert grein fyrir því að hún væri ósátt við að taka lyf og hún teldi sig ekki veika. Síðan hafi aukin hugrenningatengsl farið að gera vart við sig og á skömmum tíma hafi varnaraðili verið komin úr rökræðum um geðrofslyf og virkni þeirra yfir í umræðu um eldsneyti. Erfitt hafi verið að fylgja þræði og varnaraðili greinilega með hugsanatruflanir og geðrofseinkenni. Hún svari spurningum um ofskynjanir neitandi og innsæi hennar í sjúkdóm sinn og neyslu og ástand almennt sé skert. Samkvæmt upplýsingum úr sjúkraskrá hafi varnaraðili viðurkennt að hafa gert sjálfsvígstilraun og skaðað sig með því að skera sig fyrir mörgum árum, þá 15 ára gömul. Hún hafi svarað spurningum um sjálfsvígshugsanir neitandi í legu og sé ekki metin í bráðri sjálfsvígshættu. Þó beri að geta þess að tíðni sjálfsvíga hjá sjúklingum með geðklofa sé í grunninn töluvert aukin miðað við heilbrigða einstaklinga og vímugjafaneysla auki enn á þá hættu.

        Læknirinn kveðst mæla með og styðja að varnaraðili verði sjálfræðissviptur til fimm ára og staðan endurmetin að þeim tíma liðnum þar sem það virðist ljóst af þróun veikinda varnaraðila síðastliðna mánuði að lífi hennar og heilsu sé alvarlega ógnað haldi hún áfram á sömu braut. Þá sé reynslan úr fyrri innlögnum og núverandi að varnaraðili svari meðferð með geðrofslyfjum en innsæi hennar í þarfir sínar breytist ekki.      

         Varnaraðili kom fyrir dóm og gerði grein fyrir afstöðu sinni til framkominnar kröfu og kvaðst mótmæla henni, kveðst ekki vera veik og því ekki þurfa á lyfjum að halda og telja þau skaðleg fyrir sig.

        Ingólfur Sveinn Ingólfsson, sérfræðingur í geðlækningum, gaf símaskýrslu fyrir dómi og staðfesti vottorð sitt. Ingólfur kvaðst hafa annast varnaraðila í um það bil 20 daga í núverandi innlögn, hún hafi verið færð á aðra deild og staðið hafi til að hún myndi þá hefja endurhæfingu en veikindi hennar hafi versnað mjög hratt, hún væri nú í geðrofsástandi, með miklum ranghugmyndum af svipuð toga og varnaraðili ætti sögu um og hún hefði ekkert innsæi í veikindi sín og teldi sig ekki veika og væri andsnúinn lyfjatöku og hún væri engan veginn fær um að ráða högum sínum. Aðspurður kvaðst hann ekkert geta fullyrt um hæfi varnaraðila til að stjórna fjármálum sínum en með hliðsjón af ástandi hennar og því að hún hafi haft átt við viðvarandi fíkniefnavandamál að stríða teldi hann hana ekki færa um það eins og ástand hennar væri.

         Hann haldi með hliðsjón af þeirri reynslu sem hefði verið af fyrri sjálfræðissviptingu að rétt væri að svipta varnaraðila lögræði í 5 ár, síðast þegar varnaraðili var sviptur í tvö ár, þá hafi hún farið í sama farið á mjög skömmum tíma og framundan væri að hún væri í áframhaldandi meðferð með forðasprautum í innlögn og hún færi síðan í endurhæfingu sem tæki mánuði en ekki væri hægt að segja til um að hve langan tíma það tæki, en það væri grundallaratriði að hægt væri að tryggja að hún nyti viðeigandi lyfjameðferðar. Hann kvaðst ekki geta sagt til um hve lengi, en hugsanlega ævilangt þar sem veikindi varnaraðila væru alvarleg og mjög alvarlegt tilfelli af geðklofa. Viðvarandi fíkniefnavandi gerði stöðu hennar einnig verri. Reynslan sýni að svipting sjálfræðis í tvö ár hafi dugað skammt og því væri  ljóst að lengri tími væri nauðsynlegur.

        Talsmaður sóknaraðila reifaði og ítrekaði kröfur sínar og vísaði til þess að nauðsynlegt væri að varnaraðila væri skipaður lögráðamaður til að annast hennar mál. Þá gerði hann grein fyrir því að varnaraðili ætti fé inn á þremur tilgreindum bankareikningum í Landsbanka og Arionbanka og tryggja yrði að hún gæti ekki eytt þessu fé þar sem hún gæti ekki stjórnað fjármálum sínum og ekki síst með hliðsjón af viðvarandi fíkniefnavanda. Verjandi reifaði málið og taldi eðlilegt ef dómur féllist á framkomna beiðni að lögræðissviptingu yrði  markaður skemmri tíma.

          Með vísan til vottorðs og vættis Ingólfs Sveins Ingólfssonar, sérfræðings í geðlækningum, sem sinnt hefur varnaraðila í innlögn á geðsviði Landspítala – háskólasjúkrahúsi og þekkir langa sjúkdómssögu hennar er það mat dómara að nægilega sé í ljós leitt að varnaraðili sé, vegna alvarlegs geðsjúkdóms, ófær um að ráða sjálf persónulegum högum sínum  og fjármunum og brýna nauðsyn beri til að hún fái áframhaldandi meðferð á geðrofslyfjum og endurhæfingu. Án þess stefni hún, að mati læknisins, lífi sínu og heilsu í voða og spilli möguleikum á bata. Varnaraðili hefur lýst sig andsnúna lyfjatöku og reynslan sýnir að þegar hún hættir að taka þau lyf sem mælt er fyrir um af læknum að hún taki, hrakar heilsu hennar mjög fljótt. Reynslan hefur sýnt að á fyrri sjálfræðissviptingartímabilum hefur varnaraðili náð tímabundum bata, en hann hefur gengið mjög hratt til baka. Dómari telur samt sem áður rétt með hliðsjón af meðalhófsreglum að marka sviptingu skemmri tíma en krafist er og að þeim tíma loknum gefist færi á að endurmeta stöðuna með hliðsjón af árangri meðferðar. Samkvæmt því sem rakið hefur verið ber, með vísan til a- og b-liðar 4. gr., sbr. og 1.mgr. 5. gr. lögræðislaga nr. 71/1997, að ákveða að svipta varnaraðila lögfræði tímabundið í fjögur ár frá og með deginum í dag að telja.

        Samkvæmt 1. mgr. 17. gr. lögræðislaga nr. 71/1997 ber að greiða úr ríkissjóði allan kostnað málsins, þar með talda þóknun til skipaðs verjanda varnaraðila, Sveins Andra Sveinssonar hrl., og skipaðs talsmanns sóknaraðila, Stefáns Karls Kristjánssonar hdl., eins og kveðið er á um í úrskurðarorði.

Þórður Clausen Þórðarson héraðsdómari kveður upp þennan úrskurð.

Úrskurðarorð:

Varnaraðili, A, kt. [...], með lögheimili að [...], [...], er svipt lögræði, bæði sjálfræði og fjárræði, tímabundið til fjögurra ára frá og með deginum í dag að telja.

Kostnaður af málinu, þar með talin þóknun skipaðs verjanda varnaraðila, Sveins Andra Sveinssonar hrl., og skipaðs talsmanns sóknaraðila, Stefáns Karls Kristjánssonar hdl., 141.850 kr. til hvors þeirra, greiðist úr ríkissjóði.