Þriðjudaginn 26. október 2010.
Nr. 606/2010.	Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu (Jón H.B. Snorrason saksóknari) gegn X (Ólafur Örn Svansson hrl.)

Kærumál. Gæsluvarðhald. A. liður 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008.

Úrskurður héraðsdóms um að X skyldi gert að sæta gæsluvarðhaldi, á grundvelli a. liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála, var staðfestur.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Jón Steinar Gunnlaugsson, Páll Hreinsson og Viðar Már Matthíasson.

Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 22. október 2010, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 25. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 22. október 2010, þar sem varnaraðila var gert að sæta gæsluvarðhaldi allt til föstudagsins 5. nóvember 2010 klukkan 16 og sæta einangrun meðan á gæsluvarðhaldinu stendur. Kæruheimild er í l. lið 1. mgr. 192. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Varnaraðili krefst þess aðallega að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi en til vara að gæsluvarðhaldi hans verði markaður skemmri tími. Þá krefst hann þess að honum verði ekki gert að sæta einangrun í gæsluvarðhaldinu.

Sóknaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar.

Varnaraðili er undir rökstuddum grun um að hafa átt aðild að því að um 277.000.000 króna voru sviknar út úr ríkissjóði með þeim hætti, sem greinir í hinum kærða úrskurði. Ekki hefur tekist að rekja slóð peninganna. Athugun lögreglu hefur gefið tilefni til að álykta að rekjanleg útgjöld varnaraðila séu langt umfram uppgefnar tekjur hans. Hann hefur ekki gefið trúverðugar skýringar á því, hvaðan honum hafa borist þeir fjármunir. Er fallist á með héraðsdómi að varnaraðili kunni að torvelda rannsókn lögreglu, meðal annars á þessum þætti, ef hann gengi laus.

Með þessum athugasemdum, en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Dómsorð:

      Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 22. október 2010.

Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu hefur krafist þess að Héraðsdómur Reykjavíkur úrskurði að X, kt. [...], verði gert að sæta gæsluvarðhaldi, allt til föstudagsins 5. nóvember n.k. kl. 16:00. Þá er gerð krafa um að sakborningur sæti einangrun á meðan á gæsluvarðhaldinu stendur.

Í greinargerð lögreglu kemur fram að lögreglan á höfuðborgarsvæðinu rannsaki nú ætluð stórfelld brot gegn 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. 1. mgr. 40. gr. laga nr. 50/1988 um virðisaukaskatt og gegn peningaþvættisákvæði almennra hegningarlaga sbr. 264 gr.  almennra hegningarlaga nr. 19/1940.

Sakborningur, X, hafi sætt gæsluvarðahaldi vegna málsins frá því 11. október s.l. nú síðast með dómi Hæstaréttar Íslands í málinu nr. 598/2010 til dagsins í dag kl. 16.00

Upphaf þessa máls megi rekja til tilkynningar frá Íslandsbanka og frá Arion banka um peningafærslur sem hafi þótt grunsamlegar og ekki samræmast upplýsingum og/eða viðskiptum hjá reikningshöfum í bönkunum. Við könnun lögreglu hafi komið í ljós að um hafi verið að ræða greiðslur inn og út af reikningum tveggja fyrirtækja A., kt. [...], og B, kt. [...]. Hafi reikningsyfirlit sýnt háar fjárgreiðslur frá tollstjóra inn á reikninga þessar tveggja fyrirtækja. Fjárhæðirnar hafi síðan smám saman verið teknar út af reikningunum fyrirtækjanna, að mestu í reiðufé. Innlagnir og úttektir sem til rannsóknar séu hafi átt sér stað frá október 2009 til júní 2010. Með upplýsingaöflun lögreglu m.a. hjá skattrannsóknarstjóra hafi verið upplýst að hinar háu greiðslur inn á reikningana hafi verið endurgreiðslur á innskatti vegna endurbóta á húsnæði en slíkar endurgreiðslur séu gerðar á grundvelli sérstakrar skráningar á virðisaukaskattsskrá skv. reglugerð nr. 577/1989. Við nánari eftirgrennslan um grundvöll þessara endurgreiðslna hafi komið í ljós að húsnæði það sem félögin tvö hafi fengið endurgreiddan innskatt vegna hafði aldrei verið í eigu félaganna eða þeirra einstaklinga sem að þeim stóðu eða voru í forsvari fyrir þau. Endurgreiðslurnar hafi því byggt á röngum og/eða tilhæfulausum grundvelli og bendi því allt til að greiðslurnar hafi verið fengnar með sviksamlegum hætti úr ríkissjóði. Endurgreiðslur á innskatti til A, hafi verið samtals kr. 174.330.155, sem lagðar hafi verið inn á reikning félagsins í Arion banka. Endurgreiðslur til B, hafi samtals verið kr. 103.000.000., sem lagðar hafi verið inn á reikning félagsins í Íslandsbanka.

Rannsókn málsins sé margþætt og umfangsmikil en þegar hafi alls sjö einstaklingar sætt gæsluvarðhaldi vegna málsins. Strax við upphaf rannsóknar hafi komið fram gögn og upplýsingar sem bendi til að maður að nafni Y hafi einn, eða ásamt öðrum, skipulagt brotin skipt verkum á milli aðila, gefið þeim fyrirmæli og móttekið fjármuni frá þeim einstaklingum sem hafi annast úttektir af bankareikningunum. Jafnframt virðist sem Y hafi notið aðstoðar starfsmanns hjá skattinum, Z, sem sé grunaður um að hafa með ólögmætum hætti afgreitt erindi fyrirtækja tveggja um sérstaka skráningu og endurgreiðslu á innskatti og að hafa þegið hluta afrakstursins fyrir. Sakborningur, X, sé þekktur félagi Y og frændi og vinur Z.

Þann 8. október s.l. hafi komið fram í yfirheyrslum yfir öðrum sakborningi í málinu, Þ, að hann hafi í eitt skipti, er Y hafi verið á leið til útlanda, fengið fyrirmæli um að afhenda fjárhæðir, sem teknar hafi verið af bankareikningum A og B-heildverslunar, manni sem hann ætti að hitta á nánar tilgreindum veitingastað í Kópavogi. Hafi Y beðið Þ um að klæðast ákveðnum bol svo að maðurinn myndi þekkja hann. Þ hafi verið á veitingastaðnum er maðurinn hafi komið inn, pikkað í hann og spurt hvort hann væri ekki Þ.  Þ hafi þá sagst hafa hlaupið út í bíl og náð í poka sem í voru 16 eða 17 milljónir króna og afhent manninum. Þ hafi sagt að hann hefði ekki fengið símanúmer eða nafn á þessum manni. Hann hafi einu sinni áður séð hann heima hjá Y og hafi talið sig geta þekkt hann aftur á mynd. Þá hafi hann getað lýst manninum vel auk þess sem hann hafi tjáð lögreglu að maðurinn hafi komið á svörtum [...] jepplingi.

Lýsing sú sem Þ hafi gefið lögreglu eigi við um sakborning og þann 11. október s.l. hafi myndsakbending farið fram þar sem Þ hafi borið kennsl á sakborning sem þann aðila sem hann hefði afhent áðurnefnda fjármuni. Sakborningur sé einnig skráður fyrir svartri [...] bifreið (jepplingi).

Laugardaginn 9. október hafi lögreglu enn fremur borist upplýsingar um aðild að stórfelldu skattalagabroti. Upplýsingarnar, sem lögregla hafi metið áreiðanlegar, hafi verið á þann veg að karlmaður sem kallaður væri x og héti líklega X hafi gegnt lykilhlutverki ásamt Y og Z í brotinu. Hlutverk “x” hafi verið skipulagning á því fyrirkomulagi að skattayfirvöld greiddu út fjármuni og að hann hafi meðal annars tekið við fjármunum sem greiddir hafa verið út.  Samkvæmt upplýsingum lögreglu sé sakborningur oft kallaður “x”.

Sakborningur hafi sagt að hann hafi enga aðkomu hafa haft að málinu og  aldrei hafa tekið á móti reiðufé á veitingastað í Kópavogi. Hans einu tengsl við þetta málið séu að frændi hans og góðvinur Z sitji í gæsluvarðhaldi vegna málsins og að hann kannist við Y sem hafi verið handtekinn í [...]. Sakborningur hafi sagt samskipti sín við Y hafa verið nánast engin undanfarin tvö ár og hafi hann hafnað því að hafa verið í nokkrum símasamskiptum við Y á þessu tímabili jafnvel þó honum hafi verið kynnt að lögregla hefði undir höndum gögn sem sýni símasamskipti milli þeirra þó nokkrum sinnum á árinu.

Með vísan til framangreinds og til gagna málsins telji lögregla sig hafa rökstuddan grun um að sakborningur hafi átt þátt stórfelldum skattalagabrotum og hafi gerst sekur um peningaþvætti.

Til rannsóknar sé umfangsmikil svikastarfsemi þar sem yfir 277 milljónir króna hafa verið blekktar úr ríkissjóði en fjölmargir einstaklingar tengist þeim fyrirtækjum sem notuð hafa verið til svikanna og þeim aðilum sem grunaðir séu í málinu. Lögregla telji að nú sitji í gæsluvarðhaldi tveir af lykilmönnum í þessum brotum en þriðji maðurinn, Y, sé væntanlegur til landsins á næstu dögum.

Y  hafi verið handtekinn í [...] hinn 27. september s.l. Fyrir liggi að yfirvöld í [...] hafi þegar tekið ákvörðun um að vísa Y af landi brott. Muni Y þá verða fluttur til Íslands í fylgd lögreglu.  Y sé í haldi ytra en sé ekki í einangrun og hafi samkvæmt upplýsingum lögreglu síma til eigin afnota.  Að mati lögreglu sé mikilvægt að tryggja að Y verði yfirheyrður áður en hann eigi þess kost að komast í samband við þá aðila sem nú sitji í gæsluvarðhaldi eða þeir við hann.  Meginhluti þeirra peninga sem sviknir hafi verið úr ríkissjóði séu enn ófundnir en eins og fyrr hafi verið greint frá sé talið að sakborningur hafi fengið í sínar hendur háar fjárhæðir.

Meginhluti þeirra peninga sem sviknir hafi verið úr ríkissjóði sé enn ófundinn en eins og fyrr hafi verið greint frá sé talið að kærði X hafi móttekið beint að minnsta kosti hluta þess fjár í reiðufé.

Lögregla hafi nú undanfarna daga reynt að kortleggja fjármálaumsvif kærða á tímabilinu september 2009 til október 2010.  Frumathugun lögreglu hafi leitt í ljós verulegt misræmi á uppgefnum tekjum kærða annars vegar og rekjanlegum útgjöldum hans hins vegar.  Séu opinberar og staðfestar tekjur hans á umræddu tímabili tæpar 4 milljónir króna, en rekjanleg útgjöld tæpar 27 milljónir.  Aðrar tekjur, en óstaðfestar, séu samkvæmt framburði kærða sjálfs 11 milljónir króna, þar af séu 6 milljónir sem kærði kveðist hafa safnað sér og geymt í svefnherbergi sínu.

Telji lögregla mikilvægt að hún fái frekara svigrúm til að rekja slóð peninganna en þeir séu eðli málsins samkvæmt afar mikilvægt gagn í málinu. Þegar hafa komið í ljós ýmsar peningafærslur inn á reikninga kærða X eða fyrirtækja hans sem lögregla telji sakborning ekki hafa gefið trúverðugar skýringar á m.a. annars frá Z sem þeir gefi alls ósamrýmanlegar skýringar á.

Megi ætla að ef sakborningur yrði látinn laus myndi hann eiga þess kost að torvelda rannsókn málsins, svo sem með því hafa samband við samverkamenn eða með því að koma undan gögnum og/eða fjármunum. Lögregla telji það brýnt fyrir framgang málsins að fallist verði á kröfu um gæsluvarðhald á grundvelli rannsóknarhagsmuna svo unnt sé að ljúka nauðsynlegri rannsókn án þess að sakborningur geti spillt rannsókninni.

Í málinu liggi fyrir mat Hæstaréttar Íslands um að lagaskilyrðum a. liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 séu fullnægt í máli þessu og ekkert nýtt fram komið í málinu sem breytt geti því mati.

Meint sakarefni séu stórfelld skattalagabrot og peningaþvætti en brotin séu talin geta varðað við almenn hegningarlög nr. 19/1940 og lög um virðisaukaskatt nr. 50/1988 en brot þessi geti varðað allt að 6 ára fangelsisrefsingu. Um heimild til gæsluvarðhalds sé vísað til a-liðar 1. mgr. 95. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008. Um heimild til einangrunar á meðan á gæsluvarðhaldinu stendur sé vísað til b-liðar 1. mgr. 99. gr. sömu laga.

Eins og nú hefur verið rakið er kærði undir rökstuddum grun um að hafa átt þátt í stórfelldu broti ásamt öðrum mönnum. Rannsókn málsins hefur staðið í nokkurn tíma og er ekki að fullu lokið. Þá á eftir að taka skýrslu af framangreindum Y, sem væntanlegur er til landsins í lögreglufylgd á næstu dögum. Í gögnum málsins kemur fram að Y sé ekki í einangrun þótt hann sé í vörslu lögreglu erlendis. Það er því ljóst að kærði myndi eiga þess kost að komast í samband við Y verði hann látinn laus úr gæslu. Er því fallist á það með lögreglustjóra að kærði gæti haft áhrif á hugsanlega samsekan mann, fari hann frjáls ferða sinna.

Að öllu framanrituðu virtu er fallist á með lögreglu að brýnir hagsmunir séu fyrir því að kærða verði gert að sæta áfram gæsluvarðhaldi. Það er því fallist á það að kærði geti torveldað rannsókn málsins gangi hann laus. Að öllu framanrituðu virtu er fallist á með lögreglu að brýnir hagsmunir séu fyrir því að kærða verði gert að sæta áfram gæsluvarðhaldi, enda er rannsókn málsins, sem er allumfangsmikil, á því stigi að líklegt má telja að kærði geti torveldað hana gangi hann laus.

Með vísan til þess sem að framan greinir svo og til rannsóknargagna málsins er því fallist á að fullnægt sé skilyrðum a-liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um að kærða verði gert að sæta gæsluvarðhaldi, en ekki þykir ástæða til að marka gæsluvarðhaldinu skemmri tíma. Með sömu rökum er fallist á að kærði sæti einangrun í gæsluvarðhaldinu. Verður því orðið við kröfu lögreglustjóra eins og nánar greinir í úrskurðarorði.

Hervör Þorvaldsdóttir héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Kærði, X, kt. [...], skal sæta gæsluvarðhaldi, allt til föstudagsins 5. nóvember n.k. kl. 16:00.

 Kærði skal sæta einangrun meðan á gæsluvarðhaldinu stendur.