Mánudaginn 18. ágúst 2014.
Nr. 439/2014.	Ákæruvaldið (Hulda Elsa Björgvinsdóttir saksóknari) gegn X (Helgi Bragason hrl.)

Kærumál. Ómerking úrskurðar héraðsdóms. Heimvísun.

Þar sem þrettán vikur liðu frá munnlegum málflutningi um frávísunarkröfu varnaraðila til uppkvaðningar hins kærða úrskurðar var hann ómerktur og málinu vísað heim í hérað til munnlegs málflutnings og uppkvaðningar að nýju.

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ólafur Börkur Þorvaldsson og Eiríkur Tómasson og Ingveldur Einarsdóttir settur hæstaréttardómari.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 13. júní 2014 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 25. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 12. júní 2014 þar sem einum lið í ákæru sóknaraðila á hendur varnaraðila var vísað frá dómi. Kæruheimild er í t. lið 1. mgr. 192. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Sóknaraðili krefst þess að lagt verði fyrir héraðsdóm að taka umræddan ákærulið til efnismeðferðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar.

Samkvæmt gögnum málsins fór 13. mars 2014 fram málflutningur um þá kröfu varnaraðila að máli sóknaraðila á hendur honum yrði vísað frá dómi og var krafan að því loknu tekin til úrskurðar. Hinn kærði úrskurður var sem fyrr segir kveðinn upp 12. júní sama ár og var í því þinghaldi fært til bókar að málflytjendur lýstu því yfir að þeir teldu ekki þörf endurflutnings.

Í síðari málslið 2. mgr. 181. gr. laga nr. 88/2008 er svo fyrir mælt að úrskurð skuli kveða upp þegar í stað í þinghaldi ef unnt er, en að öðrum kosti svo fljótt sem verða má. Samkvæmt framansögðu liðu þrettán vikur frá því að frávísunarkrafa varnaraðila var tekin til úrskurðar þar til úrskurður var kveðinn upp án þess að fram færi málflutningur um hana að nýju. Með skírskotun til áðurgreinds lagaákvæðis og að teknu tilliti til niðurstöðu Hæstaréttar í sambærilegum málum, svo sem í dómi réttarins 20. mars 2003 í máli nr. 448/2002 sem birtur er í dómasafni 2003, bls. 1217, verður að telja að úrskurður verði ekki kveðinn upp án raunverulegs endurflutnings ef svo langur tími líður frá munnlegum málflutningi til uppsögu hans, enda getur málflutningurinn þá ekki komið að því gagni sem til er ætlast. Af þeim sökum verður að ómerkja hinn kærða úrskurð og vísa málinu heim í hérað til munnlegs málflutnings og uppkvaðningar úrskurðar að nýju.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er ómerktur og málinu vísað heim í hérað til munnlegs málflutnings og uppkvaðningar úrskurðar að nýju.

                                              

Úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 12. júní 2014.

                Mál þetta er höfðað með ákæru ríkissaksóknara dagsettri 27. september 2013 á hendur ákærða, X, kt. [...], til heimilis að [...], [...],

„fyrir eftirgreind hegningarlagabrot gagnvart sambýliskonu sinni A, kennitala [...], framin á heimili þeirra að [...],[...]:

1.       Líkamsárás með því að hafa, skömmu fyrir jólin 2009, slegið A hnefahöggi í vinstri vanga með þeim afleiðingum að hún kjálkabrotnaði.

Telst þetta varða við 1. mgr. 218. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940.

2.       Ólögmæta nauðung, með því að hafa, sumarið 2010, með ofbeldi dregið A, sem var nakin, út af heimili sínu, ýtt henni niður á gangstéttina og ekki  hleypt henni inn þrátt fyrir að hún reyndi að fá hann til að opna fyrir sér.

Telst þetta varða við 225. gr. almennra  hegningarlaga.

3.       Líkamsárás með því að hafa, sunnudaginn 3. október 2010 slegið A í vinstri upphandlegg með þeim afleiðingum að hún hlaut þar marblett.

Telst þetta varða við 1. mgr. 217. gr. almennra hegningarlaga.

4.       Ólögmæta nauðung, með því að hafa, fyrri part ársins 2011, þegar kalt var í veðri, með ofbeldi hent A, sem var einungis klædd í bol og buxur, út af heimili sínu.

Telst þetta varða við 225. gr. almennra  hegningarlaga.

5.       Líkamsárás með því að hafa, laugardaginn 2. apríl 2011, slegið A í hægri upphandlegg.

Telst þetta varða við 1. mgr. 217. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940.

6.       Líkamsárás, með því að hafa, sunnudaginn 3. apríl 2011, hrint A með þeim afleiðingum að hún féll við og lenti með höfuðið á flísalögðum kanti. Af atlögunni hlaut A sár á enni.

Telst þetta varða við 1. mgr. 217. gr. almennra  hegningarlaga.

7.       Líkamsárás, með því að hafa, föstudaginn 2. mars 2012, slegið A í ennið með þeim afleiðingum að hún féll úr stól á miðstöðvarofn og fékk skurð á enni upp við hársvörð.

Telst þetta varða við 1. mgr. 217. gr. almennra hegningarlaga.

Þess er krafist að ákærði verði dæmdur til refsingar og til greiðslu alls sakarkostnaðar.“

                Mál þetta var þingfest þann 14. nóvember 2013 en í þinghaldi þann 13. febrúar sl. lagði verjandi ákærða fram kröfu um frávísun málsins í heild eða að hluta. Málflutningur um kröfuna fór fram þann 13. mars sl.

Málavextir.

                Samkvæmt lögregluskýrslu, sem dagsett er 29. janúar 2010, tilkynnti B, starfsmaður fjölskyldu- og fræðslusviðs [...], til lögreglu að A, [...],[...], hefði orðið fyrir líkamsárás af hálfu sambýlismanns hennar, ákærða í máli þessu, þann 23. desember árið áður. Kvað B brotaþola ekki hafa tilkynnt þetta fyrr en þann 27. janúar sama ár og hefði verið farið með hana á Heilsugæslu [...] þar sem komið hefði í ljós að hún væri kjálkabrotin. Þann 22. júlí sama ár mætti brotaþoli hjá lögreglu og kvaðst ekki vilja leggja fram kæru á hendur ákærða, en hann hefði lamið hana hnefahöggi í andlitið þannig að hún hafi kjálkabrotnað. Hafi þau verið að skemmta sér og verið við drykkju og morguninn eftir hefði hún verið á neðri hæðinni að reykja þegar ákærði hefði gengið að henni og slegið hana hnefahöggi  sem komið hafi á kjálkann vinstra megin. Kvaðst hún ekkert hafa gert í þessu fyrr en löngu seinna þegar hún hafi hringt í félagsþjónustuna í [...] og beðið um aðstoð. Hafi starfsmaður félagsþjónustunnar farið með hana til læknis og hafi sést á myndum að hún væri kjálkabrotin. Ákærði var yfirheyrður hjá lögreglu þann 22. september sama ár og neitaði sök.

                Með bréfum dagsettum 24. júní 2011 til ákærða og brotaþola tilkynnti lögreglustjórinn í [...] að það væri mat ákæruvaldsins að það sem fram hefði komið við rannsókn málsins væri hvorki nægjanlegt né líklegt til sakfellis. Hefði því verið ákveðið með vísan til 145. gr. laga um meðferð sakamála að fella málið niður. 

                Þann 13. apríl 2011 mætti brotaþoli hjá lögreglu í því skyni að leggja fram kæru á hendur ákærða fyrir kynferðisbrot, líkamsárásir, hótanir og frelsissviptingu. Kvað brotaþoli ofbeldi af hálfu ákærða í hennar garð hafa staðið yfir frá upphafi sambúðar þeirra árið [...]. Hafði verið um nánast vikulegan viðburð að ræða, alltaf á heimili þeirra, og hefði það yfirleitt tengst áfengisneyslu þeirra beggja. Ákærði hafi tvívegis nauðgað henni í endaþarm og í nokkur skipti þvingað hana til að hafa munnmök við hann. Hafi hann hótað því að hún myndi hverfa ef hún kærði hann. Ákærði hafi í eitt skipti stöðvað hana þegar hún hugðist fara út af heimilinu eftir að hann hafi lagt á hana hendur. Hann hafi yfirleitt notað hnefana á hana og slegið hana í upphandleggi þannig að hún hafi fengið marbletti og verið mjög aum í handleggjunum. Þá hafi hann kjálkabrotið hana einu sinni, eða þann 19. desember 2009. Þann 3. apríl 2011 hafi hann hent henni inni í þvottahúsinu þannig að hún hafi rekið höfuðið í flísabrún og fengið skurð ofan við hægra auga.

                Ákærði var yfirheyrður hjá lögreglu þann 9. maí 2011 og neitaði sök en kannaðist við að hafa hrint brotaþola þannig að hún féll á flís og þá kannaðist hann við að hafa oft tekið utan um hana og gæti hún hafa fengið marbletti við það. Þá kannaðist hann við að hafa í einhver skipti hent brotaþola út af heimilinu en hún hafi ekki verið nakin.

                Brotaþoli gaf skýrslu hjá lögreglu 18. apríl 2012 í því skyni að leggja fram kæru á hendur ákærða fyrir kynferðisbrot, hótanir og líkamsárásir. Þá skýrði hún m.a. frá því að þann 2. mars sama ár hafi ákærði slegið til hennar þar sem hún sat á stól með þeim afleiðingum að hún hafi fallið á miðstöðvarofn og fengið skurð á ennið. Ákærði var yfirheyrður hjá lögreglu þann 4. maí sama ár og neitaði sök.

Frávísunarkrafa ákærða.

                Ákærði byggir á því að með bréfi dagsettu 24. júní 2011 hafi honum verið tilkynnt um niðurfellingu saksóknar í máli nr. 32-2010-0383 og hafi samrit verið sent til brotaþolans A. Bréf sama efnis hafi verið sent réttargæslumanni brotaþola þann 29. júlí sama ár. Í bréfunum sé tekið fram að heimilt sé að krefjast rökstuðnings fyrir ákvörðuninni innan 14 daga frá dagsetningu bréfanna en það hafi ekki verið gert. Þá hafi brotaþola og lögmanni hennar verið bent á að heimilt væri að kæra ákvörðunina til ríkissaksóknara innan eins mánaðar frá tilkynningunni en það hafi ekki verið gert. Ákærði bendir á að hann hafi ekki notið lögmannsaðstoðar þegar hann hafi fengið framangreint bréf og því hafi hann staðið í þeirri trú að öll mál sem hann hefði verið kærður fyrir fram til dagsetningar bréfsins, þ.e. liður 1-6 í ákæru, væru búin og hefðu ekki frekari eftirmála, enda hefði hann neitað sök afdráttarlaust í öllum skýrslutökum. Honum hafi síðan verið birt ákæra rúmum tveimur árum frá framangreindu bréfi. Ákærði bendir á að samkvæmt 145. gr. og 147. gr. laga um meðferð sakamála geti ákærandi fellt mál niður. Þar sé einnig kveðið á um rétt brotaþola og lögmanns hans til að kæra þá ákvörðun og einnig um rétt héraðssaksóknara til að fella ákvörðun lögreglustjóra/ákæranda niður, en frestir samkvæmt lögunum séu löngu liðnir. Þá liggi ekki neinar skýringar á þeim drætti sem orðið hafi né af hverju saksóknari taki ákvörðun um að taka málið upp að nýju.

                Þá krefst ákærði frávísunar á þeim grundvelli að skýrleika verknaðarlýsingar í ákæru sé mjög áfátt, en m.a. séu þrír ákæruliðir taldir hafa átt sér stað á mjög víðu tímabili, þ.e. 1. tl. „skömmu fyrir jólin 2009“, 2. tl. „sumarið 2010“ og 4. tl. „fyrri part ársins 2011“. Verði að skoða alla þessa þætti í ljósi þess hve langur tími sé liðinn frá ætluðum atburðum og hafi málið dregist mjög í meðförum ákæruvalds og sönnun og varnir erfiðar með vísan til óskýrleikans. Í ljósi þessa er þess krafist aðallega að málinu verði í heild vísað frá dómi en til vara að hluta ákæruliðanna nr. 1-7 verði vísað frá dómi.

Niðurstaða.

                Samkvæmt gögnum málsins tók lögreglustjóri þá ákvörðun þann 24. júní 2011 að fella niður mál nr. 32-2010-383, en ríkissaksóknari hefur með ákæru í máli þessu ákveðið að höfða mál á hendur ákærða vegna þess sakarefnis sem lögreglustjóri hafði fellt niður. Er þar um að ræða 1. ákærulið í máli þessu. Ákvörðun um niðurfellingu málsins var tilkynnt ákærða með bréfi dagsettu sama dag og brotaþola var tilkynnt um niðurfellinguna með bréfi dagsettu 29. júlí sama ár. Samkvæmt 4. mgr. 147. gr. laga nr. 88/2008 getur héraðssaksóknari fellt ákvörðun lögreglustjóra úr gildi að eigin frumkvæði ef hann telur hana andstæða lögum eða fjarstæða að öðru leyti, enda sé það gert innan tveggja mánaða frá því að hún var tekin. Ríkissaksóknari getur með sama skilorði fellt úr gildi þá ákvörðun héraðssaksóknara eða lögreglustjóra að fella mál niður eða falla frá saksókn. Ákæra vegna 1. tl. ákæru í máli þessu var gefin út þann 27. september 2013 og var þá framangreindur frestur löngu liðinn. Ber því að vísa 1. tl. ákærunnar frá dómi.

                Samkvæmt 1. mgr. 180. gr. laga nr. 88/2008 má hvorki dæma ákærða fyrir aðra hegðun en þá sem í ákæru greinir né heldur dæma aðrar kröfur á hendur honum. Þó má sakfella ákærða þótt aukaatriði brots, svo sem staður og stund þess, séu ekki skýrt eða rétt tilgreind, enda telji dómari að vörn hafi ekki verið áfátt þess vegna. Dómari getur gefið aðilum færi á að tjá sig um atriði að þessu leyti, ef þurfa þykir. Samkvæmt framansögðu verður ákæru ekki vísað frá dómi af þessum sökum en ákærða gefst kostur á að koma að vörnum í samræmi við framangreint lagaákvæði við efnismeðferð málsins.         

 Hjörtur O. Aðalsteinsson dómstjóri kveður upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð:

Vísað er frá dómi 1. tl. ákæru í máli þessu. Að öðru leyti er frávísunarkröfu ákærða hafnað.