Þriðjudaginn 16. desember 2014.
Nr. 792/2014.	Þórir Brynjúlfsson (sjálfur) gegn Íslandsbanka hf. (enginn)

 

Kærumál. Aðfarargerð.

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms þar sem Í hf. var heimilað að fá nánar tilgreinda bifreið tekna með beinni aðfarargerð úr vörslum Þ.

 

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson og Ólafur Börkur Þorvaldsson og Ingveldur Einarsdóttir settur hæstaréttardómari.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 27. nóvember 2014, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 5. desember sama ár. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 13. nóvember 2014, þar sem tekin var til greina krafa varnaraðila um að honum yrði heimilað að fá bifreiðina PI 801 af gerðinni Land Rover Range Rover Sport tekna úr vörslum sóknaraðila og fengna sér með beinni aðfarargerð. Kæruheimild er í 4. mgr. 84. gr. laga nr. 90/1989 um aðför. Sóknaraðili krefst þess að hafnað verði kröfu varnaraðila um heimild til aðfarargerðar. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili hefur ekki látið málið til sín taka fyrir Hæstarétti.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Kærumálskostnaður dæmist ekki.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Kærumálskostnaður fellur niður.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 13. nóvember 2014.

Mál þetta barst Héraðsdómi Reykjavíkur með bréfi mótteknu 24. mars sl. og var þingfest 30. júní sl. Sóknaraðili er Íslandsbanki hf., f.h. Ergo, Kirkjusandi 2, Reykjavík. Varnaraðili er Þórir Brynjúlfsson, Rekagranda 8, Reykjavík.

Sóknaraðili krefst í málinu dómsúrskurðar um að bifreiðin Land Rover Range Rover Sport, fastanúmer PI-801, samkvæmt kaupleigusamningi frá 19. apríl 2006 milli Ergo, áður Íslandsbanki fjármögnun, kt. [...], sem leigusala, og varnaraðila sem leigutaka, verði með beinni aðfarargerð tekin úr vörslum varnaraðila og fengin sóknaraðila. Sóknaraðili krefst einnig málskostnaðar úr hendi varnaraðila.

Varnaraðili krefst þess að kröfum sóknaraðila verði hafnað. Þá krefst hann málskostnaðar úr hendi sóknaraðila. Verði fallist á kröfu sóknaraðila krefst varnaraðili þess að í úrskurði verði kveðið á um að málskot til æðra dóms fresti frekari fullnustugerðum.

Kröfu varnaraðila um að leiða vitni fyrir dóminn við aðalmeðferð málsins var hafnað með úrskurði dómsins 3. október sl. Mál þetta var flutt samhliða um efnis- og formhlið þess 28. október sl. og tekið til úrskurðar að loknum munnlegum málflutningi.

I

Málavextir

Samkvæmt gögnum málsins gerðu varnaraðili, sem leigutaki, og Ergo, áður Íslandsbanki fjármögnun, sem leigusali, kaupleigusamning 19. apríl 2006 um bifreið. Samningurinn er í 9 greinum auk þess sem vísað er til almennra samningsskilmála sóknaraðila á bakhlið samningsins, sem alls telur 15 greinar, þar sem m.a. er kveðið á um eignarrétt, greiðslur, vanskil, riftun og afhendingu hins leigða. Samningurinn ber með sér að um staðlað samningsform er að ræða.

Í 1. gr. hans er varnaraðili tilgreindur sem leigutaki og í 1. gr. almennra samningsskilmála segir að eignarréttur haldist hjá sóknaraðila á meðan samningurinn sé í gildi. Í 3. gr. samningsins er hinu leigða lýst en um er að ræða bifreið af gerðinni Land Rover Range Rover Sport með fastanúmer PI-801. Kaupverð bifreiðarinnar er tilgreint 10.230.000 krónur, þar af virðisaukaskattur 2.013.133 krónur og innborgun 6.730.000. Samningsfjárhæðin er 3.500.000 krónur. Samkvæmt 4. gr. samningsins skyldi fjöldi gjalddaga vera 84 og sá fyrsti 3. júní 2006 og samningstími til 2. júní 2013. Í 5. gr. samningsins kemur fram að mánaðarlegt leigugjald skuli vera 48.004 krónur frá og með 3. júlí 2006 en fyrsta greiðsla, 3. júní 2006, væri 0 krónur. Um samningsviðmiðun í 6. gr. sagði að hún skyldi miðast í upphafi við „USD 20%, JPY 40% og CHF 40%“ og að endanleg fjárhæð í erlendum myntum réðist af gengi miðað við 21. apríl 2006.

Varnaraðili mun samkvæmt gögnum málsins hafa verið skráður eigandi bifreiðarinnar í upphafi samkvæmt beiðni um nýskráningu ökutækis sem varnaraðili ritaði undir sem eigandi/kaupandi. Skráningunni mun síðar hafa verið breytt í framhaldi af beiðni seljanda bifreiðarinnar, Bifreiða & Landbúnaðarvéla 24. apríl 2006, sem einnig er undirrituð af varnaraðila, þar sem hún hafi verið skráð fyrir mistök á varnaraðila en hafi átt vera skráð á Glitni hf., forvera sóknaraðila, og á varnaraðila sem umráðamann bifreiðarinnar. Samkvæmt útprentun úr ökutækjaskrá er sóknaraðili skráður eigandi bifreiðarinnar, en varnaraðili er skráður umráðamaður og mun svo hafa verið frá 21. apríl 2006.

Með skriflegu samkomulagi aðila 25. mars 2009 var upphaflegri greiðsluáætlun samningsins breytt á þann veg að frá 3. apríl 2009 til og með 3. nóvember 2009 skyldu leigugreiðslur lækkaðar í fastar greiðslur sem næmu 43.650 krónum. Jafnframt var samningstíminn lengdur um fjóra mánuði og skyldi lokadagsetning hans nú vera 2. október 2013 í stað 2. júní 2013. Andvirði framtíðarleigugreiðslna var sagt vera 4.050.965 krónur. Höfuðstóll samningsins tæki breytingum í samræmi við breytingar sem kynnu að verða á grunnforsendum samningsins, s.s. mynthlutfalli, vísitölu, gengi og þess háttar til hækkunar eða lækkunar. Eftir að þessu tímabili lyki myndi leigutaka berast greiðsluáætlun miðað við stöðu samningsins á þeim tíma. Að öðru leyti væri samningurinn óbreyttur.

Með skriflegu samkomulagi aðila 18. janúar 2010 um greiðslujöfnun á eignaleigusamningi var grundvelli að útreikningi leigugreiðslna breytt samkvæmt greiðsluáætlun samningsins á þann veg að frá 3. desember 2009 og til loka samningsins tækju leigugreiðslur mið af breytingum á greiðslujöfnunarvísitölu til hækkunar eða lækkunar í stað breytinga á neysluverðsvísitölu eða gengi grunnmynta samningsins. Sú upphæð sem þannig fékkst nefndist greiðslumark samningsins og aðgerðin greiðslujöfnun. Það greiðslumark sem tók gildi við undirritun þessa samkomulags miðaðist við vísitölu neysluverðs á íslenskum krónum 2. maí 2008 og gengi grunnmynta samningsins 2. maí 2008. Greiðslumark sem miðað var við nam 53.752 krónum og grunnvísitala var 96,1 stig. Andvirði framtíðarleigugreiðslna var sagt vera 4.285.084 krónur. Andvirði samningsskuldbindingarinnar (framtíðarvirði leigugreiðslna) var sagt taka breytingum í samræmi við breytingar á núverandi grunnforsendum samningsins, s.s. mynthlutfalli, vísitölu, gengi og þess háttar til hækkunar eða lækkunar og myndi því ekki breytast samkvæmt samkomulaginu. Þá sagði að væri samningurinn ekki að fullu efndur með greiðslu útgefinna reikninga hefði leigutaki um þá kosti að velja að greiða andvirði þáverandi samningsskuldbindingar auk kostnaðar gegn því að fá leigumun afsalaðan sér eða greiða áfallinn kostnað og gjaldfallna reikninga og skila leigumun til sóknaraðila ef hið leigða væri í eðlilegu ástandi. Skyldi leigutaki tilkynna leigusala mánuði fyrir lok leigutímans hvora leiðina hann kysi að fara. Annars væri litið svo á að fyrri leiðin væri valin. Að öðru leyti væru skilmálar samningsins óbreyttir.

Sóknaraðili endurreiknaði samninginn 16. mars 2011 í kjölfar dóms Hæstaréttar í máli nr. 471/2010, þar sem rétturinn mælti svo fyrir að í stað gengistryggingar skyldi greiða vexti samkvæmt 4. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, og lög nr. 151/2010 um breytingu á lögum nr. 38/2001. Fékk samningurinn við það númerið 420307-002. Í 2. gr. sagði að samningurinn kæmi í stað fyrri samnings vegna endurútreiknings. Samkvæmt þessum samningi leigði leigusali leigutaka áðurnefnda bifreið. Skyldi samningurinn nú greiðast með 34 mánaðarlegum leigugreiðslum að fjárhæð 106.143 krónur, í fyrsta sinn 3. apríl 2011 og svo áfram en lok samningstíma voru sögð 3. janúar 2014. Þá voru á bakhlið samningsins almennir samningsskilmálar í 15 greinum eins og áður og sambærilegir að efni. Þá sagði að skuldbinding sú sem áður hefði verið háð gengi erlendra gjaldmiðla myndi framvegis verða í óverðtryggðum íslenskum krónum. Skuldbindingin myndi því ekki breytast til samræmis við breytingar sem kynnu að verða á gengi erlendra grunnmynta samkvæmt upprunalegum samningsskilmálum. Samningsskilmálar þessir væru ekki nýr samningur á milli aðila. Skilmálar samnings númer 420307-001 héldu gildi sínu með þeim breytingum sem fælust í skjalinu.

Sóknaraðili endurreiknaði samninginn á ný 26. september 2013 í samræmi við dóma Hæstaréttar í málum nr. 600/2011 og 464/2012 um gildi fullnaðarkvittana, auk ákvæða laga nr. 151/2010 um breytingu á lögum nr. 38/2001. Við endurútreikning komu samtals 1.864.291 króna til lækkunar á samningnum og var ný staða hans 1.889.393 krónur. Samningstími var óbreyttur og skyldi fyrsti gjalddagi eftir endurútreikning vera 3. nóvember 2013 samkvæmt yfirliti um framtíðargreiðslur. Í kjölfar endurútreiknings var leigutaka tilkynnt um niðurstöðu hans.

Varnaraðila var sent innheimtubréf vegna vanskila á leigugreiðslum 8. janúar 2014. Skuldin nam þá að höfuðstól 1.941.039 krónum en að heildarfjárhæð 2.141.568 krónum. Fram kom í bréfinu að samningstíma hefði lokið 3. janúar 2014. Var skorað á varnaraðila að greiða kröfuna innan sjö daga frá dagsetningu bréfsins svo komist yrði hjá frekari innheimtuaðgerðum. Varnaraðila var sent símskeyti 6. mars 2014 þar sem skorað var á hann að skila hinu leigða þar sem ekki hefði verið sinnt ítrekuðum áskorunum um vangoldnar leigugreiðslur. Varnaraðili hefur ekki greitt gjaldfallnar afborganir frá 3. nóvember 2013 en 7.547 krónur munu hafa verið greiddar inn á skuldina 2. nóvember 2012.

II

Málsástæður og lagarök sóknaraðila

Sóknaraðili krefst þess að kröfu varnaraðila um frávísun málsins á grundvelli 94. gr. laga nr. 91/1991 verði hafnað. Mál það sem hann vísi til, A-525/2011, hafi verið fellt niður 30. mars 2012 þar sem ekki hafði verið hafist handa við endurútreikning í kjölfar dóma Hæstaréttar um fullnaðarkvittanir. Það geti á hinn bóginn ekki haft þau áhrif að máli þessu verði vísað frá dómi og 94. gr. laganna eigi ekki við um slík tilvik.

Sóknaraðili byggir kröfu sína á því að varnaraðili hafi ekki fallist á að afhenda hið leigða þrátt fyrir áskoranir þar um og þrátt fyrir vangoldnar leigugreiðslur. Sóknaraðili sé réttmætur eigandi bifreiðarinnar samkvæmt ákvæðum samningsins, skráningu í ökutækjaskrá og samkvæmt almennum skilgreiningum eignarréttahugtaksins enda hafi hann einn heimild til þess að ráðstafa bifreiðinni með löggerningi auk þess sem umráðaréttur varnaraðila sé takmörkunum háður samkvæmt ákvæðum samningsins. Enginn vafi sé um tilkall sóknaraðila til bifreiðarinnar og krefst hann þess að fá umráð hennar með vísan til 78. gr. laga nr. 90/1989. Sóknaraðili kveður gerðina fara fram á sína ábyrgð en á kostnað gerðarþola.

Sóknaraðili kveður varnaraðila byggja á því að hann hafi í upphafi verið skráður eigandi bílsins samkvæmt skráningaskírteini. Ljóst sé að í upphafi hafi bifreiðin verið skráð fyrir mistök á varnaraðila sem eiganda í stað umráðamanns en það hafi verið leiðrétt um leið og þau mistök urðu ljós. Samkvæmt útprentun úr ökutækja skrá sé sóknaraðili skráður eigandi og varnaraðili umráðamaður bifreiðarinnar og miðist skráningin við 21. apríl 2006. Sjónarmið varnaraðila um að hann sé eigandi bifreiðarinnar eigi ekki við rök að styðjast og í raun sé engin leið að sjá á hverju hann byggi eignarrétt sinn. Varnaraðila hafi ekki tekist að sanna á nokkurn hátt að hann sé eigandi bifreiðarinnar hvorki samkvæmt ákvæðum samningsins né á grundvelli nokkurs annars.

Sóknaraðili kveður varnaraðila ekki hafa greitt leigugreiðslur vegna hins leigða tækis frá 3. nóvember 2013 eftir að endurútreikningar hafi átt sér stað. Auk vanskila á leigugreiðslum hafi varnaraðili ekki greitt reikning vegna bifreiðagjalda með gjalddaga 14. september 2012 að fjárhæð 40.372 krónur, auk áfallins kostnaðar.

Sóknaraðili hafnar þeirri málsástæðu varnaraðila að hann hafi boðist til að borga upp lánið í samræmi við ákvæði samningsins með bréfum 11. og 16. ágúst 2010. Fyrra bréfið beri yfirskriftina „Greiðsluáskorun“ en það síðara „Áskorun vegna kröfu um uppgreiðslu eftirstöðva“. Í þessum bréfum sé skuld varnaraðila dregin í efa og fram komi þar að í raun skuldi sóknaraðili varnaraðila þann mun sem sé á skuld varnaraðila miðað við að hún sé gengistryggð eða ekki. Skuld sóknaraðila nemi 3.911.004 krónum og er skorað á bankann að greiða skuldina innan 15 daga. Á engan hátt sé hægt að líta á þetta þannig að varnaraðili sé að bjóðast til að greiða skuld sína.

Þá verði að hafa í huga að á þessum tíma hafi enn verið að vænta fleiri dóma varðandi gengistryggingu til að eyða óvissu um endurútreikning eins og fram komi í svarbréfum sóknaraðila til varnaraðila 26. ágúst og 2. september 2010 og sóknaraðili hafi því ekki getað fallist á þær forsendur sem varnaraðili hafi miðað við í áðurnefndum bréfum sínum til bankans um uppgreiðslu eftirstöðva samningsins.

Þá hafnar sóknaraðili þeirri málsástæðu varnaraðila að hann hafi geymslugreitt fjárhæð sem nemi skuld sinni við sóknaraðila inn á reikning hjá Arion banka á árinu 2010. Meint geymslugreiðsla sé ekki í nokkru samræmi við ákvæði 1. og 3. mgr. 2. gr. laga um geymslufé nr. 9/1978. Tilgreina þurfi með skýrum hætti ástæður fyrir því að þessi greiðsluháttur sé nauðsynlegur, gefa upplýsingar um kröfuna, sem greiða á, og nafn, nafnnúmer og heimilisfang eiganda ef unnt er. Þá hvíli sú skylda á þeim er geymslugreiðir að tilkynna kröfueiganda um greiðslu á geymslureikning, ef það er unnt. Ekkert af þessu hafi verið gert. Þá sé með engu móti hægt að líta á skjal sem stafar frá Arion banka sem geymslugreiðslu eða tilkynningu um slíkt. Um sé að ræða yfirlýsingu bankans um að varnaraðili eigi þar tvo gjaldeyrisreikninga og að innstæða á þeim að viðbættu aðgengi varnaraðila að öðru handbæru fé hans í bankanum hafi verið að lágmarki 1.500.000 frá júní 2010 til dagsins í dag.

Þá kveðst sóknaraðili aldrei hafa gefið út að samningurinn í heild væri ógildur eins og varnaraðili haldi fram. Hann hafi einungis farið eftir niðurstöðu þeirra dóma Hæstaréttar sem hafa fallið um gengistryggða samninga. Með dómi Hæstaréttar nr. 92/2010 og 153/2010 hafi rétturinn komist að þeirri niðurstöðu að samningur væri í eðli sínu lánssamningur þrátt fyrir að bera heitið kaupleigusamningur. Ákvæði samningsins um gengistryggingu voru talin í andstöðu við fyrirmæli vaxtalaga og skuldbundu ekki lántaka af þeim sökum. Hvergi sagði í dómunum að óheimilt væri að hafa form samninga sem kaupleigusamninga. Er öllum sjónarmiðum varnaraðila því hafnað.

Í málinu sé sóknaraðili að krefjast þess að fá bifreið sem hann eigi réttmætt tilkall til afhenta sér með beinni aðfarargerð þar sem varnaraðili hafi ekki orðið við áskorunum um að afhenda bifreiðina. Eignarréttindi sóknaraðila séu ljós. Varnaraðili hafi vanefnt samningsbundin afnotaréttindi sín á bílnum og því krefst sóknaraðili þess að fallist verið á kröfu hans um innsetningu í umrædda bifreið.

Um aðild sína vísar sóknaraðili til þess að Nýi Glitnir banki hf. hafi yfirtekið réttindi og skyldur Glitnis banka hf. frá og með 15. október 2008. Nafni Nýja Glitnis banka hf. hafi verið breytt í Íslandsbanka hf. 20. febrúar 2009 jafnframt því sem nafni Glitnis fjármögnunar var breytt í Íslandsbanki fjármögnun. Nafni Íslandsbanka fjármögnunar hafi verið breytt í Ergo 11. júlí 2011.

Sóknaraðili kveðst mótmæla málskostnaðarkröfu varnaraðila sem allt of hárri og fái svo há krafa engan veginn staðist. Um lagarök vísar sóknaraðili til laga um aðför nr. 90/1989, einkum 78. gr. þeirra. Krafa hans um málskostnað styðst við 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála.

III

Málsástæður og lagarök varnaraðila

Varnaraðili krefst þess að máli þessu verði vísað frá dómi á grundvelli 94. gr. laga nr. 91/1991 þar sem segi að þegar mál hafi verið þingfest verði ekki krafist dóms um þær kröfur í öðru máli og ef dóms sé krafist beri að vísa henni frá dómi. Réttur varnaraðila sé fallinn niður þar sem í fyrra máli milli aðila, nr. A-525/2011, hafi sóknaraðili ekki sinnt beiðni Héraðsdóms Reykjavíkur um að leggja fram útreikning í samræmi við dóm Hæstaréttar í máli nr. 600/2011. Beiðninni beri því að vísa frá dómi þar sem sóknaraðili hafi „ekki lögvarða kröfu, þ.e. kaupleigusamning til að byggja kröfu sína á og í raun átti Héraðsdómur ekki að þingfesta þetta mál“ þar sem sama krafa hafi verið sett fram í fyrra málinu.

Þá byggir hann frávísunarkröfu sína á því að málið hafi verið þingfest á grundvelli samnings sem ekki sé til. Samningurinn hafi verið ógiltur af Hæstarétti með dómi í máli nr. 153/2010 þar sem sagði að gengistrygging væri ólögleg og að um lánssamning væri að ræða í dulargervi kaupleigusamnings. Af dómum Hæstaréttar megi ráða að enginn kaupleigusamningur sé í gildi milli aðila með þeim réttaráhrifum sem samningar af því tagi hafa og því geti sóknaraðili ekki byggt neinn rétt á slíkum samningur. Réttaráhrif viðskipta sem byggja á kaupleigu og viðskipta þar sem kaupandi bifreiðar leggur fram fé og fær hluta lánaðan séu ólík. Sóknaraðili hafi haft rangt við við samningsgerðina og í viðskiptum við varnaraðila frá öndverðu. Glitnir hafi ranglega verið skráður eigandi og varnaraðili hafi ekki getað selt bifreiðina sem hefur haft tjón í för með sér fyrir varnaraðila.

Þá heldur varnaraðili því fram, bæði til stuðning kröfu sinni um frávísun málsins og um að kröfu sóknaraðila beri að hafna, á því að hann sé í raun eigandi umræddrar bifreiðar og eignarréttur hans sé varinn af 72. gr. stjórnarskrárinnar. Hann hafi í upphafi verið skráður sem slíkur í skráningarskírteini. Bifreiðin sé eign varnaraðila og skuld sem sóknaraðili haldi fram að sé fyrir hendi sé varnaraðila óviðkomandi. Varnaraðili kveður sóknaraðila aldrei hafa komið nálægt kaupunum, þ.e. að panta bílinn eða semja um kaupverð að neinu öðru leyti en því að lána hluta af kaupverði. Varnaraðili hafi staðið í þeirri meiningu að hann væri að taka lán fyrir eftirstöðvum kaupverðsins. Lagt hafi verið hart að honum að gera kaupleigusamning í stað lánssamnings og var honum tjáð að það form breytti engu fyrir varnaraðila, þetta væri formið sem almennt væri notað í samningum af þessu tagi. Á reikningi um kaupin sé skýrlega greint á milli útborgunar varnaraðila og láns frá sóknaraðila. Varnaraðili hafi verið kaupandi á grundvelli laga nr. 50/2000 um lausafjárkaup og laga nr. 48/2003 um neytendakaup. Hann sé eigandi bifreiðarinnar og eignarréttur hans sé varinn af stjórnarskrá. Þá samræmist viðskipti aðila ekki skilgreiningu um eignarleigu sem sé samheiti yfir fjármögnunarleigu, kaupleigu og rekstrarleigu. Í eignarleigu felist það að fjármögnunarfyrirtækið, leigusalinn, kaupir það tæki eða þá vél sem viðskiptavinurinn, leigutakinn, óskar og leigir honum það í ákveðinn tíma. Að loknum þeim tíma kaupir viðskiptavinurinn gjarnan tækið á lágu verði og verður þar með eigandi þess.

Samningur aðila frá 19. apríl 2006 hafi í upphafi verið lánssamningur í gervi kaupleigusamnings. Varnaraðili hafi keypt bifreið og borgað 66% af kaupverðinu en fengið 34% að láni hjá sóknaraðila eins og fram komi á reikningi um kaupin 21. apríl 2006. Hann hafi borgað mánaðarlega fjárhæð með vöxtum. Sóknaraðili hafi ekki keypt bifreiðina og leigði ekki varnaraðila gegn fastri mánaðarlegri fjárhæð.

Varnaraðili hafi 11. ágúst 2010 boðist til að greiða upp lán sitt með þeim vöxtum sem hafi verið í upphaflegum samningi og með vísan til útreiknings sérfræðings Sparnaðar. Sóknaraðili hafi ekki orðið við þessu.

Þá kveðst varnaraðila hafa „deponerað“ og átt reiknaðar eftirstöðvar lánsins inni á reikningi Arion banka síðan 2010. Í kjölfarið hefði sóknaraðili átt að leiðrétta skráningu bifreiðarinnar í í bifreiðaskrá.

Samningur aðila hafi verið lánssamningur dulbúinn sem kaupleigusamningur eins og Hæstiréttur hafi komist að í málum nr. 92/2010 og 153/2010 og ákvæði um gengistryggingu var ólöglegt. Samningurinn sé ekki gildur lengur þar sem ekki sé um leigusamning að ræða heldur lán á samningsvöxtum. Varnaraðili hafi samþykkt breytingar á samningnum en það samþykki hafi verið með fyrirvara um að upphaflegi eignaleigusamningurinn gæti verið ólöglegur, sbr. bréf hans til sóknaraðila 20. janúar 2010. Sóknaraðili hafi sent varnaraðila samning, dagsettan 16. mars 2011, með yfirskriftinni „Samningur um kaupleigu. Breyting vegna dóma Hæstaréttar nr. 92/2010, 153/2010 & 471/2010 á samningi 420307-001“ en varnaraðili hafi aldrei ljáð þeim samningi samþykki sitt enda átti sóknaraðili að senda honum lánssamning. Í raun hafi sóknaraðili viðurkennt að um lán sé að ræða með bréfi sínu 26. september 2013 sem beri yfirskriftina „Tilkynning um endurútreikning á samningi/láni nr. 420307-001 (sem fékk nr. 420307-002 við fyrri endurútreikning)“. Með þessari tilkynningu hefði átt að fylgja einhvers konar samningur til samþykktar eða synjunar og reikniformúla endurútreiknings eins og með fyrrnefndum samningi frá 16. mars 2011.

Þá geti sóknaraðili ekki krafist vaxta og kostnaðar þar sem varnaraðili hafi boðið fram rétta greiðslu strax eftir dóma Hæstaréttar. Ekkert hafi staðið í vegi fyrir því að sóknaraðili tæki við greiðslu miðað við samningsvexti á þeim tíma. Um viðtökudrátt af hálfu sóknaraðila sé því að ræða. Samningurinn hafi verið fullgildur en Hæstiréttur hafi í raun vikið til hliðar einu ákvæði samnings og vísast þar um til 36. gr. laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga.

Með vísan til 3. mgr. 84. gr. laga nr. 90/1989 krefst varnaraðili þess að verði fallist á kröfu sóknaraðila verði réttaráhrifum frestað meðan málið er til meðferðar hjá Hæstarétti. Þá krefst hann málskostnaðar úr hendi sóknaraðila.

Um lagarök vísar varnaraðili til laga um aðför nr. 90/1989, einkum 78. og 84. gr. þeirra. Þá vísar hann til laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga, laga nr. 121/1994 um neytendalán, laga nr. 50/2000 um lausafjárkaup og laga nr. 148/2003 um neytendakaup. Þá vísar hann til tilskipana Evrópusambandsins á sviði neytendamála. Krafa hans um málskostnað styðst við 130. gr. nr. 91/1991 um meðferð einkamála.

IV

Niðurstaða

Í máli þessu krefst sóknaraðili þess að bifreiðin PI-801, verði með beinni aðfarargerð tekin úr vörslum varnaraðila á grundvelli 78. gr. laga nr. 90/1989 um aðför og fengin sóknaraðila. Samkvæmt útprentun úr ökutækjaskrá er Ergo, fjármögnunarþjónusta Íslandsbanka hf., skráður eigandi bifreiðarinnar, en varnaraðili er skráður umráðamaður. Er þessi skráning í samræmi við 1. gr. samnings aðila um fjármögnun bifreiðarinnar og tilgreiningu á stöðu aðila í upphafi hans. Sóknaraðili gerir kröfu í máli þessu f.h. Ergo fjármögnunarþjónustu bankans. Þá liggur fyrir að sóknaraðili yfirtók réttindi og skyldur Glitnis banka hf. frá og með 15. október 2008. Nafni Íslandsbanka fjármögnunar mun hafa verið breytt í Ergo 11. júlí 2011.

Varnaraðili hefur í greinargerð sinni teflt fram nokkrum málsástæðum því til varnar að hin umbeðna gerð nái fram að ganga. Hefur hann í málinu einnig gert kröfu um frávísun þess og byggir að hluta til á sömu röksemdum og fyrir höfnun kröfunnar.

Málatilbúnaður varnaraðila verður skilinn svo að hann krefjist frávísunar málsins þar sem sóknaraðili hafi í máli nr. A-525/2011, haft uppi sömu kröfur á hendur honum og í þessu máli sem hafi því aldrei átt að þingfesta. Vísar hann um þetta til 94. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Dómurinn telur umrætt ákvæði engan veginn geta átt við í máli þessu. Áðurnefnt mál sóknaraðila nr. A-525/2011 var fellt niður að hans ósk þar sem sóknaraðili hafði ekki lokið endurútreikningi lánsins. Kemur það ekki í veg fyrir að sóknaraðili hefjist handa að nýju og geri þær kröfur sem hann hefur gert í þessu máli. Er kröfu varnaraðila um frávísun málsins af þessum sökum því hafnað.

Varnaraðili hefur einnig krafist þess að málinu verði vísað frá þar sem sóknaraðili eigi ekki lögvarða kröfu á hendur honum, umræddur kaupleigusamningur sé ekki til og varnaraðili sé með réttu eigandi bifreiðarinnar. Þær röksemdir sem varnaraðili teflir fram þessu til stuðnings eru þær sömu og hann styður kröfu sína með um höfnun á kröfu sóknaraðila. Koma þær því til skoðunar í tengslum við umfjöllun um þá kröfu hans.

Varnaraðili virðist aðallega byggja á því að samningur aðila um bifreiðina sé í raun lánssamningur sem færður hafi verið í búning kaupleigusamnings. Þá hefur hann einnig haldið því fram að samningurinn sé í raun ekki til þar sem hann hafi verið ólöglegur. Samningnum hafi verið haldið að honum með ólögmætum hætti og hann beittur svikum og blekkingum í viðskiptum sínum við bankann og bílasölu þá er að málinu kom. Hann sé eigandi bifreiðarinnar en ekki sóknaraðili. Þá sé hann ekki í skuld við sóknaraðila heldur eigi hann inni fjármuni hjá sóknaraðila vegna samningsins. Hann hafi geymslugreitt fjárhæð inn á reikning Arion banka og vísar til yfirlýsingar bankans því til stuðnings. Þá hafa hann boðist til að greiða skuld sína með bréfum 11. og 16. ágúst 2010 og með sáttatilboði 2. febrúar 2012. Á það hafi ekki verið fallist af hálfu sóknaraðila. Því sé um viðtökudrátt að ræða af hálfu sóknaraðila.

Varnaraðili hefur á engan hátt sýnt fram á að kaupleigusamningur aðila sé ólögmætur í heild sinni. Verður að taka undir þau sjónarmið sóknaraðila að ekki verði ráðið af þeim dómum Hæstaréttar sem varnaraðili vísar til að það form samninga sem hér um ræðir valdi því að þeir séu ólögmætir. Þá má ljóst vera að sóknaraðili hefur í kjölfar dóma Hæstaréttar tvívegis endurreiknað kaupleigusamning aðila, fyrst í kjölfar dóma réttarins í málum nr. 92/210, 153/2010 og 471/2010 og síðar í kjölfar dóma réttarins í málum nr. 600/2011 og 464/2012 um gildi fullnaðarkvittana og hefur þeim útreikningum ekki verið hnekkt af hálfu varnaraðila.

Þá hefur varnaraðili einnig haldið því fram að hann sé réttur eigandi bifreiðarinnar en ekki sóknaraðili. Er málatilbúnaður hans hvað þetta varðar óljós en virðist byggjast á því að í upphafi hafi hann verið skráður eigandi bifreiðarinnar, samningurinn sé ólögmætur og hafi verið haldið að honum með ólögmætum hætti, þar sem hann hafi ætlað að fá lán til bifreiðakaupa en ekki gera kaupleigusamning um bifreiðina. Ekki er unnt að fallast á sjónarmið varnaraðila hvað þetta varðar. Í fyrsta lagi liggur fyrir að skráning bifreiðarinnar var röng í upphafi og var leiðrétt um leið og menn urðu þess áskynja. Er sóknaraðili skráður eigandi bifreiðarinnar og miðast sú skráning við 21. apríl 2006 en samkvæmt gögnum málsins munu kaupin hafa átt sér stað þann dag. Þá verður ekki fram hjá því litið að varnaraðili skrifar sjálfur undir beiðni um leiðréttingu 24. apríl 2006 ásamt starfsmanni bílasölunnar. Í öðru lagi verður það skýrlega ráðið af 1. gr. samningsins sjálfs 19. apríl 2006 að varnaraðili er leigutaki og í 1. gr. á bakhlið samningsins kemur einnig skýrt fram að eignarréttur að hinu leigða sé hjá sóknaraðila á samningstímanum. Þetta er áréttað í samkomulagi aðila frá 25. mars 2009 og 18. janúar 2010 um breytingar á samningnum þar sem varnaraðili skrifar undir sem leigutaki. Breytir ekki í þessu samhengi þótt varnaraðili hafi síðar eða 20. janúar 2010 lýst því yfir í bréfi til sóknaraðila að hann geri fyrirvara við samþykki sitt varðandi samkomulag um greiðslujöfnun þar sem upphaflegur samningur kunni að vera ólöglegur að hans mati. Þá er einnig til þess að líta að framangreint er áréttað í skjali um samkomulag frá 16. mars 2011 í kjölfar endurútreiknings. Varnaraðili hefur haldið því fram að þetta samkomulag hafi aldrei verið sent honum til undirskriftar, samþykktar eða synjunar. Samkvæmt ákvæði í samkomulaginu sjálfu segir: „Samningsskilmálar þessir eru ekki nýr samningur á milli aðila. Skilmálar samnings nr. 420307-001 halda gildi sínu með þeim breytingum sem felast í skjali þessu.“ Verður ekki talið að sóknaraðila hafi borið að senda varnaraðila nýjan samning og er sjónarmiðum varnaraðila hvað þetta varðar hafnað.

Í bréfi varnaraðila 16. ágúst 2010 segir að hann óski þess og krefjist þess að greiða upp eftirstöðvar kaupleigusamnings aðila í samræmi við samningsákvæði hans og dóma Hæstaréttar í málum nr. 92/2010 og 153/2010. Þá segir að kaupleigusamningurinn hafi verið gerður með veði í bifreiðinni. Krefst hann þess að veðinu verði aflétt um leið og eftirstöðvar og lokagreiðsla séu greidd að fullu og afsal verði gefið út þar sem varnaraðili sé skráður réttmætur eigandi bifreiðarinnar. Í bréfi 2. febrúar 2012 sem ber yfirskriftina „Sáttatilboð“ býður hann sóknaraðila greiðslu sem nemur 1.000.000 króna eða jafngildi þess í myntum og hlutföllum þeirra samkvæmt samningnum. Jafnframt verði hann skráður eigandi bifreiðarinnar og þar með sé viðskiptum vegna samningsins lokið. Í samkomulagi aðila um greiðslujöfnun á samningnum 18. janúar 2010 segir að andvirði framtíðarleigugreiðslna sé 4.285.084 krónur. Í samningsskilmálum frá 16. mars 2011 um breytingu á samningnum á grundvelli dóma Hæstaréttar nr. 92/2010, 153/2010 og 470/2010 nemur samningsfjárhæðin 3.352.829 krónum. Í innheimtubréfi sóknaraðila 8. janúar 2014 nemur skuld varnaraðila samtals 2.141.568 krónum og hafði samningurinn þá verið endurútreiknaður 26. september 2013.

Í samkomulagi aðila frá 18. janúar 2010 sagði að væri samningurinn ekki að fullu efndur með greiðslu útgefinna reikninga hefði leigutaki um þá kosti að velja að greiða andvirði þáverandi samningsskuldbindingar auk kostnaðar gegn því að fá leigumun afsalaðan sér eða greiða áfallinn kostnað og gjaldfallna reikninga og skila leigumun til sóknaraðila ef hið leigða væri í eðlilegu ástandi. Skyldi leigutaki tilkynna leigusala mánuði fyrir lok leigutímans hvora leiðina hann kysi að fara að öðrum kosti væri litið svo á að fyrri leiðin væri valin. Að öðru leyti væru skilmálar samningsins óbreyttir. Ljóst má vera að það endurgjald sem varnaraðili bauð sóknaraðila var miklu lægra en skuld hans samkvæmt samningnum á þessum tíma og var því ekki í samræmi við þessi fyrirmæli samkomulagsins. Gat þetta ekki falið í sér efndir eða lok samkomulags aðila, sérstaklega þegar litið er til þess að varnaraðili gerði einnig tilkall til þess að verða eigandi bifreiðarinnar. Er þessum sjónarmiðum varnaraðila því hafnað. Þá verður engan veginn talið að um viðtökudrátt af hálfu sóknaraðila hafi verið að ræða. Sóknaraðila var því rétt að krefja varnaraðila um eftirstöðvar samningsins og afhendingu hins leigða.

Þá verður að fallast á með sóknaraðila að fjármunir varnaraðila á tveimur gjaldeyrisreikningum í Arion banka og aðgengi hans að fjármunum þar hafi á engan hátt uppfyllt skilyrði laga nr. 9/1978 um geymslufé. Er sjónarmiðum hans um að hann hafi geymslugreitt skuld sína við sóknaraðila alfarið hafnað.

Í málinu liggur fyrir að varnaraðili var samkvæmt innheimtubréfi 8. janúar 2014 í skuld við sóknaraðila sem nam að heildarfjárhæð 2.141.568 krónum. Greiðslur samkvæmt kaupleigusamningnum eru í vanskilum frá 3. nóvember 2013 en samningnum lauk 3. janúar 2014 samkvæmt efni sínu. Þá er hann einnig í skuld vegna bifreiðagjalda fyrir árið 2012. Varnaraðili hefur ekki sinnt áskorunum sóknaraðila um greiðslu skuldar sinnar sem byggir á samningi aðila. Þá hefur hann heldur ekki orðið við ósk sóknaraðila um að afhenda bifreiðina sem samkvæmt skýrum ákvæðum samningsins er eign sóknaraðila.

Samkvæmt öllu framangreindu verður talið að skilyrði 1. mgr. 78. gr. laga nr. 90/1989 um aðför séu uppfyllt, enda verður ekki talið varhugavert að gerðin nái fram að ganga. Verður krafa sóknaraðila því tekin til greina.

Varnaraðili hefur krafist þess að verði fallist á kröfu sóknaraðila verði í úrskurði kveðið á um að málskot til æðra dóms fresti frekari fullnustugerðum á grundvelli 3. mgr. 84. gr. laga nr. 90/1989. Litið hefur verið svo á að ákvæði þetta eigi einkum við ef hagsmunir sem um er deilt eru ófjárhagslegs eðlis og tjón gerðarþola yrði ekki bætt með fégreiðslu. Þar sem ekki verður annað séð en að þeir hagsmunir, sem hér eru í húfi, séu eingöngu fjárhagslegir þykja ekki vera efni til að fallast á þessa kröfu varnaraðila og er henni því hafnað.

Með vísan til þessara málsúrslita verður varnaraðila gert að greiða sóknaraðila málskostnað, samkvæmt 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991, sbr. 1. mgr. 84. gr. laga nr. 90/1989, sem þykir hæfilega ákveðinn 300.000 krónur.

Hólmfríður Grímsdóttir héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan. Dómarinn tók við meðferð málsins 27. ágúst sl.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð:

Sóknaraðila, Íslandsbanka hf., er heimilt að fá bifreið af gerðinni Land Rover Range Rover Sport, fastanúmer PI-801, tekna með beinni aðfarargerð úr vörslum varnaraðila, Þóris Brynjúlfssonar.

Varnaraðili greiði sóknaraðila 300.000 krónur í málskostnað.