Miðvikudaginn 8. janúar 2014.
Nr. 767/2013.	Soffanías Cecilsson hf. (Sigríður Rut Júlíusdóttir hrl.) gegn Landsbankanum hf. (Stefán Geir Þórisson hrl.)

 

Kærumál. Dómkvaðning matsmanns.

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms þar sem hafnað var beiðni S hf. um dómkvaðningu matsmanna. L hf. hafði höfðað mál á hendur S hf. vegna endurgreiðslu tveggja lánssamninga. Með matsbeiðni óskaði S hf. eftir dómkvaðningu tveggja sérfróðra og óvilhallra manna til að svara þremur spurningum er lutu að því hvenær L hf. hafi verið rétt og skylt að ráðleggja S hf. að selja tiltekin verðbréf. Í úrskurði héraðsdóms, sem staðfestur var í Hæstarétti með vísan til forsendna hans, sagði m.a. að í sjálfu sér væri ljóst hvað meta ætti og hvað S hf. hygðist sanna með matsgerðinni. Þá yrði því ekki haldið fram að bersýnilega óþarft væri að meta þau atriði sem matsbeiðnin lyti að. Á hinn bóginn væru tvær spurninganna leiðandi um atriði sem lagalegur ágreiningur stæði um og dómara bæri að leggja mat á samkvæmt 2. mgr. 60. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Væru ekki forsendur til að dómkveðja sérfróða matsmenn til að svara þeim, sbr. 2. mgr. 60. gr. og 1. málslið 1. mgr. 61. gr. laga nr. 91/1991. Þá leiddi þriðja spurningin af svari við hinum tveimur. Bæri því að hafna dómkvaðningu matsmanna á grundvelli fyrirliggjandi matsbeiðni.

 

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ingibjörg Benediktsdóttir, Eiríkur Tómasson og Helgi I. Jónsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 3. desember 2013 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 10. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. nóvember 2013 þar sem hafnað var beiðni sóknaraðila um dómkvaðningu matsmanna. Kæruheimild er í c. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðili krefst þess að lagt verði fyrir héraðsdóm að dómkveðja tvo sérfróða og óvilhalla menn til að svara nánar tilteknum spurningum. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Sóknaraðila verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðili, Soffanías Cecilsson hf., greiði varnaraðila, Landsbankanum hf., 250.000 krónur í kærumálskostnað.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. nóvember 2013.

I.

         Mál þetta, sem tekið var til úrskurðar 5. nóvember sl., er höfðað 28. desember 2012 af Landsbankanum hf., Austurstræti 11 í Reykjavík, gegn Soffaníasi Cecilssyni hf., Borgarbraut 1 í Grundarfirði.

         Í málinu krefst stefnandi þess að stefnda verði gert að greiða 2.743.711.737 japönsk jen og 2.379.096.967 krónur með nánar tilgreindum dráttarvöxtum. Þá krefst stefnandi málskostnaðar.

         Stefndi krefst aðallega sýknu af öllum kröfum stefnanda en til vara að dómkröfurnar verði lækkaðar verulega og að viðurkennt verði með dómi að dómkrafa stefnanda í japönskum jenum sé ólögmæt. Þá krefst stefndi málskostnaðar.

         Stefndi lagði í þinghaldi 16. september sl. fram beiðni um dómkvaðningu tveggja matsmanna til að svara nánar tilgreindum matsspurningum. Stefnandi áskildi sér í fyrstu rétt til þess að mótmæla dómkvaðningunni og lagði fram bókun þess efnis í þinghaldi 10. október sl. Lögmenn fengu færi á að reifa sjónarmið sín um þetta álitaefni 5. nóvember sl. og var það tekið til úrskurðar í kjölfarið.

II.

         Í máli þessu krefur stefnandi stefnda um endurgreiðslu tveggja lánssamninga milli stefnda og Landsbanka Íslands hf. Annar lánssamningurinn, lán nr. 7206, er dagsettur 13. mars 2007, og var upphaflega að fjárhæð 1.500.000.000 króna, í nánar tilgreindum mynthlutföllum. Bar að endurgreiða lánið með einni afborgun í lok lánstímans 25. mars 2010, en þó skyldi greiða vexti á sex mánaða fresti. Lánið var ekki endurgreitt á gjalddaga. Með bréfi, dags. 6. september 2011, var viðurkennt að lán þetta kvæði á um ólögmæta gengistryggingu og voru eftirstöðvarnar endurreiknaðar. Kveður stefnandi að síðari dómkrafa sín taki mið af þeim endurútreikningi þar sem miðað sé við lægstu óverðtryggðu vexti Seðlabanka Íslands samkvæmt 10. gr. laga nr. 38/2001.

         Hinn lánssamningurinn, lán nr. 9089, er frá 22. ágúst 2007. Samningurinn fól í sér skyldu stefnanda til að veita stefnda „fjölmyntalán til 2,5 ára að jafnvirði kr. 1.500.000.000 ... í japönskum jenum“. Bar að endurgreiða lánið sama dag og fyrrgreint lán nr. 7206, 25. mars 2010, en vexti bar að greiða á sex mánaða fresti. Stefnandi segir að þetta lán hafi verið greitt út með því að leggja samtals 2.687.229.525 japönsk jen inn á gjaldeyrisreikning stefnda í sex hlutum 24. ágúst 2007. Stefnandi vísar einnig til þess að greitt hafi verið af láninu að hluta í japönskum jenum. Kveður stefnandi fyrri dómkröfu sína nema eftirstöðvum lánsins.

         Hið stefnda félag reisir sýknukröfu sína í mjög stutt umáli á því að fjármunirnir hafi verið notaðir til að kaupa annars vegar hlutabréf í Landsbanka Íslands hf. og hins vegar til að fjármagna kaup stefnda á peningabréfum bankans, allt í samræmi við ákvæði í lánssamningunum. Telur stefndi sig vera óbundinn af þessum samningum þar sem þeir séu ekki gildir og vísar um það m.a. til umboðsskorts, en stefndi sé útgerðarfélag. Þá hafi bankinn virt að vettugi við samningsgerðina upplýsingaskyldu sína, skyldur um góða viðskiptahætti, leiðbeiningarskyldu og reglur um fjárfestavernd. Þannig telur stefndi að stjórnendum bankans hafi verið kunnugt eða átt að vera kunnugt um að fjárhagsstaða bankans væri svo slæm að óheimilt hafi verið að ráðleggja stefnda að kaupa hlut í bankanum. Síðar hafi bankanum einnig verið skylt að vara stefnda við svo félaginu væri unnt að selja bréfin. Þá telur stefndi sig eiga gagnkröfu á hendur stefnda sem sé jafnhá eða hærri en stefnukröfurnar. Varakrafa stefnda um lækkun er meðal annars reist á því að eigi síðar en 3. desember 2007 hafi bankinn átt að ráðleggja stefnda að selja hluti sína í bankanum og peningabréfin til að takmarka tjón stefnda. Jafnframt byggir stefndi á því að lán nr. 9089 sé ólögmætt gengistryggt lán í íslenskum krónum, en ekki erlent lán. Því beri að sýkna stefnda af endurgreiðslu þess í japönskum jenum.

III.

         Með matsbeiðni, sem lögð var fram í þinghaldi 16. september sl., óskar stefndi eftir dómkvaðningu tveggja sérfróðra og óvilhallra manna til þess að svara þremur matsspurningum sem eru svohljóðandi:

„a) Að matsmennirnir láti í té álit sitt á því hvenær Landsbanka Íslands hf. var rétt og skylt að ráðleggja matsbeiðanda að selja hlutabréf þau og peningabréf Landsbankans hf. sem bankinn seldi matsþola í mars og ágúst 2007, en kaupverð verðbréfanna lánaði Landsbankinn hf. matsbeiðanda með lánum veittum í mars og ágúst 2007 gegn handveði í í hinu seldu verðbréfum. Hvort lán var að fjárhæð kr. 1.500.000.000. Við mat á því hvenær bankanum var rétt og skylt að ráðleggja sölu verðbréfanna skulu matsmenn hafa hliðsjón af neikvæðri þróun markaðsverðs hlutabréfa í bankanum og líklegri vitneskju bankans um að hin neikvæða verðþróun héldi áfram.

b) Telji matsmenn að ekki sé rétt að miða við sama tímamark um það hvenær Landsbanka Íslands hf. var skylt að ráðleggja matsbeiðanda að selja annars vegar hlutabréfin í bankanum og hins vegar peningabréf bankans, þá er þess óskað að matsmennirnir láti í ljós álit sitt á því hvenær bankanum var rétt og skylt að ráðleggja matsbeiðanda að selja hlutabréfin og hvenær bankanum var rétt og skylt að ráðleggja matsbeiðanda að selja peningabréfin.

c) Þá er þess óskað að matsmennirnir segi til um hvaða verð matsbeiðandi hefði fengið fyrir umrætt hlutabréf og umrætt peningabréf ef matsbeiðandi hefði farið að þeim ráðum sem bankanum var skylt að veita matsbeiðanda samkvæmt a og b hér að framan.“

         Aðili að máli, sem rekið er á grundvelli laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, á að meginstefnu til rétt á því að afla og leggja fram þau sönnunargögn sem hann telur þörf á og er það hvorki á valdi gagnaðila né dómstóla að hamla því nema með stoð í lögum. Af þeim sökum ber dómara almennt að verða við beiðni málsaðila um að dómkveðja matsmann eða matsmenn samkvæmt IX. kafla laga nr. 91/1991 nema að skilyrði 2. málsl. 1. mgr. 61. gr. laganna séu ekki fyrir hendi, leitað sé mats um atriði sem dómari telur bersýnilegt að ekki skipti máli, sbr. 3. mgr. 46. gr. laganna eða að matsbeiðnin lúti að atriðum sem dómara ber að leggja sjálfur mat á, ekki sérfróðir matsmenn, sbr. 2. mgr. 60. gr. og 1. málsl. 1. mgr. 61. gr. laganna. Dómara ber að sjálfsdáðum að leggja mat á framangreind atriði og þar með hvort dómkveðja beri matsmenn í samræmi við matsbeiðni.

         Í 2. málsl. 1. gr. 61. gr. laga nr. 91/1991 kemur fram að í beiðni skuli koma skýrlega fram hvað eigi að meta, hvar það er sem meta á og hvað aðili hyggst sanna með mati. Dómari telur í sjálfu sér ljóst af efni matsspurninganna hvað meta eigi og hvað stefndi hyggst sanna með matsgerðinni. Í ljósi málatilbúnaðar stefnda verður því heldur ekki haldið fram að það sé bersýnilega óþarft að meta þau atriði sem matsbeiðnin lýtur að. Eins og matsspurningarnar eru úr garði gerðar er þar á hinn bóginn gefið fyrir fram að Landsbanka Íslands hf. hafi borið sérstök skylda til að ráðleggja stefnda að selja umrædd verðbréf eftir að stefndi varð eigandi þeirra. Að því leyti eru matsspurningar a og b leiðandi um atriði sem lagalegur ágreiningur stendur um og dómara ber að leggja mat á samkvæmt 2. mgr. 60. gr. laga nr. 91/1991. Sé slíkri skyldu til að dreifa ræðst niðurstaða um hvenær til hennar hafi stofnast einnig af lagalegum forsendum sem dómari á að leggja sjálfur mat á, ekki sérfróðir matsmenn. Þessar spurningar eru því svo þrungnar lagalegum álitaefnum, sem einungis krefjast lagaþekkingar, að dómari telur ekki forsendur til að dómkveðja sérfróða matsmenn til að svara þeim, sbr. 2. mgr. 60. gr. og 1. málsl. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 91/1991. Þá leiðir matsspurning c af svari við fyrrgreindum spurningum, a og b. Því ber að hafna dómkvaðningu matsmanna á grundvelli fyrirliggjandi matsbeiðni.

         Við flutning málsins um framangreint álitaefni gerðu aðilar kröfu um greiðslu málskostnaðar. Ákvörðun hans bíður lokaniðurstöðu málsins eins og ráð er fyrir gert í XXI. kafla laga nr. 91/1991.

         Ásmundur Helgason kveður upp úrskurð þennan.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð :

         Beiðni stefnda, Soffaníasar Cecilssonar hf., um dómkvaðningu matsmanna, sem lögð var fram í þinghaldi 16. september sl., er hafnað.

         Ákvörðun málskostnaðar bíður lokaniðurstöðu málsins.