Fimmtudaginn 20. janúar 2005.
Nr. 304/2004.	Sameinaði lífeyrissjóðurinn (Hörður Felix Harðarson hrl.) gegn Guðmundi Oddssyni og Agnari Jóni Ágústssyni (Kristinn Hallgrímsson hrl.)

 

Ómerking héraðsdóms. Heimvísun. Dómsuppkvaðning.

Dómur héraðsdóms var ómerktur þar sem meira en átta vikur liðu frá því að málið var dómtekið þar til dómur var kveðinn upp í því.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Garðar Gíslason og Gunnlaugur Claessen.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 21. júlí 2004. Hann krefst þess að stefnda Guðmundi Oddssyni verði gert að greiða sér 9.421.875 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla vaxtalaga nr. 25/1987 frá 11. nóvember 1999 til 30. júní 2001 og samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá þeim degi til greiðsludags, auk málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti. Við þingfestingu málsins fyrir Hæstarétti féll áfrýjandi frá kröfum sínum á hendur stefnda Agnari Jóni Ágústssyni.

Stefndi Guðmundur krefst staðfestingar héraðsdóms og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

Stefndi Agnar krefst þess að áfrýjanda verði gert að greiða sér ómaksþóknun.

Mál þetta var munnlega flutt og dómtekið í héraði 5. febrúar 2004. Það var síðan tekið fyrir að nýju 21. apríl sama árs og bókað í þingbók, að dómur í málinu hafi ekki verið kveðinn upp innan lögboðins frests sökum embættisanna dómarans. Var tekið fram að lögmönnum aðila væri gefinn kostur á að flytja málið á ný, en þeir teldu þess ekki þörf og vísuðu til fyrri málflutnings. Hinn áfrýjaði dómur var síðan kveðinn upp 23. sama mánaðar. Samkvæmt þessu liðu tæpar ellefu vikur frá því að málið var dómtekið þar til dómur var kveðinn upp. Hafi dómur ekki verið kveðinn upp í munnlega fluttu máli innan fjögurra vikna frá dómtöku þess skal það flutt að nýju nema dómari og aðilar telji það óþarft, sbr. 1. mgr. 115. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Í dómum Hæstaréttar hefur verið litið svo á að héraðsdómur verði ekki kveðinn upp að réttu lagi samkvæmt þessari heimild án munnlegs málflutnings á ný ef liðnar eru átta vikur frá því að það var upphaflega flutt, enda getur málflutningur ekki komið að því gagni, sem til er ætlast, þegar dómsuppsaga dregst svo mjög. Þar sem meira en átta vikur liðu samkvæmt framansögðu frá því að málið var dómtekið þar til dómur var kveðinn upp í því verður að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og vísa málinu heim í hérað til munnlegs málflutnings og dómsuppsögu að nýju.

Rétt er að áfrýjandi og stefndi Guðmundur beri hvor sinn kostnað af þessum þætti málsins fyrir Hæstarétti. Eru engin efni til að verða við kröfu stefnda Agnars um ómaksþóknun vegna áfrýjunar héraðsdóms að því er hann varðar.

Dómsorð:

Héraðsdómur er ómerktur og er málinu vísað heim í hérað til málflutnings og uppsögu dóms að nýju.

Málskostnaður fyrir Hæstarétti fellur niður.

 

 

Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 23. apríl 2004.

I

Mál þetta, sem dómtekið var hinn 18. febrúar sl., að loknum munnlegum málflutningi, og endurupptekið og flutt að nýju hinn 20. apríl sl., var höfðað fyrir dómþingi af Sameinaða lífeyrissjóðnum, Borgartúni 30, Reykjavík, á hendur Guðmundi Oddssyni, Fögrubrekku 39, Kópavogi, og Agnari Jóni Ágústssyni, Aðaltúni 10, Mosfellsbæ, með stefnu birtri 28. nóvember 2002 og 12. desember 2002.

Dómkröfur stefnanda eru þær, að stefndu verði in solidum dæmdir til þess að greiða stefnanda 9.421.875 krónur, auk dráttarvaxta samkvæmt III. kafla vaxtalaga nr. 25/1987 frá 11. nóvember 1999 til 30. júní 2001 og frá þeim degi samkvæmt III. kafla laga um vexti og verðtryggingu, nr. 38/2001, til greiðsludags.  Krafist er vaxtavaxta, sbr. 12. gr. vaxtalaganna.  Þá krefst stefnandi málskostnaðar úr hendi stefndu, in solidum.

Dómkröfur stefndu eru þær aðallega, að stefndu verði sýknaðir af kröfum stefnanda, en til vara að kröfur stefnanda verði lækkaðar verulega.  Þá krefjast stefndu málskostnaðar úr hendi stefnanda.

II

Málavextir eru þeir, að hinn 11. nóvember 1999 keypti Lífeyrissjóðurinn Hlíf hlutabréf í Kögun hf., að nafnvirði 500.000 krónur, á genginu 18.75000.  Lífeyrissjóðurinn greiddi fyrir hlutinn 9.375.000 krónur, ásamt 48.875 krónum í þóknun, eða samtals 9.421.875 krónur, til Burnhams International á Íslandi hf, sem annaðist milligöngu um sölu hlutafjárins.

Hinn 17. nóvember 1999 greiddi Burnham International á Íslandi hf. 9.188.400 krónur af reikningi sínum inn á reikning nr. 0111-26-11833, á nafni stefnda, Agnars Jóns.

Stefnandi kveður, að af hálfu Lífeyrissjóðsins Hlífar hafi ekki verið gerður reki að því, að kalla eftir þessu hlutabréfi eða tryggja sér eignayfirráð þess með öðrum hætti.  Hafi það ekki verið fyrr en Lífeyrissjóðurinn Hlíf og stefnandi sameinuðust haustið 2001, að farið hafi verið að grennslast fyrir um hlutabréf þetta.

Í fyrstu var kröfu um afhendingu hlutabréfs beint til skiptastjóra Burnhams International á Íslandi hf., sem svipt hafði verið starfsleyfi hinn 27. nóvember 2001, og í kjölfarið úrskurðað gjaldþrota.  Skiptastjóri hafi gert leit að bréfinu, en í ljós hafi komið að það væri ekki í vörslum þrotabúsins.

Samkvæmt yfirlýsingu forstjóra Kögunar, var félaginu tilkynnt að Lífeyrissjóðurinn Hlíf hefði keypt, gegnum Burnham International á Íslandi, hlutabréf að nafnvirði 500.000 krónur.  Hlutabréfið hafi aldrei komið í hendur Kögunar hf., þannig að Burnham International á Íslandi hf. hafi aldrei getað yfirfært hlutabréfið á nafn kaupandans, Lífeyrissjóðsins Hlífar, með útgáfu nýs hlutabréfs.  Þar sem hlutabréfið hafi aldrei verið sent Kögun hf. til breytinga á hlutafélagaskrá fyrirtækisins vegna sölunnar, hafi hlutaféð verið talið, í bókum Kögunar hf., í eign stefnda, Guðmundar Oddssonar.

Hinn 22. apríl 2002 sendi lögmaður stefnanda stefnda, Guðmundi, bréf, þar sem þess var krafist að hann afhenti hlutabréfið eða annað sambærilegt hlutabréf, eða jafnvirði þess sem hann seldi.  Stefndi hefur ekki orðið við þessum tilmælum lögmannsins.

Stefndu kveða, að þeir hafi átt í umtalsverðum hlutabréfaviðskiptum á árunum 1998 til 2000.  Hafi þeir keypt og selt töluvert af hlutabréfum í gegnum Burnham.  Stefndu séu vinir, en hafi ekki haft með sér formlegt samstarf um fjárfestingar.  Þeir hafi hvor um sig átt töluverða inneign hjá Burnham, sem notuð hafi verið til að kaupa og selja hlutabréf.  Við gjaldþrot þess félags hafi þeir tapað umtalsverðum fjárhæðum. 

Stefndu kveðast fyrst hafa vitað um kröfur stefnanda í apríl 2002.  Fram að þeim tíma hafi þeir talið að eignastaða þeirra hjá Kögun hf. væri í góðu lagi.  Þeir hafi aldrei átt í viðskiptum við stefnanda.  Stefndi, Guðmundur, hafi á þeim tíma sem liðinn sé frá meintri sölu til stefnanda, árlega fengið senda staðfestingu um hlutafjáreign sína samkvæmt hlutaskrá Kögunar.  Stefndi, Guðmundur, kveðst hins vegar aldrei hafa fengið eiginlegt hlutabréf í Kögun hf. í hendur.

III

Stefnandi færir þau rök fyrir sóknaraðild sinni, að hann hafi við sameiningu stefnanda og Lífeyrissjóðsins Hlífar tekið við öllum eignum og skuldbindingum Lífeyrissjóðsins Hlífar og þar með kröfu þeirri sem stefnt er vegna.

Stefnandi færir þau rök fyrir samaðild stefndu, að eigandi hlutabréfsins, sem selt hafi verið stefnanda, hafi verið stefndi, Guðmundur.  Greiðsla vegna kaupa stefnanda á umræddu hlutabréfi í Kögun hf, að frádreginni þóknun og kostnaði, hafi verið greidd inn á bankareikning stefnda, Agnars Jóns, samkvæmt umboði hans til að taka við þeirri greiðslu vegna stefnda, Guðmundar.

Stefnandi byggir kröfur sínar á því, að óumdeilt sé að stefnandi hafi keypt af stefnda, Guðmundi, hlutabréf að nafnverði 500.000 krónur í Kögun á gengi 18.75000, eða alls 9.375.000 krónur.  Þá sé óumdeilt að greiðsla fyrir hlutabréf þetta hafi verið greidd inn á reikning stefnda, Agnars Jóns, eða 9.188.400 krónur.

Stefnandi krefst þess, að stefndi, Guðmundur, standi við sinn hluta kaupsamningsins og afhendi stefnanda þetta ákveðna hlutabréf í Kögun hf, eða annað sambærilegt hlutabréf í Kögun hf., sem þá yrði væntanlega keypt á almennum hlutabréfamarkaði.  Gangi það ekki eftir hjá stefnda, Guðmundi, þá greiði hann eða stefndi, Ágúst Jón, til baka til stefnanda þá fjárhæð, sem stefnandi hafi lagt út á sínum tíma vegna hlutabréfakaupanna, ásamt dráttarvöxtum og kostnaði vegna þessarar innheimtu.

Kveðst stefnandi byggja mál sitt á því, að hann hafi keypt hinn 11. nóvember 1999 af verðbréfamiðlunarfyrirtækinu Burnham International á Íslandi hf., hlutabréf í Kögun hf. í eigu stefnda, Guðmundar Oddssonar, að fjárhæð að nafnvirði 500.000 krónur á gengi 18.75000, og greitt fyrir það samtals 9.375.000 krónur auk kostnaðar að fjárhæð 48.875 krónur, eða samtals vegna kaupanna 9.421.875 krónur.  Kaupverðið hafi verið lagt inn á reikning stefnda, Agnars Jóns, að frádreginni þóknun, eða samtals 9.188.400 krónur.  Stefndi, Guðmundur, hafi hins vegar aldrei afhent stefnanda þetta ákveðna hlutabréf í Kögun hf., enda hafi það hvorki verið afhent verðbréfafyrirtækinu né Kögun hf. til þess að hægt væri að yfirfæra hlutabréfið á nafn kaupanda, þ.e. stefnanda.  Hugsanlega kunni þetta hlutabréf að hafa verið selt þriðja aðila, þótt stefnandi geti ekkert um það fullyrt.  Stefndi hafi heldur ekki látið stefnanda hafa  annað sambærilegt hlutabréf eða gert tilraun til þess.  Þá hafi hann ekki gert neina tilraun til þess að endurgreiða stefnanda vegna kaupa hans á hlutabréfi þessu.

Stefnandi höfði mál á hendur stefndu in solidum, þar sem þeir hafi báðir verið þátttakendur í þessari hlutabréfasölu.  Stefndi, Guðmundur, sem eigandi hlutabréfsins, og stefndi, Agnar Jón, sem móttakandi greiðslunnar.

Um lagarök vísar stefnandi til almennra reglna kröfu-, kaupa- og samningaréttar, sérstaklega þeirrar grundvallarreglu kauparéttar, að seljanda beri skylda til að afhenda kaupanda hinn selda hlut, en ella endurgreiða kaupandanum andvirði hins selda hlutar, þannig að kaupandinn verði eins settur og kaupin hefðu aldrei átt sér stað.

Einnig vísar stefnandi til laga um lausafjárkaup nr. 50/2000, II., III. og IV. kafla, einkum 6. gr., 9. gr., 12. gr., 13. gr. og 22. gr. laganna.

Kröfu um dráttarvexti byggir stefnandi á III. kafla vaxtalaga nr. 25/1987 og III. kafla laga um vexti og verðtryggingu, nr. 38/2001.

Kröfu um málskostnað byggir stefnandi á 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála.

IV

Stefndu byggja sýknukröfu sína fyrst og fremst á aðildarskorti.  Í málinu liggi ekkert fyrir, sem tengi stefnda, Agnar Jón, við viðskiptin, hvorki á vegnum stefnda, Guðmundar, né við stefnanda.  Hann hafi í engu átt hlut í hinum meintu viðskiptum við Burnham, stefnanda eða á nokkurn hátt verið þátttakandi í viðskiptum af þeim toga.  Stefndu hafi átt í miklum viðskiptum með hlutabréf á þessum tíma og sé því ekki ljóst hvers vegna umrædd greiðsla á bankareikning í hans nafni var. 

Stefndi, Guðmundur, byggir á þeirri forsendu, að málatilbúnaður sé ákaflega hæpinn, í engu sé sýnt fram á að hann hafi átt í viðskiptum við stefnanda, að stefndi hafi vanrækt að standa við meint viðskipti á vegum Burnham og að ekki liggi fyrir sönnun þess hvaða viðskipti hafi átt sér stað.  Þvert á móti liggi frammi skjöl um eignastöðu stefnda, Guðmundar, í Kögun hf., sem engin athugasemd hafi verið gerð við í um tvö ár.  Stefnanda hafi ekki verið kunnugt um viðskipti við stefnanda fyrr en fram hafi komið staðhæfingar í þá átt í byrjun síðasta árs.

Stefndi kveður vera fyrir hendi ómöguleika hvað snerti skýringar stefnanda og forstjóra Kögunar hf. um afhendingu stefnda, Guðmundar, á hlutabréfi.  Verslað hafi verið með bréf í félaginu svo sem um rafræna skráningu væri að ræða, sökum þess að hlutaskrá Kögunar hf. hafi verið allt of svifasein um útgáfu á hlutum.  Það sé hreinn fyrirsláttur af hálfu félagsins rúmum tveimur árum síðar að halda fram að eignastöðu stefnda, Guðmundar Oddssonar, vegna meintra viðskipta hafi ekki verið unnt að breyta af þessum sökum og að þess í stað hafi inneign hans verið ofskráð þennan tíma.  Stefnandi og Kögun hf. virðast vera að gera aðra ábyrga fyrir eigin tómlæti og vanrækslu Burnham.  Stefndi, Guðmundi Oddssyni, hafi aldei verið kunnugt um meint viðskipti né hafi hann móttekið greiðslu á þessum tíma vegna þeirra.  Stefndi, Guðmundur Oddsson, hafi bæði fyrr og síðar átt í verðbréfaviðskiptum, m.a. í gegnum félag sitt Fögrubrekku ehf. en kannast ekki við að hafa móttekið nefnda greiðslu.  Á þessum tíma hafi Fagrabrekka ehf. hins vegar átt um 638.897 króna hlut í Kögun hf., sem seldur hafi verið.  Þetta sé hluti af þeim sölum, sem því miður liggi ekki fyrir um nægjanleg gögn frá Burnham, sem keypt hafi bréfin af Fögrubrekku ehf.

Varakröfu sína byggja stefndu á því, að stefnandi hafi sýnt af sér verulegt tómlæti, með því að láta undir höfuð leggjast í tvö og hálft ár að gera kröfu á stefndu.  Stefndu ítreka óskýrleika kröfugerðar stefnanda í þessum efnum og benda á að með framlögðu minnisblaði Kögunar hf., sé fyrirtækið að reyna að draga úr ábyrgð sinni vegna óskipulags á hlutaskrá.  Stefndi, Guðmundur Oddsson, hafi aldrei verið annað en í góðri trú um hlutafjáreign sína, svo sem hann hafi fengið staðfest frá hlutaskrá Kögunar.

Stefnandi hafi ekki lagt fram í málinu sönnun fyrir þeirri fjárhæð eða hluta, sem hann telji að sér beri frá stefndu og sé dráttarvaxtakröfu hafnað á þeirri forsendu, að eigi stefnandi kröfu, liggi hún ekki fyrir fyrr en við uppkvaðningu dóms í málinu, sbr. 3. mgr. 5. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu.

Um lagarök vísa stefndu til meginreglna kröfuréttar, samningaréttar, sem og meginreglna réttarfars.

Einnig vísa stefndu til ákvæða kaupalaga nr. 50/2000, samningalaga nr. 7/1936 og laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála, einkum 2. mgr. 16. gr. laganna.

Kröfu um málskostnað byggja stefndu á XXI. kafla laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála, aðallega 130. gr. laganna.

Kröfu um virðisaukaskatt á málflutningsþóknun byggja stefndu á lögum nr. 50/1988, um virðisaukaskatt.

V

Ágreiningur máls þessa lýtur að því hvort málsaðilar hafi átt í hlutabréfaviðskiptum, þar sem stefnandi hafi keypt af stefnda, Guðmundi, hlutabréf í Kögun hf., en ekki fengið afhent hlutabréf í samræmi við það.

Í máli þessu liggur fyrir, að Lífeyrissjóðurinn Hlíf keypti hlut í Kögun hf., að nafnvirði 500.000 krónur á genginu 18.75000, eða 9.375.000 krónur, samkvæmt ljósriti af kvittun frá Burnham.

Samkvæmt yfirlýsingu endurskoðanda, sem skoðaði tölvugögn Burnham International á Islandi hf., eftir að það fyrirtæki hafði verið úrskurðað gjaldþrota, fannst í bókhaldinu innkaupareikningur þar sem stefndi, Guðmundur, er sagður hafa selt hlut í Kögun hf., að nafnvirði 500.000 krónur á genginu 18.60000, eða 9.300.000 krónur.  Þóknun hafi verið 11.600 krónur og til útborgunar hafi verið 9.188.400 krónur.  Samkvæmt símbréfi frá Landsbanka Íslands var fjárhæð þessari ráðstafað inn á reikning stefnda, Agnars Jóns, hinn 17. nóvember 1999.

Samkvæmt yfirlýsingu forstjóra Kögunar hf., barst fyrirtækinu óformleg tilkynning frá Burnham Int. á Íslandi þess efnis, að fyrirtækið hefði keypt hlutabréf í Kögun að nafnvirði 500.000 krónur og að Burnham International á Íslandi hafi selt hlutabréf í Kögun hf. að nafnverði 500.000 krónur til Lífeyrissjóðsins Hlífar.

Eins og áður greinir byggir stefnandi á því, að hann hafi átt í viðskiptum við stefnda og keypt af honum hlut í Kögun hf. á árinu 1999, en ekki fengið afhent bréf vegna kaupanna.  Fyrir liggur að hlutafjárviðskipti þessi annaðist verðbréfafyrirtækið Burnham International á Islandi hf.  Stefnandi fullyrðir að hann hafi ekki fengið afhent bréf í samræmi við hlutafjárkaupin.  Gegn andmælum stefnda, Guðmundar, og þegar framangreint er virt, er ekki unnt að fullyrða um, nú svo mörgum árum síðar, að stefndi, Guðmundur, hafi ekki á þeim tíma er hlutafjárviðskiptin urðu, afhent þann hlut sem hann seldi, og stefnandi keypti, eða að atvik hafi verið með þeim hætti sem stefnandi lýsir.  Verður því að sýkna stefnda, Guðmund, af kröfum stefnanda.  Þá verður ekki séð að stefnandi hafi á nokkurn hátt átt viðskipti við stefnda, Agnar Jón.  Með vísan til alls framanritaðs ber því að sýkna báða stefndu af kröfum stefnanda.

Þrátt fyrir þessa niðurstöðu þykir rétt að hver aðila beri sinn kostnað af málinu.

Hervör Þorvaldsdóttir, héraðsdómari, kvað upp dóm þennan.

D Ó M S O R Ð :

Stefndu, Guðmundur Oddsson og Agnar Jón Ágústsson, eru sýkn af kröfum stefnanda, Sameinaða lífeyrissjóðsins, í máli þessu.

Málskostnaður fellur niður.