Miðvikudaginn 27. júní 2012.
Nr. 447/2012.	Ákæruvaldið (Hulda Elsa Björgvinsdóttir saksóknari) gegn X (Magnús Björn Brynjólfsson hrl.)

 

Kærumál. Vitni. Þinghöld.

X var gert að víkja úr þinghaldi á meðan tvö vitni gæfu skýrslu þar sem talið var að nærvera hans við við skýrslugjöfina gæti bæði orðið þeim sérstaklega íþyngjandi og haft áhrif á framburð þeirra.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma Garðar Gíslason hæstaréttardómari og Benedikt Bogason og Helgi I. Jónsson settir hæstaréttardómarar.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 22. júní 2012, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 25. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 22. júní 2012, þar sem hafnað var kröfu um að ákærði víki úr þinghaldi meðan brotaþolar gefa skýrslu. Kæruheimild er í n. lið 1. mgr. 192. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Sóknaraðili krefst þess að ákærða verði vikið úr þingsal meðan brotaþolar gefa skýrslu við aðalmeðferð, enda verði séð til þess að ákærði geti fylgst með skýrslutökunni um leið og að dómari leggi fyrir vitnin spurningar óski ákærði þess, sbr. 3. mgr. 123. gr. laga nr. 88/2008.

Brotaþolar, A og B, kærðu einnig úrskurðinn fyrir sitt leyti 22. júní 2012 og gera sömu kröfu og sóknaraðili.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar.

Samkvæmt 1. mgr. 123. gr. laga nr. 88/2008 getur dómari að kröfu ákæranda eða vitnis ákveðið að ákærða verði vikið úr þinghaldi meðan það gefur skýrslu telji dómari að nærvera ákærða geti orðið vitninu sérstaklega til íþyngingar og haft áhrif á framburð þess. Af vottorðum sálfræðinga um andlega hagi brotaþola verður ráðið að nærvera ákærða við skýrslugjöf geti bæði orðið brotaþolum sérstaklega íþyngjandi og haft áhrif á framburð þeirra. Verður hinn kærði úrskurður því felldur úr gildi. Þess skal gætt að ákærði geti fylgst með skýrslutökunum um leið og þær fara fram, og að lagðar verði fyrir vitnin þær spurningar sem ákærði óskar, sbr. 3. mgr. áðurnefndrar lagagreinar.

Dómsorð:

Víkja ber ákærða, X, úr þinghaldi þegar vitnin A og B, gefa skýrslu.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 22. júní 2012.

Ákærða eru gefin að sök kynferðisbrot gagnvart tveimur brotaþolum. Gagnvart stúlku sem nú er 25 ára og pilti sem nú er 19 ára. Brotin gagnvart stúlkunni eru talin hafa verið framin þegar hún var 12 til 15 ára, en gagnvart piltinum frá því hann var 5 til 7 ára og þar til hann varð 18 ára. Brotaþolar hafa krafist þess að ákærða verði vikið úr þingsal meðan þeir gefa skýrslu við aðalmeðferð málsins og hefur sækjandinn tekið undir þá kröfu. Ákærði hefur hafnað því að víkja úr þingsal meðan tekin verður skýrsla af brotaþolum. Hann kvaðst ekki sætta sig við að fylgjast með skýrslugjöf þeirra úr hliðarherbergi. Var krafan tekin til úrskurðar 19. júní síðastliðinn eftir að málflytjendur höfðu tjáð sig um hana.

Brotaþolar byggja kröfu sína á 1. mgr. 123. gr. laga nr. 88/2008 og benda á að það yrði þeim afar þungbært ef þau þyrftu að gefa skýrslu að ákærða viðstöddum. Málið hefði tekið mikið á þau og vísa þeir til vottorða sálfræðinga því til stuðnings.

Ákærði vísar til 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944, sbr. 8. gr. laga nr. 97/1995 og til 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, einkum d liðar 3. mgr., máli sínu til stuðnings, sbr. lög nr. 62/1994.

Samkvæmt 1. mgr. 113. gr. laga nr. 88/2008 er ákærða rétt og skylt að koma fyrir dóm til skýrslugjafar og samkvæmt 1. mgr. 166. gr. sömu laga á hann rétt á að vera við aðalmeðferð máls. Í 1. mgr. 123. gr. sömu laga er heimild fyrir dómara til að víkja ákærða úr þinghaldi meðan vitni gefur skýrslu, telji dómari að nærvera ákærða geti orðið vitninu sérstaklega til íþyngingar og haft áhrif á framburð þess. Komi til þess að ákærða verði vikið úr þingsal skal hann fá að fylgjast með skýrslutökunni og einnig á hann rétt á að fá að leggja spurningar fyrir vitnið.

Með vísun til framangreindra ákvæða stjórnarskrár, mannréttindasáttmála og laga um meðferð sakamála má draga þá ályktun að það sé ein af meginreglum íslensks sakamálaréttarfars að ákærður maður eigi þess kost að vera viðstaddur þinghöld, þar með talda aðalmeðferð, í máli sem hefur verið höfðað gegn honum. Það þurfa því að vera ríkar ástæður til þess að víkja frá þessari meginreglu, eða eins og segir í lagagreininni að næravera ákærða þarf að vera vitni „sérstaklega til íþyngingar“. Í þessu máli er ákærði borinn mjög þungum og alvarlegum sökum af brotaþolum. Þeir telja að það yrði þeim mjög íþyngjandi að þurfa að gefa skýrslu að ákærða viðstöddum. Þessar röksemdir eiga við í nánast öllum kynferðisbrotamálum og í mjög mörgum líkamsárásarmálum. Það er mjög vel skiljanlegt að brotaþolum sé erfitt að gefa skýrslu að viðstöddum þeim sem þeir hafa sakað um alvarlegar misgerðir gagnvart sér. Af hálfu ákæruvaldsins hafa verið lagðar fram skýrslur sálfræðinga um líðan brotaþola og ástand þeirra nú. Af þeim má draga þá ályktun að brotaþolar og sálfræðingarnir telji að það sem miður hafi farið í lífi brotaþola sé að rekja til þess sem ákærði er sakaður um. Skýrslurnar bera þó ekki með sér að líðan brotaþola og ástand sé verra en gengur og gerist með brotaþola í kynferðisbrotamálum. Á hinn bóginn er einnig skiljanlegt að ákærði, sem hefur neitað sök, vilji vera viðstaddur þegar brotaþolar bera á hann sakir og geta hagað vörn sinni með tilliti til þess sem þeir bera og hvernig þeir bera um sakargiftirnar.

Að öllu þessu virtu er það niðurstaða dómsins að hagsmunir ákærða af því að vera viðstaddur skýrslugjöf brotaþola vegi þyngra en hagsmunir brotaþola af því að geta gefið skýrslu sína án nærveru hans. Er ekki fallist á það með brotaþolum og sækjandanum að sýnt hafi verið fram á að nærvera ákærða yrði brotaþolum sérstaklega til íþyngingar eins og framangreint ákvæði áskilur, þótt vissulega sé hún íþyngjandi fyrir þá.

Arngrímur Ísberg héraðsdómari kvað upp úrskurðinn.

Úrskurðarorð

Hafnað er kröfu um að ákærði víki úr þinghaldi meðan brotaþolar gefa skýrslu.