Miðvikudaginn 29. ágúst 2012.
Nr. 518/2012:	SPB hf. (Berglind Svavarsdóttir hrl.) gegn Tómasi Ottó Hanssyni og Önnu Brynju Ísaksdóttur (Kristinn Hallgrímsson hrl.)

Kærumál. Gjaldþrotaskipti. Kröfuskrá. Frávísun máls frá héraðsdómi.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem fallist var á að SPB hf. ætti nánar tiltekna kröfu á hendur þrotabúi SM ehf. Í málinu lá fyrir að skiptastjóri þrotabúsins hafði ekki tekið afstöðu til kröfu SPB hf. í búið, líkt og honum bar að gera samkvæmt 1. mgr. 119. gr. laga nr. 21/1991, né hafði hann leitast við að jafna ágreining um kröfuna, sbr. 2. mgr. 120. gr. sömu laga. Var málinu því vísað frá héraðsdómi.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ólafur Börkur Þorvaldsson, Greta Baldursdóttir og Jón Steinar Gunnlaugsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 18. júlí 2012, sem barst héraðsdómi sama dag og Hæstarétti ásamt kærumálsgögnum 27. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 5. júlí 2012, þar sem fallist var á að reikna beri kröfu sóknaraðila við gjaldþrotaskipti á búi SevenMiles ehf. þannig að 420.280.000 krónur hafi 9. september 2009 gengið til greiðslu inn á öll lán Spors ehf., Sporbaugs ehf. og SevenMiles ehf. frá Sparisjóðabanka Íslands hf. í jöfnum hlutföllum eins og uppgreiðsluvirði lánanna, hvers um sig, stóð þann dag, miðað við að lán SevenMiles ehf. frá 30. ágúst 2004 væri gengistryggt. Þá var tiltekið að uppgreiðsluverðmæti lána SevenMiles ehf., eins og þau stóðu eftir áðurgreinda innborgun, framreiknað til töku bús SevenMiles ehf. til gjaldsþrotaskipta 16. nóvember 2009, væri sú fjárhæð sem viðurkennd væri sem krafa sóknaraðila við skipti á þrotabúi SevenMiles ehf. samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Kæruheimild er í 1. mgr. 179. gr. laga nr. 21/1991. Sóknaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og að krafa hans að fjárhæð 194.783.339 krónur, sem lýst hafi verið í þrotabú SevenMiles ehf., verði viðurkennd sem almenn krafa við skipti á þrotabúinu samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991. Þá krefst sóknaraðili þess að kröfum varnaraðila verði hafnað. Loks krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðilar kærðu úrskurð héraðsdóms fyrir sitt leyti 19. júlí 2012. Barst kæra þeirra Hæstarétti um leið og kærugögn sóknaraðila. Þau krefjast þess aðallega að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og að kröfu varnaraðila við gjaldþrotaskipti SevenMiles ehf. verði hafnað, en til vara krefjast þeir lækkunar hennar. Þá krefjast þau málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar, en að því frágengnu að málskostnaður falli niður á báðum dómsstigum.

Á skiptafundi í þrotabúi SevenMiles ehf. 12. nóvember 2010 lagði skiptastjóri fram kröfuskrá svo sem honum bar samkvæmt 1. mgr. 119. gr. laga nr. 21/1991. Í skránni kom fram að skiptastjóri hefði ekki tekið afstöðu til nokkurra krafna í búið, þar á meðal kröfu sóknaraðila sem um er deilt í þessu máli. Kom fram í skránni að þessi háttur væri hafður á þar sem vitað væri fyrirfram að ágreiningur yrði vegna þessara krafna.

Í 1. mgr. 119. gr. laga nr. 21/1991 segir að skiptastjóri skuli í kröfuskrá sinni láta í ljós sjálfstæða afstöðu sína til þess hvort og þá hvernig hann telji að viðurkenna eigi hverja kröfu um sig. Undantekning frá þessari skyldu skiptastjóra, sem er að finna í niðurlagsákvæði 1. mgr. 119. gr., á ekki við hér. Í 1. mgr. 120. gr. laganna kemur síðan fram að sá, sem ekki vill una afstöðu skiptastjóra til viðurkenningar kröfu sinnar á hendur þrotabúinu eða sá sem vill mótmæla afstöðu skiptastjóra til viðurkenningar kröfu sem annar kröfuhafi hefur gert, skuli lýsa mótmælum á skiptafundi. Síðan er gert ráð fyrir í 2. mgr. 120. gr. að skiptastjóri reyni að jafna ágreining sem upp er kominn. Verði hann ekki leystur skuli skiptastjóri beina málinu til héraðsdóms eftir 171. gr. laganna.

Samkvæmt þessum lagareglum er það skilyrði fyrir því að héraðsdómur taki til úrlausnar ágreining um kröfur sem lýst er í þrotabú, að skiptastjóri hafi tekið afstöðu til þeirra og leitast við að jafna ágreininginn. Þessu skilyrði var ekki fullnægt að því er snertir þann ágreining sem um er fjallað í málinu. Er því óhjákvæmilegt að vísa málinu frá héraðsdómi.

Rétt þykir að málskostnaður í héraði og kærumálskostnaður falli niður.

Dómsorð:

Máli þessu er vísað frá héraðsdómi.

Málskostnaður í héraði og kærumálskostnaður fellur niður.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur, fimmtudaginn 5. júlí 2012.

                Þetta mál, sem barst dóminum 6. desember 2011 með bréfi skiptastjóra þrota­bús SevenMiles ehf., var þingfest 20. janúar 2012 og tekið til úrskurðar 21. maí 2012.

                Sóknaraðili, SPB hf. (áður Sparisjóðabanki Íslands hf.), kt. 681086-1379, Borgar­túni 25, Reykjavík, krefst þess að sú krafa, sem hann lýsti í þrotabú SevenMiles ehf. að fjárhæð 194.783.339 kr., verði viðurkennd sem almenn krafa samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl.

                Sóknaraðili krefst einnig málskostnaðar úr hendi varnaraðila.

Varnaraðilar, Anna Brynja Ísaksdóttir, kt. 161065-3829, Lindarbraut 28, Sel­tjarn­ar­nesi og Tómas Ottó Hansson, kt. 270365-3459, Sandakri 6, Garðabæ, krefjast þess aðallega að kröfu sóknaraðila í þrotabú SevenMiles ehf. verði hafnað.

                Til vara krefjast þau þess að krafa sóknaraðila í þrotabúið verði lækkuð verulega.

                Að auki krefjast varnaraðilar málskostnaðar úr hendi sóknaraðila að teknu tilliti til virðisaukaskatts á málskostnað.

Málavextir

                Varnaraðilar, Anna Brynja og Tómas Ottó, áttu allt hlutafé í félaginu T.O.H. ehf. Þar af átti Anna Brynja 82% en Tómas Ottó 18%. Spari­sjóðabanki Íslands hf. veitti félaginu tvö lán, annað 30. ágúst 2004 og hitt 11. febrúar 2005. Til að tryggja endurgreiðslu lánanna settu varnaraðilar bankanum hluta­fé sitt að veði með hand­veðs­yfirlýsingum, dags. 11. febrúar 2005. Nafni T.O.H. ehf. var breytt í Seven­Miles ehf. Það félag var eignarhaldsfélag og átti 38% hluta­bréfa í félögunum Spori ehf. og Spor­baugi ehf. Til trygg­ingar skuldum Seven­Miles og skuldum Spors og Sporbaugs við bank­ann setti SevenMiles bankanum hluta­bréf sín í Spori og Spor­baugi að veði með hand­veðs­yfir­lýsingum 2. febrúar 2009.

                Sparisjóðabankinn gjaldfelldi lánin, 10. september 2009, og tilkynnti Seven­Miles, 7. október 2009, að hann hefði innleyst hlutafé félagsins í Spori og Sporbaugi meðal annars til að greiða niður lán þess félags við Sparisjóðabankann. Þegar bankinn hafði þannig yfirtekið félagið kaus hann félaginu nýja stjórn.

                Héraðsdómi Reykjavíkur barst, 12. nóvember 2009, beiðni þar sem stjórn Seven­Miles ehf., sem tilkynnt var til fyrirtækjaskrár 9. október 2009, óskaði þess að bú félagsins yrði tekið til gjald­þrota­skipta. Með úrskurði héraðsdóms, 16. nóvember 2009, var fallist á kröf­una og búinu skip­aður skipta­stjóri. Sú stjórn félagsins, sem hafði verið tilkynnt til fyrir­tækja­skrár 2. júlí 2009, reyndi að fá gjaldþrotaskiptin endur­upptekin. Með dómi Hæstaréttar 26. ágúst 2010 var þeirri kröfu hafnað.

                Sex kröfu­hafar lýstu átta kröfum í búið. Tveir lýstu lögveðskröfum og Byr spari­sjóður lýsti 47 milljón króna kröfu utan skuldaraðar. Sóknaraðili lýsti einni almennri kröfu samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991 og varn­ar­aðilar tveimur hvor. Annars vegar lýstu þau kröfu sem samsvaraði hluta­fjár­eign hvors um sig í SevenMiles og hins vegar lýstu þau kröfu vegna innleystrar ábyrgðar, Anna að fjárhæð 240.912.087 kr. en Tómas að fjárhæð 52.883.141 kr. Skiptastjóri tók ekki afstöðu til annarra krafna en þeirra sem voru tryggðar með lögveði.

                Að sögn varnaraðila hafa aðrir kröfu­­hafar en málsaðilar fallið frá kröfum sínum í búið eða þær verið greiddar þeim. Eftir standi einungis kröfur varnar­aðila sem mál nr. X-462/2011 fjalli um, og krafa sóknar­aðila að fjárhæð 194.793.339 kr. sem tekist er á um í þessu máli.

                Á skiptafundi 12. nóvem­ber 2010 mót­mæltu varnar­aðilar kröfu sóknar­aðila og hann mót­mælti kröfum þeirra. Varnaraðilar andmæltu bæði tilvist og fjárhæð kröfu sókn­ar­aðila. Þeir töldu allar kröfur sóknar­aðila á hendur félaginu að fullu upp gerðar með fullnustu bankans á veðum sem bank­inn hafði í hlutum SevenMiles ehf. í dóttur­fél­ög­unum Spori ehf. og Spor­baugi ehf. Yrði ekki fallist á þessa málsástæðu höfnuðu þeir fjárhæð kröfu sókn­ar­aðila. Töldu þeir kröfuna byggjast á lánasamningum með ólög­mæt ákvæði um gengis­trygg­ingu skuld­bind­inga í íslenskum krónum. Félagið hafi einungis fengið íslenskar krónur lánaðar hjá sókn­ar­aðila og gengistrygging þeirra væri and­stæð ákvæðum laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu.

                Á skiptafundi 23. nóvember 2011 tókst ekki að jafna ágreininginn um tilvist og fjár­hæð kröfu sókn­ar­aðila og beindi skipta­stjóri ágreiningnum til héraðs­dóms til úrlausnar, í samræmi við 120. gr., sbr. 171. gr., laga nr. 21/1991 um gjald­þrota­skipti o.fl.

                Krafa sóknaraðila í þrotabú SevenMiles ehf. er til komin vegna áðurnefndra tveggja lána­samn­inga, annars frá 30. ágúst 2004 og hins frá 11. febrúar 2005. Eins og fram er komið var félagið eignarhaldsfélag sem átti meðal annars 38% hlut í félög­unum Spori ehf. og Spor­baugi ehf. en síðarnefndu félögin fluttu inn og seldu skó­fatnað í versl­unum sínum, Ecco, Steinari Waage, Skór.is o.fl. svo og í heildsölu til annarra versl­ana. Varn­ar­aðilar komu að stjórnum allra félaganna ásamt Pétri Þór Hall­dórs­syni, eig­in­manni varnar­aðila Önnu Brynju. Félagið Seven­Miles ehf. var úrskurðað gjald­þrota 16. nóvember 2009 og félögin Spor ehf. og Spor­baugur ehf. 21. desember 2009. Sóknaraðili lýsti einnig kröfum í þrotabú Spors og Sporbaugs vegna þeirra lána sem hann hafði veitt félögunum og voru ógreidd við gjaldþrotið.

                Sóknaraðili telur, samhengisins vegna og vegna mótmæla varnaraðila við kröfu sóknaraðila, nauðsynlegt að reifa aðkomu félaganna Spors ehf. og Sporbaugs ehf. að málinu og alla þá lána­samn­inga sem þau félög og SevenMiles gerðu við Spari­sjóða­bankann og snerta þetta mál.

                Með lánssamningi, dags. 30. ágúst 2004, veitti sóknaraðili félaginu T.O.H. ehf., (síðar SevenMiles ehf.), kt. 670504-3360, fjölmyntalán í íslenskum krónum og erlendum gjald­miðlum að jafnvirði 83.500.000 íslenskra króna. Sóknaraðili segir lánið hafa verið veitt í Bandaríkjadölum, evrum, jap­önskum jenum og íslenskum krónum. Að mati varnaraðila tók SevenMiles í þessu tilviki ekki að láni aðrar myntir en íslenska krónu en lánið hafi verið greitt út í íslenskum krónum.

                Þetta lán skyldi endurgreiða með 22 jöfnum afborg­unum á þriggja mánaða fresti frá 1. janúar 2006 auk vaxta en þó skyldi eingöngu greiða vexti á þriggja mánaða fresti fyrsta árið. Með breytingu á skilmálum lánssamningsins, 29. nóvem­ber 2005, var sam­setn­ingu mynta breytt þannig að höfuðstóll skuld­ar­innar sund­ur­liðaðist fram­vegis í 8.884.027 íslenskar krónur, 184.719,36 sviss­neska franka og 16.564.856,27 japönsk jen. Með við­auka við lánssamninginn, 17. febrúar 2009, var endur­greiðslu lánsins frestað um 6 mánuði. Þegar SevenMiles ehf. var tekið til gjald­þrota­skipta, 16. nóv­em­ber 2009, námu eftirstöðvar lánssamningsins að mati sóknaraðila 12.512.055 jap­önskum jenum, 83.963,38 sviss­neskum frönkum og 4.020.027 íslenskum krónum, eða samtals 31.548.712 íslenskum krónum að teknu tilliti til umreikn­ings á gengi hinna erlendu mynta þann dag, auk vaxta og kostnaðar að fjárhæð 1.812.397 íslenskar krónur. Eftir­stöðvarnar námu því samtals 33.351.109 íslenskum krónum.

                Með lánssamningi, dagsettum 11. febrúar 2005, veitti sóknaraðili sama félagi, T.O.H. ehf. (síðar SevenMiles), lán í íslenskum krónum og erlendum gjaldmiðlum að fjár­hæð 20.000.000 íslenskra króna, 185.800 evrur, 119.600 Bandaríkjadalir og 12.633.000 japönsk jen. Að sögn varnaraðila var einnig þetta lán greitt út í íslenskum krónum.

                Lánið var svo­kallað kúlu­lán og skuldbatt lántaki sig til að endurgreiða skuldina að fullu 15. febrúar 2007. Skil­málum lánssamningsins var breytt 29. nóvember 2005 þar sem aðilar sammæltust um að fjölga þeim myntum sem mynd­uðu höfuð­stól láns­ins. Samkvæmt breytingunni sundurliðaðist höfuð­stóll­inn í 185.800 evrur, 119.600 Banda­ríkja­dali, 34.112.159 japönsk jen og 239.520 sviss­neska franka. Með annarri breyt­ingu á skilmálum lánsins, 15. janúar 2007, var gjalddaga endur­greiðslu frestað til 18. febrúar 2009 og skyldi lánið þá greiðast að fullu ásamt áföllnum vöxtum. Þá var skil­málum samnings­ins breytt í þriðja sinn, 17. febrúar 2009, þannig að gjalddaganum var frestað á ný til 18. ágúst 2009. Eftir­stöðvar láns­samn­ingsins námu 119.600 Banda­ríkja­dölum, 185.800 evrum, 34.112,159 jap­önskum jenum og 239.520 sviss­neskum frönkum eða sam­tals 125.388.305 íslenskum krónum þegar bú SevenMiles ehf. var tekið til gjaldþrotaskipta, 16. nóv­em­ber 2009, auk vaxta og kostn­aðar að fjárhæð 36.043.925 íslenskra króna eða samtals 161.432.230 íslenskum krónum.

                Til tryggingar skilvísum greiðslum félagsins SevenMiles ehf. á öllum skuldum þess við sóknaraðila settu varnar­aðilar sóknaraðila meðal annars hluta­fjáreign sína í fél­ag­inu að handveði, með hand­veðs­yfir­lýs­ingum dagsettum 11. febrúar 2005. Enn fremur átti sókn­ar­aðili 2. veð­rétt í skólager Sporbaugs. Að sögn varnaraðila var and­virði lagersins, eftir að 1. veð­réttar­hafa, Byr sparisjóði, hafði verið greitt, síðar greitt inn á reikning sókn­ar­aðila.

                Þá var sérstaklega tiltekið í 3. tölulið 6. gr. beggja lánssamninganna að heimilt væri að umreikna vanefndar kröfur í erlendri mynt yfir í íslenskar krónur og bæri þá að greiða dráttarvexti í samræmi við ákvörðun Seðlabanka Íslands á hverjum tíma, sbr. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu.

                Sóknaraðili tekur einnig fram að með samningi, dags. 11. febrúar 2005, hafi hann veitt félaginu Sporbaugi ehf. lán að fjárhæð 48.000.000 íslenskra króna, 445.950 evra, 287.050 Bandaríkjadala og 30.318.300 japanskra jena og með samningi, 29. des­em­ber 2005, hafi hann veitt sama félagi lán að fjárhæð 27.400.000 japanskra jena, 286.300 sviss­neskra franka og 186.000 evra. Til tryggingar skilvísum greiðslum fél­ags­ins voru allir hlutir Seven­Miles ehf. í Sporbaugi settir sóknaraðila að hand­veði.

                Þá veitti sóknaraðili félaginu Spori ehf. lán, samkvæmt samningi dags. 2. febrúar 2009, að fjárhæð 1.821.246 evra. Það lán var veitt til að endurfjármagna eldra lán sem hafði verið veitt félaginu árið 2007. Til tryggingar skilvísum greiðslum gaf félagið út tryggingarbréf þar sem veitt var veð í vöru­birgðum og vöru­reikn­ingum veð­sala og Sporbaugs ehf. Jafnframt tók Sporbaugur ehf. á sig sjálf­skuld­ar­ábyrgð vegna þessa tiltekna lánssamnings.

                Auk þess sem að ofan greinir setti félagið SevenMiles ehf. (þá T.O.H. ehf.) alla hluti sína í Spori ehf. og Sporbaugi ehf. að veði til tryggingar skilvísum greiðslum á öllum skuldum félag­anna þriggja við sóknaraðila á hverjum tíma með tveimur hand­veðs­yfir­lýs­ingum, dags. 2. febrúar 2009. Þær handveðsyfirlýsingar komu í stað fyrri hand­veðs­yfirlýsinga, þegar nefndra.

                Á árinu 2009 lentu allir áðurnefndir lántakar, SevenMiles, Spor og Spor­baugur, í van­skilum við sóknaraðila með öll þessi lán. Varnaraðilar taka fram að þar sem höfuð­stóll og endur­greiðsla lánanna hafi verið tengd gengi erlendra mynta, hafi upp­reiknuð fjár­hæð skulda SevenMiles ehf. við Spari­sjóða­bank­ann hækkað svo miklu munaði á árinu 2008 og í byrjun árs 2009, samfara því að gengi krón­unnar lækkaði. Um mitt ár 2009 hafi öll fél­ögin staðið illa undir endur­greiðslu­byrði hinna stökk­breyttu lána. Eigendur og fyrir­svars­menn félaganna hafi því leitað til bankans og annarra kröfuhafa þeirra í þeirri við­­leitni að semja um fjárhagslega endur­skipu­lagn­ingu félaganna til að tryggja rekstr­ar­hæfi þeirra. Framlögð gögn sýni að þeir hafi lagt ýmis­legt til. Gengið hafi verið stíft eftir svörum kröfu­hafa og leitast við að svara öllum þeirra spurningum um hag og horfur félag­anna. Varnar­aðilar telja talsverð verð­mæti hafa legið í félögunum sem þeir og aðrir hlut­hafar í Spori og Sporbaugi töldu þess virði að reyna að bjarga eins og sjá megi í bréfum fyrir­svars­manna félag­anna til kröfuhafa þeirra. Meðal annarra verð­mæta hafi verið skólager að bókfærðu virði tæp­lega 113.000.000 kr. sem talið var vel raunhæft að selja gegn stað­greiðslu 60.000.000 kr. , en fyrr­ver­andi fyrir­svarsmenn félaganna hafi boðið Spari­sjóða­bankanum þá fjár­hæð fyrir lager­inn eftir að Sporbaugur hafði verið tekið til gjald­þrota­skipta, en því til­boði var hafnað og skólagerinn seldur ótengdum aðilum fyrir fjórar milljónir króna.

                Eftir að samn­ings­umleit­anir höfðu staðið yfir í um 7-9 mánuði hafi varnar­aðilum orðið ljóst að sóknar­aðili sýndi afar tak­mark­aðan áhuga og vilja til að ganga til samninga og tryggja rekstrar­hæfi félaganna til fram­tíðar og þar með endur­greiðslu umtals­verðs hluta skulda allra þeirra. Þá hafi aðfarir Sparisjóðabankans að eignum félag­anna þriggja og hluta­fjár­eign eigenda þeirra hafist. Þær aðfarir standist ekki, hvorki frá lagalegum og fjár­hags­legum sjónar­miðum né frá sann­girnis­sjónar­miðum.

                Formaður stjórna Spors og Sporbaugs sendi, 7. september 2009, tveimur helstu lánar­drottnum félaganna, þar á meðal sóknaraðila, bréf þar sem hann gerði grein fyrir því að Sporbaugur ehf. hefði selt félaginu S4S ehf. mikinn hluta vörubirgða sinna gegn því að kaup­and­inn tæki yfir skuldir Sporbaugs við Byr sparisjóð.

                Að sögn sóknaraðila ákvað hann, þegar hann varð þess áskynja að allur rekstur hefði verið seldur út úr Sporbaugi ehf. að sér forspurðum, að gjaldfella öll lán sín til félag­anna og til­kynnti þeim gjaldfellinguna með bréfum, dag­settum 10. septem­ber 2009.

                Heildareftirstöðvar skulda félag­anna þriggja (uppgreiðsluverðmæti) námu þá, að mati sóknaraðila, jafn­virði 698.654.639 íslenskra króna miðað við gengi lán­veit­anda þann dag á hinum erlendu myntum. Skuld Sporbaugs nam 347.943,32 evrum, 158.663,13 Bandaríkja­dölum, 31.479.189 japönskum jenum, 151.572 sviss­neskum frönkum og 28.329.865 íslenskum krónum. Skuld SevenMiles nam 53.587.141 jap­önskum jenum, 57.006,02 Bandaríkja­dölum, 251.703,45 evrum, 379.566,01 sviss­neskum frönkum og 4.563.312 íslenskum krónum og skuld Spors nam 1.864.577,11 evrum.

                Með bréfum, dagsettum 7. október 2009, tilkynnti sóknaraðili félaginu Seven­Miles og varnaraðilum að hann hefði mánuði áður, 9. september 2009, daginn áður en hann gjald­felldi lánin, gengið að veðum á 32% hlut SevenMiles ehf. í Spori ehf. og Spor­baugi ehf. Í til­kynn­ing­unni til Seven­Miles ehf. vísaði sóknaraðili til fyrirliggjandi verð­mats frá VBS fjár­fest­ing­ar­banka hf. á félög­unum Spori ehf. og Sporbaugi ehf. frá því í maí 2009 sem laut meðal annars að rekstrar­virði félaganna.

                Sama dag, 7. október 2009, útbjó sóknaraðili framsöl þar sem allt hlutaféð í fél­ög­unum var framselt honum. Þetta var gert með heimild í áðurnefndum hand­veðs­yfir­lýs­ingum.

                Varnaraðilar árétta að samkvæmt tilkynningunni hafi bankinn leyst bréfin til sín miðað við verðmat þar sem 32% eignarhlutur var metinn á 420.280.000 kr. Sam­kvæmt útreikningum sókn­ar­aðila svari verð­matið til þess að allur eignarhluturinn sem var tekinn af Seven­Miles ehf. með inn­lausn, eða 38% af öllu hlutafé í hvoru félagi Spori ehf. og Spor­baugi ehf., hafi verið metinn á 499.082.500 kr.

                Einnig 7. október 2009 tilkynnti Sparisjóðabankinn varnaraðilum og stjórn Seven­Miles að hann hefði þann dag leyst til sín eignarhluti varnaraðila í Seven­Miles. Varnaraðilar telja þessa aðgerð ólög­mæta. Lán félagsins við Spari­sjóða­bank­ann hafi á því tímamarki er inn­lausnin fór fram verið gerð upp að fullu með fulln­ustu bankans á veði sínu í hlutum Seven­Miles ehf. í Spori ehf. og Sporbaugi ehf. sem áður var lýst.

                Þar að auki viti varnaraðilar að á þeim tíma sem félagið var gefið upp til gjald­þrota­skipta hafi innstæður á banka­reikn­ingum þess numið ríflega 60.000.000 kr. og eigið fé félagsins því jákvætt svo að talsverðu nemi. SevenMiles hafi verið gjaldfært á þessum tíma.

                Þrátt fyrir að félagið væri skuldlaust við sóknaraðila hafi hann til­kynnt fyrir­tækja­skrá breyt­ingar á eignarhaldi, breytta stjórn og samþykktir vegna Seven­Miles ehf. Í kjölfarið hafi hin nýja stjórn óskað eftir því að fél­agið yrði úrskurðað gjald­þrota. Allt þetta hafi verið gert án vitneskju löglega kos­innar stjórnar félags­ins og rétt­mætra eigenda þess.

                Í kjölfar hluthafafunda í SevenMiles ehf., Spori ehf. og Sporbaugi ehf., sem voru haldnir 8. og 30. október 2009, voru fulltrúar sóknaraðila kjörnir í stjórnir fél­ag­anna. Að sögn sóknaraðila var ástand félaganna þá þannig að nýkjörnum stjórnum hafi verið skylt að gefa félögin umsvifalaust upp til gjaldþrotaskipta í sam­ræmi við ákvæði laga um gjald­þrotaskipti, sem þær hafi gert.

                Úrskurður um gjaldþrotaskipti á búi SevenMiles ehf. var kveðinn upp 16. nóv­em­ber 2009. Fyrri stjórn félagsins, sem þá taldi sig enn lögformlega stjórn þess, krafðist endurupptöku úrskurðarins en því hafnaði Héraðsdómur Reykjavíkur, sem taldi rétt­kjörna stjórn félagsins hafa tekið ákvörðun um að óska eftir gjald­þrota­skiptum á búi félagsins. Sá úrskurður var endanlega staðfestur með dómi Hæstaréttar, 26. ágúst 2010, í máli nr. 424/2010.

                Að mati sóknaraðila hnykkti Hæstiréttur á því að sóknar­aðili hefði haft lög­form­lega heimild til hlutabréfanna þegar hluthafafundur í Seven­Miles ehf. var haldinn 8. október 2009. Varnaraðilar andmæla því sér­stak­lega að Hæstiréttur hafi staðfest efnis­lega að það hefði verið rétt stjórn sem óskaði eftir skiptum félagsins og að Hæsti­réttur hafi tekið efnis­lega afstöðu til réttmætis krafna sókn­ar­aðila á hendur SevenMiles ehf. og lagt blessun sína yfir veðfullnustu sóknar­aðila. Hæstiréttur taki hvorki neina efnis­lega afstöðu til rétt­mætis kröfu sóknar­aðila á hendur SevenMiles ehf. né fullnustu sóknar­aðila á veði í bréfum varnaraðila í Seven­Miles ehf. Þvert á móti láti Hæstiréttur við það sitja að segja sókn­ar­aðila hafa haft formlega heimild til hluta­bréfanna þegar hlut­hafafundur var hald­inn. Stjórn félags­ins geti ekki átt aðild að kröfu sem byggist á því að efnisleg skil­yrði hafi skort fyrir veð­full­nust­unni. Slíkt sé einungis á færi varnar­aðila þessa máls vegna hluta­fjár­eignar þeirra í Seven­Miles ehf. Þessi efnislegi ágrein­ingur sé einmitt til með­ferðar nú milli réttra aðila í þessu ágrein­ings­máli.

                Sóknaraðili lýsti kröfu í þrotabú SevenMiles 25. október 2010. Samkvæmt þeirri kröfulýsingu nam skuld félagsins við sóknaraðila, að teknu tilliti til þess að sá hluti skulda félags­ins sem var í erlendum myntum hafði verið umreiknaður í íslenskar krónur sam­kvæmt gengi lánveitanda, samtals 194.783.339 íslenskum krónum á úrskurð­ar­degi 16. nóvember 2009. Sóknaraðili kveðst hafa lýst allri fjár­hæð­inni í íslenskum krónum með stoð í 3. tölulið 6. gr. lánasamninganna sem veiti honum heimild til að breyta vanefndum kröfum í erlendri mynt í íslenskar krónur.

                Samkvæmt kröfulýsingum í þrotabú Spors ehf. annars vegar og Sporbaugs ehf. hins vegar, dagsettum 26. febrúar 2010, námu skuldir þeirra félaga, að teknu tilliti til þess að skuld­ir­nar höfðu verið umreiknaðar úr erlendum myntum í íslenskar krónur sam­kvæmt gengi lánveitanda, samtals 534.417.961 íslenskri krónu á úrskurðardegi 21. des­em­ber 2009. Samskonar ákvæði um heimild til að breyta vanefndum kröfum í erlendri mynt yfir í íslenskar krónur hafi verið í þeim lánasamningum sem kröfu­lýs­ing sóknaraðila byggist á. Nánar tiltekið nam skuld Spors 352.476.217 íslenskum krónum, að teknu til­liti til afhendingar skólagers á matsverði, og skuld Sporbaugs 181.941.744 íslenskum krónum. Samkvæmt framlagðri yfirlýsingu skiptastjóra félaganna eru þau bæði eigna­laus.

                Ágreiningur þessa máls snýr eingöngu að gjaldþrotaskiptum á búi SevenMiles ehf. en með hliðsjón af öllum atvikum málsins var nauðsynlegt að skýra tengsl félag­anna og lán Sparisjóðabankans til þeirra þriggja svo og heildarskuldastöðu þeirra við hann.

Málsástæður sóknaraðila

                Sóknaraðili byggir á því að krafa hans í þrotabú SevenMiles ehf. sé gild og kröfu­fjár­hæð réttilega tilgreind. Skuld félag­anna þriggja hafi numið 729.201.300 krónum er þau voru úrskurðuð gjald­þrota. Þar af hafi skuld SevenMiles numið 194.783.339 krónum.

                Sóknaraðili mótmælir þeirri málsástæðu varnaraðila að kröfur sóknaraðila séu að fullu uppgerðar með því að hann hafi fullnustað veðin er lágu í hlutabréfaeign Seven­Miles ehf. í Spori ehf. og Spor­baugi ehf.

                Eins og fram komi í málavaxtalýsingu hafi sóknaraðili tilkynnt, með bréfi dag­settu 7. október 2009, að hann hefði leyst til sín nánar tilgreind veð. Í bréf­inu hafi verið vísað til nýjustu upplýsinga er lágu fyrir um verðmæti sjálfs reksturs félag­anna, það er verð­mats VBS fjárfestingarbanka sem var unnið í maí 2009, og byggði á árs­reikn­ingum félag­anna fyrir árin 2005-2008, áætlun Spors og Sporbaugs ehf., fyrir árið 2009 og upp­lýs­ingum af fundi fyrirtækjasviðs VBS fjárfestingarbanka með hlut­höfum félag­anna, sem var haldinn í apríl 2009. Texti bréfsins sé, nánar til­tekið, svo­hljóð­andi:

Með heimild í framangreindum handveðssamningum hefur Sparisjóðabankinn tekið til sín ofangreinda hluti í Spori ehf. og Sporbaugi ehf til niðurgreiðslu skuldar SevenMiles ehf., Sporbaugs ehf. og Spors ehf. við Sparisjóðabankann, samkvæmt ofangreindu og tilvitnuðum gögnum. Bankinn leysti til sín hlutina í Sporbaugi ehf. og Spori ehf. hinn 9. september 2009 miðað við fyrirliggjandi verðmat VBS fjárfestingarbanka hf. á félögunum, frá því í apríl 2009, þ.e. virði 32% hlutar í Spori ehf. samtals ISK 110.200.000 og virði 32% hlutar í Spor­baugi ehf. samtals ISK 310.080.000.

                Sóknaraðili telur varnaraðila ekki geta byggt rétt á tilvísun sóknaraðila til þess verð­mats sem tilgreint var í tilkynningunni með þeim hætti sem gert var í bréfi lög­manns varnaraðila, dagsettu 26. október 2010, enda segi orðrétt í þeim hand­veðs­yfir­lýs­ingum sem veðrétturinn grundvallist á og sóknaraðili vísar til:

                Veðsali lýsir því yfir, að verði vanskil á skuldum sem handveðið á að tryggja eða brjóti veðsali gegn ákvæðum yfirlýsingar þessarar er veðhafa heimilt, án undan­far­andi tilkynningar til veðsala og að því marki sem þörf er á til að veðhafi fái full­nustu á þeim kröfum sem handveðsetningin tryggir, að

                a) láta selja hina veðsettu hluti nauðungarsölu til fullnustu á skuldinni án undan­gengins dóms, sáttar eða aðfarar samkvæmt 6. gr. laga nr. 90/1991 um nauð­ung­ar­sölu eða

                b) leysa til sína hina veðsettu hluti og koma þeim í verð á hvern þann hátt, sem hann kýs og ráðstafa söluandvirði þess.

                Komi til þess að veðhafi selji hið veðsetta beint til þriðja aðila eða leysi það beint til sín skal veðhafi leitast við að fá sem hagkvæmast verð fyrir hina veð­settu hluti. (áherslubreyting sóknaraðila).

                Í tilkynningu sóknaraðila, 7. október 2009, hafi hann upplýst að hann hefði „leyst til sín hina veðsettu hluti“, en hafi ekki farið með þá beint í nauð­ungar­sölu, sbr. a) lið tilvitnaðs ákvæðis í handveðssamningunum. Ljóst sé að sókn­ar­aðili hafi átt eftir að „koma hlutunum í verð“ og „ráðstafa söluandvirði þess“ inn á veð­tryggðar skuldir SevenMiles ehf., Spors ehf. og Sporbaugs ehf. hjá sóknar­aðila. Í bréfinu hafi jafnframt verið vísað til þess eina verðmats sem þá lá fyrir á virði rekstrar félag­anna tveggja. Slík tilvísun hafi ekki verið óeðlileg enda hafi legið fyrir að á svip­uðum tíma og inn­lausnin fór fram, í byrjun september 2009, hafði rekstur Spor­baugs ehf., að sóknar­aðila for­spurðum, verið seldur út úr félaginu, eins og framlögð frétt Morgunblaðsins 5. september 2009 sýni.

                Sóknaraðili hafi ekki sent, í kjölfar ofannefndrar tilkynningar, staðfestingu þess efnis að hann hafi getað „komið hlutunum í verð“ eins og ákvæði hand­veðs­samn­ing­ana kveði á um, hvað þá að hann hafi fengið „sem hagkvæmast verð fyrir hina veð­settu hluti“. Varn­ar­aðilum og félaginu hafi mátt vera fullljóst að tilkynning þar að lút­andi hefði þurft að berast frá sóknaraðila til að varnaraðilar gætu byggt rétt á bréfinu, 7. október 2009. Slíka til­kynn­ingu hafi Sparisjóðabankinn aldrei sent.

                Verði talið að sóknaraðili hafi gefið skuldbindandi yfirlýsingu um að lækka skuldir félaganna með vísan til nánar tilgreinds virðis félaganna þá byggir hann á því að rangar forsendur hafi legið til grundvallar bréfi hans, 7. októ­ber 2009. Tilvitnaður hundraðshluti og það verðmat sem hafi verið tilgreint sem virði hluta­bréfa­eignar SevenMiles ehf., í félögunum Spori ehf. og Spor­baugi ehf., sam­tals 420.080.000 kr., hafi verið bersýnilega rangt en um það hafi varnar­aðilum, sem eig­endum SevenMiles ehf., verið fullkunnugt.

                Í fyrrnefndu bréfi sóknaraðila, 7. október 2009, hafi hann vísað til verðmats VBS fjár­fest­ingar­banka sem var unnið í maí 2009. Niðurstaða þess verðmats hafi verið neikvætt eigið fé félags­ins Sporbaugs og þannig hafi engan veginn verið unnt að miða við eitt­hvert virði hluta­bréfa í því félagi. Hins vegar hafi VBS fjárfestingarbanki ekki metið virði hluta­bréf­anna til lækkunar skulda eins og varnaraðilar hafi kosið að túlka bréf sóknaraðila heldur ein­göngu virði rekstrar beggja félaganna. Þá verði ekki mælt á móti þeirri staðreynd að eignarhluti Seven­Miles ehf. í Spori og Spor­baugi hafi verið 38% en ekki 32%.

                Varnaraðilar hafi vitað að félögin Spor og Sporbaugur væru í raun gjaldþrota og hluta­bréfin þar af leiðandi algjörlega verðlaus eins og fram lagt bréf fyrir­svars­manns þeirra, 7. september 2009, staðfesti með óyggj­andi hætti. Allur reksturinn úr félög­unum Spori og Spor­baugi hefði verið seldur og þau verðmæti sem þó var byggt á því ekki lengur til staðar. Til­kynn­ing sóknar­aðila byggðist því á röngum for­sendum og hafi varnar­aðilum verið það fylli­lega ljóst. Sóknaraðili áréttar sérstaklega að aldrei hafi nein raun­veru­leg greiðsla komið í hans hlut. Sóknaraðili telur því ein­sýnt að meint yfirlýsing um inn­lausn veða á nánar tilgreindu verði til „niður­greiðslu skulda“ hafi ekki verið og geti ekki verið skuld­bindandi fyrir hann, sbr. 32. gr. laga nr. 7/1936 um samnings­gerð, umboð og ógilda löggerninga, svo og að sínu leyti 33. gr. sömu laga.

                Fallist dómurinn ekki á að 32. gr. laga nr. 7/1936 eigi við um skuld­bind­ingar­gildi bréfs sóknaraðila til SevenMiles ehf., 7. október 2009, verði í öllu falli að telja skuld­bind­ingargildið fallið niður vegna brostinna forsendna. Eftir gerð verðmats VBS fjárfestingarbanka hf. hafi rekstur félag­anna Spors og Sporbaugs ehf. verið seldur yfir í nýtt félag haustið 2009, að sókn­ar­aðila forspurðum, en skuldirnar skildar eftir þannig að þess þá heldur hafi verið úti­lokað að meta virði félaganna með þeim hætti er varn­ar­aðilar réðu af margnefndri  til­kynn­ingu. Sóknaraðili áréttar að þrátt fyrir vitneskju sína um sölu reksturs Sporbaugs hafi hann ekki mátt eiga von á að bæði félögin hefðu verið algjör­lega tæmd af öllu öðru en skuldum. Þessi sömu félög, Spor og Spor­baugur, hafi verið úrskurðuð gjaldþrota í des­em­ber 2009, rúmum tveimur mánuðum eftir innlausn sóknaraðila, og því augljóst að hluta­bréf í þeim voru og höfðu verið með öllu verð­laus við innlausn þeirra. Þess vegna hafi sóknaraðili lýst fullum kröfum í bú allra félag­anna þriggja. Samkvæmt kröfu­skrá þrota­búanna hafi skiptastjóri ekki tekið afstöðu til almennra og eftirstæðra krafna þar sem búin hafi verið eignalaus. Þá fyrst hafi fengist endanleg staðfesting á að virði hluta­bréf­anna væri ekkert og allar for­sendur fyrir öðru virði þar af leiðandi brostnar.

                Varnaraðilar geti ekki, gegn betri vitund, haldið því fram að miða eigi við til­tekið innlausnarverð eins og eignir væru enn í félaginu þegar eignir búsins höfðu verið fjar­lægðar að þeirra eigin tilhlutan, þannig að eftir stóðu tvö eignalaus og verð­laus félög. Með háttsemi sinni hafi varnaraðilar vísvitandi valdið sóknar­aðila tjóni enda hafi það verið tilkynnt til þar til bærra yfirvalda og hafi þrotabú SevenMiles ehf. nú þegar gefið út stefnu á hendur varnar­aðilanum Önnu Brynju til riftunar ýmissa greiðslna og ráðstafana.

                Þá byggir sóknaraðili á að jafnvel þótt litið yrði svo á að hann væri bundinn við tilvísun til „niðurgreiðslu skulda“ þrátt fyrir orðalag hand­veðs­samn­ing­anna og ekki verði litið til rangra eða brostinna forsendna þá sé það óvefengjan­leg staðreynd að sú fjárhæð hefði engan veginn nægt til greiðslu heildar­skuld­ar­innar. Sú heildar­skuld hafi á gjaldfellingardegi numið jafnvirði 698.654.639 íslenskra króna. Verð­mat inn­leystra veða hafi verið tilgreint sem 420.280.000 kr., sbr. fyrr­nefnt bréf sóknar­aðila, þannig að enn standi eftir 278.374.639 íslenskar krónur eða 308.921.300 íslenskar krónur sé miðað við stöðu heildar­skuldar­innar er úrskurður um gjald­þrot Seven­Miles ehf. var kveð­inn upp. Því sé ekki unnt að halda því fram að skuld félags­ins Seven­Miles sé gerð upp.

                Í bréfi lögmanns varnaraðila frá 26. október 2010, sé því haldið fram að sú stað­reynd að sóknaraðili hafi lýst kröfum í bú Spors og Sporbaugs sem nemi heild­ar­fjár­hæð eftirstöðva lána félaganna hvors um sig gagnvart sóknaraðila, hljóti að fela í sér að „andvirði“ í þessum sömu gjaldþrota félögum, það er Spori og Spor­baugi hafi verið „ráðstafað“ í uppgreiðslu á skuldum Seven Miles ehf. eingöngu. Þar með liggi fyrir, að mati varnaraðila, að skuldir Seven Miles ehf. við sóknaraðila séu að fullu upp­gerðar. Sóknaraðili mótmælir harðlega þessari staðhæfingu og vísar henni á bug sem ósannaðri og órökstuddri.

                Í fyrsta lagi horfi varnaraðili fram hjá því að sóknaraðili hafi orðið að lýsa öllum kröfum sínum í öll þrjú þrotabúin, það er bú SevenMiles, Spors og Sporbaugs, enda hafi ekki fengist neinar greiðslur eða verðmæti upp í kröfur hans, að frátöldum gömlum skólager. Í annan stað virðist varnaraðili jafnframt horfa fram hjá því að þeir hand­veðs­samningar er tilgreini veðrétt sóknaraðila í framangreindum hlutum í Spori og Sporbaugi tiltaki skilmerkilega að hlutirnir séu veð­settir til tryggingar skuldum allra félaganna þriggja, það er SevenMiles ehf. (veðsala sjálfs), Spors og Sporbaugs ehf.

                Þá bendir sóknaraðili á að með vísan til handveðssamninganna hefði hann haft fullt val um það hvaða kröfur félaganna þriggja væru greiddar niður með „andvirði inn­leystra veða“. Það sé einnig í samræmi við 12. gr. laga nr. 75/1997 um samnings­veð. Sóknaraðili hafnar því að hann hafi verið skuldbundinn að nýta „verðmæti veð­anna“ til að greiða fyrst niður skuld SevenMiles, áður en hann færi að greiða niður skuldir Spors og Sporbaugs, líkt og varnaraðili haldi fram að hefði átt að gera í til­vitn­uðu bréfi varnaraðila. Sú málsástæða sé ótæk að mati sóknaraðila. Engar slíkar skuld­bind­ingar séu í bréfum eða tilkynningum á milli aðila og almennar reglur kröfu­rétt­ar­ins styðji ekki heldur slíka túlkun, sbr. einnig áðurgreindan dóm Hæsta­réttar frá 26. ágúst 2010 þar sem framangreint hafi jafnframt verið staðfest vegna lögskipta aðila.

                Með vísan til framangreinds telur sóknaraðili einsýnt að krafa hans hafi ekki verið uppgerð með bréfi hans dags. 7. október 2009. Skuld SevenMiles ehf. við sókn­ar­aðila hafi numið 194.793.339 krónum á úrskurðardegi, 16. nóvember 2009, og breyti stað­hæf­ingar varnaraðila engu þar um. Krafan sé sannanlega til, bæði að efni og formi, henni hafi verið réttilega lýst sem almennri kröfu og þess sé krafist að hún verði viður­kennd sem slík.

                Sóknaraðili vísar því á bug að í umþrættum lánssamningum sé ólög­mætt ákvæði um gengistryggingu skuldbindinga í íslenskum krónum og mótmælir öllum stað­hæf­ingum varnaraðila þar að lútandi.

                Lánssamningarnir séu tveir. Annars vegar lánssamningur, dags. 30. ágúst 2004, fjöl­mynta­lán að jafnvirði 83.500.000 íslenskra króna. Hins vegar lánssamn­ingur, dags. 11. febrúar 2005, fjöl­mynta­lán að fjárhæð 20.000.000 íslenskra króna, 185.800 evrur, 119.600 Bandaríkjadalir og 12.633.000 japönsk jen.

                Enda þótt lánssamningur, dagsettur 30. ágúst 2004, tilgreini lánsfjárhæðina sem fjölmyntalán að jafnvirði 83.500.00 íslenskra króna hafi sóknaraðilar og Seven­Miles ehf. báðir vitað að lánið hafi verið veitt í erlendum myntum, enda þótt lán­taki hafi óskað eftir að andvirði lánanna yrði keypt og honum afhentar íslenskar krónur í stað­inn. Kaup­kvitt­anir vegna framangreindra gjald­eyris­við­skipta sýni skil­merki­lega í hvaða myntum lántaki hafi óskað eftir að fá lánið skráð á grund­velli heim­ildar í láns­samn­ingnum. Öll ákvæði lánssamningsins staðfesti jafn­framt að lánið var veitt í erlendum myntum. Einnig beri að geta þess að rúmu ári eftir undir­ritun láns­samn­ings­ins, það er 29. nóvember 2005, hafi verið undirrituð skil­mála­breyting á láns­samn­ingnum. Þar sé skilmerkilega útlistað hvaða myntir myndi höfuð­stól skuldar­innar, að teknu tilliti til myntbreytinga er lántaki óskaði eftir, sbr. og fyrr­nefndar kaup­kvitt­anir. Þar komi fram að skuldin nemi nú 8.884.027 íslenskum krónum, 184.719,36 sviss­neskum frönkum og 16.564.856,27 japönskum jenum. Jafn­framt komi fram, vegna breyt­ingar á vaxta­álagi, að skuldin skuli bera þriggja mánaða REIBOR- eða EURI­BOR-vexti, eins og þeir ákvarðist fyrir við­kom­andi gjald­miðil hverju sinni að við­bættu vaxtaálagi, sem skuli nú vera 2,5%. REIBOR-vextirnir (Reykjavik Interbank Offered Rate) taki til þess hluta skuldarinnar sem sé í íslenskum krónum, EURIBOR-vextirnir (European Interbank Offered Rate) vísi til þess hluta skuldar­innar sem sé í erlendum myntum. Ótvírætt sé því að þetta lán hafi verið veitt í erlendum myntum, enda skuld­bind­ingin skýrlega tiltekin sem slík. Til staðfestingar þessari túlkun megi bæði vísa til dóms Hæstaréttar í máli nr. 155/2011 sem og dóms Hæstaréttar í máli 520/2011 en þar segir Hæstiréttur orðrétt:

                Í forsendum hins kærða úrskurðar er talið að komist hafi verið að þeirri niður­stöðu í dómum Hæstaréttar 16. júní 2010 í málum nr. 92/2010 og 153/2010 að lög nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu heimili ekki að lán í íslenskum krónum séu verð­tryggð með því að binda þau við gengi erlendra gjaldmiðla þar sem slíkt væri í and­stöðu við 13. gr. og 14. gr., sbr. 2. gr. laganna. Sambærilega niðurstöðu sé að finna í dómum Hæsta­réttar 14. febrúar 2011 í málum nr. 603/2010 og 604/2010. Þá sé til þess að líta að í dómum 8. mars 2011 í málum nr. 30/2011 og 31/2011 og dómi 9. júní 2011 í máli nr. 155/2011 hafi Hæstiréttur komist að þeirri niðurstöðu að láns­samn­ingar, sem hafi haft að geyma sambærilega skilmála og fram komi í láns­samn­ingi þeim sem hér sé til úrlausnar, hafi verið um skuldbindingar í íslenskum krónum en ekki erlendri mynt. Í dómunum 8. mars 2011 hafi Hæstiréttur staðfest niður­stöðu héraðs­dóms um að vísa málunum frá dómi án kröfu en útivist hafi orðið í þeim málum af hálfu stefndu. Ekki verður fallist á að skuldabréf það sem um er fjallað í þessu máli sé sambærilegt skuldabréfum þeim sem um ræðir í nefndum dómsmálum. Meðal annars kemur fjárhæð skuldbindingar samkvæmt bréfinu í erlendum gjald­miðlum hér skýrt fram þar sem greind er fjárhæð skuldar. Svo sem greinir í for­sendum dóma Hæstaréttar 16. júní 2010 fer skuldbinding í erlendum gjaldmiðli ekki gegn nefndum ákvæðum laga nr. 38/2001.“ [áherslubreyting sóknaraðila].

                Verði það niðurstaða dómsins að framangreindur lánssamningur, dags. 30. ágúst 2004, sé gengistryggt lán í íslenskum krónum frá undirritunardegi og fram að undir­ritun skilmálabreytingar lánsins, það er frá 30. ágúst 2004 fram til 29. nóvember 2005, breyti það í raun ekki neinu þar sem lánið hafi verið afborgunarlaust fyrsta árið, í samræmi við ákvæði lánssamningsins og þær vaxtagreiðslur sem hafi verið inntar af hendi hafi tekið mið af þeim samningsvöxtum er samningurinn sjálfur kvað á um.

                Sóknaraðili nefnir jafnframt að enda þótt talið yrði að láns­samn­ingurinn inni­haldi ólögmæt ákvæði um gengistryggingu skuldbindinga í íslenskum krónum frá önd­verðu og fram að þeim degi er sóknaraðili lýsti kröfu í bú SevenMiles ehf., hafi upp­reiknað andvirði hans eingöngu lækkað sem nemi 3.767.407 íslenskum krónum sam­kvæmt framlögðum endurútreikningi. Eftirstöðvar skuldar­innar væru enn 29.583.702 íslenskar krónur. Sóknaraðili tekur fram að endurútreikn­ingar taki mið af dómi Hæsta­réttar í máli nr. 600/2011.

                Lánssamningur, dagsettur 11. febrúar 2005, hafi verið fjölmyntalán að fjárhæð 20.000.000 íslenskra króna, 185.800 evrur, 119.600 Bandaríkjadalir og 12.633.000 japönsk jen. Með vísan til framangreindra raka og dóma Hæstaréttar sé því algjörlega hafnað, sem fram komi í bréfi lögmanns varnaraðila, 26. október 2010, að í þessum láns­samn­ingi sé ólögmætt ákvæði um gengistryggingu skuldbindinga í íslenskum krónum.

                Þá bendir sóknaraðili á að lán samkvæmt lánssamningi dagsettum 11. febrúar 2005 hafi verið svokallað kúlulán, það er lán sem beri að endurgreiða með einni greiðslu í lok láns­tíma. Einungis hluti af áföllnum vöxtum hafi verið greiddur 18. febrúar 2009 eða samtals 3.306.391 kr. en að öðru leyti hafi sóknaraðili aldrei fengið neina greiðslu vegna þessa láns. Yrði lánssamningurinn talinn hafa ólögmæt ákvæði um gengis­trygg­ingu skuld­bind­inga í íslenskum krónum, þá beri ekki að taka mið af útreikn­ingum í sam­ræmi við dóm Hæstaréttar Íslands í máli nr. 600/2011 við endur­út­reikning hans. Endur­útreikn­ingur á viðkomandi skuld næmi því 91.113.447 íslenskum krónum. Skuldin lækkaði hugsan­lega sem næmi 70.318.783 kr. en eftir­stöðvar skuld­ar­innar næmu eftir sem áður 91.113.447 kr. og sam­tals eftir­stöðvar vegna þessara tveggja lána­samn­inga næmu samtals 120.697.149 kr.

                Með vísan til alls framangreinds telur sóknaraðili augljóst, hvernig sem á þetta mál sé litið, að tilvist kröfu sóknaraðila sé óvefengjanleg staðreynd og þar af leið­andi beri að viðurkenna hana sem slíka.

                Sóknaraðili styður kröfu sína við lög nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., sér­stak­lega 113. gr., lög nr. 138/1994 um hlutafélög, III. kafla laga nr. 7/1936 um samn­ings­gerð, umboð og ógilda löggerninga, 12. gr. laga nr. 75/1997 um samningsveð svo og meginreglur samninga-, veð- og kröfuréttarins um skuldbindingargildi samninga og greiðslu skulda. Hann vísar einnig til laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, sér­stak­lega 1. mgr. 6. gr. Kröfu sína um málskostnað styður varnar­aðili við XXI. kafla laga nr. 91/1991 um meðferð einka­mála, sérstaklega 130. gr.

Málsástæður varnaraðila

                Málsástæður varnaraðila fyrir mótmælum sínum við kröfu sóknaraðila eru tví­þættar. Í fyrsta lagi telja varnaraðilar að sóknaraðili hafi fengið kröfur sínar að fullu upp gerðar með innlausn trygginga í hlutafé í Spori ehf. og Sporbaugi ehf. Í öðru lagi telja varnaraðilar að í lánssamningi SevenMiles ehf. við sóknaraðila sé ákvæði um ólög­mæta gengistengingu, sem leiði til þess að fjárhæð lána félags­ins hafi verið umtals­vert lægri en sóknaraðili hafi gert ráð fyrir í öllum sínum aðgerðum.

                Varnaraðilar byggja fyrst á því að allar skuldir SevenMiles ehf. við Spari­sjóða­bank­ann hf. hafi verið gerðar upp þegar varnaraðilum hafi borist sú tilkynning sóknar­aðila, dags. 7. október 2009, að hann leysti til sín hlutina í Spori og Sporbaugi ehf. til niður­greiðslu skulda SevenMiles ehf., Spors og Sporbaugs ehf.

                Varnaraðilar telja sóknaraðila hvorki hafa litið til fullnustu veða í eignum SevenMiles ehf. né gert grein fyrir ráðstöfun þeirra inn á lán félagsins hjá sókn­ar­aðila, þrátt fyrir óskir varnaraðila þar um, í bréfi varnaraðila til bankans, 26. október 2010. Í svar­bréfi sóknaraðila, 8. nóvember 2010 sé því hins vegar borið við að þau gögn sem bank­inn hafði til hliðsjónar því mati sem lagt var til grundvallar tilkynningu hans um inn­lausn, dags. 7. október 2009, hafi ekki gefið rétta mynd af raunverulegri stöðu félag­anna Spors ehf. og Sporbaugs ehf. þegar þau voru yfirtekin samkvæmt heim­ildum í veðsamningum, en verðmatið hafi verið unnið af VBS fjárfestingarbanka hf., sem sóknaraðili lýsi sem „viður­kenndum fag­aðila“ í umræddu bréfi. Þegar ný stjórn hafi tekið við félaginu hafi „ástand félag­anna“ verið þannig að stjórn­inni hafi verið skylt að gefa félögin umsvifa­laust upp til gjaldþrotaskipta. Þær upplýsingar sem bank­inn hafi getað aflað sér, eftir að hafa tekið yfir hluti í Spori og Sporbaugi, bendi til þess að verðmatið hafi „í senn verið rangt og villandi“. Af því leiði að forsendur verð­mats­ins hafi verið brostnar.

                Varnaraðilar telja þessar full­yrð­ingar sóknaraðila afar einkennilegar í ljósi mála­vaxta­lýs­ingar hans þar sem segi að sókn­ar­aðili hafi í september 2009 orðið þess áskynja að allur rekstur hafi verið seldur út úr Sporbaugi ehf. og hafi í kjölfarið gjald­fellt lán félaganna þriggja. Raunar hafi sókn­ar­aðila verið tilkynnt þessi ráðstöfun, 7. september 2009, í bréfi stjórna Spors og Sporbaugs til tveggja aðallánardrottna sinna og hún hafi því verið þeim kunn. Það hefði því ekki þurft að koma sókn­ar­aðila á óvart að „ástand félaganna“ Spors og Sporbaugs hafi verið orðið slæmt þegar veð í hlutafé var innleyst, enda hafi fyrirsvarsmenn félaganna verið búnir að vara við því verð­mæta­tapi sem hlytist af yrði ekki samið um fjárhagslega endur­skipu­lagn­ingu þeirra. Full­yrð­ingar sóknaraðila um að það verðmat sem hafi verið byggt á við innlausnina hafi verið „í senn rangt og villandi“ standist heldur enga skoðun í ljósi þeirrar vitneskju um hag félaganna sem sóknaraðili hafi haft á þeim tíma sem innlausnin fór fram.

                Það hljómi því í besta falli sem eftir-á-skýring þegar sóknaraðili beri fyrir sig blekk­ingar sem afsökun fyrir þeirri ákvörðun sinni að byggja á verðmatinu við inn­lausn hluta­fjárins. Sóknaraðili sé jafnframt í þversögn þegar hann haldi því fram að í til­kynn­ingu um innlausn, 7. október 2009, hafi verið vísað til „nýjustu upp­lýs­inga“ sem lágu fyrir um verðmæti rekstrar félag­anna. Eins og síðar hafi komið fram hafi sókn­ar­aðili haft talsvert nýlegri upp­lýs­ingar um stöðu félag­anna á þessum tíma. Vísan sóknar­aðila til 32. og 33. gr. laga nr. 7/1936, sjónarmiða um brostnar for­sendur og eigin grandleysis sem leiða skuli til þess að yfirlýsingin hafi ekki verið skuld­bindandi sé því jafnframt hald­laus fyrir sókn­ar­aðila.

                Þá sé í bréfi sóknaraðila, 8. nóvember 2010, gefið í skyn að Pétur Hall­dórs­son, eigin­maður Önnu Brynju annars varnaraðila þessa máls, hafi haft áhrif á niður­stöðu verðmatsins með því að veita matsmönnum upplýsingar um stöðu félag­anna og fram­tíðar­horfur. Hið rétta sé að Pétur hafi ekki komið nálægt umræddu verð­mati, heldur hafi matið alfarið verið unnið af VBS fjárfestingarbanka, út frá tölu­legum gögnum.

                Hvað sem líði réttmæti verðmats VBS fjárfestingarbanka byggja varnaraðilar á því að sóknaraðili sé bundinn af yfirlýsingu sinni um umrædda innlausn á hlutafé í Spori ehf. og Sporbaugi ehf., þar með talið hvað varðar innlausnarverðið, enda sé yfir­lýsing ákvöð sem bindi viðtakanda hennar, sem og sendanda, frá þeim tíma sem ákvöðin berist til vitundar viðtakanda hennar. Ekki sé hægt að bera fyrir sig brostnar forsendur fyrir verðmati félaganna, enda hafi sóknaraðili ákveðið upp á sitt eindæmi að fara eftir matinu við innlausn hlutafjárins, þrátt fyrir að hafa búið yfir upplýsingum um afdrif félaganna frá því að verðmatið fór fram. Hafi matið ekki staðist skoðun eftir á, að mati sóknaraðila, sé það mál sem sóknaraðili eigi gagnvart hinum „viður­kennda fag­aðila“ sem VBS fjárfestingarbanki hafi verið á þessum tíma. Varn­ar­aðilar telji ekki til of mikils ætlast að sóknaraðili sem fjármálafyrirtæki vandi þannig til vinnu og skjala­gerðar að hún standist skoðun, enda hafi hún ríkt skuld­bind­ing­ar­gildi fyrir bank­ann sem geranda og geti haft afdrifaríkar afleiðingar fyrir við­skipta­menn hans. Þegar ein­stakl­ingar í fyrirtækjarekstri geti ekki borið hönd fyrir höfuð sér vegna þess offors sem fjármálastofnun sýni í krafti aflsmunar, hljóti fjár­mála­stofn­unin að þurfa að bera allan halla af aðgerðum sínum, ekki síst komi í ljós að vinnu­brögð hennar hafi ekki verið í samræmi við eðlilega við­skipta­hætti.

                Mikilvægt sé að halda því til haga að bankinn hafi byggt rétt á sömu til­kynn­ingu um veðfullnustu, meðal annars með því að kjósa nýja stjórn í Spori ehf. og Spor­baugi ehf. Sú niðurstaða væri óþolandi, gæti fjármálastofnun, í valdi yfirburðastöðu, sent ákvaðir til viðskiptavina sinna en á síðari stigum ákveðið að hve miklu marki byggt verði á efni ákvaðarinnar. Slíkt fái ekki staðist að mati varnaraðila.

                Sóknaraðili telji varnaraðila ekki geta byggt á tilvísun til umrædds verðmats í inn­lausnar­bréfi frá 7. október 2009 þar sem orðalag í hand­veðs­yfir­lýsingum þeim sem veð­réttur­inn grundvallast á hafi mælt fyrir um heimild veðhafa til að a) láta selja hina veð­settu hluti nauðungarsölu eða b) leysa til sín hina veðsettu hluti og koma þeim í verð á hvern þann hátt sem hann kýs og ráðstafa söluandvirði þess. Veð­hafi skuli þá „leitast við að fá sem hagkvæmast verð fyrir hina veðsettu hluti.“ Sókn­ar­aðili beri fyrir sig að þar sem hann hafi átt eftir að „koma hlut­unum í verð“ og „ráð­stafa sölu­and­virði“ þeirra, og þar sem varnar­aðilar hafi ekki fengið tilkynningu um slíka ráð­stöfun hefði þeim mátt vera „fullljóst“ að þeir gætu ekki byggt rétt á bréf­inu. Að mati varnar­aðila teygir sóknaraðili sig afar langt í túlkun sinni á hand­veðs­samn­ingnum. Sóknar­aðila hafi, eins og orðalag hand­veðs­samningsins beri með sér, verið heimilt að koma hinum innleystu veðum í verð og ráðstafa með þeim hætti sem honum þókn­aðist. Veð­sala beri hins vegar engin skylda til að ráðstafa veðunum með sölu, heldur hafi varnar­aðilar allt eins getað búist við því að sóknaraðili hafi séð hag sinn í að halda á hluta­fénu áfram, enda nefni sókn­ar­aðili án skyldu það verð sem hlutir­nir séu inn­leystir fyrir, sem hafi gefið varnaraðilum ástæðu til að ætla að þetta væri það verð sem ráð­stafað yrði inn á þær skuldbindingar sem veðið stóð til trygg­ingar á. Þegar sú til­högun sem sóknaraðili hafi valið, án þess að bera til þess nein skylda, það er að til­greina inn­lausn­ar­verðmæti hlutafjárins, sé skoðuð í ljósi ofangreinds orða­lags hand­veðs­samn­ings leiði rök enn frekar til þeirrar niður­stöðu að sóknaraðili sé skuld­bund­inn af yfir­lýs­ing­unni.

                Sóknaraðili beri enn á ný fyrir sig forsendubrest þar sem rekstur félaganna Spors og Sporbaugs hafi verið seldur yfir í nýtt félag haustið 2009 að „sóknaraðila for­spurðum“, en skuldir skildar eftir svo að útilokað hafi verið að meta virði félag­anna með þeim hætti sem gert var við innlausn hlutafjárins. Sóknar­aðili beri fyrir sig að þótt hann hafi haft vitneskju um sölu rekstrar umræddra félaga hafi hann ekki mátt eiga von á að bæði félögin hefðu verið „algjörlega tæmd af öllu öðru en skuldum“. Varn­ar­aðilar benda á að fyrr í greinargerð sinni segi sókn­ar­aðili ein­mitt að verðmæti félag­anna hafi eingöngu falist í rekstri þeirra. Það hefði því ekki átt að koma sókn­ar­aðila á óvart að verðmæti félaganna hafi rýrnað þegar hann vissi að rekstur­inn hafði verið keyptur út. Þar að auki séu þær dylgjur sóknar­aðila, sem felist í orða­lagi um að félögin hefðu verið tæmd af öðru en skuldum, afbökun á þeim sann­leika að rétt verð hafi verið greitt fyrir allar eignir félaganna sem ekki hafi verið vefengt af neinum kröfu­hafa félag­anna. Þessar aðgerðir hafi allar farið fram í góðri sátt og sam­vinnu við Byr hf. sem var fyrsti veðréttarhafi í birgðum félaganna. Aftur er bent á upplýsingar um greiðslur inn á reikninga Spari­sjóða­bank­ans, sem sé hlutur bankans í þeim verð­mætum sem fengust fyrir eignir félag­anna og bankinn hafi ekki gert grein fyrir í kröfu­lýs­ingum sínum í bú félag­anna Spors og Spor­baugs.

                Allt framangreint leiði til þess að sóknaraðili sé bundinn af efni þeirrar ákvaðar sem hann sendi, 7. október 2009, þar með talið um verð hinna inn­leystu hluta og bank­anum hafi borið að færa metið verðmæti hlut­anna sem greiðslu inn á lán Seven­Miles ehf. Þessi lán séu því að fullu upp gerð og því beri að hafna kröfu­lýsingu sóknaraðila í bú félagsins.

                Varnaraðilar byggja í öðru lagi á því að lánssamningar SevenMiles við sóknar­aðila, eins og þeim hafi verið breytt með skilmálabreytingum og við­aukum, feli í sér ákvæði um gengistryggingu skuldbindinga í íslenskum krónum en slík gengistrygging sé ólög­mæt samkvæmt ákvæðum laga nr. 38/2001 um vexti og verð­tryggingu, eins og þau hafi verið túlkuð af Hæstarétti í fjölmörgum nýlegum dómum, til dæmis í máli nr. 155/2011, Landsbankinn hf. gegn þrotabúi Motormax ehf.

                Af niðurstöðu Hæstaréttar í ofangreindu máli, og öðrum dómum sem fjallað hafi um gengistengingu lána, megi ráða að við mat á því hvort tiltekinn samn­ingur feli í sér skuldbindingu í erlendri mynt eða íslenskum krónum beri meðal annars að líta til atriða svo sem: a) Hvernig höfuðstóll láns sé tilgreindur; b) Hver sé gjald­miðill hinnar útborguðu lánsfjárhæðar og c) Í hvaða gjaldmiðli sé greitt af láninu.

                Eins og áður hafi komið fram hafi aldrei farið fram greiðslur á milli sóknar­aðila og SevenMiles á grund­velli umræddra lánssamninga í annarri mynt en íslenskum krónum. Þó svo framlagðar „kaup­kvitt­anir“ vegna lánssamningsins frá 30. ágúst 2004 sýni fram á útreikning fjárhæða mis­mun­andi mynta og áætlað greiðslu­flæði láns­ins miðað við tilgreindar forsendur, hafi það ekki sönn­unar­gildi um það að lánið hafi verið í erlendum myntum og lög­mætt, enda kaupkvittanirnar mála­mynda­skjal, þar sem ekki hafi verið sýnt fram á að fjármunir hafi raunverulega verið færðir á gjald­eyris­reikn­ing SevenMiles, þó svo að lánssamningar geri ráð fyrir því að afborg­anir af „erlendum láns­hlutum“ séu greiddar inn á gjald­eyris­reikninga lán­veitanda. Án þess að erlendur gjald­miðill hafi raun­veru­lega verið færður frá lán­veit­anda til lán­taka sé ekki hægt að segja að lánið hafi verið raun­veru­legt og lög­legt erlent lán, þvert á móti beri að líta svo á að láns­fjár­skuld­bind­ingin sé í íslenskum krónum, enda hafi Spari­sjóða­bankinn ekki lánað SevenMiles annað en íslenskar krónur og íslenskar krónur eina myntin sem hafi verið ráðstafað til félagsins.

                Að mati varnaraðila er haldlaus sú máls­ástæða sóknar­aðila að lántaki hafi verið meðvitaður um að lánið væri í erlendum myntum, enda þótt lán­takinn hafi óskað eftir að and­virði lán­anna yrði keypt og honum afhentar íslenskar krónur í stað­inn, enda myndu sam­bæri­legar yfirlýsingar í flestum tegundum þeirra lána sem þegar hafi verið dæmd ólögmæt leiða til hins sama. Þar að auki hafi lántaki aldrei óskað eftir því að „and­virði lánanna yrði keypt“ og honum afhentar íslenskar krónur. Því sé ljóst að báðir þeir láns­samn­ingar sem SevenMiles gerði við sóknar­aðila feli í sér ólög­mæta gengis­tengingu og að þau beri að endurreikna, svo sem sóknaraðili hafi raunar gert.

                Varnaraðilar telja, með vísan til alls ofangreinds, að skuldir SevenMiles hafi verið greiddar upp með innlausn á hlutafé félagsins í Spori og Sporbaugi þar sem and­virði hinna innleystu trygginga hafi átt að ráðstafa inn á lán SevenMiles við Spari­sjóða­bankann. Í öllu falli hafi krafa sóknaraðila á hendur SevenMiles ehf. verið miklum mun lægri en bankinn krefst þegar tekið hafi verið tillit til ólögmætis gengis­trygg­ingar skuld­bind­ingar­innar. Innstæða á bankareikningi búsins telja varnaraðilar að hrökkvi í slíku tilviki til að greiða upp eftirstöðvar kröfunnar og gott betur. Ljóst sé að aðeins hluti af virði hinna innleystu hluta í Spori og Sporbaugi hefði nægt til að greiða upp allar skuldir SevenMiles við bankann.

                Jafnvel þótt komist yrði að þeirri niðurstöðu að einnig hafi átt að ráðstafa and­virð­inu inn á önnur lán félaga í samstæðunni verði aldrei hægt að komast að annarri niður­stöðu en þeirri að ráðstafa hafi átt hlutfallslega jafnt inn á öll lánin. Miðað við for­sendur sem bankinn hafi lagt fram varðandi uppreiknaðar fjárhæðir úti­stand­andi lána félag­anna þriggja sé hlutfall skulda SevenMiles af heildarskuldum félaganna þriggja liðlega 25%. Miðað við það hlutfall hefði átt að ráðstafa minnst 124.785.411 kr. inn á lán SevenMiles, sem sé hærri fjárhæð en sem nemi uppreiknuðum skuldum Seven­Miles við Sparisjóðabankann, samkvæmt útreikningum sem sóknaraðili hafi lagt fram. Því liggi ljóst fyrir að ekki þurfi einu sinni að taka tillit til þeirrar fjárhæðar sem vitað sé að félagið eigi til reiðu á bankareikningi til að komast að því að félagið hafi ekki verið og sé ekki gjaldþrota.

                Að öllu framangreindu virtu sé ljóst að í búi SevenMiles muni standa eftir eignir þegar allar aðrar kröfur en krafa sóknaraðila hafi verið afturkallaðar eða gerðar upp, en kröfur sóknar- og varnaraðila þessa máls séu þá þær einu sem eftir standi.

                Varnaraðilar byggja kröfur sínar einkum á meginreglum samninga- og kröfu­réttar, þar með talið um skuldbindingargildi ákvaða. Þá byggja þeir á ákvæðum laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ólögmæta löggerninga, laga nr. 21/1991 um gjald­þrota­skipti o.fl. og ákvæðum laga nr. 138/1994 um einkahlutafélög, einkum 80. gr. lag­anna. Til stuðnings beggja krafna, þar sem fjallað er um ólögmæti gengis­trygg­ingar, er vísað til ákvæða laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, einkum 14. gr. Máls­kostn­aðarkrafa varnaraðila byggir á 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einka­mála.

                Fyrir dóminn kom til að gefa skýrslu Hákon Zimsen, fyrrverandi starfsmaður sóknaraðila.

Niðurstaða

                Í þessu máli þarf að svara því hvort Sparisjóðabankinn hf. hafi fengið fullnustu þeirra krafna, sem hann átti á SevenMiles ehf., þegar hann tók yfir hluta­bréf sem SevenMiles ehf. átti í félögunum Spori ehf. og Sporbaugi ehf. með til­kynn­ingu sem hann sendi SevenMiles ehf., 7. október 2009.

                Ágreiningur málsaðila lýtur fyrst að því hver séu réttaráhrif þessarar til­kynn­ingar. Í henni segir, eins og áður er komið fram:

                Með heimild í framangreindum handveðssamningum hefur Sparisjóðabankinn tekið til sín ofangreinda hluti í Spori ehf. og Sporbaugi ehf til niðurgreiðslu skuldar Seven­Miles ehf., Sporbaugs ehf. og Spors ehf. við Sparisjóðabankann, samkvæmt ofan­greindu og tilvitnuðum gögnum. Bankinn leysti til sín hlutina í Sporbaugi ehf. og Spori ehf. hinn 9. september 2009 miðað við fyrirliggjandi verðmat VBS fjár­fes­ting­ar­banka hf. á félögunum, frá því í apríl 2009, þ.e. virði 32% hlutar í Spori ehf. samtals ISK 110.200.000 og virði 32% hlutar í Spor­baugi ehf. samtals ISK 310.080.000.

                Því næst segir:

                Framangreind ráðstöfun á hlutum í Sporbaugi ehf. og Spori ehf. er hér með tilkynnt SevenMiles ehf.

                Varnaraðilar byggja á því að með þessu bréfi hafi sóknaraðili tilkynnt Seven­Miles ehf., þannig að bindandi sé fyrir sóknaraðila, að hann tæki yfir 32% hlutafjár í Spori og Sporbaugi að verðmæti annars vegar 110.200.000 kr. og hins vegar 310.080.000 kr., samtals 420.280.000 kr. Þannig hafi sóknaraðili tekið yfir 38% hluta­fjár­ins á 499.082.500 kr. til að greiða með því skuldir SevenMiles ehf. við bankann.

                Sóknaraðili vísar hins vegar til orðalags þeirra handveðssamninga þar sem honum var veitt handveð í hlutunum til tryggingar skuldum félaganna þriggja:

                Veðsali lýsir því yfir, að verði vanskil á skuldum sem handveðið á að tryggja eða brjóti veðsali gegn ákvæðum yfirlýsingar þessarar er veðhafa heimilt, án undan­far­andi tilkynningar til veðsala og að því marki sem þörf er á til að veðhafi fái full­nustu á þeim kröfum sem handveðsetningin tryggir, að

                a) láta selja hina veðsettu hluti nauðungarsölu til fullnustu á skuldinni án undan­gengins dóms, sáttar eða aðfarar samkvæmt 6. gr. laga nr. 90/1991 um nauð­ung­ar­sölu eða

                b) leysa til sína hina veðsettu hluti og koma þeim í verð á hvern þann hátt, sem hann kýs og ráðstafa söluandvirði þess.

                Komi til þess að veðhafi selji hið veðsetta beint til þriðja aðila eða leysi það beint til sín skal veðhafi leitast við að fá sem hagkvæmast verð fyrir hina veð­settu hluti.

                Sóknaraðili hafi með tilkynningunni, 7. október 2009, einungis stigið fyrsta skrefið í fullnustu hluta­bréf­anna með því að leysa þau til sín. Hann hafi hins vegar átt eftir að koma þeim í verð. Komið hafi í ljós, þegar hann var kominn í stjórn félagsins, að hlutirnir, sem hann yfirtók, væru verð­lausir. Því hafi hvorki þurft né verið gerlegt að koma þeim í verð.

                Þegar tekið er tillit til þess hversu afdráttarlaust sóknaraðili lýsir yfir því að hann hafi tekið yfir hlutina miðað við verðmat VBS fjárfestingarbanka og að þeir séu teknir yfir til að greiða niður skuldir Spors, Sporbaugs og Seven­Miles og jafnframt þess sem segir í lok bréfsins að hann tilkynni þar með SevenMiles ehf. þessa ráðstöfun á hlut­unum í Spori og Sporbaugi ehf. þykir verða að líta svo á að með tilkynningunni hafi sóknaraðili lýst yfir því að skuldir sem þessi félög stæðu í við bankann væru greiddar að því marki sem það verðmæti, sem sóknaraðili gekk út frá að hluta­bréfin hefðu, nægði til að greiða skuldir félaganna við bankann.

                Í svokölluðu Þrekprófi, sem sóknaraðili byggði á og VBS fjár­fest­ingar­banki vann fyrir hluthafa í Spori og Sporbaugi í apríl 2009, segir í fyrirvara bankans: ÞREKPRÓF er unnið af fyrirtækjasviði VBS fjárfestingarbanka hf. Skýrsla þessi sem inniheldur niðurstöður prófsins er ætluð eigendum og stjórnendum þess fyrirtækis sem prófið er framkvæmt fyrir. Markmið skýrslunnar er að gera grein fyrir stöðu þess félags sem unnið er fyrir út frá sögulegum gögnum. Upplýsingar þær sem skýrslan byggir á hefur verið aflað hjá fyrir­svars­mönnum félagsins sjálfs. Vegna þessa getur VBS fjárfestingarbanki ekki ábyrgst áreiðan­leika þeirra upplýsinga sem hér koma fram né að þær séu tæmandi. VBS fjár­fest­ingar­banki ber ekki ábyrgð á beinu eða óbeinu tjóni sem hlotist getur vegna ákvarð­ana, athafna eða athafnaleysis sem byggt er á í skýrslunni.

                Þessi fyrirvari hefði átt að sá nægum fræjum vafa um trúverðugleika skýrsl­unnar í huga hvers þess sem las hana, ekki hvað síst starfsmanna fjármálafyrirtækis sem hafði lánað félögunum mikið fé og ætlaði að byggja afstöðu sína til verðmætis félag­anna á niðurstöðu skýrslunnar um það.

                Sóknaraðili byggir í öðru lagi á því að þær forsendur sem hann hafi lagt til grund­vallar verðmati á hlutunum í Spori og Sporbaugi hafi verið rangar. Þetta hafi varn­ar­aðilar vitað. Samkvæmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga sé sóknaraðili ekki bundinn af því verðmæti hlutafjárins sem tilgreint var í tilkynningunni.

                Tilkynningin er dagsett 7. október 2009. Þar segir að bankinn hafi leyst til sín hlutina í Spori og Sporbaugi 9. september sama ár. Starfsmenn bankans höfðu því mánuð til að íhuga efni tilkynningarinnar og lúslesa verðmat VBS fjárfestingarbanka. Starfsmenn Sparisjóðabankans virðast hafa ákveðið efni tilkynningarinnar að lítt athuguðu máli. Ekkert hefur komið fram um það að þeir hafi ætlað að hafa yfir­lýs­ing­una annars efnis þegar hún var gefin út. Hefði það verið ætlun þeirra, hefði þeim verið í lófa lagið annað­hvort að tilgreina ekki að hlutirnir í Spori og Spor­baugi yrðu teknir upp í skuldir félaganna við bankann á nánar tilteknu verði eða gera fyrirvara við verð­mat VBS fjárfestingarbanka, eins og fyrirvari þess banka gaf nægilegt tilefni til.

                Þar sem ekki verður séð að starfsmenn bankans hafi, á þeim tíma þegar þeir sendu frá sér tilkynninguna, ætlað að hafa hana annars efnis en hún var verður efni hennar og verklag þeirra ekki skil­greint sem mistök eða mis­ritun, sem falli undir 1. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1936, enda þótt þeir átti sig síðar á því frumhlaupi sínu, að leggja verðmat VBS fjár­fest­ingar­banka til grund­vallar.

                Sú misritun í tilkynningunni að tilgreina eignarhluta SevenMiles í félög­unum 32% í stað 38% þykir ekki skapa varnaraðilum neinn rétt enda er þetta augljós rit­villa sem þau gátu aldrei haft neinar væntingar til að væri annað og meira en inn­slátt­ar­villa. Því verður miðað við að sóknaraðili hafi innleyst þá hluti sem hann hafði veðrétt í, það er 38% þeirra, á samtals 420.280.000 kr.

                Í greinargerð vísar sóknaraðili til 33. gr. laga nr. 7/1936 en ekki verður séð að hann byggi sjálfstæða málsástæðu á því lagaákvæði.

                Sóknaraðili ber í þriðja lagi fyrir sig brostnar forsendur. Í fræðum er það talið eitt af skilyrðum þess að maður geti borið fyrir sig brostnar forsendur að hann hefði eigi stofnað til löggerningsins, hefði hann séð eða mátt sjá fyrir þau atvik eða þær aðstæður, sem hann síðar vill bera fyrir sig.

                Eins og áður er rakið setur VBS fjárfestingarbanki skýran fyrirvara við því að niður­stöður þrekprófsins séu áreiðanlegar. Samkvæmt frásögn sóknaraðila hafði hann tæpan mánuð til að taka afstöðu til áreiðanleika þrekprófsins. Þar fyrir utan hafði for­maður stjórna Spors og Sporbaugs tilkynnt sóknaraðila, 7. september 2009, að Spor­baugur ehf. hefði selt félaginu S4S ehf. mikinn hluta vörubirgða sinna gegn því að kaup­and­inn tæki yfir skuldir Sporbaugs við Byr sparisjóð.

                Að auki segir formaður stjórna Spors og Sporbaugs, 20. september 2009, í svari sínu við spurn­ingum frá Sparisjóðabankanum, dags. 10. september, að félögin hafi verið tækni­lega gjaldþrota í meira en eitt ár og það hafi fyrirsvarsmenn félaganna ítrekað reynt að koma starfsmönnum Sparisjóðabankans í skilning um.

                Á þeim tíma þegar tilkynningin er rituð hefði sóknaraðili því átt, eða að minnsta kosti mátt, sjá fyrir þær aðstæður sem hann vill nú bera fyrir sig, það er að félögin hafi verið verðlaus. Hann getur því ekki heldur byggt á brostnum forsendum í þessu máli.

                Sóknaraðili byggir í fjórða lagi á því að sú fjárhæð sem hann tilgreinir í til­kynn­ing­unni hefði engan veginn nægt til greiðslu uppgreiðsluverðmætis allra lána félag­anna þriggja. Sú heildarskuld hafi á gjaldfellingardegi, 7. september 2009, numið jafn­virði 698.654.639 íslenskra króna.

                Þá bendir sóknaraðili á að með vísan til handveðssamninganna hefði hann haft fullt val um það hvaða kröfur félaganna þriggja væru greiddar niður með „andvirði inn­leystra veða“ en hlutirnir hafi verið veð­settir til tryggingar skuldum allra félag­anna þriggja, það er SevenMiles (veðsala sjálfs), Spors og Spor­baugs.

                Fallist er á það með sóknaraðila að honum sé, sem veðhafa, í sjálfsvald sett inn á hvaða skuld hann láti fjármunina ganga enda var ekki tekið fram í hand­veðs­samn­ing­unum að það verðmæti, sem veðrétturinn tæki til, gengi fyrst til greiðslu tiltekins láns af þeim sem veðrétturinn átti að tryggja. Fyrir dóminum hefur hann þó ekki byggt á öðru en því að átt hafi að ráðstafa verðmætinu inn á skuldir allra félaganna jafnt. Að mati dómsins getur veðsali, SevenMiles, ekki átt for­gangs­rétt til andvirðis veðsins nema það sé skýrt tekið fram í handveðssamningnum. Til­kynn­ingin er enn fremur orðuð þannig að lán­tak­arnir máttu ætla að verð­mæti hluta­bréf­anna gengi til greiðslu allra lána félaganna þriggja en ekki eins umfram annað.

                Þegar litið er til orðalags tilkynningar sóknaraðila, 7. október 2009, og atvika máls­ins þykir verða að líta svo á að það verðmæti sem sóknar­aðili tilgreindi þegar hann leysti til sín marg­nefnd hlutabréf skuli ganga til greiðslu allra lána félaganna þriggja, í jöfnum hlutföllum.

                Varnaraðilar byggja á því að þau lán sem SevenMiles tók hjá sóknaraðila hafi verið í íslenskum krónum og endurgreiðsla þeirra bundin gengi erlendra gjaldmiðla þannig að sé andstætt lögum nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu. Því beri að endur­reikna upp­greiðslu­verðmæti þeirra.

                Fyrra lánið tók SevenMiles (þá T.O.H. ehf.) 30. ágúst 2004. Á forsíðu stendur að þetta sé lán í íslenskum krónum og erlendum gjaldmiðlum. Í inngangsorðum segir að lántaki og lán­veit­andi geri með sér samning um „fjölmyntalán að jafnvirði: kr. 83.500.000 ***átta­tíu­og­þrjár­milljónir­og­fimm­hundruð­þúsund íslenskra króna*** til fjár­mögn­unar á kaupum á hlutum í Spor ehf. og Sporbaug ehf.“. Í lánssamningnum er hvorki tilgreint hvaða myntir lántaki ætli að taka að láni né hvert hlutfall hverrar myntar sé og enn síður tilgreind fjárhæð hvers gjaldmiðils um sig.

                Sóknaraðili byggir á því að kaup­kvitt­anir, sem hann lagði fram, sýni að Seven­Miles hafi tekið 133.815,68 Banda­ríkjadali, 217.764,06 evrur, 14.778.898 japönsk jen og 25.400.000 íslenskar krónur að láni. SevenMiles hafi hins vegar óskað eftir að and­virði lánanna yrði keypt og félaginu afhentar íslenskar krónur í stað­inn.

                Varnaraðilar fullyrða að Seven­Miles hafi aldrei átt gjaldeyrisreikning, hvað þá fyrir margar myntir og hafi því ekki getað fengið lánið afhent í erlendum myntum. Þessu hefur sóknaraðili ekki andmælt og þykir hann ekki hafa sannað að SevenMiles hafi fengið lánið greitt út í erlendum myntum. Af fram­lögðum gögnum verður ekki annað ráðið en að það sem greitt var af láninu hafi verið greitt í íslenskum krónum.

                Þar sem láninu er einungis lýst í lánssamningnum sem jafn­virði til­tek­innar fjár­hæðar í íslenskum krónum og hvorki hafa verið færðar sönnur á að það hafi verið greitt út í erlendum myntum né endurgreitt í þeim þykir verða að líta svo á að lánið sé í íslenskum krónum en endurgreiðsla þess hafi verið bundin gengi þeirra erlendu gjald­miðla sem tilgreindir eru í kaupkvittununum. Þykir það ekki breyta neinu þótt lánið hafi, þegar skilmálum láns­samn­ingsins var breytt 29. nóvember 2005, enn verið kallað fjölmyntalán og eftirstöðvum þess, 8. nóv­em­ber 2005, verið skipt niður á erlenda gjaldmiðla.

                Seinna lánið tók SevenMiles (þá T.O.H. ehf.) 11. febrúar 2005. Á forsíðu þess stendur að lánið sé í íslenskum krónum og erlendum gjaldmiðlum. Í inngangsorðum samn­ingsins er skýrt tilgreint að lánveitandi láni lántaka 20.000.000 íslenskra króna, 185.800 evrur, 119.600 Bandaríkjadali og 12.633.000 japönsk jen. Dómar Hæstaréttar í málum nr. 551/2011 og 552/2011 verða ekki skildir á annan veg en þann að þegar fjárhæð hinnar erlendu myntar sé tilgreind í lánssamningnum sé lánið tekið í þeirri mynt burtséð frá því hvort það var greitt út og endurgreitt í íslenskum krónum.

                Lánssamningar Spors og Sporbaugs við Sparisjóðabankann eru meðal gagna málsins. Lán Spors er í japönskum jenum, svissneskum frönkum og evrum og eru fjár­hæðir hverrar myntar sem eru teknar að láni skýrt tilgreindar. Lán Sporbaugs er í íslenskum krónum, evrum, Bandaríkjadölum og japönskum jenum og einnig þar er sú fjár­hæð sem tekin er að láni í hverjum gjaldmiðli skýrt tilgreind.  Að mati dómsins eru þessi lán í erlendum myntum og endurgreiðsla þess hluta, sem er í íslenskum krónum, ekki tengd við gengi erlendra gjaldmiðla.

                Það er því niðurstaða dómsins að af þeim lánum sem tryggð voru með andvirði hluta­bréfanna í Spori og Sporbaugi beri einungis að endurreikna það lán sem Seven­Miles tók hjá Sparisjóðabankanum 30. ágúst 2004.

                Eins og áður er komið fram fellst dómurinn á að 420.280.000 kr. hafi, 9. sept­em­ber 2009, staðið til ráðstöfunar inn á lán SevenMiles, Spors og Sporbaugs.

                Allir þeir samningar sem Sparisjóðabankinn hafði gert við SevenMiles, Spor og Sporbaug voru gjaldfelldir 7. september 2009. Framlögð skjöl sýna upp­greiðslu­verð­mæti þessara lána á gjaldfellingardegi. Sóknaraðili hefur einnig lagt fram kröfu­lýs­ingar í bú SevenMiles sem sýna stöðu lána félagsins, 16. nóv­em­ber 2009, þegar það var tekið til gjald­þrota­skipta svo og kröfulýsingar í bú Spors og Sporbaugs sem sýna stöðu lána þeirra félaga þegar þau voru tekin til gjald­þrota­skipta, 21. desember 2009. Að auki hefur sóknar­aðili lagt fram endurreiknuð lán SevenMiles eins og þau stóðu þegar félagið var tekið til gjaldþrotaskipta.

                Til þess að dómurinn geti tekið tölulega afstöðu til krafna málsaðila og reiknað út fjárhæð kröfu sóknaraðila í bú SevenMiles eru framlögð gögn ekki fullnægjandi þar sem þau sýna ekki stöðu lánanna, 9. september 2009, þegar Sparisjóðabankinn tók hlutina yfir en að mati dómsins hlýtur uppgjör lánssamninganna að miða við þann dag.

                Dómurinn fellst hins vegar á að kröfu sóknaraðila í þrotabú SevenMiles beri að reikna út frá því að 420.280.000 kr. hafi, 9. september 2009, gengið til að greiða inn á öll lán Spors, Sporbaugs og SevenMiles frá Sparisjóðabankanum í jöfnum hlutföllum, eins og uppgreiðsluvirði lánanna, hvers um sig, stóð þann dag miðað við að lánið sem Seven­Miles tók 30. ágúst 2004 sé gengistryggt. Uppgreiðsluverðmæti lána Seven­Miles, eins og þau stóðu eftir þessa innborgun, 9. september 2009, reiknað fram til töku bús Seven­Miles til gjald­þrota­skipta, 16. nóvember 2009, er sú fjár­hæð sem viður­kennd er sem krafa sóknar­aðila í bú SevenMiles samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991 um gjald­þrota­skipti.

Vegna þessarar niðurstöðu og með vísan til 3. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, sbr. 2. mgr. 178. gr. laga nr. 21/1991, verður hvor aðili um sig látinn bera sinn kostnað af málinu.

                Ingiríður Lúðvíksdóttir, settur héraðsdómari, kveður upp þennan úrskurð.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

                Kröfu sóknaraðila í þrotabú SevenMiles ber að reikna út frá því að 420.280.000 kr. hafi, 9. september 2009, gengið til að greiða inn á öll lán Spors ehf., Sporbaugs ehf. og SevenMiles ehf. frá Sparisjóðabankanum í jöfnum hlutföllum, eins og uppgreiðsluvirði lánanna, hvers um sig, stóð þann dag miðað við að lánið sem Seven­Miles tók 30. ágúst 2004 sé gengistryggt. Uppgreiðsluverðmæti lána Seven­Miles, eins og þau stóðu eftir þessa innborgun, 9. september 2009, reiknað fram til töku bús Seven­Miles til gjald­þrota­skipta, 16. nóvember 2009, er sú fjár­hæð sem viður­kennd er sem krafa sóknar­aðila í bú SevenMiles samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991 um gjald­þrota­skipti.

                Málskostnaður milli aðila fellur niður.