Fimmtudagurinn 14. október 2010.
Nr. 594/2010.	Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu (Jón H.B. Snorrason saksóknari) gegn X (Erlendur Þór Gunnarsson hdl.)

Kærumál. Gæsluvarðhald. A. liður 1. mgr. 95 gr. laga nr. 88/2008. Sératkvæði.

Úrskurður héraðsdóms um að X skyldi gert að sæta gæsluvarðhaldi, á grundvelli a. liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála, var staðfestur.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ólafur Börkur Þorvaldsson, Jón Steinar Gunnlaugsson og Viðar Már Matthíasson.

Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 13. október 2010, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum sama dag. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 13. október 2010, þar sem varnaraðila var gert að sæta gæsluvarðhaldi allt til föstudagsins 22. október 2010 klukkan 16. Kæruheimild er í l. lið 1. mgr. 192. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Varnaraðili krefst þess aðallega að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi en til vara að gæsluvarðhaldinu verði markaður skemmri tími.

Sóknaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Dómsorð:

      Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sératkvæði

Jóns Steinars Gunnlaugssonar

Varnaraðili hefur sætt gæsluvarðhaldi í einangrun á grundvelli a. liðar 1. mgr. 95. gr., sbr. 2. mgr. 98. gr. og b. lið 1. mgr. 99. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála frá 15. september 2010 í þágu rannsóknar þeirrar sem greinir í úrskurði héraðsdóms. Á undan hinum kærða úrskurði hafa gengið þrír úrskurðir í Héraðsdómi Reykjavíkur um þetta og þeir verið staðfestir af Hæstarétti 17. september 2010 í máli nr. 540/2010, 28. september 2010 í máli nr. 556/2010 og 12. október 2010 í máli 585/2010. Í forsendum úrskurðanna hefur meðal annars verið vísað til þess að annar maður, sem grunaður er um aðild að málinu, sé væntanlegur til Íslands frá Venesúela en maður þessi hafi verið handtekinn þar ytra 27. september 2010 og sé í gæslu yfirvalda þar. Muni hann verða fluttur til landsins í fylgd lögreglu. Vísað hefur verið til þess að nauðsynlegt væri að halda varnaraðila föngnum þar til ráðrúm hefði gefist til að yfirheyra þennan mann og hafa kröfur um tímalengd gæsluvarðhalds virst miða við væntanlegan komutíma hans. Maðurinn er ekki kominn til landsins og er enn af hálfu sóknaraðila vísað til nauðsynjar þess að halda varnaraðila föngnum af þessari ástæðu. Verður ekki talið að tafir á flutningi þessa manns milli landa geti réttlætt framlengingu á gæsluvarðhaldi varnaraðila.

Í Héraðsdómi Reykjavíkur 8. október 2010 var varnaraðili úrskurðaður til að sæta gæsluvarðhaldi í einangrun til 13. október 2010. Sóknaraðili hafði þá krafist gæsluvarðhalds til 22. október 2010 eins og nú, en einangrunar til 13. október 2010. Héraðsdómur féllst þá ekki á gæsluvarðhaldskröfuna nema til 13. október 2010. Var þessi úrskurður staðfestur í Hæstarétti 12. október 2010 í máli nr. 585/2010.

Með hliðsjón af því sem að framan greinir og með vísan til gagna málsins tel ég að ekki séu efni til að fallast á með sóknaraðila að rannsóknarnauðsynjar krefjist þess að varnaraðili sæti frekari framlengingu á gæsluvarðhaldsvist sinni. Tel ég því að fella beri hinn kærða úrskurð úr gildi.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 13. október 2010.

Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu hefur krafist þess að Héraðsdómur Reykjavíkur úrskurði að X, kt. [...], verði gert að sæta áfram gæsluvarðhaldi, allt til föstudagsins 22. október n.k. kl. 16:00.

Í greinargerð lögreglu kemur fram að lögreglan á höfuðborgarsvæðinu rannsaki nú ætluð stórfelld brot gegn 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. 1. mgr. 40. gr. laga nr. 50/1988 um virðisaukaskatt og gegn peningaþvættisákvæði almennra hegningarlaga sbr. 264 gr.  almennra hegningarlaga nr. 19/1940.

Sakborningur, X, hafi sætt gæsluvarðahaldi vegna málsins frá því 15. september s.l. nú síðast með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur þann 8. október þ.m. er hann var úrskurðaður í gæsluvarðhald á grundvelli rannsóknarhagsmuna allt til dagsins í dag kl. 16:00 en úrskurðurinn var staðfestur með dómi Hæstaréttar nr.  585/2010.

Upphaf þessa máls séu tilkynningar frá Íslandsbanka og frá Arion banka um peningafærslur sem hafi þótt grunsamlegar og ekki samræmast upplýsingum og/eða viðskiptum hjá reikningshöfum í bönkunum.

Við könnun lögreglu hafi komið í ljós að um hafi verið að ræða greiðslur inn og út af reikningum tveggja fyrirtækja A, kt. [...], og B, kt. [...]. Hafi reikningsyfirlit sýnt háar fjárgreiðslur frá tollstjóra inn á reikninga þessar tveggja fyrirtækja. Fjárhæðirnar hafi síðan smám saman verið teknar út af reikningunum fyrirtækjanna, að mestu í reiðufé. Innlagnir og úttektir sem til rannsóknar séu áttu sér stað frá október 2009 til júní 2010.

Með upplýsingaöflun lögreglu m.a. hjá skattrannsóknarstjóra hafi verið upplýst að hinar háu greiðslur inn á reikningana hafi verið endurgreiðslur á innskatti vegna endurbóta á húsnæði en slíkar endurgreiðslur séu gerðar á grundvelli sérstakrar skráningar á virðisaukaskattsskrá skv. reglugerð nr. 577/1989. Við nánari eftirgrennslan um grundvöll þessara endurgreiðslna hafi komið í ljós að húsnæði það sem félögin tvö hafi fengið endurgreiddan innskatt vegna hafði aldrei verið í eigu félaganna eða þeirra einstaklinga sem að þeim stóðu eða voru í forsvari fyrir þau. Endurgreiðslurnar byggðu því á röngum og/eða tilhæfulausum grundvelli og bendir því allt til að greiðslurnar hafi verið fengnar með sviksamlegum hætti úr ríkissjóði. Endurgreiðslur á innskatti til A, voru samtals kr. 174.330.155, sem lagðar höfðu verið inn á reikning félagsins í Arionbanka. Endurgreiðslur til B, voru samtals kr. 103.000.000., sem lagðar voru inn á reikning félagsins í Íslandsbanka.

Sakborningur, X, sé sá starfsmaður skattstjóra (nú ríkisskattstjóra) sem afgreiddi erindi fyrrnefndra tveggja félaga um sérstaka skráningu og endurgreiðslu. Að mati lögreglu sé afgreiðsla þessara erinda afar grunsamleg.

Samkvæmt reglugerð  nr. 577/1989 sé skylt að leggja fram ýmis gögn áður en unnt sé að afgreiða erindi um sérstaka skráningu. Hjá skattstjóra sé haldið utan um gögn er berast vegna sérstakrar skráningar og þau sett í möppur vegna sérhvers virðisaukaskattgreiðanda sem sækir um og fær sérstaka skráningu auk þess sem þau eru skönnuð inni í málakerfið, GoPro.  Í tilviki B og A finnast hins vegar ekki tilskilin gögn frá félögunum hvorki í málamöppum sem þó hafa verið útbúnar og eru til staðar né í málakerfinu, en þau hefði átt að skanna þar inn. Einu gögnin sem finnast eru bréf, í tölvukerfi, sem sakborningur sjálfur hefur ritað í tengslum við sérstaka skráningu félaganna tveggja. Sakborningur segist hafa móttekið tilskilin gögn en hefur ekki getað skýrt af hverju þau finnast ekki nú né af hverju þau voru ekki skönnuð inn í málakerfi skattstjóra á sínum tíma eins og venja er.

Að beiðni lögreglu fór fram könnun á vegum skattrannsóknarstjóra ríkisins þar sem farið hafi verið sérstaklega yfir afgreiðslu sakbornings á umsóknum A og B um sérstaka skráningu. Í greinargerð frá skattrannsóknarstjóra komi m.a. fram að við skoðun á afgreiðslu sakbornings á umsóknum um sérstaka skráningu kom í ljós að önnur mál sem hann sá um uppfylltu skilyrði og gögn vegna þeirra fundust á viðeigandi stöðum. Skjöl sem hafi komið inn vegna umsókna voru almennt skönnuð inn í málakerfi, GoPro, en slíkt var ekki gert í tilviki B og A.  Í greinargerðinni kemur einnig fram að samkvæmt upplýsingum starfsmanns skattstjórans lokaði samstarfsmaður sakbornings númerum A og B vegna sérstakrar skráningar samkvæmt munnlegri beiðni frá sakborningi. Á þessu stigi málsins hafa ekki fundist gögn þar sem handhafar númeranna óska eftir að þeim yrði lokað. Vísast að öðru leyti í greinargerð skattrannsóknarstjóra sem liggur fyrir meðal gagna málsins.

Auk þess sem að framan sé rakið bendir fleira til þess að umsóknir félaganna tveggja hafi ekki verið afgreiddar með eðlilegum hætti.  Um mjög háar fjárhæðir hafi verið að ræða sem sakborningur virðist hafa afgreitt án þess að fram færi nokkurs konar könnun á lögmæti þeirra gagna sem sakborningur heldur fram að hann hafi móttekið, þrátt fyrir að hann hafi áttað sig á því að gögn um eignarhald fasteigna stangaðist á við opinbera skráningu sem hann hafði aðgang að og skoðaði. Samkvæmt framburði yfirmanns virðisaukaskattskrifstofu, C  hafi umsóknirnar verið afgreiddar óvenjulega fljótt. Í báðum tilvikum hafi verið veitt svokölluð afturvirk skráning sem í raun heimilar að endurgreiddur sé innskattur aftur í tímann. Í framburði C hafi komið fram að hún hefði aldrei sjálf afgreitt slíkar skýrslur sem skráðar hafi verið aftur í tímann. Í tilviki A gekk það raunar svo langt að heimiluð skráning var frá 12. febrúar 2009 en félagið hafi ekki verið stofnað fyrr en í desember það ár. Sakborningur segi að þar hafi verið um mistök að ræða af hans hálfu.

Sakborningur hafi við yfirheyrslur hjá lögreglu alfarið neitað sök. Sagðist hann hafa afgreitt þessi erindi með venjubundnum hætti. Hann hefði fengið þau gögn sem krafist sé í hendur og samþykkt endurgreiðslur á grundvelli þeirra. Aðspurður um hvort hann hefði ekki gert einhvers konar könnun á lögmæti þeirra gagna sem honum bárust neitaði hann því.

Lögregla hafi undir höndum upplýsingar um bankareikning sakbornings á Spáni og meðal gagna málsins liggur fyrir tölvupóstur frá því  í október 2009 þar sem hann spyrst fyrir um reikninginn þar sem hann vilji flytja peninga frá Íslandi inn á reikninginn. Við yfirheyrslur hefur sakborningur tjáð lögreglu að hann hafi í janúar 2009 fundið plastpoka við hlið bifreiðar sinnar þar sem hún stóð utan við vinnustað hans. Í plastpokanum hafi verið um 7,5 milljónir króna í reiðufé sem hann hafi tekið með sér og geymt heima í einhvern tíma. Hann hafi í framhaldi komist í samband við aðila á vefsíðunni barnaland.is, sem var að selja gjaldeyri. Hafi hann afhent þessum aðila samtals um 6 milljónir króna sem aðilinn millifærði á reikning sakbornings á Spáni. Sakborningur segi að á þessum reikningi séu  nú um 30.000 evrur (um 4,6 milljónir íslenskra króna).

Rannsókn málsins sé margþætt og umfangsmikil. En þegar hafi 7 einstaklingar sætt gæsluvarðhaldi vegna málsins. Framburðir þessara aðila og önnur gögn málsins benda til að maður að nafni Y einn eða ásamt öðrum skipulagt brotin, skipt verkum á milli aðilanna, gefið þeim fyrirmæli og móttekið fjármuni frá umræddum einstaklingum. Jafnframt hafi komið fram að Y hafi tjáð einhverjum sakborninga að hann þekkti mann hjá skattinum sem myndi sjá til þess að þessi mál gengju greiðlega.

Samkvæmt upplýsingum lögreglu hafi sakborningur sterk tengsl við a.m.k. einn aðila sem tengdur sé Y talinn sé eiga aðild að málinu. Þessi aðili sé Z, frændi og góður vinur sakbornings. Z hafi verið handtekinn síðastliðinn sunnudag eftir að lögreglu höfðu borist upplýsingar, sem hún mat áreiðanlegar, um að hann ætti aðild að málinu og eftir að annar sakborningur í málinu bar kennsl á Z í myndbendingu sem þann aðila sem hann hefði afhent hluta þess fjár sem tekið var út af reikningum A og B Með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur þann 11. október s.l. hafi Z verið úrskurðaður í gæsluvarðhald vegna málsins.

Lögreglu hafi einnig borist í hendur upplýsingar um að sakborningur hafi fengið í sinn hlut umtalsverðar fjárhæðir vegna brotsins eða allt að 80 milljónir. Lögreglan meti þessar upplýsingar áreiðanlegar og sé nú unnið eftir þeim, sjá nánar upplýsingaskýrslu meðal gagna málsins.

Með vísan til framangreinds og til gagna málsins telji lögregla sig hafa rökstuddan grun um að sakborningur hafi tekið þátt í eða gert öðrum kleif þau umfangsmiklu brot gegn skattalögum sem hér um ræðir. Með háttsemi sinn kunni hann einnig að hafa brotið gegn ákvæðum XIV. kafla almennra hegningarlaga er varði brot í opinberu starfi.

Til rannsóknar sé umfangsmikil svikastarfsemi þar sem yfir 277 milljónir króna hafi verið blekktar úr ríkissjóði en fjölmargir einstaklingar tengist þeim fyrirtækjum sem notuð hafi verið til svikanna og þeim aðilum sem grunaðir séu í málinu. Lögregla telji að nú sitji í gæsluvarðhaldi tveir af aðalmönnum í þessum brotum en þriðji maðurinn, Y, sé væntanlegur til landsins á næstu dögum. Y hafi verið handtekinn í [...] þann 27. september s.l. Hafa yfirvöld í [...] þegar tekið ákvörðun um að vísa Y af landi brott og geta mögulega framfylgt þeirri ákvörðun á morgun, sjá meðfylgjandi tölvupóstsamskipti milli ræðismanns Íslands í [...] og dómsmálaráðuneytisins. Mun Y þá verða fluttur til Íslands í fylgd lögreglu. Y sé í haldi ytra en er ekki í einangrun og hefur samkvæmt upplýsingum lögreglu síma til eigin afnota. Að mati lögreglu sé mikilvægt að tryggja að Y verði yfirheyrður áður en hann á þess kost að komast í samband við þá aðila sem nú sitja í gæsluvarðhaldi eða þeir við hann. Meginhluti þeirra peninga sem sviknir hafi verið úr ríkissjóði sé enn ófundinn en eins og fyrr hafi verið greint frá sé talið að sakborningur hafi fengið í sínar hendur háar fjárhæðir. Telji lögregla mikilvægt að hún fái svigrúm til að rekja slóð peninganna en þeir séu eðli málsins samkvæmt afar mikilvægt gagn í málinu. Nú liggi einnig fyrir að yfirheyra sakborninga og vitni með tilliti til þeirra nýju upplýsinga sem borist hafa í málið og fara yfir gögn sem fundust við húsleit og skoðun á bankareikningum Z m.a. peningafærslur frá sakborningi til Z sem lögregla telji að sakborningur hafi ekki gefið trúverðugar skýringar á.

Megi ætla að ef sakborningur verði látinn laus muni hann eiga þess kost að torvelda rannsókn málsins, svo sem með því hafa samband við samverkamenn eða með því að koma undan gögnum og/eða fjármunum. Lögregla telji það brýnt fyrir framgang málsins að fallist verði á kröfu um gæsluvarðhald á grundvelli rannsóknarhagsmuna svo unnt sé að ljúka nauðsynlegri rannsókn án þess að sakborningur geti spillt rannsókninni.

Í málinu liggi fyrir mat Hæstaréttar Íslands um að lagaskilyrðum a. liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 séu fullnægt í máli þessu og ekkert nýtt fram komið í málinu sem breytt getur því mati.

Meint sakarefni séu stórfelld skattalagabrot og peningaþvætti en brotin séu talin geta varðað við almenn hegningarlög nr. 19/1940 og lög um virðisaukaskatt nr. 50/1988. Þar sem brotin hafi verið framin í opinberu starfi getur refsiþyngingarákvæði 138. gr. almennra hegningarlaga átt við og geta brotin því varðað allt að 9 ára fangelsisrefsingu. Um heimild til gæsluvarðhalds sé vísað til a-liðar 1. mgr. 95. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008.

Til rannsóknar eru stórfelld skattalagabrot og brot gegn peninga­þvættisákvæði almennra hegningarlaga, og er rökstuddur grunur um háttsemi kærða sem getur varðað allt að 6 ára fangelsi. 

Eins og að framan er rakið kveður lögreglan Y, sem talinn er skipuleggjandi umræddrar brotastarfsemi, verða á næstu dögum vísað frá [...] og þá fluttan í lögreglufylgd til landsins. Þá hefur lögregla upplýst að Y sæti hvorki einangrun né símabanni í fangelsi þar ytra. Þá liggur fyrir að lögreglu hafa borist upplýsingar, sem hún metur trúverðugar, um að kærði hafi fengið greidda háa þóknun vegna aðkomu hans að málinu. Ekki hefur enn tekist að hafa upp á þeim fjármunum.

Að öllu framanrituðu virtu er fallist á með lögreglu að brýnir hagsmunir séu fyrir því að kærða verði gert að sæta áfram gæsluvarðhaldi, a.m.k. þar til nefndur Y hefur verið yfirheyrður. Það er því fallist á það að kærði geti torveldað rannsókn málsins gangi hann laus.

Með vísan til framangreinds, hjálagðra gagna og a- liðar 1. mgr. 95. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008, er krafa lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu  tekin til greina eins og nánar greinir í úrskurðarorði.

Arngrímur Ísberg héraðsdómari kvað upp úrskurðinn.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Kærði, X, kt. [...], skal sæta gæslu­varð­haldi, allt til föstudagsins 22. október n.k. kl. 16:00.