Miðvikudaginn 10. mars 2010.
Nr. 123/2010.	Gunnar Örn Jónsson og Óskar Hrafn Þorvaldsson (Viðar Lúðvíksson hrl.) gegn Björgólfi Thor Björgólfssyni (Karl Axelsson hrl.)

Kærumál. Vitni.

G og Ó kærðu úrskurð héraðsdóms þar sem hafnað var kröfu þeirra um að leiða vitni fyrir dóm til að gefa skýrslu einslega fyrir dómara og votti í máli B á hendur þeim og án þess að nafn vitnisins yrði tilgreint í dómi eða gefið upp öðrum en dómara og votti. Talið var að krafa G og Ó ætti sér ekki stoð í lögum. Ekki var talið að lögjöfnun frá 8. mgr. 122. gr. laga nr. 88/2008 yrði beitt. Þótt ráðgert væri í því lagaákvæði að gætt væri í undantekningartilvikum nafnleyndar um vitni, sem komi fyrir dóm, sé til þess að líta að sú heimild sé því háð að dómari fallist á með málsaðila eða vitninu að lífi, heilbrigði eða frelsi þess eða náins vandamanns þess yrði stefnt í hættu ef það yrði gert uppskátt hvert vitnið væri. Því hafi ekki verið borið við í málinu að atvik væru með þeim hætti. Þá fæli krafan í sér útilokun annarra en G og Ó sjálfra til að spyrja vitnið um nokkuð sem máli geti skipt. Ef fallist væri á hana væri aðilum málsins verulega mismunað og þannig brotið gegn rétti B til réttlátrar málsmeðferðar fyrir dómi, sbr. 1. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu. Var hinn kærði úrskurður staðfestur.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Hjördís Hákonardóttir og Ólafur Börkur Þorvaldsson.

Sóknaraðilar skutu málinu til Hæstaréttar með kæru 22. febrúar 2010, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 2. mars sama ár. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 9. febrúar 2010, þar sem hafnað var kröfu sóknaraðila um að fá að leiða vitni fyrir dóm til að gefa skýrslu einslega fyrir dómara og votti í máli varnaraðila á hendur þeim og án þess að nafn vitnisins yrði tilgreint í dómi eða gefið upp öðrum en dómara og votti. Kæruheimild er í b. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðilar krefjast þess að framangreind krafa þeirra verði tekin til greina og þeim dæmdur kærumálskostnaður.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili höfðaði mál þetta 4. september 2009 til ómerkingar nánar tilgreindra ummæla, sem sóknaraðilar viðhöfðu hvor fyrir sitt leyti á vefmiðlinum visir.is, sjónvarpstöðinni Stöð 2 og útvarpsstöðinni Bylgjunni 27. og 28. júlí sama ár, auk þess sem varnaraðili krafðist þess að sóknaraðilar yrðu dæmdir til refsingar og greiðslu tiltekinnar fjárhæðar í miskabætur og til að standa straum af kostnaði af birtingu dóms í málinu. Sóknaraðilar bera því við að þessi ummæli þeirra séu sannleikanum samkvæm og hafi verið studd við frásögn heimildarmanns, en sem fréttamenn megi þeir hvorki nafngreina hann né vilji þeir gera það. Þeir krefjast þess á hinn bóginn að fá að leiða þennan heimildarmann fyrir dóm til skýrslugjafar með þeim hætti, sem að framan greinir, en þá kröfu telja sóknaraðilar eiga sér stoð í lögjöfnun frá 8. mgr. 122. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Þótt ráðgert sé í því lagaákvæði að gætt verði í undantekningartilvikum nafnleyndar um vitni, sem kemur fyrir dóm, er til þess að líta að sú heimild er því háð að dómari fallist á með málsaðila eða vitninu að lífi, heilbrigði eða frelsi þess eða náins vandamanns þess yrði stefnt í hættu ef það yrði gert uppskátt hvert vitnið sé. Því hefur ekki verið borið við í málinu að atvik séu hér með þeim hætti og verður fyrrgreindri réttarheimild þegar af þeirri ástæðu ekki beitt til stuðnings kröfu sóknaraðila. Með þessum athugasemdum verður hinn kærði úrskurður staðfestur með vísan til forsendna hans.

Rétt er að aðilarnir beri hver sinn kostnað af kærumáli þessu.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Kærumálskostnaður fellur niður.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 9. febrúar 2010.

Mál þetta, sem tekið var til úrskurðar  28. janúar sl., er  höfðað af Björgólfi T. Björgólfssyni, til heimilis í Bretlandi, með stefnum birtum 4. september 2009, á hendur Gunnari Erni Jónssyni, Rjúpufelli 5, Reykjavík og Óskari Hrafni Þorvaldssyni, Austurströnd 2, Seltjarnarnesi, til refsingar vegna meiðyrða, til ómerkingar ummæla, til greiðslu miskabóta og til greiðslu kostnaðar vegna birtingar á dómi og til greiðslu málskostnaðar.

Stefndu hafa krafist sýknu af kröfum stefnanda.

Við fyrirtöku málsins 12. janúar sl., lagði lögmaður stefndu fram eftirfarandi bókun:

1. Af hálfu stefndu er þess krafist að þeir fái að leiða fyrir dóminn til skýrslugjafar vitni sem gefa muni skýrslu (a) einslega fyrir dómara í málinu og votti og (b) án þess að nafn vitnisins verði tilgreint í dómi eða gefið upp öðrum en dómara í málinu og votti.

2. Af hálfu stefnda er skorað á stefnanda að gefa skýrslu fyrir dómi og upplýsa um fjármunaflutninga sína haustið 2008 og önnur atriði er málinu tengjast.

Lögmaður stefnanda mótmælti kröfu stefndu samkvæmt 1. lið bókunar, en kvað stefnanda ekki hafa tekið ákvörðun um hvort hann yrði við áskorun stefnanda um að gefa skýrslu fyrir dómi.

Var krafist úrskurðar dómara um framkomna kröfu samkvæmt fyrri lið bókunar stefnda. Var lögmönnum gefinn kostur á að reifa sjónarmið sín og lagarök varðandi kröfu þessa í þinghaldi 28. janúar sl. og krafan að því búnu tekin til úrskurðar.

II

Lögmaður stefndu kveður að þau ummæli sem krafist er ómerkingar á, hafi stefndu byggt á upplýsingum frá heimildarmanni. Stefndu eigi afar brýna hagsmuni af því að heimildarmaður þessi gefi skýrslu um málsatvik fyrir dóminum, en hann hafi tjáð stefndu að hann muni ekki gefa skýrslu fyrir dóminum, nema slík skýrslugjöf fari fram einslega fyrir dómara og þá án þess að nafn vitnisins verði tilgreint í dómi eða gefið upp öðrum en dómara og votti. Telji heimildarmaðurinn að fjárhagslegum hagsmunum hans, félagslegum sem og hagsmunum sem tengist atvinnufrelsi verði stefnt í hættu ef hann gefi skýrslu í heyranda hljóði fyrir dóminum. Kveða stefndu kröfu þessa eiga sér stoð í ákvæðum laga nr. 88/2008, um meðferð sakamála, sem beitt verði um málsefnið með lögjöfnun, einkum í ljósi þess að málið sé m.a. höfðað til refsingar á hendur stefndu. Vísi stefndu í þessu sambandi einkum til 107. og 8. mgr. 122. gr. laga nr. 88/2008, sem og undirstöðuraka XVIII. kafla laganna.

Telji stefndu sig ekki geta haldið uppi fullnægjandi vörnum í málinu verði krafa þeirra ekki tekin til greina og að með því væri vegið að brýnum hagsmunum þeirra, sem verndaðir eru með ákvæðum 70. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. stjórnskipunarlög nr. 33/1944 með síðari breytingum og 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr.62/1994 um mannréttindasáttmála Evrópu.

Stefnandi kveður að framkomin krafa stefndu eigi sér enga stoð í lögum, en hún brjóti hins vegar gegn mörgum ákvæðum íslenskra laga, sem og gegn ákvæðum mannréttindasáttmála Evrópu um réttláta málsmeðferð.

Þá bendir stefnandi á að ef stefndu telji sér ekki unnt að færa sönnur á ummæli þau sem krafist sé ómerkingar á, án þess að umrætt vitni gefi einslega skýrslu fyrir dómara, verði stefndu að bera á því ábyrgð.

III

Stefndu hafa krafist þess að fá að leiða fyrir dóminn til skýrslugjafar vitni sem muni gefa skýrslu einslega fyrir dóminum án þess að nafn vitnisins verði tilgreint í dómi, eða gefið upp öðrum en dómara og votti.

Fallist er á með lögmanni stefnanda að ekki verði séð að krafa þessi eigi sér nokkra stoð í lögum, en tilvitnuðum ákvæðum sakamálalaga nr. 88/2008 verður ekki beitt með lögjöfnun í málinu.

Krafan felur í raun í sér útilokun annarra en stefndu sjálfra til að spyrja vitni nokkurs sem máli getur skipt, enda er vitneskja aðila um nafn vitnis og tengsl þess við sakarefnið nauðsynleg forsenda þess að unnt sé að fá fram og staðreyna upplýsingar sem máli geta skipt fyrir málstað aðilans.

Ef fallist yrði á kröfuna væri aðilum máls þessa verulega mismunað og þannig brotið gegn rétti stefnanda til réttlátrar málsmeðferðar fyrir dómi, sbr. 1. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu. Kröfunni er samkvæmt framangreindu hafnað.

Ingveldur Einarsdóttir héraðsdómari kveður upp þennan úrskurð.

Úrskurðarorð:

Kröfu stefndu um að þeir fái að leiða fyrir dóminn til skýrslugjafar vitni sem gefa muni skýrslu (a) einslega fyrir dómara í málinu og votti og (b) án þess að nafn vitnisins verði tilgreint í dómi eða gefið upp öðrum en dómara í málinu og votti, er hafnað.