Þriðjudaginn 29. apríl 2014.
Nr. 238/2014.	Samtök myndréttarhafa á Íslandi Samband íslenskra kvikmyndaframleiðenda Samband tónskálda og eigenda flutningsréttar og Félag hljómplötuframleiðenda (Tómas Jónsson hrl.) gegn Símanum hf. (Hjördís Halldórsdóttir hrl.)

Kærumál. Lögbann. Frávísunarúrskurður staðfestur.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem vísað var frá dómi máli sem SM, SÍ, ST og FH beindu að S hf. til að fá hnekkt ákvörðun sýslumanns um að hafna kröfu þeirra um lögbann. Hæstiréttur staðfesti hinn kærða úrskurð með skírskotun til þess að ekki væru uppfyllt skilyrði 1. mgr. 33. gr. laga nr. 31/1990 um kyrrsetningu, lögbann o.fl. fyrir því að bera ágreining um ákvörðun sýslumanns undir héraðsdóm.

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Helgi I. Jónsson og Þorgeir Örlygsson.

Sóknaraðilar skutu málinu til Hæstaréttar með kæru 1. apríl 2014, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 8. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. mars 2014, þar sem vísað var frá dómi máli, sem sóknaraðilar beindu að varnaraðila til að fá hnekkt ákvörðun sýslumanns um að hafna kröfu þeirra um lögbann. Kæruheimild er í 1. mgr. 35. gr. laga nr. 31/1990 um kyrrsetningu, lögbann o.fl. Sóknaraðilar krefjast þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi, aðallega gagnvart öllum sóknaraðilum en til vara gagnvart sóknaraðilanum Sambandi tónskálda og eigenda flutningsréttar, og lagt fyrir héraðsdóm að taka málið til efnismeðferðar. Í báðum tilvikum krefjast sóknaraðilar málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Eins og greinir í hinum kærða úrskurði beiddust sóknaraðilar þess 6. september 2013 að lagt yrði lögbann við því að varnaraðili veitti viðskiptamönnum sínum aðgang að nánar tilgreindum vefsíðum, lagt yrði fyrir varnaraðila að grípa til nauðsynlegra ráðstafana til að hindra að viðskiptamenn hans gætu farið inn á sömu vefsíður og lagt yrði fyrir varnaraðila að hindra allan gagnaflutning að og frá svonefndum IP-tölum sem vísuðu á vefsíðurnar. Samkvæmt endurriti úr gerðabók sýslumannsins í Reykjavík var beiðni sóknaraðila tekin fyrir 11. október 2013 að viðstöddum umboðsmönnum allra aðila og greindi hann þar frá því að hann hafi með nánar tilgreindum rökum ákveðið að hafna henni. Í bókuninni var síðan tekið fram að sýslumaður hafi kynnt hana þeim, sem mættir voru, og hafi ekki verið gerðar við hana athugasemdir, en við svo búið lauk þeirri fyrirtöku. Með bréfi, sem barst Héraðsdómi Reykjavíkur 23. október 2013, kröfðust sóknaraðilar úrlausnar héraðsdómara um þessa ákvörðun sýslumanns.

Samkvæmt 1. mgr. 33. gr. laga nr. 31/1990 getur gerðarbeiðandi krafist úrlausnar héraðsdómara um ákvörðun sýslumanns um synjun lögbannsgerðar með því að tilkynna það sýslumanni innan viku frá því honum verður sú ákvörðun kunn. Svo sem áður greinir var ákvörðun sýslumanns um synjun lögbannsgerðar tekin 11. október 2013, en ekki var tilkynnt um að krafist væri úrlausnar héraðsdómara um þá ákvörðun fyrr en 23. sama mánaðar og tilkynningunni þá að auki beint til héraðsdóms. Með því að ekki eru uppfyllt skilyrði 1. mgr. 33. gr. laga nr. 31/1990 fyrir því að bera ágreining um ákvörðun sýslumanns undir héraðsdóm verður að staðfesta niðurstöðu hins kærða úrskurðar.

Sóknaraðilum verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðilar, Samtök myndréttarhafa á Íslandi, Samband íslenskra kvikmyndaframleiðenda, Samband tónskálda og eigenda flutningsréttar og Félag hljómplötuframleiðenda, greiði óskipt varnaraðila, Símanum hf., 350.000 krónur í kærumálskostnað.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. mars 2014.

                Mál þetta var tekið til úrskurðar að loknum munnlegum málflutningi 19. febrúar sl. um frávísunarkröfu varnaraðila.

                Sóknaraðilar eru SMÁÍS - Samtök myndrétthafa á Íslandi, Síðumúla 29, Reykjavík, SÍK - Samband íslenskra kvikmyndaframleiðenda, Borgartúni 35, Reykjavík, STEF - Samband tónskálda og eigenda flutningsréttar, Laufásvegi 40, Reykjavík og Félag hljómplötuframleiðenda, Eiðistorgi 17, Seltjarnarnesi.

                Varnaraðili er Síminn hf., Ármúla 25, Reykjavík.

                Sóknaraðilar krefjast þess hver um sig að synjun sýslumannsins í Reykjavík 11. október 2013 í lögbannsmáli nr. L-29/2013 verði ógilt og lagt verði fyrir sýslumann að leggja á lögbann í samræmi við beiðni sóknaraðila. Þá krefjast sóknaraðilar þess að varnaraðila verði gert að greiða hverjum og einum þeirra málskostnað.

                Varnaraðili krefst þess aðallega að málinu verði vísað frá dómi. Til vara krefst hann þess að ákvörðun sýslumannsins í Reykjavík frá 11. október 2013 í lögbannsmáli nr. L-29/2013, um að synja lögbannsbeiðni sóknaraðila, verði staðfest. Þá krefst varnaraðili málskostnaðar úr hendi sóknaraðila.

                Í þessum þætti málsins krefst varnaraðili frávísunar málsins og málskostnaðar. Sóknaraðilar krefjast þess hver um sig að frávísunarkröfu varnaraðila verði hafnað. Þá krefjast þeir einnig málskostnaðar.

                                                                                              I

                Með beiðni, dags. 6. september 2013, kröfðust sóknaraðilar lögbanns hjá varnaraðila. Samdægurs voru lagðar fram beiðnir á hendur fjórum öðrum stærstu netþjónustuaðilum landsins. Var gerð sú krafa að lagt yrði lögbann við því að varnaraðili veitti viðskiptamönnum sínum aðgang að vefsíðunum www.deildu.net, www.deildu.com, www.thepiratebay.se, www.thepiratebay.sx og www.thepiratebay.org. Þá var þess farið á leit að lagt yrði fyrir varnaraðila að grípa til nauðsynlegra ráðstafana til þess að hindra að viðskiptamenn hans geti heimsótt framangreindar vefsíður. Í þeim tilgangi var þess einnig farið á leit að lagt yrði fyrir varnaraðila að hindra allan gagnaflutning að og frá IP-tölum sem vísa á fyrrnefndar vefsíður, undirsíður og undirlén, sem og að hindra allan gagnaflutning að og frá nafnaþjónum sem vísa á fyrrnefndar vefsíður, undirsíður og undirlén þeirra.

                Sýslumaðurinn í Reykjavík tók málið fyrir 3. október sl. Varnaraðili andmælti kröfu sóknaraðila og lagði fram greinargerð. Sýslumaður tók málið aftur fyrir 11. október og hafnaði þá kröfum sóknaraðila.

                Með bréfi, dags. 21. október 2013, sem barst héraðsdómi 23. sama mánaðar, kröfðust sóknaraðilar úrlausnar héraðsdóms, sbr. 33. gr. laga nr. 31/1990 um kyrrsetningu, lögbann o.fl. Var þar gerð sú krafa að synjun sýslumannsins í Reykjavík 11. október 2013 í lögbannsmáli nr. L-29/2013 yrði ógilt. Í upphafi munnlegs málflutnings um frávísunarkröfu í málinu lagði lögmaður sóknaraðila fram bókun um að sóknaraðilar gerðu sjálfstætt ofangreindar kröfur hver um sig, þó að kröfurnar væru samhljóða. Þá gerði hver sóknaraðila þá kröfu að frávísunarkröfu yrði hafnað. Lögmaður varnaraðila lagði af þessu tilefni fram bókun þar sem því var andmælt að sóknaraðilar gætu breytt kröfugerð sinni á þessu stigi málsins.

                                                                                              II

                Varnaraðili byggir kröfu sína um frávísun málsins á því að önnur rétthafasamtök en sóknaraðili, STEF, geti ekki átt aðild að þessu máli og að skilyrði fyrir samlagsaðild séu ekki uppfyllt, sbr. 1. mgr. 19. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð einkamála.

                Sóknaraðilar málsins séu fjórir. Telja verði að aðilasamlag þeirra byggi á 1. mgr. 19. gr. laga nr. 91/1991 sem kveði á um heimild til samlagsaðildar. Þar komi fram að fleiri en einum sé heimilt að sækja mál í félagi ef dómkröfur þeirra eigi rætur að rekja til sama atviks, aðstöðu eða löggernings.

                Aðild sóknaraðila í málinu byggist á 2. mgr. 59. gr. a höfundalaga nr. 73/1972 þar sem mælt sé fyrir um að einstakir rétthafar eða samtök þeirra geti fengið lagt lögbann við því að þjónustuveitandi miðli gögnum sem þjónustuþegi láti í té um fjarskiptanet. Við mat á því hvaða samtök rétthafa geti krafist lögbanns verði hins vegar að líta til 1. mgr. ákvæðisins þar sem sérstaklega sé talið upp hvaða samtök geti krafist lögbanns fyrir hönd félagsmanna sinna. Þar segi að þau samtök sem hlotið hafi löggildingu ráðuneytisins á grundvelli höfundalaga geti fengið lagt lögbann við byrjuðum eða yfirvofandi flutningi eða öðrum notum allra þeirra verka sem löggildingin nái til og verndar njóti samkvæmt höfundalögum, án þess að hafa fengið umboð til þess frá höfundum eða öðrum rétthöfum verkanna, enda sé öðrum skilyrðum lögbanns fullnægt samkvæmt lögum um kyrrsetningu, lögbann o.fl. Ákvæðið hafi verið sett inn í höfundalögin árið 2010 í kjölfar fjölda dóma Hæstaréttar Íslands þar sem komist hafi verið að þeirri niðurstöðu að höfundaréttarsamtök gætu einungis krafist lögbanns við notum verka þeirra höfunda sem veitt hefðu samtökunum umboð sitt til hagsmunagæslu.

                Varnaraðili telji 1. mgr. 59. gr. a kveða á um hverjir geti verið gerðarbeiðendur þegar komi að því að krefjast lögbanns við byrjuðum eða yfirvofandi flutningi eða notum á verkum sem njóti verndar höfundalaga, en 2. mgr. sama ákvæðis kveði á um sérstaka heimild svo hægt sé að beina lögbannskröfu að þjónustuveitendum sem gerðarþolum. Í málinu liggi fyrir að aðrir sóknaraðilar en STEF hafi ekki hlotið viðurkenningu mennta- og menningarmálaráðuneytisins. Af þeim sökum verði að telja að þá skorti aðildarhæfi til að hafa uppi kröfu um að lagt verði lögbann við þeirri athöfn varnaraðila að veita viðskiptamönnum sínum aðgang að umræddum vefsíðum.

                Þegar sóknaraðilar sæki mál í samlagsaðild sé gert ráð fyrir því að hver um sig hafi uppi sjálfstæða kröfu á hendur varnaraðila, jafnvel þótt kröfurnar séu þær sömu. Í máli þessu sé hins vegar aðeins höfð uppi ein dómkrafa. Verði því ekki hjá því komist að krefjast þess að málinu verði vísað frá dómi í heild sinni á þeim grundvelli að skilyrði fyrir samlagsaðild séu ekki uppfyllt, sbr. 1. mgr. 19. gr. laga nr. 91/1991, þar sem aðrir sóknaraðilar en STEF geti ekki átt aðild að málinu, hvorki á grundvelli 2. mgr. 59. gr. a höfundalaga né á grundvelli II. kafla laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga, eða 3. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991, enda hafi sóknaraðilar ekki sýnt fram á að þeir hafi hlotið sérstakt málsóknarumboð félagsmanna sinna til málshöfðunar þessarar.

                Verði ekki fallist á að vísa málinu í heild frá dómi sé þess krafist að málinu verði vísað frá að því er varði sóknaraðila, SMÁÍS, SÍK og Félag hljómplötuframleiðenda, á þeim grundvelli að þau hafi ekki fullnægjandi málsóknarumboð.

                                                                                              III

                Sóknaraðilar byggja aðild sína á 59. gr. a höfundalaga nr. 73/1972. Þar sé að finna skýra lagaheimild fyrir höfundasamtök til að krefjast lögbanns. Ákvæðið hafi verið sett í lög til að uppfylla skyldur samkvæmt tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2001/29/EB, en aðildarríki hafi frjálsar hendur um hvernig þau geri það.

                Sóknaraðilar telji 2. mgr. 59. gr. a fela í sér sjálfstæða reglu. Ekki sé minnst á löggildingu í þeirri málsgrein. Hvergi sé minnst á það í lögunum eða greinargerð að samtökin þurfi löggildingu og ekki sé heldur gerð krafa um málsóknarumboð. Þá sé ekki minnst á slíkt í lögum nr. 30/2002 um rafræn viðskipti og aðra rafræna þjónustu. Samanburður við 1. mgr. ákvæðisins sé rangur. Lagaákvæðin eigi sér ólíka forsögu, en séu af einhverri ástæðu sett í sömu lagagrein. Um sé að ræða sjálfstæða og skýra lagareglu. Réttur skilningur sé sá að reglan tryggi samtökum rétthafa, eins og rétthöfum sjálfum, án frekari skilyrða, sérstaka heimild til að krefjast lögbanns gagnvart miðlurum við miðlun gagna. Í þessu felist sjálfstæður og mjög rúmur málsóknarréttur. Þessi túlkun sóknaraðila eigi sér stoð í skýru orðalagi og lögskýringargögnum.

                Þar sem allir sóknaraðilar geti krafist lögbanns á grundvelli 2. mgr. 59. gr. a höfundalaga séu skilyrði samlagsaðildar uppfyllt í málinu. Með þeirri breytingu sem sóknaraðilar hafi nú gert á kröfugerð sinni geri þeir allir sjálfstæðar kröfur, en enginn vafi sé á að slík breyting sé sóknaraðilum heimil. Ekkert ósamræmi sé við kröfugerð hjá sýslumanni. Samlagsaðild byggist á hagkvæmnissjónarmiðum og komi í veg fyrir að höfundaréttarsamtök þurfi að höfða mörg mál um sama atvik.

                                                                                              IV

                Krafa sóknaraðila, um að lagt verði lögbann við því að varnaraðili veiti viðskiptamönnum sínum aðgang að tilteknum vefsíðunum og honum verði gert að grípa til ráðstafana til þess að hindra að viðskiptamenn hans geti heimsótt þær vefsíður, byggist á 2. mgr. 59. gr. a höfundalaga nr. 73/1972. Samkvæmt því ákvæði geta einstakir rétthafar eða samtök þeirra fengið lagt lögbann við því að þjónustuveitandi miðli gögnum sem þjónustuþegi lætur í té um fjarskiptanet, óháð því hvort þjónustuveitandi beri ábyrgð vegna miðlunar eða sjálfvirkrar, millistigs- eða skammtímageymslu gagna, að því tilskildu að fullnægt sé öðrum þeim skilyrðum lögbanns, sem greind eru í lögum nr. 31/1990 um kyrrsetningu, lögbann o.fl. Enn fremur verður lögbann lagt við því að þjónustuveitandi hýsi gögn sem látin eru í té af þjónustuþega, óháð því hvort þjónustuveitandi beri ábyrgð á gögnunum.

                Samkvæmt 1. mgr. framangreinds ákvæðis geta þau samtök, sem hlotið hafa löggildingu mennta- og menningarmálaráðuneytisins, samkvæmt 23. gr. og 23. gr. a laganna, fengið lagt lögbann við byrjuðum eða yfirvofandi flutningi eða öðrum notum allra þeirra verka, sem löggildingin nær til og verndar njóta samkvæmt lögunum, án þess að hafa fengið umboð til þess frá höfundum eða öðrum rétthöfum verkanna, enda sé fullnægt öðrum skilyrðum lögbanns samkvæmt lögum nr. 31/1990.

                Aðila málsins greinir á um það hvort þau höfundaréttarsamtök sem geti krafist lögbanns á grundvelli 2. mgr. 59. gr. a höfundalaga þurfi að hafa hlotið löggildingu, sem gerð er krafa um í 1. mgr. ákvæðisins. Í athugasemdum með frumvarpi til laganna kemur fram að í 2. mgr. sé fólgið nýmæli þar sem gert sé ráð fyrir sérstakri heimild til þess að leggja lögbann við athöfnum milliliða, fyrst og fremst fjarskiptafyrirtækja og sé tilgangur ákvæðisins fyrst og fremst sá að eyða mögulegum vafa um hvort lögbanni verði beint gegn fjarskiptafyrirtækjum vegna miðlunar, skyndivistunar og hýsingar gagna í þeim tilvikum þegar um er að ræða meint brot þjónustuþega á ákvæðum höfundalaga. Ekki er sérstaklega um það fjallað hvaða kröfur verði gerðar til höfundaréttarsamtaka samkvæmt 2. mgr. Í því ljósi þykir ekkert benda til þess að heimildin sé víðtækari samkvæmt 2. mgr. en 1. mgr., enda myndi það skjóta skökku við að fleiri gætu krafist lögbanns á hendur fjarskiptafyrirtækjum vegna miðlunar og hýsingar gagna, en á hendur þeim sem bera ábyrgð á gögnunum. Verður því talið að túlka verði 2. mgr. 59. gr. a með hliðsjón af 1. mgr. ákvæðisins, á þann hátt að einungis þeim höfundaréttarsamtökum sem hlotið hafa hafa löggildingu mennta- og menningarmálaráðuneytisins samkvæmt 23. gr. og 23. gr. a laganna sé heimilt að krefjast lögbanns á grundvelli þess ákvæðis.

                Óumdeilt er að einungis einn sóknaraðila, STEF - Samband tónskálda og eigenda flutningsréttar, hefur hlotið umrædda löggildingu. Verður því að telja að aðrir sóknaraðilar geti ekki verið aðilar að framangreindri lögbannskröfu.

                Sóknaraðilar kröfðust í sameiningu lögbanns á hendur varnaraðila fyrir Sýslumanninum í Reykjavík. Með bréfi sem barst héraðsdómi 23. október 2013 kröfðust þeir ógildingar á synjun sýslumanns á því að leggja á lögbannið. Við munnlegan málflutning vegna frávísunarkröfu varnaraðila lögðu sóknaraðilar fram bókun um að þeir gerðu kröfurnar hver fyrir sig, þótt þær væru samhljóða. Varnaraðili lagði einnig fram bókun þar sem þessari breytingu á kröfugerð sóknaraðila var andmælt á þeim grundvelli að breytt krafa væri í ósamræmi við kröfugerð hjá sýslumanni.

                Sameiginleg aðild sóknaraðila í málinu byggist á samlagsaðild, sbr. 19. gr. laga nr. 91/1991. Þegar um samlagsaðild til sóknar er að ræða er sóknaraðilum rétt, hverjum fyrir sig, að gera sjálfstæða kröfu á hendur varnaraðila. Hins vegar hefur verið talið heimilt að bæta úr ágalla á kröfugerð að þessu leyti, sbr. t.d. dóm Hæstaréttar Íslands frá 20. nóvember 2012 í málinu nr. 644/2012, svo sem sóknaraðilar hafa gert. Þegar um samlagsaðild er að ræða er staðan sú að hver aðila hefði allt eins getað höfðað sjálfstætt mál um kröfu sína. Af því leiðir að þrátt fyrir að einungis krafa sóknaraðila, STEFS - Sambands tónskálda og eigenda flutningsréttar, standi eftir í málinu leiðir það eitt ekki til frávísunar málsins að því er hann varðar, sbr. dóm Hæstaréttar Íslands frá 20. febrúar 2010 í málinu nr. 214/2009. Krafa sóknaraðila, STEFS - Sambands tónskálda og eigenda flutningsréttar, takmarkast hins vegar ekki við flutning eða önnur not þeirra verka, sem löggilding hans nær til, heldur nær hún til lögbannskröfunnar í heild. Verður ekki talið að slík framsetning kröfugerðar sé honum heimil.

                Með hliðsjón af öllu framansögðu verður máli þessu vísað frá dómi.

                Með vísan til 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991, sbr. 1. mgr. 91. gr. laga nr. 90/1989 um aðför, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga nr. 31/1990, verður sóknaraðilum gert að greiða varnaraðila óskipt málskostnað sem telst hæfilega ákveðinn 300.000 krónur.

                Barbara Björnsdóttir héraðsdómari kveður upp þennan úrskurð.

                                                               Ú R S K U R Ð A R O R Ð:

                Máli þessu er vísað frá dómi.

                Sóknaraðilar, SMÁÍS - Samtök myndrétthafa á Íslandi, SÍK - Samband íslenskra kvikmyndaframleiðenda, STEF - Samband tónskálda og eigenda flutningsréttar og Félag hljómplötuframleiðenda, greiði varnaraðila, Símanum hf., óskipt 300.000 krónur í málskostnað.