Mánudaginn 21. maí 2012.
Nr. 336/2012.	Lögreglustjórinn á Selfossi (Margrét Harpa Garðarsdóttir fulltrúi) gegn X (Sveinn Guðmundsson hrl.)

 

Kærumál. Nálgunarbann. Brottvísun af heimili. Kæruheimild. Frávísun máls frá Hæstarétti.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem X var gert skylt að sæta brottvísun af heimili í fjórar vikur og nálgunarbanni í sex mánuði, á grundvelli laga nr. 85/2011 um nálgunarbann og brottvísun af heimili. Hæstiréttur taldi bresta heimild til kæru úrskurðarins og vísaði málinu því frá Hæstarétti.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Viðar Már Matthíasson, Greta Baldursdóttir og Jón Steinar Gunnlaugsson.

Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 14. maí 2012 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 16. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 8. maí 2012, þar sem varnaraðila var gert að sæta brottvísun af heimili sínu og nálgunarbanni eins og nánar greinir í úrskurðarorði. Varnaraðili krefst þess aðallega að kröfum sóknaraðila verði vísað frá héraðsdómi en til vara að þeim verði hafnað. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.  

Sóknaraðili krefst þess aðallega að málinu verði vísað frá Hæstarétti, en til vara að hinn kærði úrskurður verði staðfestur. Þá krefst hann þess að kröfu varnaraðila um greiðslu málskostnaðar verði hafnað.

Lög nr. 85/2011 um nálgunarbann og brottvísun af heimili hafa ekki að geyma heimild til að kæra til æðra dóms úrskurð héraðsdóms á grundvelli laganna, sbr. dóm Hæstaréttar 14. október 2011 í máli nr. 557/2011. Brestur þannig heimild til kæru þessarar og verður málinu vísað frá Hæstarétti.

Kærumálskostnaður dæmist ekki.  

Dómsorð:

Máli þessu er vísað frá Hæstarétti.

                                                                 

Úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 8. maí 2012.

Með bréfi, dagsettu 4. maí 2012 hefur lögreglustjórinn á Selfossi krafist þess að staðfest verði ákvörðun lögreglustjórans sem tekin var þann 3. maí sl. með vísan til 4. ogt 5. gr. laga um nálgunarbann og brottvísun af heimili nr. 85/2011 um að X, kt. [...], sé gert að yfirgefa heimili sitt að [...], þar sem hann býr ásamt eiginkonu sinni, A, kt. [...] , frá og með 3. maí 2012 til og með 31. maí 2012, og að honum verði jafnframt gert að sæta nálgunarbanni, sbr. 4. gr. sömu laga, frá og með 3. maí 2012 í sex mánuði þannig að lagt verði bann við því að hann komi í eða sé við [...], og jafnframt verði honum bannað að veita eftirför, heimsækja eða vera með öðru móti í sambandi við A, kt. [...], svo sem með símtölum, tölvupósti eða með öðrum hætti.

Krafan var tekin fyrir á dómþingi mánudaginn 7. maí 2012. Varnaraðili sótti þing ásamt Gísla K. Björnssyni hdl. og óskaði eftir að hann yrði skipaður verjandi sinn og var það gert. Þá sótti þing Grímur Hergeirsson hdl. vegna brotaþola og óskaði eftir að verða skipaður réttargæslumaður brotaþola, að hennar ósk, og var jafnframt orðið við því.  Af hálfu brotaþola er þess krafist að krafa lögreglustjóra nái fram að ganga og er jafnframt krafist þóknunar til handa réttargæslumanni.

Varnaraðili mótmælir kröfunni.

Málavextir:

Í greinargerð lögreglustjóra segir að krafan sé gerð þar sem rökstuddur grunur sé um að varnaraðili hafi beitt eiginkonu sína líkamlegu ofbeldi og veruleg hætta sé á að hann muni brjóta á ný gegn henni verði hann ekki fjarlægður af heimilinu og látinn sæta nálgunarbanni. Mat lögreglustjóra sé það að vægari úrræði en brottvísun varnaraðila af heimili sínu og brotaþola og að honum verði gert að sæta nálgunarbanni muni ekki vernda friðhelgi brotaþola og tryggja öryggi hennar, sbr. 1. mgr. 6. gr. laga um nálgunarbann og brottvísun af heimili.

Lögð hafi verið fram kæra vegna líkamsmeiðinga varnaraðila gegn eiginkonu sinni A, hér eftir brotaþoli, þann 29. apríl 2012 á heimili þeirra að [...]. Brotaþoli sé með marbletti á vinstri upphandlegg utan- og aftanverðum á nokkrum stöðum og sé það aumt. Þá hafi brotaþoli töluverð eymsli ofan við vinstra brjóst þó ekki sjáist mar eða bólga á því svæði. Þá sé hún með mar, bólgu og töluverð eymsli yfir svæði efst við rassaskoruna sem liggur frá miðlínu og út á báðar rasskinnar.

Samkvæmt framburði brotaþola hafi varnaraðili í tvígang áður veist að henni með líkamlegu ofbeldi og ásökunum. Í fyrra skiptið fyrir um sex árum síðan og í seinna skiptið fyrir um tveimur árum síðan. Eftir seinna skiptið hafi hún verið marin á eftir og flúið til mágkonu sinnar sem kallað hafi til lögreglu. Ástandið hafi verið viðvarandi og ásakanir hafi oftast verið þær sömu, að hún væri feit, ljót, duglaus, héldi fram hjá, væri hóra o.s.frv. Þá hafi brotaþoli borið að varnaraðili eigi við erfiðleika að glíma sem hann eigi að taka lyf gegn, en lyfin taki hann ekki núna.

Hafi brotaþoli borið að þann 28. apríl 2012 hafi varnaraðili farið í fimmtugsafmæli en hún sjálf verið heima og farið að sofa. Um kl. 3:30 aðfararnótt 29. apríl 2012 hafi hann komið fullur heim og hún vaknað við það að hann hafi staðið við rúmstokkinn yfir henni. Hann hafi ausið yfir hana ýmsum ókvæðisorðum og hún þá svo staðið upp úr rúminu og farið inn í eldhús. Í eldhúsinu hafi varnaraðili haldið áfram að rakka brotaþola niður og kalla öllum illum nöfnum, slegið hana margsinnis með krepptum hnefa í vinstri upphandlegg til áherslu á orð sín og hrint henni margsinnis til. Brotaþoli hafi séð símann sinn álengdar og íhugað hver viðbrögð hans yrðu ef hún mundi hringja í einhvern, en látið ógert að hringja því hún vildi ekki gera ástandið enn verra. Varnaraðili hafi svo látið af ofbeldinu um kl. 5:30 og farið að sofa. Þá hafi brotaþoli tekið saman hreinan þvott, klætt sig í föt og farið út úr húsinu og til sonar síns. Í framburði brotaþola komi enn fremur fram á meðan á ofbeldinu hafi staðið hafi hún nánast ekki sagt neitt því hún hafi ekki viljað gera ástandið verra. Brotaþoli lýsi því að hún hafi verið hrædd á meðan á framangreindu hafi staðið, en það hafi hún ekki verið áður þegar brotaþoli hafi beitt hana ofbeldi.

Kemur fram að brotaþoli hafi látið lögreglunni á Selfossi í té hljóðupptöku, sem hafi að geyma samskipti milli varnaraðila og brotaþola þann 28. apríl 2012 sem eigi að varpa nokkru ljósi á skapsveiflur brotaþola. Þá liggi fyrir dagbókarfærsla lögreglunnar á Selfossi, dags. 5. júlí 2009, sem að öllum líkindum sé til komin í kjölfar seinni ofbeldisatviksins sem brotaþoli hafi lýst í skýrslutöku hjá lögreglu, sbr. framangreint.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi varnaraðili komið á lögreglustöðina á Selfossi þann 30. apríl 2012 og viljað tilkynna um heimilisofbeldi sem hafi átt sér stað á heimili hans, við [...], helgina á undan. Eiginkona hans hafi í kjölfarið flutt út af heimilinu og inn á heimili sonar hennar, B. Í framburði varnaraðila hafi komið fram að aðfaranótt 30. apríl 2012 hafi hann fengið facebook skilaboð frá B, þar sem fram hafi komið hótun af hans hálfu þess efnis að hann ætlaði að koma daginn eftir og henda varnaraðila út úr húsnæðinu sem væri eign móður hans. Kveðist varnaraðili taka fulla ábyrgð á gjörðum sínum umrætt sinn en deilur standi um eignarhald á fasteigninni sem hann kveði að sé í hans eigu. Þá hafi varnaraðili óskað eftir því að lögregla beitti sér fyrir því að B léti af hótunum í hans garð þar sem varnaraðili sé heilsuveill og megi ekki við því að lenda í átökum. Í framburði varnaraðila komi fram að B hafi handrukkara á sínum snærum.

Með vísan til alls framangreinds hafi lögreglustjórinn á Selfossi talið uppfyllt  skilyrði þau sem sett eru fram í 4. og 5. gr. laga um nálgunarbann og brottvísun af heimili nr. 85/2011 og því birt varnaraðila ákvörðun þess efnis fimmtudaginn 3. maí 2012 að honum væri gert að yfirgefa heimili sitt að [...], frá og með 3. maí 2012 til og með 31. maí 2012, sbr. 5. gr. laga um nálgunarbann og brottvísun af heimili nr. 85/2011. Þá hafi varnaraðila jafnframt verið gert að sæta nálgunarbanni, sbr. 4. gr. sömu laga, frá og með 3. maí 2012 í sex mánuði þannig að lagt sé bann við því að hann komi í eða sé við [...] og honum jafnframt bannað að veita eftirför, heimsækja eða vera með öðru móti í sambandi við A, kt. [...] , svo sem með símtölum, tölvupósti eða með öðrum hætti.

Í gögnum málsins kemur fram að þann 4. maí 2012 hafi lögreglustjórinn á Selfossi lagt á framangreint nálgunarbann og brottvísun af heimili.

Í rannsóknargögnum sem fylgdu beiðni lögreglustjóra kemur fram að 30. apríl 2012 hafi brotaþoli komið til lögreglu til að kæra og tilkynna um heimilisofbeldi og líkamsárás af hálfu eiginmanns hennar, varnaraðila í málinu.  Hafi hún fyrr um daginn verið hjá sýslumanni vegna umsóknar um skilnað.  Kvaðst brotaþoli vera með áverka af völdum varnaraðila og sýndi hún lögreglumönnum hluta þeirra.  Krafðist brotaþoli þess að varnaraðila yrði refsað fyrir brot sitt og óskaði eftir aðstoð lögreglustjóra í samræmi við lög nr. 85/2011 um að vísa varnaraðila af heimilinu sem og aðstoð vegna mögulegs nálgunarbanns.

Í framburði brotaþola hjá lögreglu kom fram að varnaraðili eigi við erfiðleika að stríða og eigi að vera á lyfjum sem hann taki þó ekki.  Hann hafi umrætt kvöld farið í fimmtugsafmæli og komið heim um nóttina og verið mjög drukkinn.  Lýsir brotaþoli í skýrslunni atburðum eins og lýst er að ofan í greinargerð lögreglustjóra með kröfunni.  Kemur fram að varnaraðili hafi áður veist að henni með ofbeldi og eru lýsingar samskonar og lögreglustjóri hefur gert grein fyrir sbr. það sem að ofan greinir.

Í gögnum málsins er læknisvottorð þar sem fram kemur að brotaþoli hafi leitað á læknavakt 30. apríl 2012 og sagt að hún hafi orðið fyrir áverkum af völdum eiginmanns umrætt sinn.  Hafi hann hrint henni ítrekað og hún ítrekað lent með bakið og rass á eldhúsinnréttingu, skúffum og slíku.  Hafi hann slegið hana í handlegg og brjóst vinstra megin, tekið hálstaki og rekið í hana hnéð.  Hafi varnaraðili slegið hana endurtekið í höfuð.  Hafi brotaþoli strax fundið til í vinstri upphandlegg og finni jafnframt fyrir verk og stífleika neðarlega í baki.  Er lýst marblettum á vinstri upphandlegg utanvert á nokkuð mörgum stöðum og það aumt, líka á aftanverðum upphandleggnum.  Eymsli ofan við vinstra brjóst en ekki mar og ekki sjáanleg bólga.  Mar, bólga og talsverð eymsli yfir svæði efst við rassaskoru sem liggur frá miðlínu og út á báðar rasskinnar.  Þá er tekið fram að brotaþola líði greinilega illa andlega. 

            Við fyrirtöku málsins kannaðist varnaraðili við að honum og eiginkonu hans hefði lent saman umrætt sinn, en hann hafi verið drukkinn.  Kannaðist varnaraðili við að hafa gripið í upphandlegg brotaþola, en kannaðist ekki við að hafa veist að henni með ofbeldi á annan hátt.  Þá kvað varnaraðili brotaþola hafa verið sitjandi á stól á meðan.  Ekki kvaðst varnaraðili kunna skýringar á þeim áverkum sem lýst er í framangreindu læknisvottorði.  Varnaraðili kvaðst vera heilsuveill og hefði hann ekki líkamlega burði til þess sem á hann væri borið.  Þá kvaðst varnaraðili ekki hafa önnur hús að venda í en ofangreint heimili sitt, en þar þyrfti hann að sinna fyrirtæki sínu og tveimur Labradorhundum.  Kom fram hjá varnaraðila að hann dvelst enn á heimilinu en brotaþoli hefur ekki verið þar eftir ofanlýstan atburð.  Ekki hefur verið tekin formleg lögregluskýrsla af varnaraðila.

Niðurstaða:

Með hliðsjón af ofangreindu þykir bera að fallast á það með lögreglustjóra að rökstuddur grunur sé um að háttsemi varnaraðila gagnvart brotaþola umrætt sinn hafi verið á þann veg að um sé að ræða brot gegn 217. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, en brot samkvæmt því ákvæði getur varðað fangelsi allt að 6 mánuðum, en fangelsi allt að einu ári ef háttsemin er sérstaklega vítaverð, en brotaþoli er eiginkona varnaraðila.  Fyrir liggur að brotaþoli gerir refsikröfu í málinu.  Það refsiákvæði sem varnaraðili er grunaður um brot á er í XXIII. kafla almennra hegningarlaga.  Þá er fallist á það með lögreglustjóra, að virtum atvikum málsins, að hætta sé á að varnaraðili muni á ný brjóta gegn brotaþola, eiginkonu sinni, á sambærilegan hátt eða á annan hátt raska friði hennar.  Það að ekki hafi verið tekin formleg lögregluskýrsla af varnaraðila getur ekki breytt þessu.

Samkvæmt a-lið 4. gr. laga nr. 85/2011 um nálgunarbann og brottvísun af heimili er heimilt að beita nálgunarbanni ef rökstuddur grunur er um að sakborningur hafi framið refsivert brot eða raskað á annan hátt friði brotaþola eða hætta sé á að viðkomandi muni fremja háttsemi samkvæmt framanlýstum a-lið gagnvart brotaþola.

Samkvæmt a-lið 5. gr. nefndra laga er heimilt að beita brottvísun af heimili ef rökstuddur grunur er um að sakborningur hafi framið refsivert brot, m.a. gegn ákvæðum XXIII. kafla almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og verknaður hefur beinst að öðrum sem er nákominn sakborningi og tengsl þeirra þykja hafa aukið á grófleika verknaðarins, enda varði brotið fangelsi allt að 6 mánuðum, eða hætta sé á að viðkomandi muni brjóta gegn brotaþola á þann hátt sem lýst er í ákvæðinu.

Brottvísun af heimili, sem og nálgunarbann, er verulegt inngrip í einkalíf og persónulega hagi varnaraðila.  Að virtum lögskýringargögnum þykja þó enn meiri verndarhagsmunir standa til þess að tryggja brotaþola þann rétt að geta hafst við á heimili sínu og geta verið óhult gagnvart yfirvofandi ófriði af hálfu varnaraðila, en fyrir liggur að hún hefur farið af heimilinu en varnaraðili dvelst þar enn.  Ber að líta til þess að hann er grunaður um refsiverða háttsemi gagnvart henni en ekki hún gagnvart honum.

Er þannig fullnægt skilyrðum til að varnaraðila verði vísað af heimilinu og að honum verði bannað að nálgast brotaþola. Tímalengd kröfunnar þykir í hóf stillt, en hvorki hefur verið sýnt fram á, né gert líklegt, að vægari úrræði geti komið að notum til að tryggja lögverndaða hagsmuni brotaþola.

Verður þannig fallist á kröfu lögreglustjóra eins og nánar greinir í úrskurðarorði.

Ekki hefur verið gerð krafa um þóknun skipaðs verjanda.

            Þóknun Gríms Hergeirssonar hdl., skipaðs réttargæslumanns brotaþola, ákveðst kr. 75.300, að meðtöldum virðisaukaskatti.  Þóknunin greiðist úr ríkissjóði og telst til sakarkostnaðar sbr. 3. mgr. 48. gr. og 216. gr. laga nr. 88/2008.

Sigurður G. Gíslason héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Ú r s k u r ð a r o r ð :

Ákvörðun lögreglustjórans á Selfossi um að varnaraðila, X, kt. [...], sé gert að yfirgefa heimili sitt að [...], þar sem hann býr ásamt eiginkonu sinni, A, kt. [...], frá og með 3. maí 2012 til og með 31. maí 2012, og að honum verði jafnframt gert að sæta nálgunarbanni frá og með 3. maí 2012 í sex mánuði þannig að lagt verði bann við því að hann komi í eða sé við [...], og jafnframt verði honum bannað að veita eftirför, heimsækja eða vera með öðru móti í sambandi við A, kt. [...] , svo sem með símtölum, tölvupósti eða með öðrum hætti, er staðfest.

Þóknun skipaðs réttargæslumanns brotaþola, Gríms Hergeirssonar hdl., kr. 75.300, greiðist úr ríkissjóði.