Föstudaginn 6. júní 2014.
Nr. 392/2014.	Ríkislögreglustjóri (enginn) gegn X (Arnar Ingi Ingvarsson hdl.)

Kærumál. Gæsluvarðhald. Útlendingur. Frávísun frá héraðsdómi.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem X, sem sótt hafði um hæli á Íslandi, var gert að sæta gæsluvarðhaldi uns framkvæmd yrði ákvörðun Útlendingastofnunar um endursendingu X. Hæstiréttur vísaði málinu frá héraðsdómi með skírskotun til þess að sá starfsmaður R sem sótti þing í héraði uppfyllti ekki áskilnað 3. mgr. 25. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála, sbr. 1. mgr. 105. gr. sömu laga og væri því ekki bær til að fara með málið fyrir dómi.

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Helgi I. Jónsson og Benedikt Bogason og Ingveldur Einarsdóttir settur hæstaréttardómari.

Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 4. júní 2014, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum degi síðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 4. júní 2014, þar sem varnaraðila var gert að sæta gæsluvarðhaldi uns til framkvæmdar kæmi ákvörðun Útlendingastofnunar um að endursenda varnaraðila til Ítalíu, allt til mánudagsins 16. júní 2014 klukkan 16. Kæruheimild er í l. lið 1. mgr. 192. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Varnaraðili krefst þess aðallega að málinu verði vísað frá héraðsdómi, en til vara að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi. Að þessu frágengnu krefst varnaraðili þess að sér verði gert að sæta farbanni í stað gæsluvarðhalds, en að öllu þessu frágengnu að hann haldi sig innan ákveðins svæðis. Verði á ekkert framangreint fallist krefst hann þess að gæsluvarðhaldi verði markaður skemmri tími.

Sóknaraðili hefur ekki látið málið til sín taka fyrir Hæstarétti.

Samkvæmt 1. mgr. 105. gr. laga nr. 88/2008 skal dómari gefa þeim sem krefst gæsluvarðhalds kost á að gera munnlega grein fyrir kröfunni á dómþingi. Skýra verður þetta ákvæði til samræmis við 3. mgr. 25. gr. sömu laga, en samkvæmt því annast lögreglustjórar flutning þeirra mála sem þeir höfða. Þeir geta þó falið aðstoðarlögreglustjóra, aðstoðarsaksóknurum eða saksóknarfulltrúum við embætti sín flutning mála. Sá starfsmaður sóknaraðila sem sótti þing í málinu gegnir ekki þessum stöðum og var því ekki bær til að fara með málið fyrir dómi. Verður því að vísa málinu frá héraðsdómi.

Dómsorð:

Máli þessu er vísað frá héraðsdómi.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 4. júní 2014.

                Ríkislögreglustjóri hefur krafist þess að varnaraðila, X, fæddum þann [...], ríkisborgara [...], verði með úrskurði gert að sæta gæsluvarðhaldi uns framkvæmd ákvörðunar Útlendingastofnunar um að endursenda varnaraðila til Ítalíu ásamt beiðni sinni fer fram, þó eigi lengur en til mánudagsins 16. júní nk. kl. 16.00.

                Í greinargerð ríkislögreglustjóra kemur fram að þann 29. nóvember 2013 hafi varnaraðili komið til Íslands og í beinu framhaldi sótt um hæli á Íslandi sem flóttamaður. Með ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 7 febrúar 2014, hafi beiðni varnaraðila um að íslensk stjórnvöld taki til meðferðar beiðni hans um hæli á Íslandi sem flóttamanni verið hafnað og jafnframt kveðið á um að senda bæri varnaraðila til Ítalíu, ásamt hælisbeiðninni, með vísan til Dyflinnarreglugerðarinnar.

                Í greinargerðinni kemur einnig fram að með úrskurði innanríkisráðuneytisins, dags. 15. apríl 2014 (mál nr. IRR14020248/8.13.2) hafi ofangreind ákvörðun Útlendingastofnunar, um að senda varnaraðila til Ítalíu og að hafna því að íslensk stjórnvöld taki til meðferðar beiðni varnaraðila um hæli á Íslandi, verið staðfest. Við birtingu úrskurðarins þann 23. apríl 2014 hafi verið gerð grein fyrir því að varnaraðili myndi óska eftir frestun réttaráhrifa úrskurðarins á grundvelli 33. gr. laga um útlendinga nr. 96/2002. Með ákvörðun innanríkisráðuneytisins dags 5. maí 2014 hafi beiðni um frestun réttaráhrifa verið hafnað.

                Jafnframt kemur fram í greinargerðinni að þann 8. maí sl., hafi alþjóðadeild ríkislögreglustjóra borist  beiðni innanríkisráðuneytisins um birtingu á ákvörðun dags. 5. maí 2014 um höfnun á frestun réttaráhrifa. Jafnframt hafi þess verið óskað af innanríkisráðuneytinu að varnaraðili yrði fluttur til Ítalíu ásamt hælisumsókn sinni. Ákvörðun þessi hafi verið birt varnaraðila þann 22. maí 2014. Viðbrögð hans við birtinguna hafi verið þau að varnaraðili komst í uppnám og sagði sér ekki vært á Ítalíu, án þess að útskýra það nánar.

                Þá kemur fram að í gær, 3. júní, klukkan 16.30, hafi varnaraðili verið handtekinn til að tryggja framkvæmd ákvörðunarinnar um að senda varnaraðila til Ítalíu, sbr. 5. mgr. 33. gr. laga um útlendinga nr. 96/2002. Framkvæmdin hafi átt að eiga sér stað klukkan 01.00, 4. júní 2014, Í gærkvöldi, 3. júní, klukkan 22.30 hafi varnaraðili verið sóttur af tveimur lögreglufulltrúum alþjóðadeildar ríkislögreglustjóra og einum lögreglumanni frá sérsveit ríkislögreglustjóra og ekið hafi verið með hann út á Keflavíkurflugvöll. Þegar lögreglumennirnir og varnaraðili hafi stigið af landganginum og um borð í vélina hafi varnaraðili skyndilega hent frá sér töskunni og byrjað að öskra og æpa. Hafi hann náð að særa sjálfan sig á hnakka með einhverju sem hann hafi verið með á sér, trúlega tannstöngli. Hafi hann slegið frá sér og sagst ekki vilja fara til Ítalíu, þangað hefði hann ekkert að gera. Hafi hann slegist við lögreglumenn sem urðu að beita hann tökum og setja á hann plastbönd. Samkvæmt lögreglumönnunum hafi ekki reynst unnt að ná sambandi við varnaraðila sem virtist frá sér af bræði. Þegar nokkrar mínútur voru liðnar og ekki hafði tekist að róa varnaraðila tók flugstjóri vélarinnar þá ákvörðun að taka hann ekki um borð. Hafi þá verið óskað eftir því við lögreglu á landamærastöð að senda lögreglubifreið að landganginum. Lögreglubifreið frá lögreglunni við Hringbraut í Reykjanesbæ hafi komið og varnaraðili verið fluttur þangað og settur í fangaklefa. Í framhaldinu hafi verið óskað aðstoðar frá sérsveit ríkislögreglustjóra um að senda bíl til Reykjanesbæjar að sækja varnaraðila og flytja hann í fangageymslur lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu þar sem lögreglumenn á Suðurnesjum hafi átt erfitt með að veita þá aðstoð sökum anna.

                Ríkislögreglustjóri kveður að til að tryggja nærveru varnaraðila, svo að framkvæmd ákvörðunar útlendingastofnunar geti farið fram, sé nauðsynlegt að varnaraðila verði gjört að sæta gæsluvarðhaldi þar til framkvæmd hafi farið fram, enda megi ætla að hann muni reyna að komast úr landi, leynast eða koma sér með öðrum hætti undan framkvæmdinni. Með vísan til framangreinds, framlagðra gagna og framangreindra lagaákvæða sé þess beðist að krafan nái fram að ganga. Að öðru leyti, með vísan til gagna málsins er fylgja í ljósriti, sé kröfu þessari beint til Héraðsdóms Reykjavíkur.

Niðurstaða

                Eins og að framan er rakið hefur Innanríkisráðuneytið með úrskurði staðfest ákvörðun Útlendingastofnunar þess efnis að beiðni varnaraðila um að honum verði veitt hæli á Íslandi sem flóttamanna verði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi heldur skuli hann sendur ásamt beiðni sinni til Ítalíu. Þá hefur ráðuneytið hafnað kröfu varnaraðila um frestun réttaráhrifa úrskurðar ráðuneytisins.

                Varnaraðili mótmælir því að krafan nái fram að ganga og vísar til þess að gæsluvarðhald sé óþarft og feli í sér ósanngjarna ráðstöfun í skilningi 7. mgr. 33. gr. laga nr. 96/2002. Engin ástæða sé til að ætla að varnaraðili reyni að koma sér undan framkvæmd ákvörðunarinnar og af honum stafi engin ógn. Til vara gerir varnaraðili kröfu um að honum verði gert að sæta farbanni eða beitt verði vægari úrræðum en gæsluvarðhaldi með vísan til 3. mgr. 33. gr. útlendingalaga eða í öllu falli að gæsluvarðhaldinu verði markaður skemmri tími.

                Heimild til að handtaka útlending og setja í gæsluvarðhald er að finna í 5. mgr. 33. gr. framangreindra laga um útlendinga. Þar er kveðið á um að heimilt sé að beita því úrræði ef nauðsynlegt er til að tryggja framkvæmd ákvörðunar um að útlendingur skuli yfirgefa landið. Fyrir liggur að reynt var að framfylgja þeirri ákvörðun Útlendingastofnunar í gær, eftir að fyrir lá úrskurður Innanríkisráðuneytisins sem staðfesti ákvörðun Útlendingastofnunar og jafnfram ákvörðun þar sem hafnað var beiðni um frestun réttaráhrifa þeirrar ákvörðunar.

                Svo sem fram kemur í lögregluskýrslu veitti varnaraðili slíka mótspyrnu þegar kom að því að fara um borð í flugvél frá landinu að hætta varð við að senda hann úr landi. Fyrir dómi í dag er því haldið fram að ástæða þess sé sú að hann vilji ekki fara til Ítalíu, m.a. af þeim sökum að hann telur sig ekki vera óhulta þar og aðstæður hans þar muni verða óviðunandi. Í framangreindri ákvörðun Útlendingastofnunar og úrskurði Innanríkisráðuneytisins er lýst ítarlegri rannsókn stjórnvalda á því hvort staðhæfingar þessar eigi við rök að styðjast og því hafnað. Verður að ætla, miðað við framburð varnaraðila og framkomu hans í gær, að hann sé því mjög mótfallinn að fara af landi brott og því líklegt að hann muni reyna að torvelda það. Til þess hefur hann ýmis úrræði verði hann ekki hnepptur í gæsluvarðhald sem önnur og vægari úrræði en gæsluvarðhald gætu ekki komið í veg fyrir að hann noti. Að mati dómsins er nauðsynlegt að tryggja framkvæmd brottfarar varnaraðila og verður því með heimild í 5. mgr. 33. gr. laga nr. 96/2002, sbr. b-lið 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamálafallist á kröfur ríkislögreglustjóra. Ekki eru aðstæður til að verða við kröfu varnaraðila um að marka gæsluvarðhaldinu skemmri tíma en krafist er í ljósi þess að nauðsynlegt svigrúm verður að vera til að skipuleggja framkvæmd brottfararinnar á ný í samráði við ítölsk stjórnvöld. Verður krafan því tekin til greina eins og hún er sett fram í kröfugerð sóknaraðila.

                Ingibjörg Þorsteinsdóttir héraðsdómari kveður upp þennan úrskurð.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Varnaraðili, X, fæddur þann [...], ríkisborgari [...], skal sæta gæsluvarðhaldi uns framkvæmd ákvörðunar Útlendingastofnunar um að endursenda varnaraðila, ásamt beiðni sinni um hæli, til Ítalíu fer fram, þó eigi lengur en til mánudagsins 16. júní nk. kl. 16.00.