Fimmtudaginn 7. júní 2012.
Nr. 636/2011.	Ekran ehf. (Arnar Þór Stefánsson hrl.) gegn þrotabúi Lystar ehf. (Haukur Örn Birgisson hrl.)

Gjaldþrotaskipti. Riftun. Frestdagur.

E ehf. og L ehf. áttu í viðskiptum frá október 2009 til júní 2010. Bú L ehf. var tekið til gjaldþrotaskipta 9. júlí 2010. Í málinu var krafist riftunar á tilteknum greiðslum L ehf. til E ehf. sem fram höfðu farið eftir frestdag sem talinn var vera 4. nóvember 2009, en þá hafði héraðsdómara fyrst borist beiðni um gjaldþrotaskipti á búi L ehf. Riftunar var krafist óháð því að E ehf. lét L ehf. í té vörur sem ágreiningslaust var að félagið nýtti sér í rekstri sínum. Við lok viðskipta aðila var skuld L ehf. mun hærri en á frestdegi. Í Hæstarétti var því ekki talið að þrotabúið hefði sýnt fram á að E ehf. hefði haft hag af hinum umþrættu greiðslum þannig að unnt væri að rifta þeim á grundvelli 1. mgr. 139. gr. laga nr. 21/1991 eða annarra ákvæða sem vísað var til og var E ehf. því sýknað.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ólafur Börkur Þorvaldsson og Eiríkur Tómasson og Helgi I. Jónsson settur hæstaréttardómari.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 29. nóvember 2011. Hann krefst sýknu af kröfum stefnda og málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti.

Stefndi krefst staðfestingar hins áfrýjaða dóms og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

I

Lyst ehf. rak veitingastaðinn McDonalds sem fékk heitið Metro á árinu 2009. Viðskipti Lystar ehf. og áfrýjanda hófust með vörupöntun hins fyrrnefnda 21. október 2009 og stóðu þau samfellt til 4. júní 2010 er síðasta pöntunin átti sér stað. Greiðslukjörum var þannig háttað að greiðslufrestur var 15 til 45 dagar frá útgáfu reiknings. Á tímabilinu frá 5. nóvember 2009 til 29. desember sama ár greiddi Lyst ehf. áfrýjanda samtals 2.813.311 krónur með tveimur greiðslum og nam skuld félagsins við hann þá 2.632.009 krónum. Eftir 29. desember 2009 var greiðslum þannig háttað að greiddar voru á árinu 2010 inn á skuldina 500.000 krónur 18. febrúar, 300.000 krónur 19. febrúar, 400.000 krónur 22. febrúar, 500.000 krónur 8. mars, 500.000 krónur 15. mars, 800.000 krónur 7. apríl, 400.000 krónur 9. apríl,  500.000 krónur 12. apríl, 100.000 krónur 14. apríl, 500.000 krónur 16. apríl, 500.000 krónur 19. apríl, 500.000 krónur 23. apríl, 500.000 krónur 26. apríl, 500.000 krónur 4. maí, 500.000 krónur 7. maí, 600.000 krónur 10. maí, 500.000 krónur 14. maí, 500.000 krónur 20. maí, 500.000 krónur 25. maí, 500.000 krónur 31. maí og 500.000 krónur 4. júní. Skuld Lystar ehf. við áfrýjanda 4. nóvember 2009 nam 637.764 krónum, en 4. júní 2010 var hún orðin 4.618.594 krónur.

II

Krafa um gjaldþrotaskipti á búi Lystar ehf. barst héraðsdómi 4. nóvember 2009, en hún var afturkölluð 9. febrúar 2010. Beiðni um gjaldþrotaskipti barst héraðsdómi að nýju 5. mars 2010, en sú beiðni var afturkölluð 4. maí sama ár. Þriðja beiðnin um gjaldþrotaskipti á búi félagsins barst síðan héraðsdómi 1. júní 2010 og var búið tekið til gjaldþrotaskipta með úrskurði 9. júlí sama ár.

Samkvæmt 4. mgr. 2. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. telst frestdagur sá dagur sem héraðsdómara barst krafa um gjaldþrotaskipti, þótt krafan hafi verið afturkölluð eða henni verið hafnað, ef honum berst ný krafa um gjaldþrotaskipti innan mánaðar frá því það gerðist. Með hliðsjón af 2. og 3. mgr. sömu lagagreinar eru ekki efni til að skýra umrætt ákvæði á annan veg en þann að frestdag beri að miða við hvenær héraðsdómi barst fyrst krafa um gjaldþrotaskipti, þótt krafan sé afturkölluð, að því gættu að ný krafa hafi borist innan mánaðar frá því afturköllun átti sér stað. Með því að þetta síðastgreinda lagaskilyrði var uppfyllt í báðum tilvikum þegar héraðsdómi barst krafa um gjaldþrotaskipti á búi Lystar ehf. telst frestdagur er slík krafa barst héraðsdómi í fyrsta skipti.

Það er markmið riftunarreglna XX. kafla laga nr. 21/1991 að tryggja jafnræði kröfuhafa þrotamanns þannig að enginn þeirra hagnist á ráðstöfunum hans í aðdraganda gjaldþrots umfram aðra kröfuhafa. Á frestdegi, 4. nóvember 2009, nam skuld Lystar ehf. við áfrýjanda samkvæmt áðursögðu 637.764 krónum, en við lok viðskipta aðila 4. júní 2010 var hún orðin  4.618.594 krónur. Samkvæmt því hækkaði skuld Lystar ehf. við áfrýjanda um 3.980.830 krónur frá frestdegi til 4. júní 2010. Kröfugerð stefnda á hendur áfrýjanda, sem einkum var reist á 1. mgr. 139. gr. laga nr. 21/1991, var þannig úr garði gerð í stefnu í héraði að krafist var riftunar á 18 greiðslum félagsins til áfrýjanda eftir frestdag á tímabilinu frá 29. desember 2009 til og með 4. júní 2010, óháð því að hinn síðarnefndi lét Lyst ehf. í té vörur sem ágreiningslaust er að félagið nýtti sér í rekstri sínum.

Að þessu virtu hefur stefndi ekki sýnt fram á að áfrýjandi hafi haft hag af hinum umþrættu greiðslum þannig unnt sé að rifta þeim á grundvelli 1. mgr. 139. gr. laga nr. 21/1991 eða annarra ákvæða laganna sem hann vísar til. Verður áfrýjandi því sýknaður af kröfum stefnda í máli þessu og stefndi dæmdur til að greiða honum málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti eins og nánar greinir í dómsorði.

Dómsorð:

Áfrýjandi, Ekran ehf., er sýkn af kröfum stefnda, þrotabús Lystar ehf.

Stefndi greiði áfrýjanda samtals 800.000 krónur í málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti.

Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 11. nóvember 2011.

Mál þetta, sem dómtekið var 5. október sl., var höfðað 17. janúar 2011.

Stefnandi er Þrotabú Lystar ehf., Fákafeni 9, Reykjavík

Stefndi er Ekran ehf., Klettagörðum 19, Reykjavík.

Dómkröfur

Dómkröfur stefnanda eru þessar:

Að rift verði með dómi eftirfarandi greiðslum á viðskiptaskuld Lystar ehf. við stefnda, samtals að fjárhæð 10.321.650 krónur.

  4. júní 2010                                       500.000 kr.

                31. maí 2010                                      500.000 kr.

                25. maí 2010                                      500.000 kr.

                20. maí 2010                                      500.000 kr.

                14. maí 2010                                      500.000 kr.

                10. maí 2010                                      600.000 kr.

                  7. maí 2010                                       500.000 kr.

                 26. apríl 2010                                    500.000 kr.

                 23. apríl 2010                                    500.000 kr.

                 12. apríl 2010                                    500.000 kr.

                   9. apríl 2010                                     400.000 kr.

                   7. apríl 2010                                     400.000 kr.

                   7. apríl 2010                                     400.000 kr.

                   8. mars 2010                                    500.000 kr.

                 22. febrúar 2010                               400.000 kr.

                 19. febrúar 2010                               300.000 kr.

                 18. febrúar 2010                               500.000 kr.

                 29. desember 2009                           2.321.650 kr.

Þá krefst stefnandi þess að stefndi verði dæmdur til að endurgreiða stefnanda 10.321.650 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla vaxtalaga nr. 38/2001 af 2.321.650 krónum frá 29. desember 2009 til 18. febrúar 2010, af 2.821.650 krónum frá þeim degi til 19. febrúar sama ár, af 3.121.650 krónum frá þeim degi til 22. febrúar sama ár, af 3.521.650 krónum frá þeim degi til 8. mars sama ár, af 4.021.650 krónum frá þeim degi til 7. apríl sama ár, af 4.821.650 krónum frá þeim degi til 9. apríl sama ár, af 5.221.650 krónum frá þeim degi til 12. apríl sama ár, af 5.721.650 krónum frá þeim degi til 23. apríl sama ár, af 6.221.650 krónum frá þeim degi til 26. apríl sama ár, af 6.721.650 krónum frá þeim degi til 7. maí sama ár, af 7.321.650 krónum frá þeim degi til 10. maí sama ár, af 7.821.650 krónum frá þeim degi til 14. maí sama ár, af 8.321.650 krónum frá þeim degi til 20. maí sama ár, af 8.821.650 krónum frá þeim degi til 25. maí sama ár, af 9.321.650 krónum frá þeim degi til 31. maí sama ár, af 9.821.650 krónum frá þeim degi til 4. júní sama ár, en af stefnufjárhæð frá þeim degi til greiðsludags.

Einnig er þess krafist að stefndi verði  dæmdur til að greiða stefnanda málskostnað að mati dómsins eða samkvæmt framlögðum málskostnaðarreikningi.

Dómkröfur stefnda eru þær aðallega að hann verði sýknaður af öllum kröfum stefnanda.

Til vara er þess krafist að krafa stefnanda verði lækkuð í 3.521.650 krónur auk dráttarvaxta samkvæmt 4. mgr. 5. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtyggingu.

Þá er krafist málskostnaðar að skaðlausu úr hendi stefnanda, auk virðisaukaskatts, verði fallist á aðalkröfu, en málskostnaður verði felldur niður verði fallist á varakröfu.

Málavextir

Málavextir eru þeir að hinn 3. nóvember 2009 lagði Gildi-lífeyrissjóður fram beiðni um gjaldþrotaskipti á búi Lystar ehf., en sú beiðni var afturkölluð hinn 9. febrúar 2010. Þann 4. mars 2010 lagði Gildi-lífeyrissjóður fram að nýju beiðni um gjaldþrotaskipti á félaginu en sú beiðni var afturkölluð þann 4. maí 2010. Gildi-lífeyrissjóður lagði enn á ný fram beiðni um gjaldþrotaskipti á félaginu með beiðni sem barst Héraðsdómi Reykjavíkur 1. júní 2010. Síðastnefnd beiðni var ekki afturkölluð og var bú Lystar ehf. tekið til gjaldþrotaskipta með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur 9. júlí 2010 í máli nr. G-481/2010 og Jóhann H. Hafstein hdl. skipaður skiptastjóri í búinu.

Stefnandi byggir á því að frestdagur í búinu miðist við það þegar upphafleg beiðni Gildi-lífeyrissjóðs barst héraðsdómara, eða hinn 4. nóvember 2009, sbr. 4. mgr. 2. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. nr. 21/1991. Stefndi mótmælir því og telur ósannað að framlagning og afturköllun beiðna um gjaldþrotaskipti hafi verið með þeim hætti sem stefnandi heldur fram þar sem engin gögn hafi verið lögð fram til stuðnings fullyrðingum stefnanda í þessu efni. Því er hins vegar ómótmælt að krafa um gjaldþrotaskipti hinn 31. maí 2010 hafi verið móttekin af Héraðsdómi Reykjavíkur 1. júní 2010, og að bú stefnanda hafi verið tekið til gjaldþrotaskipta með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur, dags. 9. júlí 2009.

Við könnun skiptastjóra á fjárhagsmálefnum Lystar ehf. kom í ljós að félagið greiddi stefnda samtals átján greiðslur eftir 4. nóvember 2009, en greiðslurnar voru framkvæmdar með millifærslum af reikningi Lystar ehf. inn á bankareikning stefnda. Um er að ræða greiðslur, samtals að fjárhæð 10.321.650 krónur.

Með ábyrgðarbréfi skipaðs skiptastjóra til stefnda, dags. 18. október 2010, lýsti þrotabúið yfir riftun á ofangreindum millifærslum Lystar ehf. til stefnda eftir frestdag, nánar tiltekið á tímabilinu frá 29. desember 2009 til 4. júní 2010. Í bréfinu er þess beiðst að samtala millifærslnanna, samtals að fjárhæð 10.321.650 krónur, yrði lögð inn á reikning lögmannsstofu skiptastjóra en að öðrum kosti yrði höfðað dómsmál til að koma fram riftun og til endurgreiðslu auðgunar stefnda.

Með svarbréfi stefnda, dags. 25. október 2010, var riftunarkröfunni hafnað og vísað til þess að umræddar greiðslur væru fyrir eða inn á vörukaup Lystar ehf. hjá stefnda á því sem næst sama tíma og greiðslurnar voru inntar af hendi. Þá segir í bréfinu að stefndi hafi enga vitneskju haft um neikvæða stöðu Lystar ehf., eða frestdag í tengslum við það fyrirtæki, fyrr en við auglýsingu gjaldþrotaskipta þess í júlí 2010.

Sökum framangreindrar afstöðu stefnda telur stefnandi nauðsynlegt að höfða dómsmál þetta til riftunar á framangreindri ráðstöfun og til endurgreiðslu þeirra fjármuna sem gengu til stefnda.

Stefndi bendir á að Lyst ehf. hafi verið fyrirtæki sem hafi með höndum rekstur veitingastaðar. Stefndi sé á hinn bóginn einn af helstu dreifingar- og söluaðilum þeirrar vöru sem stefnandi hafði á boðstólum og í sumum tilvikum sá eini. Hafi umrædd vörukaup því verið stefnanda nauðsynleg til þess að afla aðfanga til atvinnurekstrarins og í raun óhjákvæmileg til þess að starfsemi hans gæti farið fram.

Viðskipti stefnanda og stefnda hafi hafist 21. október 2009. Engin viðskipti hafi átt sér stað fyrir þann tíma. Ekki hafi verið gerður skriflegur samningur um greiðslukjör á milli stefnanda og stefnda, en samkomulag hafi verið um reikningsviðskipti stefnanda hjá stefnda, þar sem greiðslufrestur var veittur til 15. næsta mánaðar eftir úttekt eins og almennt hafi gilt fyrir aðra viðskiptamenn stefnda í svipuðum viðskiptum.

Allan þann tíma sem stefnandi hafi verið í viðskiptum við stefnda hafi stefnandi greitt reglulega inn á reikning sinn hjá stefnda og tekið með sama hætti út vörur eftir þörfum hverju sinni. Séu umræddar greiðslur fyrir eða inn á vörukaup stefnanda  hjá stefnda á því sem næst sama tíma og vörurnar voru inntar af hendi, og í samræmi við almenna greiðsluskilmála viðskiptavina stefnda.

Stefndi heldur því fram að hann hafi enga vitneskju haft um neikvæða stöðu stefnanda eða frestdag í tengslum við stefnanda fyrr en við birtingu innkallana.

Hinn 29. desember 2009 hafi upphafsstaða reiknings stefnanda hjá stefnda numið 4.516.310 krónum og lokastaðan hinn 4. júní 2010 hafi verið 4.618.594 krónur. Samkvæmt því hafi einungis munað 102.284 krónum til að greiðslur stefnanda á umræddu tímabili stæðu undir úttektum hjá stefnda.

Málsástæður stefnanda og lagarök

Stefnandi kveður riftunarkröfu sína einkum vera reista á 139. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., þar sem riftun sé heimiluð ef greitt er eftir frestdag, nema reglur XVII. kafla laganna hefðu leitt til að skuldin hefði greiðst við gjaldþrotaskipti, nauðsynlegt hafi verið að greiða til að komast hjá tjóni eða sá sem greiðslu naut hafi hvorki vitað né mátt vita að komið hafi fram beiðni um heimild til greiðslustöðvunar, til að leita nauðasamnings eða krafa um gjaldþrotaskipti.

Stefnandi telur ljóst að greiðsla viðskiptaskuldar til stefnda, sem sé tilkomin vegna gamalla vanskila og greidd hafi verið eftir frestdag, sé riftanleg.

Þá vill stefnandi taka fram að engar líkur séu á að krafan hefði greiðst úr þrotabúinu sem almenn krafa. Framlögð kröfuskrá beri með sér að lýstar kröfur í búið séu samtals að fjárhæð 379.221.887 krónur, og þar af sé 220.897.802 krónum lýst sem veðkröfum eða forgangskröfum. Eignir búsins séu yfirveðsettar og því hafi ekki verið tekin afstaða til almennra krafna, enda ljóst að ekkert fáist til greiðslu upp í þær.              Þá er á því byggt af hálfu stefnanda að engin rök geti verið til þess að líta svo á að greiðslurnar til stefnda hafi verið nauðsynlegar til að komast hjá tjóni.

Einnig telur stefnandi einsýnt að stefndi hafi vitað, eða a.m.k. mátt vita, að komið hafi fram krafa um gjaldþrotaskipti þegar greiðslurnar voru mótteknar. Líkt og áður hafi komið fram hafi Gildi-lífeyrissjóður lagt fram gjaldþrotaskiptabeiðnir, dags. 3. nóvember 2009 og 4. mars 2010, sem báðar hafi verið afturkallaðar. Beiðnir þessar hafi komið fram á vanskilaskrám þar til þær voru afturkallaðar. Áður en greiðslurnar til stefnda voru inntar af hendi hafi einnig verið á vanskilaskrá upplýsingar um vanskil vegna krafna þriðja aðila á hendur Lyst ehf., sbr. útprentun úr vanskilaskrá.

Þá sé sérstök ástæða til að vekja athygli á því að umrædd greiðsla hafi farið fram með óvenjulegum greiðslueyri og sé að öllu leyti óvenjuleg sé litið til fyrri viðskipta stefnda og stefnanda. Ef greitt hefði verið fyrir frestdag hefði greiðslan fallið undir 134. gr. gjaldþrotaskiptalaga. Þar sé sett það skilyrði fyrir riftun að greitt hafi verið 6 mánuðum fyrir frestdag og með óvenjulegum greiðslueyri. Helstu rök þeirrar reglu séu að ákveðnar löglíkur séu fyrir því að slíkum greiðslum sé ætlað að vera einum kröfuhafa til hagsbóta á kostnað hinna. Þá eigi kröfuhafinn að geta gert sér grein fyrir fjárhagslegri stöðu þrotamanns þegar skuld sé greidd með þessum hætti. Það að skuldin hafi verið greidd eftir frestdag getur að mati stefnanda ekki leitt til þess að kröfuhafinn sé betur settur gagnvart riftunarreglum gjaldþrotaskiptalaga.

Með hliðsjón af því sem að framan er rakið eigi framangreindar undantekningar frá meginreglu 1. mgr. 139. gr. laga nr. 21/1991 ekki við um þá aðstöðu sem uppi sé í þessu máli. Því til stuðnings vísi stefnandi til þess að í framkvæmd hafi það gilt að túlka beri þröngt þá undantekningu sem fram kemur í niðurlagi nefnds lagaákvæðis, um að greiðslu verði ekki rift hafi móttakandi hennar verið grandlaus. Byggist sú túlkun á því að um undantekningu frá meginreglu sé að ræða en undantekningarreglur beri almennt að túlka þröngt. Sönnunarbyrði um grandleysi hvíli á þeim sem heldur slíku fram. Að mati stefnanda sé ekkert í málinu sem sýni fram á slíkt, þvert á móti sé allt sem bendi til grandsemi stefnda hvað þetta varðar.

Þá styður stefnandi einnig riftunarkröfu sína sjálfstætt við 141. gr. gjaldþrotaskiptalaga nr. 21/1991. Samkvæmt þeirri grein megi krefjast riftunar ráðstafana sem á ótilhlýðilegan hátt eru kröfuhafa til hagsbóta á kostnað annarra, leiði það til þess að eignir þrotamanns verði ekki til reiðu til fullnustu kröfuhöfum eða leiði til skuldaaukningar kröfuhöfum til tjóns, ef þrotamaðurinn var ógjaldfær eða varð það vegna ráðstöfunarinnar og sá sem hafði hag af henni vissi eða mátti vita um ógjaldfærni þrotamannsins og þær aðstæður sem leiddu til að ráðstöfunin var ótilhlýðileg.

Stefnandi byggir á því að umræddar millifærslur Lystar ehf. til stefnda, líkt og áður er rakið, hafi verið stefnda til hagsbóta á kostnað annarra kröfuhafa, enda hafi þessi ráðstöfun leitt til þess að fjármunirnir sem um ræði hafi ekki verið til reiðu til fullnustu kröfuhöfum við gjaldþrotaskiptin. Greiðslurnar hafi þannig verið til þess fallnar að mismuna kröfuhöfum og því gengið gegn jafnræði kröfuhafa sem reynt sé að gæta í lögum nr. 21/1991. Engar líkur séu á því að krafan hefði greiðst úr þrotabúinu sem almenn krafa líkt og áður hafi komið fram.

Stefnandi byggir á því að það sé fullkomlega ljóst í málinu að stefndi hafi verið grandsamur um riftanleika greiðslnanna og fjárhagslega stöðu Lystar ehf., þ.e. að félagið hafi eigi verið gjaldfært, þegar ráðstafanirnar voru gerðar. Í þessu sambandi vísist til þess sem áður hefur komið fram í umfjöllun um 139. gr. laganna.

Til stuðnings riftunarkröfu stefnanda sé, sem fyrr segi, vísað til XX. kafla laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti, aðallega 139. gr. laganna, sbr. 134. gr., en einnig á 141. gr. sömu laga.

Til stuðnings endurgreiðslukröfunni sé vísað til meginreglu gjaldþrotaskipta­réttar um jafnræði kröfuhafa og 3. mgr. 142. gr. laga nr. 21/1991, þar sem fram kemur að fari riftun fram samkvæmt 139. eða 141. gr. skuli sá sem hag hafði af riftanlegri ráðstöfun greiða bætur eftir almennum  reglum. Fjárhæð bótakröfu stefnanda miðist við samtölu þeirra átján millifærslna, samtals 10.321.650 krónur, sem millifærðar hafi verið á bankareikning stefnda, en það samsvari tjóni þrotabúsins.

Krafa um dráttarvexti sé byggð á III. kafla laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu.

Krafa um málskostnað sé gerð með stoð í 130. gr. laga nr. 91/1991.

Málsástæður stefnda og lagarök

A.      Málsástæður fyrir aðalkröfu stefnda:

1)       Um frestdag

Af hálfu stefnanda sé því borið við að félagið hafi greitt stefnda samtals 18 greiðslur eftir frestdag, sem stefnandi kveður hafa verið hinn 4. nóvember 2009. Kveður stefnandi umræddar fjárhæðir nema samtals 10.321.650 krónum er hafi verið greiddar á tímabilinu 29. desember 2009 til 4. júní 2010.  Telji stefnandi að umræddar greiðslur séu allar vegna gamalla vanskila sem greiddar hafi verið eftir frestdag og þar með riftanlegar greiðslur, sbr. 139. gr. laga nr. 21/1991. Telji stefnandi að stefndi hafi vitað eða mátt vita að komið hafi fram krafa um gjaldþrotaskipti, þar sem gjaldþrotaskiptabeiðnir, dags. 3. nóvember 2009 og 4. mars 2010, hafi komið fram á vanskilaskrám frá þeim tíma og þar til þær voru afturkallaðar, þann 9. febrúar 2010 og 4. maí 2009.

Stefndi mótmæli framangreindum sjónarmiðum. Í fyrsta lagi sé ósannað að beðið hafi verið um gjaldþrotaskipti 29. nóvember 2009 og 3. mars 2010 og/eða þær beiðnir afturkallaðar á réttum tíma. Það leiði til þess að frestdagur miðist við 1. júní 2010, er krafa um gjaldþrotaskipti kom fram. Í öðru lagi sé því haldið fram að frestdagur hafi í fyrsta lagi verið hinn 4. mars 2010. Ástæðan sé sú að 4. mgr. 2. gr. laga nr. 21/1991 leyfi ekki að mál sé afturkallað nema einu sinni. Röksemdir fyrir heimildinni um afturköllun, og beiðni um nýja gjaldþrotaskiptabeiðni innan mánaðar sem fram komi í ákvæðinu, séu einkum þær að líkur séu fyrir því að þrotamaður hafi verið ógjaldfær þegar fyrst var beðið um gjaldþrotaskipti. Það eigi auðvitað mun síður við ef slík krafa komi fram tvisvar sinnum eða oftar, þar sem tímabilið frá hinni upphaflegu beiðni til gjaldþrots verði óhjákvæmilegra lengra og líkur fyrir ógjaldfærni því mun ótraustari. Þessu til sönnunar sé einnig sá stutti frestur sem áskilinn sé í ákvæðinu, þ.e. einn mánuður til þess að krefjast gjaldþrotaskipta á ný. Samkvæmt framangreindu telji stefndi að miða beri frestdag við 4. mars 2010, þar sem 4. mgr. 2. gr. laga nr. 21/1991, leyfi aðeins afturköllun einu sinni.

2)       Um grandsemi stefnda (greiðslur eftir frestdag)

Riftunarkrafa stefnanda sé einkum reist á 139. gr. laga nr. 21/1991. Sé því mótmælt að ákvæðið geti átt við um greiðslur stefnanda til stefnda. Sé á því byggt af hálfu stefnda að hann hafi hvorki vitað né mátt vita að komið hafi fram krafa um gjaldþrotaskipti, sbr. 1. mgr. 139. gr. laga nr. 21/1991. Hvort sem frestdagur sé miðaður við 4. mars 2010 eða 29. nóvember 2009, hafi stefndi hvorki vitað um neikvæða stöðu stefnanda né haft upplýsingar um fyrri gjaldþrotaskiptabeiðnir félagsins. Engar tilkynningar hafi borist stefnda frá félaginu um meinta ógjaldfærni og á stefnda hvíli ekki skylda til þess að fylgjast með upplýsingum sem teknar eru saman af hálfu einkaaðila um skuldastöðu eða gjaldfærni einstakra aðila. Telji stefndi samkvæmt því ljóst að undantekningar sem fram koma í 1. mgr. 139. gr. laga nr. 21/1991, eigi við um stefnda. Af því leiði að taka beri aðalkröfu stefnda til greina enda ekki um riftanleg viðskipti að ræða. 

Þá telji stefndi að líta megi svo á að umræddar greiðslur hafi verið nauðsynlegar til að firra stefnanda tjóni. Reksturinn hefði hrunið saman um leið og greiðslufall varð því að eftir þann tíma hefði stefndi umsvifalaust hætt öllum vöruafhendingum til stefnanda.    

3)       Um óvenjulegan greiðslueyri (greiðslur fyrir frestdag)

Auk framangreinds sé á því byggt af hálfu stefnanda að greiðslur til stefnda hafi farið fram með óvenjulegum greiðslueyri og séu óvenjulegar m.t.t. til fyrri viðskipta stefnanda og stefnda, sbr. 134. gr. laga nr. 21/1991, og þar með heimilt að rifta greiðslum sem farið hafi fram á síðustu sex mánuðum fyrir frestdag.

Því sé mótmælt að um óvenjulegan greiðslueyri hafi verið að ræða í skilningi 1. mgr. 134. gr. laga nr. 21/1991 í viðskiptum stefnanda og stefnda. Ákvæði 134. gr. heimili riftun á greiðslu skuldar og sé það því veigamikið atriði við skýringu ákvæðisins að ákvarða hvað telst vera óvenjulegur greiðslueyrir í skilningi þess. Í viðskiptum milli stefnanda og stefnda hafi verið um reikningsviðskipti að ræða og hafi sami háttur verið hafður á eins og um öll önnur viðskipti stefnda, þar sem greiðsluskilmálar voru greiðslufrestur til 15. dags næsta mánaðar eftir úttektarmánuð. Hafi stefnanda staðið til boða sömu greiðsluskilmálar og öðrum þeim sem hafi átt viðskipti við stefnda.

Viðskipti stefnanda og stefnda hafi hafist hinn 21. október 2009 og hafi sama greiðslutilhögun verið viðhöfð allt frá upphafi í viðskiptum milli þeirra. Stefnandi tók út vörur og hafi síðan greitt inn á viðskiptin með reglulegu millibili. Það hafi verið hinar venjulegu greiðslur í viðskiptum á milli stefnanda og stefnda. Hafi greiðslur farið fram með millifærslu peninga af eigin reikningi stefnanda inn á reikning stefnda. Þær greiðslur sem krafist sé riftunar á feli allar í sér greiðslur inn á vörukaup stefnanda hjá stefnda með fyrrgreindum hætti. Í viðskiptayfirliti stefnanda fyrir umrætt tímabil komi m.a. fram að upphafsstaðan á reikningum stefnanda, hinn 29. desember 2009, hafi verið 4.516.310 krónur og lokastaðan, hinn 4. júní 2010, 4.618.594 krónur. Samkvæmt því vanti aðeins 102.284 krónur upp á að greiðslur á tímabilinu hafi staðið undir úttektum stefnanda. Telji stefndi samkvæmt framangreindu að krafa um riftun verði ekki reist á ákvæði 134. gr. laga nr. 91/1991.

4)       Um almennu riftunarregluna

Að lokum sé riftunarkrafa stefnanda studd sjálfstætt við almennu riftunarregluna í 141. gr. sömu laga. Samkvæmt þeirri grein megi krefjast riftunar ráðstafana sem á ótilhlýðilegan hátt eru kröfuhafa til hagsbóta á kostnað annarra. Telji stefnandi að umræddar greiðslur hafi verið til þess fallnar að mismuna kröfuhöfum og hafi þess vegna farið gegn meginreglunni um jafnræði þeirra.

Skilyrði fyrir beitingu reglunnar sé að ráðstöfun hafi verið ótilhlýðileg, í öðru lagi að skuldari hafi verið ógjaldfær eða orðið það vegna ráðstöfunarinnar, og að stefndi hafi vitað eða mátt vita um ógjaldfærnina og þær aðstæður sem leiddu til þess að ráðstöfun var ótilhlýðileg. Miðað við fyrrgreind málsatvik verði ekki séð að greiðslur stefnanda inn á vörukaup hjá stefnda hafi verið ótilhlýðileg, hafi gert það að verkum að stefnandi varð ógjaldfær eða að stefndi hafi vitað eða mátt vita um ógjaldfærnina. Þvert á móti hafi viðskipti stefnanda og stefnda verið alger forsenda fyrir áframhaldandi starfsemi stefnanda.

B.      Málsástæður fyrir varakröfu stefnda

Verði ekki fallist á fyrrgreindan rökstuðning fyrir aðalkröfu stefnanda sé á því byggt í varakröfu stefnda að riftun geti aðeins átt við um greiðslur sem áttu sér stað á síðustu 6 mánuðum fyrir frestdag, þ.e. fyrir 4. mars 2010, sbr. 134. gr. laga nr. 21/1991, samtals að fjárhæð 3.521.650 krónur.

C.      Um dráttarvexti

Mótmælt sé kröfu stefnanda um greiðslu dráttarvaxta. Verði ekki fallist á aðal- og varakröfu stefnda sé þess krafist að dráttarvextir verði fyrst reiknaðir frá þeim degi er dómsmál telst höfðað um kröfu, sbr. 4. mgr. 5. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu. Til vara er þess krafist frá þeim degi þegar liðinn er mánuður frá því að kröfuhafi sannanlega krafði stefnda um greiðslu, sbr. 3. mgr. sömu greinar, sem væri hinn 18. nóvember 2010.

Um lagarök er vísað til laga nr. 21/1991, um gjaldþrotaskipti o.fl., einkum 4. mgr. 2. gr., 139. gr. og 134. gr., svo og til 1. og 3.  mgr. 5. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu. Krafan um málskostnað styðst við 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991.

Niðurstaða

Fullyrðingar stefnanda um framlagningar gjaldþrotabeiðna frá Gildi-lífeyrissjóði og afturköllun þeirra er í samræmi við skráningu þeirra hjá Héraðsdómi Reykjavíkur.

Í 1. mgr. 2. gr. laga nr. 21/1991segir að frestdagur skuli vera sá dagur sem héraðsdómara berist beiðni um gjaldþrotaskipti. Í 4. mgr. sömu greinar segir að sá dagur sem héraðsdómara berist krafa um gjaldþrotaskipti teljist frestdagur þótt krafan hafi verið afturkölluð ef honum berst ný krafa um gjaldþrotaskipti innan mánaðar frá því það gerðist.

Fyrir liggur að tvær kröfur um gjaldþrotaskipti voru lagaðar fram sem síðan voru afturkallaðar en nýjar beiðnir lagðar fram innan þess frests er greinir í 4. mgr. 2. gr. laga nr. 21/1991. Er ekki fallist á að það sé í andstöðu við ákvæðið að frestdagur sé ákveðinn 4. nóvember 2009 er fyrsta beiðnin kom fram enda liggur fyrir að bú Lystar ehf. var tekið til gjaldþrotaskipta í kjölfarið, eða hinn 9. júlí 2010.

Kröfu sína um riftun byggir stefnandi aðallega á 139. gr. laga nr. 21/1991um gjaldþrotaskipti o.fl. Í greininni segir að krefjast megi riftunar á greiðslu skuldar ef greitt var eftir frestdag nema reglur XVII. kafla hefðu leitt til að skuldin hefði greiðst við gjaldþrotaskipti, nauðsynlegt hafi verið að greiða til að komast hjá tjóni eða sá sem greiðslu naut hafi hvorki vitað né mátt vita að komið hefði fram krafa um gjaldþrotaskipti.

Fyrir liggur að þær greiðslur sem riftunar er krafist á voru allar greiddar eftir frestdag, 9. nóvember 2009. Eru umræddar greiðslur því riftanlegar nema þau undantekningarákvæði sem tilgreind eru í ákvæðinu eigi við.

Ekki hafa líkur verið að því leiddar að umræddar kröfur hefðu verið greiddar við gjaldþrotaskipti, sbr. XVII. kafli laganna, og er því heldur ekki haldið fram af hálfu stefnda.

Stefndi telur að líta megi svo á að umræddar greiðslur hafi verið nauðsynlegar til að firra stefnanda tjóni. Reksturinn hefði hrunið saman um leið og greiðslufall varð því að eftir þann tíma hefði stefndi umsvifalaust hætt öllum vöruafhendingum til Lystar ehf. Stefndi hefur engin rök fært fram fyrir þessari fullyrðingu sinni og ekkert það hefur komið fram í málinu er styður þessa fullyrðingu stefnda.

Kemur þá til skoðunar hvort stefndi hafi vitað eða mátt vita að beiðni um gjaldþrotaskipti var fram komin á þeim tíma er umræddar greiðslur fóru fram. Stefndi heldur fram grandleysi sínu varðandi þetta atriði. Ber hann sönnunarbyrðina fyrir því að hann hafi ekki vitað eða mátt vita að beiðni um gjaldþrotaskipti var fram komin.

Viðskipti málsaðila voru ekki staðgreiðsluviðskipti heldur lánsviðskipti þar sem stefndi veitti Lyst ehf. greiðslufrest til 15. næsta mánaðar eftir úttekt. Framlagður hreyfingalisti yfir viðskiptin ber með sér að greiðslur Lystar ehf. til stefnda voru handahófskenndar og ekki í samræmi við umsamda greiðsluskilmála. Þá voru vanskil Lystar ehf. veruleg á umræddu tímabili. Af því verður ráðið að stefnda mátti vera ljóst að Lyst ehf. átti við greiðsluörðugleika að stríða. Var það því á valdi stefnda að tryggja stöðu sína gagnvart Lyst ehf. og frekari vanskilum af félagsins hálfu. Gat hann gert það með því að afla sér upplýsinga í samræmi við 3. mgr. 9. gr. laga nr. 21/1991. Þegar það er virt þykir stefndi ekki hafa sýnt fram á að hann hafi ekki mátt vita um framkomna kröfu um gjaldþrotaskipti á búi Lystar ehf.

Samkvæmt framansögðu telst fullnægt skilyrðum 1. mgr. 139. gr. laga nr. 21/1991 og er fallist á kröfu stefnanda um riftun á tilgreindum greiðslum, samtals að fjárhæð 10.321.650 krónur. Er stefndi því samkvæmt 3. mgr. 142. gr. laga nr. 21/1991 dæmdur til að greiða stefnanda stefnufjárhæðina með umkröfðum dráttarvöxtum.

Eftir þessari niðurstöðu ber stefnda að greiða stefnanda málskostnað sem ákveðst 500.000 krónur.

Kristjana Jónsdóttir héraðsdómari kvað upp dóm þennan.

D Ó M S O R Ð

Rift er eftirfarandi greiðslum á viðskiptaskuld Lystar ehf. við stefnda, samtals að fjárhæð 10.321.650 krónur:

Greiðslu 4. júní 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 31. maí 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 25. maí 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 20. maí 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 14. maí 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 10. maí 2010 að fjárhæð 600.000 krónur, 7. maí 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 26. apríl 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 23. apríl 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 12. apríl 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 9. apríl að fjárhæð 400.000 krónur, 7. apríl 2010 að fjárhæð 400.000 krónur, 7. apríl 2010 að fjárhæð 400.000 krónur, 8. mars 2010 að fjárhæð 500.000 krónur, 22. febrúar 2010 að fjárhæð 400.000 krónur, 19. febrúar 2010 að fjárhæð 300.000 krónur, 18. febrúar 2010 að fjárhæð 500.000 krónur og 29. desember 2009 að fjárhæð 2.321.650 krónur.

Stefndi, Ekran ehf., greiði stefnanda, þrotabúi Lystar ehf., 10.321.650 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. vaxtalaga nr. 38/2001, af 2.321.650 krónum frá 29. desember 2009 til 18. febrúar 2010, af 2.821.650 krónum frá þeim degi til 19. febrúar sama ár, af 3.121.650 krónum frá þeim degi til 22. febrúar sama ár, af 3.521.650 krónum frá þeim degi til 8. mars sama ár, af 4.021.650 krónum frá þeim degi til 7. apríl sama ár, af 4.821.650 krónum frá þeim degi til 9. apríl sama ár, af 5.221.650 krónum frá þeim degi til 12. apríl sama ár, af 5.721.650 krónum frá þeim degi til 23. apríl sama ár, af 6.221.650 krónum frá þeim degi til 26. apríl sama ár, af 6.721.650 krónum frá þeim degi til 7. maí sama ár, af 7.321.650 krónum frá þeim degi til 10. maí sama ár, af 7.821.650 krónum frá þeim degi til 14. maí sama ár, af 8.321.650 krónum frá þeim degi til 20. maí sama ár, af 8.821.650 krónum frá þeim degi til 25. maí sama ár, af 9.321.650 krónum frá þeim degi til 31. maí sama ár, af 9.821.650 krónum frá þeim degi til 4. júní sama ár, en af stefnufjárhæð frá þeim degi til greiðsludags.

Stefndi greiði stefnanda 500.000 krónur í málskostnað.