Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Þorgeir Örlygsson og Viðar Már Matthíasson og Eiríkur Tómasson fyrrverandi hæstaréttardómari.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 29. september 2017. Hún krefst þess að stefnda verði gert að greiða sér 436.000 bandaríkjadali með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 13. október 2016 til greiðsludags. Þá krefst hún málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

Stefndi krefst sýknu af kröfu áfrýjanda og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

Hér fyrir dómi greinir málsaðila eingöngu á um það hvort áfrýjandi eigi rétt til greiðslu skaðabóta úr hendi stefnda sem nemi ígildi vátryggingarfjárhæðar vegna missis flugmannsskírteinis á grundvelli kjarasamnings 29. október 2014 milli stefnda og Íslenska flugmannafélagsins.

Með vísan til forsendna héraðsdóms er staðfest sú niðurstaða að túlka beri ákvæðið í viðauka kjarasamningsins um skírteinistryggingu á þann hátt að skilyrði fyrir þeirri tryggingu hafi verið að þeir flugmenn, sem samningurinn tók til, hefðu „öðlast full starfsréttindi“ hjá stefnda sem hafi falið í sér að þeir hefðu lokið svonefndu leiðarflugsprófi á hans vegum að undangenginni fullnægjandi þjálfun. Óumdeilt er að áfrýjandi hafði ekki lokið því prófi þegar hún lauk störfum hjá stefnda. Leggja verður til grundvallar að yfirlýsing flugrekstrarstjóra stefnda á fundi 12. ágúst 2015 um að allir flugmenn hans væru vátryggðir gegn skírteinismissi hafi verið reist á þeirri forsendu að þeir fullnægðu því skilyrði kjarasamningsins, sem að framan greinir, eins og færð eru rök fyrir í forsendum héraðsdóms.

Að þessu gættu, en að öðru leyti með skírskotun til forsendna hins áfrýjaða dóms verður stefndi sýknaður af kröfu áfrýjanda hér fyrir dómi.

Rétt er að málskostnaður fyrir Hæstarétti falli niður.

Dómsorð:

Stefndi, B ehf., er sýkn af kröfu áfrýjanda, A.

Málskostnaður fyrir Hæstarétti fellur niður.

Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 13. júlí 2017.

                Þetta mál, sem var tekið til dóms 18. maí 2017, er höfðað af A, kt. [...], [...], Reykjavík, með stefnu birtri 5. október 2016, á hendur B ehf., kt. [...], [...], Reykjavík.

                Stefnandi krefst þess aðallega að stefndi verði dæmdur til þess að greiða henni 7.810.210 kr. með dráttarvöxtum, skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verð­trygg­ingu, af 614.416 kr. frá 1. febrúar 2016 til 1. mars 2016, af 1.228.832 kr. frá þeim degi til 1. apríl 2016, af 1.843.248 kr. frá þeim degi 1. maí 2016, af 2.457.664 kr. frá þeim degi til 1. júní 2016, af 3.072.080 frá þeim degi til 1. júlí 2016, af 3.686.496 kr. frá þeim degi til 1. ágúst 2016, af 4.300.912 kr. frá þeim degi til 1. september 2016, af 4.915.328 kr. frá þeim degi til 1. október 2016, af 5.529.744 kr. frá þeim degi til 1. nóvember 2016, af 6.144.160 kr. frá þeim degi til 1. desember 2016, en af 7.810.210 kr. frá þeim degi til greiðsludags.

                Jafnframt krefst hún þess að stefndi verði dæmdur til þess að greiða stefnanda 436.000 banda­ríkja­dali með dráttarvöxtum, skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verð­trygg­ingu, frá þingfestingardegi til greiðsludags.

                Til vara að stefndi verði dæmdur til þess að greiða stefnanda 2.840.077 kr. með dráttarvöxtum, skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu, af 614.416 kr. frá 1. febrúar 2016 til 1. mars 2016, af 1.228.832 kr. frá þeim degi til 1. apríl 2016, af 1.843.248 kr. frá þeim degi til 1. maí 2016, en af 2.840.077 kr. frá þeim degi til greiðsludags.

                Jafnframt að stefndi verði dæmdur til þess að greiða stefnanda 436.000 banda­ríkja­dali með dráttarvöxtum, skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verð­trygg­ingu, frá þingfestingardegi til greiðsludags.

                Loks er þess krafist, hver sem úrslit málsins verða, að stefndi verði dæmdur til þess að greiða stefnanda málskostnað að teknu tilliti til virðisaukaskatts.

                Stefndi krefst sýknu af kröfum stefnanda.

                Að auki krefst hann málskostnaðar úr hendi stefnanda að teknu tilliti til virðis­auka­skatts á málflutningsþóknun.

Málsatvik

                Þetta mál varðar það hvaða réttarstöðu stefnandi naut þegar stefndi óskaði ekki lengur eftir vinnuframlagi hennar, þar á meðal hvort stefnandi hafi átt rétt til launa í veik­inda­leyfi svo og tryggingar gegn missi atvinnuflugmannsskírteinis. Stefndi ber því meðal annars við að stefnandi hafi leynt félagið veikindum sínum og það hafi áhrif á rétt hennar á hendur því. Vegna þessarar málsástæðu stefnda þykir þurfa að rekja með máls­atvikum það sem komið er fram um heilsufar stefnanda.

                Stefnandi fékk atvinnuflugmannsskírteini CPL/A [...]. Hún hafði list­flugs­réttindi, blindflugsréttindi og réttindi á fjöl­hreyfla­flug­vélar. Hún fékk einnig gefið út fyrsta flokks heilbrigðisvottorð 24. nóvember 2014.

                Stefnandi gaf skýrslu fyrir dómi. Hún bar að áður en hún réð sig til B hefði einu sinni liðið yfir hana. Á þeim tíma starfaði hún sem [...]. Hún hafi komið heim eftir þriðju næturvaktina og lagt sig. Hún hafi vaknað við að hún þurfti að fara á salernið og risið upp. Þá hafi henni sortnað fyrir augum og hún muni næst eftir sér þegar hún vaknaði á gólfinu. Einnig kom fram að í yfirliðinu hafi hún misst þvag.

                Stefnandi var ráðin til starfa hjá stefnda frá 1. mars 2015. Í ráðn­ingar­samn­ingnum, sem málsaðilar rituðu undir 4. mars 2015, segir meðal ann­ars að stefn­andi sé ráðin í 100% starf flugmanns sem byrjandi, skv. grein 2.1 og 2.2 í kjara­samn­ingi svo og að upphafsdagur þjálfunar sé 2. mars 2015. Ráðningin sé tíma­bundin til 31. ágúst 2015. Áréttað er að laun og önnur atriði en þau sem getið sé um í ráðn­ingar­samn­ingnum ráðist af kjarasamningi stefnda við Íslenska flug­manna­félagið (ÍFF) sem var und­ir­rit­aður 29. október 2014. Þessi kjarasamningur mun vera sá fyrsti sem aðilar hans gera með sér.

                Þjálfun stefnanda hófst eins og getið var um í ráðningarsamningi og 8. mars 2015 hélt stefnandi til [...], ásamt fleiri flugmönnum stefnda, í þjálfun á Airbus-þotur, með tegundarnúmerin 318-321. Stefnandi kom úr þjálf­un­inni 11. apríl 2015, og hafði staðist allar prófraunir, meðal annars í flughermi, á til­settum tíma. Þá var stefnandi tilbúin til þess að fara í flug sem flugmaður Airbus 318-321 þotu með auka­flug­manni, sem er undanfari svokallaðs leiðarflugsprófs (e. line check).

                Samgöngustofa gaf stefnanda út flugliðaskírteini (Flight Crew Licence) 21. maí 2015. Í skírteinið er til viðbótar við fyrri réttindi ritað að hún hafi réttindi á flug­vélar af tegundinni A320. Sú áritun var forsenda þess að stefnandi kæmist í þjálfun á flug­vélar stefnda.

                C flugstjóri bar fyrir dómi að það hefði verið flöskuháls í þjálf­un­inni hjá stefnda. Reynslumeiri flugmenn hefðu verið látnir ganga fyrir. Jafn­framt hafi mjög skort flugstjóra og flugmenn „á línuna“ og því hafi gengið fyrir að koma þeim reynslumeiri í gegnum þjálfunina. D flugrekstrarstjóri bar einnig fyrir dómi að félagið hefði, á þessum tíma, vantað fleiri þjálfunarflugstjóra og því hafi leið­ar­flugstíminn verið lengri en hann ætti að vera við bestu aðstæður.

                Tæpum tveimur mánuðum eftir að þjálfun í [...] lauk, en aðeins tæpum tveimur vikum eftir að stefnandi fékk A320-áritunina í skírteini sitt, fór hún í sitt fyrsta flug með aukaflugmanni, 2. júní 2015. Flugstjóri í umrætt sinn taldi rétt að stefn­andi tæki fleiri flug með aukaflugmanni og fór stefnandi í alls 12 flug, samtals 104,8 flug­tíma, með aukaflugmanni eða allt þar til 11. ágúst 2015 þegar henni var veitt heimild til þess að hefja leiðarflugsþjálfun. Á því tímabili, sem flug með auka­flug­manni stóð, leið stundum langur tími á milli fluga hjá stefnanda af sömu ástæðu og áður getur, þ.e. skorts á mannafla hjá stefnda.

                Á grunni kjarasamnings stefnda og ÍFF starfar samstarfsnefnd skipuð full­trúum beggja aðila. Hún hefur meðal annars það hlutverk að fjalla um og skera úr ágrein­ingi og deilumálum sem kunna að rísa út af kjarasamningnum. Sam­starfs­nefnd stefnda kom saman til fundar 12. ágúst 2015. Af hálfu ÍFF sátu fundinn flug­stjór­arnir C og E, en af hálfu stefnda D flug­rekstrarstjóri. C ritaði fundargerð á fund­inum, sem flug­rekstr­ar­stjóri stefnda staðfesti síðar. Nokkur atriði voru tekin til umfjöllunar á fund­inum, einnig eftir­far­andi atriði sem snerta þetta mál, en orðrétt segi meðal annars í fundar­gerð­inni:

2. Varðandi störf þennan vetur:

D hefur staðfest að sérhver flugmaður sem nú vinnur fyrir B þar með taldir þeir sem eru ráðnir á sumarsamningi muni halda vinnu sinni yfir vetrar­tím­ann.

…

5. Nefndin bað B um að skýra smáatriðin í tryggingu okkar til að vita hvenær við erum tryggð og hvenær við erum ekki tryggð.

D mun afhenda ÍFF afrit af vátryggingarskilmálunum sem taka til allra hugsan­legra smáatriða varðandi tryggingu okkar. Við munum dreifa þessu til allra félags­manna.

Allir flugmenn (þar með taldir sumarstarfsmenn) eru tryggðir samkvæmt vátrygg­ing­unni gegn skírteinismissi (USD 463.000), þeir eru líftryggðir (USD 350.000) og slysa­tryggðir (USD 252.000). Smáatriðin munu verða í vátryggingarskilmálunum sem sendir verða síðar.

…

Næsti fundur og málefni sem ræða skal.

Næsti fundur er enn ekki tímasettur; við erum núna að bíða eftir afriti vátrygging­ar­trygg­inga­skilmálanna ... Öllum öðrum spurningum hefur verið svarað.

                Fundargerðin, sem var rituð á ensku, var sama dag og fundurinn var haldinn send flugrekstrarstjóra til stað­festingar. Hann staðfesti 22. september að efni hennar væri rétt (All ok). Hún var síðan kynnt öllum flug­mönnum stefnda sem eru í stéttar­félag­inu Íslenska flugmannafélagið, þar með talið stefn­anda, þegar hún var birt á face­book-síðu flugmannanna.

                Á flugrekstrarsviði stefnda starfar flugnefnd (Grand Flight Committee, GFC) sem er æðsta stjórn­vald stefnda á því sviði. Í henni sitja flugrekstrarstjóri, yfirmaður þjálf­unar flugmanna, yfirflugstjóri og yfirmaður flugöryggisdeildar.

                Stefnandi flaug til Amsterdam 19. ágúst 2015 með F þjálf­un­ar­flug­stjóra. Að heimflugi loknu sendi hann flugnefndinni ítarlegan tölvupóst 19. ágúst 2015. Þar greindi hann frá því að hann hefði orðið fyrir miklum vonbrigðum með frammistöðu stefnanda í fluginu. Hann hafi þurft að endurtaka atriði sem þau hafi marg­oft rætt í fyrri ferðum. Í lokin kveðst hann hafa reynt að bæta sjálfstraust hennar en telur hana hugsanlega stríða við önnur vandanál sem krefjist skoðunar.

                Við aðalmeðferð kom fram að stefnanda var ekki greint frá þessu erindi F til flugnefndarinnar fyrr en gögn voru lögð fram í þessu dómsmáli.

                Þegar þarna var komið hafði stefndi flogið til 15 áfangastaða, það er 30 flug­leggi og tæplega 125 far­tíma og ein og hálf vika var eftir af ráðningartíma hennar. Stefn­andi hélt áfram störfum sem flugmaður hjá stefnda í leiðarflugsþjálfun til 14. októ­ber 2015. Þá var henni til­kynnt að leiðarflugs­þjálfun væri lokið og að henni væri veitt heimild til þess að taka leið­ar­flugs­próf. Við lok leið­ar­þjálfunar hafði stefn­andi lagt að baki 66 flug­leggi og 264,8 flug­stundir. Sam­kvæmt þjálf­un­ar­möppu stefn­anda fékk hún á þessu tíma­bili, frá 19. ágúst til 14. októ­ber, oftar en ekki hvetjandi og jákvæðar umsagir (Good progress, good job) frá þeim flug­stjórum sem hún flaug með þótt henni væri, nánast alltaf, jafn­framt bent á atriði sem hún þyrfti að bæta.

                Frá og með 15. októ­ber 2015 fékk stefnandi greidd full laun sem flugmaður, í stað hlut­falls­launa áður. Samkvæmt vaktskrá var leiðarpróf ákveðið 6. nóvember 2015.

                Heilbrigðisvottorð stefnanda gilti til 24. nóvember 2015. Skjala- og dreifingar­stjóri stefnda sendi henni tölvupóst 23. október 2015, eins og mun tíðkast, og minnti hana á að komið væri að árlegri end­ur­nýjun 1. flokks heilbrigðisvottorðs (e. medical), að stefn­andi yrði að bóka tíma hjá fluglækni og senda stefnda nýtt heilbrigðisvottorð um leið og hún fengi það.

                Samkvæmt grein 6.1 í kjarasamningnum skal gefa áhafnarskrá út til eins mán­aðar í senn, eigi síðar en 25. dag mánaðarins á undan. Í samræmi við þetta var stefn­anda send, 24. október 2015, vaktskrá, skrá yfir þau flug sem henni hafði verið raðað á til loka nóv­em­ber, alls átta áfangastaðir eða 16 flugleggir.

                Stefnandi tekur fram að samkvæmt flugáætlun hafi hún átt að fljúga til Gat­wick-flugvallar, í nágrenni London, 25. október 2015. Þeirri áætlun var hins vegar breytt fyrir­vara­laust og stefnanda falið að fljúga til Berlínar. Þegar stefnandi var að koma til lend­ingar í Berlín hafi henni ekki líkað aðflugið nógu vel. Til að gæta fyllsta öryggis hafi hún ákveðið að hætta við lendingu og koma aftur inn til lend­ingar (fara í „go-around“). Ástæðan hafi verið sú að aðflugið í Berlín var í erfiðara lagi í þetta sinn, eins og oft er vegna umferðar á nálægum flugvelli, því lækka þurfti flugið skarpt á loka­stefnu til þess að koma vél­inni inn til lendingar. Í stað þess að taka áhættu með því að lækka of hratt, hafi stefn­andi metið stöðuna þannig að öruggast væri að hætta við lendingu (að taka „go-around“).

                Fyrir dómi bar stefnandi að á leiðinni til Berlínar hefði henni sortnað fyrir augum og hún hætt að heyra í örskamma stund en það hafi mjög fljótt bráð af henni. Þetta hafi gerst nokkru áður en að þau nálguðust flugvöll sem farið er fram hjá áður en komið er að flugvell­inum Berlín-Schönefeld og því allnokkru áður en lækka þurfti flugið fyrir lendingu.

                F flaug með stefnanda til Berlínar. Örfáum dögum síðar, 28. októ­ber, sendi hann flugnefndinni tölvupóst og lagði til að stefnandi færi að svo stöddu ekki í leiðarflugspróf því hún þyrfti að ná frekari færni í stöðluðum verk­lags­reglum (Stand­ard of Procedure, SOP).

                D, flugrekstrarstjóri stefnda, ræddi við stefnanda í síma 28. októ­ber og óskaði eftir að hún kæmi til fundar. Ekki varð af þeim fundi þann dag þar eð stefn­andi var heima með veikt barn.

                Þar eð stefnandi þurfti að endurnýja heilbrigðisvottorð sitt hafði hún samband við Fluglæknasetrið 29. október 2015 til þess að panta tíma hjá fluglækni. Henni var þá boðinn tími mánudaginn 2. nóvember, kl. 15.40, sem hún afþakkaði því hún átti sam­kvæmt vakt­skrá að vera í flugi frá kl. 14.30 þann dag. Hún óskaði eftir að komast strax föstu­daginn 30. október en þann dag var ekki sinnt skoðunum. Þá óskaði hún eftir að kom­ast í skoðun fyrir hádegi mánudaginn 2. nóvember en þann dag var skoð­unum ekki sinnt fyrir hádegi.

                Sama dag, 29. október, ritaði D stefnanda tölvu­póst og bað hana að koma til fundar við hann og yfir­flug­stjóra 2. nóvember 2015, kl. 15.15 Hann til­kynnti henni jafn­framt að hún hefði verið leyst undan starfs­skyldum í flugi sem hún var skráð á þann dag.

                Stefnandi fundaði með flugrekstrarstjóra stefnda einum 2. nóvember, þar eð yfir­flug­stjóri stefnda forfallaðist. Á fundinum var henni greint frá því að félagið vildi ræða betur þjálf­un­ar­mál hennar og það yrði gert að viðstöddum yfirflugstjóra 4. nóv­em­ber 2015.

                Stefnandi komst í skoðun hjá fluglækni 3. nóvember 2015 til reglubundinnar end­ur­nýj­unar fyrsta flokks heilbrigðisvottorðs. Skoðun leiddi í ljós að stefnandi hafði of lágan blóð­þrýsting. Sama dag sendi Fluglæknasetrið yfirflugstjóra stefnda til­kynn­ingu með þeim upplýsingum að heilsufarsvandamál hefði komið upp við læknis­skoðun stefn­anda hjá fluglækni sem þarfnaðist frekari skoðunar áður en unnt yrði að gefa út heil­brigð­is­vottorð.

                Áður boðaður fundur var haldinn 4. nóvember 2015 í húsakynnum stefnda að við­stöddum stefnanda, flugrekstrarstjóra stefnda og yfirflugstjóra stefnda. Þjálf­unar- og heilbrigðismál stefnanda voru rædd á fundinum. Stefnanda var tilkynnt að ekki yrði af leiðarflugsprófinu 6. nóvember 2015. Yfir­flug­stjóri stefnda lagði til að stefnandi flygi fimm flug til viðbótar. Gengi það vel yrði sett upp ný dag­setn­ing fyrir leið­ar­flugs­próf. Stefn­andi yrði hins vegar að einbeita sér að því að ná fullri heilsu að nýju áður en til þessa kæmi.

                Stefnandi fór til heimilislæknis síns 4. nóvember. Hann sendi hana á næstu vikum til ýmissa sér­fræði­lækna og hún gekkst undir fjöl­margar rann­sóknir til þess að kom­ast mætti að því hvað ylli lágum blóðþrýstingi hennar.

                Að sögn stefnanda fékk það mikið á hana að hafa ekki fengið endurnýjað heil­brigð­is­vott­orð svo og þær afleiðingar sem það hafði fyrir hana í starfi en eins og áður segir hafði leiðarflugsprófið verið ákveðið 6. nóvember. Henni hafi liðið svo illa að hún hafi viljað fá álit sérfræðings á ástandi sínu. Af þeim sökum hafi hún leitað til geð­læknis 16. nóvember 2015.

                Stefnandi fékk símtal frá G, mann­auðs­stjóra stefnda, 16. nóv­em­ber 2015 og var boðuð á fund 18. nóvember 2015. Stefnandi taldi ráðlegast að hafa fulltrúa stéttarfélags síns með á fundinn, því hún taldi að heil­brigðismál hennar yrðu þar til umræðu. Til fundarins kom með stefnanda H hrl. og fram­kvæmda­stjóri ÍFF, en af hálfu stefnda voru mann­auðs­stjóri, flug­rekstrar­stjóri og yfir­lög­fræð­ingur. Á fundinum var stefnanda tilkynnt að henni væri sagt upp störfum og að hún fengi greidd laun út desembermánuð 2015, sam­hliða því sem henni var afhent bréf, dagsett sama dag, undirritað af mann­auðs­stjóra stefnda með yfir­skrift­inni til­kynn­ing um lok ráðningar.

                Íslenska flugmannafélagið mótmælti uppsögn stefnanda með bréfi til stefnda, dags. 20. nóv­em­ber 2015. Í bréfinu eru ýmis réttindi stefnanda tíunduð, meðal annars réttur til veikinda­launa í allt að 13 mánuði og þriggja mánaða uppsagnarfrests, og skorað á stefnda að draga upp­sögn­ina til baka.

                Yfirlögfræðingur stefnda svaraði með bréfi, dags. 8. desem­ber 2015, og hafn­aði kröfum stéttarfélags stefnanda. Í bréfinu vísaði hann jafnframt til þess að sú ákvörðun stefnanda að hætta við aðflug í Berlín 25. október og koma aftur inn til aðflugs væri svonefnt flugatvik.

                Heimilislæknir stefnanda gaf úr læknisvottorð 16. desember 2015. Þar segir að stefn­andi hafi fallið í yfirlið vorið 2015. Hún hafi misst þvag en ekki bitið í tungu. Einnig kemur fram að í flugi í október hafi henni skyndi­lega sortnað fyrir augum og hana svimað. Henni hafi einnig fundist heyrn deyf­ast. Tekið er fram að þær lækn­is­rann­sóknir sem stefnandi hafði þá farið í, frá 4. nóvember, hafi ekki sýnt neitt óeðli­legt.

                Lögmaður stefnanda svaraði bréfi yfirlögfræðings stefnda og rangfærslum í því með bréfi, dags. 30. des­em­ber 2015. Áréttuð var fyrri áskorun ÍFF um að draga upp­sögn stefnanda til baka og að réttur stefnanda til áfram­haldandi launa í veikinda­for­föllum yrði virtur.

                Íslenska flugmannafélagið sendi stefnda bréf 4. janúar 2016 og fór þess á leit við félagið að það til­kynnti hlutaðeigandi tryggingafélagi að stefnanda hefði verið synjað um fram­leng­ingu heilbrigðisvottorðs. Yfirlögfræðingur stefnda hafnaði erindi ÍFF með tölvupósti 14. janúar 2016.

                Að ósk yfirlögfræðings stefnda var haldinn fundur í húsakynnum stefnda með lög­manni stefnanda 18. janúar 2016 þar sem reifaðar voru hugmyndir að lausn máls­ins. Meðal annars var rætt hvort og á hvaða forsendum unnt yrði að ná sam­komu­lagi sem fæli í sér þær lyktir að stefnanda yrði gert kleift að snúa aftur sem flug­maður á þotum stefnda. Tveimur dögum síðar, 20. janúar 2016, hringdi yfir­lög­fræð­ingurinn í lög­mann stefnanda og greindi frá því að stefndi væri reiðu­búinn að freista þess að ná sam­komulagi við stefnanda. Í því fælist að hún sneri aftur til starfa hjá stefnda sem flug­maður þegar hún hefði náð heilsu og að lok­inni þjálfun. Sama hljóð var í strokknum þegar yfirlögfræðingur stefnda og lög­maður stefn­anda rædd­ust við sím­leiðis 22. janúar 2016. Hins vegar tilkynnti yfir­lög­fræð­ingurinn lög­manni stefn­anda sím­leiðis 29. janúar 2016 að stefnda hefði snúist hugur. Stefn­anda var þess í stað boðið að ljúka mál­inu með sátta­greiðslu sem samsvaraði launum fyrir fjóra mán­uði.

                Lögmaður stefnanda gerði stefnda gagntilboð með tölvupósti til yfir­lög­fræð­ings stefnda, 4. febrúar 2016. Í því var gert ráð fyrir að stefnandi fengi greidd laun í átta mánuði og óskað eftir því að henni yrði heimilað að gera fyrirvara um hugsan­legan rétt til greiðslu skírteinistryggingar eða ígildi hennar. Þessu boði hafnaði stefndi.

                Lögmaður stefnanda lagði fram, 16. febrúar 2016, í Héraðsdómi Reykjavíkur beiðni um vitnaleiðslu fyrir dómi. Óskað var eftir því að skýrslur yrðu teknar af D, flugrekstrarstjóra stefnda, I, yfirflugstjóra stefnda, og flugstjórunum C og E. Ráðgert var að skýrslur yrðu teknar 9. mars 2016. Af þeim varð ekki því yfirflugstjóri og flug­rekstrar­stjóri stefnda boðuðu forföll. Beiðni um vitnaleiðslur var aftur­kölluð 16. apríl 2016. Nokkru áður höfðu lögmenn málsaðila hist á stuttum fundi 17. mars 2016.

                Til viðbótar við rannsóknir sem stefnandi fór í að undirlagi heimilislæknis síns hafði hún, frá 16. nóvember, einnig gengið til geðlæknis. Sá reyndi að graf­ast fyrir um orsakir þess að stefnanda leið afskaplega illa en henni hafði versnað mjög þegar í ljós kom, í lok janúar 2016, að ekki yrði af því að stefndi gæfi henni kost á að ljúka þjálf­un­inni og fara í leiðarflugsprófið. Geðlæknirinn tilkynnti Samgöngustofu 13. mars 2016 að hann hefði greint stefnanda með [...].

                Með bréfi Samgöngustofu til stefnda, dags. 12. maí 2016, var stefnanda til­kynnt að stofnunin hefði í hyggju að afturkalla heilbrigðisvottorð stefnanda frá 24. nóv­em­ber 2014 þar eð hún uppfyllti ekki þær kröfur sem gerðar væru til útgáfu fyrsta eða annars flokks heilbrigðisvottorðs. Um þá fyrirhuguðu ákvörðun segir meðal ann­ars orð­rétt:

Heilbrigðisskor Samgöngustofu hefur borist læknabréf frá J geð­lækni, vegna veikinda þinna. Í bréfinu kemur fram að þú þjáist af [...]. Honum hafa fylgt [...]. Einnig hefur þú verið á lyfjum vegna sjúkdómsins er ekki sam­ræm­ast gild­andi reglugerðum um flugliða. Sjá nánar reglugerð um áhöfn í almenn­ings­flugi nr. 180/2014, sbr. MED.B.055 í reglugerð (ESB) nr. 1178/2011 og leið­bein­ingar­efni (AMC1 MED.B.055).

                Með bréfi Samgöngustofu, dags. 16. júní 2016, var stefnanda tilkynnt með ítar­legum rök­stuðningi sú ákvörðun stofnunarinnar að afturkalla heilbrigðisvottorð stefn­anda útgefið 24. nóvember 2014. Stefnanda var gert að afhenda stofnuninni heil­brigð­is­vott­orð og flugskírteini sitt í kjölfarið.

                Ákvörðun Samgöngustofu var send lögmanni stefnda 23. júní 2016. Í eftir­far­andi samskiptum við hann var þess óskað að aðilar settust niður til viðræðna um mál stefn­anda, þ.m.t. um mögulegt sam­komu­lag um greiðslu veik­inda­launa og skírteinis­trygg­ingar eða ígildi hennar. Með tölvu­pósti lög­manns stefnda til lögmanns stefnanda, dags. 23. ágúst 2016, var öllum kröfum og óskum stefn­anda endanlega vísað á bug. Stefn­andi telur sig því ekki eiga annan kost en að höfða mál á hendur stefnda til að sækja þann rétt sem hún telur sig eiga á hendur honum.

Málsástæður og lagarök stefnanda

                Stefnandi byggir kröfur sínar á því á því að stefnda hafi verið óheimilt að segja henni upp störfum eins og á stóð. Af þeim sökum eigi stefnandi rétt til skaða­bóta vegna uppsagnar stefnda, sem og vegna athafna og athafnaleysis stefnda í tengslum við ráðningarsamband stefn­anda og skírteinistryggingu flugmanna stefnda.

                Stefnandi byggir á því að hún hafi verið í lögmætum veikindaforföllum og að hún hafi haft réttarstöðu sem fastráðinn flugmaður hjá stefnda þegar hann sagði henni upp störfum 18. nóvember 2015.

                Svo einkennilega vilji til að í umferð séu tvær ólíkar útgáfur af „sama“ kjara­samn­ingi stefnda og Íslenska flugmannafélagsins, undirrituðum 29. október 2014. Ein­tökin séu samhljóða um að kjarasamningurinn sé samningur um lág­marks­kjör og að óheim­ilt sé að greiða félagsmönnum ÍFF lakari laun og launakjör en samn­ing­ur­inn segi til um, sbr. grein 1.3.

                Samkvæmt grein 2.1 skuli allir flugmenn hafa fullgild starfsskírteini. Störf flug­manna skiptist þannig eftir réttindum og starfsaldri: Flugstjóri, flugmaður, byrj­andi. Sam­kvæmt grein 2.2 sé byrjandi sá flugmaður sem er ráðinn til reynslu og skal innan níu mán­aða frá fyrsta námskeiðsdegi fá úr því skorið hvort viðkomandi skuli ráð­inn til fram­haldsstarfa hjá félaginu. Sé byrjandi ekki ráðinn á þessu tímabili, sé óheim­ilt að ráða hann aftur sem byrjanda.

                Í grein 3.1 sé mælt fyrir um starfsaldursreglur í viðauka og að þær telj­ist hluti af kjarasamningnum. Samkvæmt grein 3.2 sé gagnkvæmur upp­sagn­ar­frestur fast­ráð­inna flugmanna og stefnda þrír mánuðir miðað við mán­að­a­mót.

                Í 6. kafla kjarasamningsins séu ýmis ákvæði um áhafnarþörf og áhafn­ar­skrá. Í grein 6.1.a segi að áhafnarskrá skuli gefin út til eins mánaðar í senn og eigi síðar en 25. dag mánaðarins á undan. Samkvæmt grein 6.1.c sé óheim­ilt að breyta gild­andi skrá nema með samþykki viðkomandi flugmanns og áhafn­ar­skrá­ar­ritara.

                Í 7. kafla, annarrar útgáfunnar af kjarasamningnum, sem fjallar um veik­inda­daga, segi meðal annars í grein 7.2 að veikist flugmaður og forföll hans séu stað­fest, skuli greiða honum full laun í 13 mánuði, þó ekki lengur en til loka ráðn­ing­ar­tím­ans. Í hinni útgáfunni sé hins vegar getið um sex mánaða veikindarétt.

                Fjallað sé um laun í 11. kafla kjarasamningsins. Þar sé meðal annars, í grein 11.1, mælt fyrir um skipt­ingu launaflokka í þrennt: 1. flokkur – flugstjóri, 2. flokkur – flug­maður, 3. flokkur – byrjandi. Enn fremur segi í grein 11.3 að laun byrjanda frá upp­hafi þjálfunar þar til leiðarflugsþjálfun (línuþjálfun) hefjist skuli vera 40% af föstum launum í fyrsta launa­þrepi. Frá því leiðarflugsþjálfun (línuþjálfun) hefjist og þar til henni ljúki skuli laun byrjanda vera 60% af launum í fyrsta launaþrepi. Sam­kvæmt grein 11.7 skuli byrjandi fá byrj­enda­laun þar til hann hafi skipað sæti flug­manns/­flugstjóra eða í allt að níu mán­uði.

                Fjallað sé um tryggingar flugmanna stefnda í 8. kafla. Þar sé vísað til viðauka við kjara­samninginn. Í þeim viðauka segi að stefndi skuli á sinn kostnað tryggja skír­teini hvers flugmanns fyrir 436.000 bandaríkjadali. Tryggingin skuli ná yfir rétt­inda­missi vegna sjúkdóma eða slyss eða samkvæmt nánari skil­grein­ingu í trygg­inga­skil­málum. Fram komi að byrjanda beri eigi skírteinistrygging fyrr en hann hafi öðl­ast full starfs­réttindi og skipi jafnframt sæti flugmanns. Í viðaukanum komi einnig fram að segi stefndi flug­manni upp starfi skuli uppsögnin á engan hátt skerða rétt hans til trygg­inga­fjár vegna veikinda eða slysa áður en starfstíma hans ljúki.

                Kveðið sé á um tilvist og verkefni samstarfsnefndar aðila kjarasamningsins í gr. 16.5. Stefnandi vísar til þess sem áður var rakið um hlutverk og niðurstöðu sam­starfs­nefndar á fundi 12. ágúst 2015.

                Stefnandi áréttar að við úrlausn þessa máls verði að gera greinarmun á tvennu: Annars vegar því hvenær flug­maður teljist fastráðinn hjá stefnda á grunni meðal ann­ars nefndra ákvæða kjara­samn­ings stefnda og ÍFF, sem teljist þá jafnframt lág­marks­kjör sem óheimilt er að semja sig frá flugmanni í óhag, sbr. gr. 1.3 í kjara­samn­ing­num, sbr. einnig 1. gr. starfs­kjara­laga, og hins vegar því hvenær flugmaður teljist fast­ráð­inn hjá stefnda og njóta rétt­inda sem slíkur vegna athafna eða athafnaleysis stefnda. Fast­ráð­inn flug­maður njóti ávallt réttinda sem slíkur í samræmi við ákvæði kjara­samn­ings stefnda og ÍFF og skipti þá ekki máli á hvaða hátt fastráðningu hefur borið að.

                Samkvæmt ráðningarsamningnum hafi stefnandi verið ráðin tímabundinni ráðn­ingu til 31. ágúst 2015. Það sé meginregla vinnuréttar að ráðningar­sam­bandi telj­ist lokið við umsamið tímamark, án til­kynn­ingar, hafi ekki verið samið um annað í tíma­bundnum ráðningarsamningi. Það sé enn fremur meginregla að haldi starfsmaður áfram störfum eftir lok tímabundins ráðningarsamnings teljist vera komið á ótíma­bundið ráðningarsamband milli aðila.

                Áður en tímabundnum ráðningarsamningi stefnda og stefnanda lauk hafi stefndi tekið ákvörðun um fastráðningu stefn­anda og annarra sumarráðinna flug­manna, sem eins var ástatt um, sbr. sam­starfs­nefnd­ar­fund aðila kjarasamningsins 12. ágúst 2015. Ákvörðunin hafi verið kynnt flug­mönnum stefnda, þar með talið stefn­anda, og teljist um leið bindandi fyrir stefnda þegar vitn­eskja um fram­halds­ráðningu barst stefnanda og öðrum flugmönnum, á grunni reglna sem gildi um ákvaðir. Með því hafi stefndi skorið úr um ráðningu stefn­anda og annarra sum­ar­ráðinna flugmanna til fram­haldsstarfa hjá stefnda í skiln­ingi greinar 2.2 í kjara­samn­ingi stefnda og ÍFF. Stefn­andi hafi í framhaldi eða frá 15. októ­ber 2015 fengið greidd full laun, auk þess sem yfirlýsing var gefin, og stefndi gert ráð­staf­anir um vátrygg­ingu stefnanda. Stefndi geti ekki og hafi ekki rétt til þess að snúa ein­hliða ofan af ákvörðun um framhaldsstörf og fastráðningu, nema með því að fara að leik­reglum kjarasamningsins bæði hvað varðar uppsagnarfrest, starfs­ald­urs­reglur og veik­inda­rétt fastráðinna flugmanna. Við sönn­un­ar­mat verði að hafa í huga stjórn­un­ar­rétt stefnda og áhrif stjórnunarréttar á reglur um sönnunarbyrði milli aðila máls­ins.

                Þegar uppsögn stefnanda bar að hafi stefnandi haft réttarstöðu fastráðins flug­manns í veikindaforföllum. Við uppsögnina hafi legið fyrir að sumarráðnir flugmenn hafi öðl­ast réttarstöðu fastráðinna flugmanna og áform uppi um frekari fjölgun flug­manna, eins og raunin varð. Með uppsögninni hafi stefndi þannig ekki aðeins brotið gegn veik­inda­rétti stefnanda heldur og starfsaldursreglum stefnda.

                Aðalkrafa stefnanda lýtur að því að hún eigi, samkvæmt grein 7.2 í ann­arri útgáfu kjara­samn­ingsins, rétt til fullra launa í allt að 13 mánuði. Varakrafa stefn­anda lýtur á hinn bóg­inn að því að stefnandi eigi, samkvæmt grein 7.2 í hinni útgáfu kjara­samn­ingsins, rétt til fullra launa í allt að 6 mánuði. Ákvæðið í hvorri útgáfu um sig geri ekki grein­ar­mun á því hvort flugmaður njóti stöðu sem flugstjóri, flug­maður eða byrj­andi. Liggi hins vegar fyrir, áður en veikindi ber að, að ráðningar­tíma muni með lög­mætum hætti ljúka innan 13 eða eftir atvikum sex mánaða þegar veik­indi koma upp, telj­ist veik­inda­réttur ná að lokum ráðningartímans. Þegar veikindi stefn­anda bar að 3. nóv­em­ber 2015 hafi ekkert legið fyrir um lok ráðningartíma hennar. Veik­inda­réttur stefn­anda verði, undir þeim kring­um­stæðum, aldrei styttur með upp­sögn. Eins og gögn máls­ins sýni hafi stefn­andi verið óvinnufær, vegna veikinda, til starfa sem flug­maður sam­fleytt frá 3. nóv­em­ber 2015 og það til frambúðar, sbr. ákvörðun Sam­göngu­stofu frá 16. júní 2016.

                Vegna hinnar ólögmætu uppsagnar sé í aðalkröfu krafist skaða­bóta er jafn­gildi rétti stefnanda til veikindalauna skv. grein 7.2 í samtals 11 mán­uði auk orlofs frá 1. janúar 2016 að telja til 30. nóvember 2016, en stefndi greiddi stefn­anda full veik­inda­laun í 2 mánuði, þ.e. nóvember og desember 2015. Í varakröfu stefn­anda er með vísan til framangreinds krafist skaðabóta er jafngildi rétti hennar til veik­inda­launa skv. grein 7.2 í samtals fjóra mánuði auk orlofs frá 1. janúar 2016 að telja til 30. apríl 2016. Stefn­andi krefst dráttarvaxta frá gjalddaga hverrar launa­greiðslu til greiðslu­dags. Stefnda bæri með réttu að greiða í lífeyrissjóð af veik­inda­launa­greiðslum á fram­an­greindu tíma­bili. Stefnandi hafi ekki forræði yfir þeirri kröfu en hún áskilji sér rétt að vísa þeim þætti til hlutaðeigandi lífeyrissjóðs að feng­inni niður­stöðu dóms­ins.

                Í aðal- og varakröfu er krafist skaðabóta úr hendi stefnda að fjár­hæð 436.000 banda­ríkja­dala (USD 436.000), eða sem nemur ígildi skírteinis­trygg­ingar flug­manna sam­kvæmt kjarasamningi stefnda og ÍFF. Hafið sé yfir vafa að sú ákvörðun Sam­göngu­stofu, sem áður er vikið að, að svipta stefnanda 1. flokks heil­brigð­is­vottorði og þar með atvinnuflugmannsskírteini vegna nánar tilgreindra andlegra veik­inda, falli undir þá áhættu sem kjarasamningsbundinni skírteinistryggingu stefnda sé ætlað að ná yfir og vernda.

                Stefnandi byggir aðallega á því að hefði stefndi ekki sagt henni upp á ólög­mætan hátt hefði stefnandi átt rétt til greiðslu skírteinistryggingar í samræmi við ákvæði gildandi kjarasamnings.

                Meðal gagna málsins sé bréf vátryggingamiðlarans Willis Limited til stefnda, dags. 28. október 2015. Í því sé stefnda tilkynnt að í sam­ræmi við tilvitnuð sam­skipti aðila hafi náðst samningur við vátryggjandann Hiscox Global Flying um slysa­trygg­ingu og skírteinistryggingu. Bréfinu hafi fylgt trygg­inga­skilmálar fyrir tímabilið 30. októ­ber 2015 til 29. október 2016. Í bréfinu og skilmálunum sé sérstaklega áréttað að stefndi upplýsi án tafar ef tryggingin er í ósam­ræmi við fyrirmæli eða kröfur stefnda. Stefn­andi sé á meðal þeirra 28 einstaklinga sem eru taldir upp í skilmálum trygg­ing­ar­innar sem þátttakendur í hópvátryggingunni. Upphafsdagur tryggingar sér­hvers þátt­tak­anda sé tilgreindur 30. októ­ber 2015 og lokadagur 29. október 2016.

                Stefndi hafi ítrekað hafnað því að stefnandi geti talist eiga rétt til bóta úr skír­tein­is­tryggingunni sem slíkri eða að hún geti talist eiga rétt til ígildis slíkrar greiðslu úr hendi stefnda. Í svari stefnda til ÍFF, dagsettu 14. janúar 2016, segi meðal ann­ars:

Í viðhengi er afrit af tryggingaskírteini A. Samkvæmt því tók tryggingin gildi 30. október 2015 … Í skilmálum tryggingarinnar sem G sendi þér um dag­inn segir m.a.: „We will only cover Insured persons who are actively at work on the incep­tion date of this insurance or upon attachment date to it, which­ever the later. The insured persons are only covered under this insur­ance scheme after they have been actively at work for 30 consecutive days from their inception or attach­ment date to this scheme“.

Samkvæmt framangreindu getum við ekki séð að A sé tryggð þar sem hún hefur verið veik skv. fluglækni frá 3. nóvember 2015. Samkvæmt vaktplönum flaug A ekkert á tímabilinu 30. okt.-3. nóvember.

Í ljósi ofangreinds teljum við ekki nauðsynlegt að fjalla um hvort A hafi átt að vera tryggð skv. ráðningarsamningi og kjarasamningi eða hvort hún hafi upp­fyllt skil­yrði tryggingar vegna fyrra heilsufars.

                Stefnandi bendir á að tilvitnað ákvæði sé í þeim hluta skilmálanna sem gildir um hlutaðeigandi atvinnu­rek­anda, þ.e. stefnda, eða í „Section A-Employer section“. Í þeim hluta skil­mál­anna sem varði þátttakendur í hópvátryggingunni eða „Section B – Scheme mem­bers section“, segi m.a. orðrétt:

You must be actively at work on the inception or attachment date to this group insur­ance scheme, whichever the later.

If you are not actively at work on the inception or attachment date to this insur­ance you will not be eligible to join this scheme until you have been actively at work for a continuous period of 30 days.

                Ákvæði kjarasamnings stefnda og ÍFF leggi þá skyldu á herðar stefnda að hafa gildar tryggingar. Hvergi í kjarasamningnum sé heimilað að rétt­indi flug­manna, sem eru jafn­framt þátttakendur í vátryggingunni í skilningi laga um vátrygg­inga­rsamn­inga, séu háð biðtíma. Þegar tilvitnuð ákvæði vátrygginga­rskil­mál­anna séu túlkuð saman sé ljóst að stefndi hafi athugasemdalaust samið svo um, þvert gegn kjara­samn­ings­bund­inni skyldu, að bera sjálfur áhættuna fyrstu 30 dagana eftir upp­hafs­dag skírteinis­trygg­ingar. Með þeirri ákvörðun sinni hafi stefndi bakað sér skaða­bóta­ábyrgð gagnvart stefn­anda, enda liggi fyrir að stefnandi hafi verið „actively at work“ í skiln­ingi vátrygg­ing­ar­skil­mál­anna frá og með upphafsdegi skírteinis­trygg­ing­ar­innar 30. október 2015 og til 3. nóvember sama ár. Það hafi ekki neina þýðingu fyrir úrlausn málsins, að stefn­andi hafi ekki flogið á til­greindu tíma­bili enda sé það ein­hliða ákvörðun stefnda að taka hana af flugi samkvæmt vaktskrá 2. nóv­em­ber 2015. Stefn­andi hafi á tíma­bil­inu haft fullgilt 1. flokks heil­brigðis­vott­orð og atvinnu­flug­manns­skír­teini í góðri trú um að hún uppfyllti öll skil­yrði gilds heil­brigð­is­vottorðs.

                Til viðbótar liggi fyrir að stefndi hafi bakað sér sjálfstæða skaðabótaskyldu gagn­vart stefnanda með því að greina rangt frá því, á samstarfsnefndarfundi 12. ágúst 2015, að allir flugmenn, þar með taldir sumarflugmenn, væru tryggðir. Hefði stefndi þá þegar keypt trygg­ingar eða hefði hann strax hafist handa um efndir þeirrar yfir­lýs­ingar og tekið skírteinistryggingu, hefði stefnandi átt skýlausan rétt til bóta úr skír­tein­is­trygg­ingunni, burtséð frá því 30 daga biðtímabili sem stefndi samdi um og hafi vísað til, enda tímabilið löngu liðið 3. nóvember 2015. Stefndi virðist hins vegar hafa látið undir höfuð leggjast að setja vátryggingamál flugmanna sinna í far­veg allt þar til í lok októ­ber 2015. Samkvæmt fyrirliggjandi skilmálum hafi enginn flug­maður stefnda haft gildar skírteinistryggingar í nokkurn tíma eða allt þar til skil­málar þeirrar trygg­ingar sem um ræðir í þessu máli tóku gildi. Stefnandi fékk í aðdrag­anda þess­arar mál­sóknar í hendur eldri skilmála, sbr. tölvupóst fram­kvæmda­stjóra ÍFF til lög­manns stefn­anda, dags. 26. september 2016, en svo virðist sem ÍFF hafi fyrst fengið eldri skil­mála afhenta í janúar 2016.

                Með hliðsjón af framangreindu sundurliðast kröfur stefnanda um skaðabætur á þennan hátt:

Málsástæður og lagarök stefnda

                Stefndi áréttar að óumdeilt sé að stefnandi hafi verið ráðin til stefnda til að verða flug­maður (First Officer) á flugvélum hans. Ritað hafi verið undir ráðningar­samn­ing 4. mars 2015 og hann gilt til 31. ágúst 2015. Í honum sé tekið fram, í grein 2.1, að stefn­andi sé byrjandi og ráðin til reynslu svo og að uppsagnarfrestur byrj­enda með reynslu­ráðn­ingu sé einn mánuður. Þegar stefn­andi var ráð­in hafi hún haft atvinnu­flugmannsréttindi. Hins vegar hafi hún ekki haft starfs­rétt­indi á Airbus-flug­vélar stefnda.

                Um starfssvið og starfskjör flugmanna hjá stefnda gildi kjarasamningur hans við Íslenska flugmannafélagið. Samkvæmt grein 2.2 í kjarasamningnum sé sá flug­maður talinn byrjandi sem er ráð­inn til reynslu. Byrjandi eigi rétt á því að fá úr því skorið, innan níu mánaða frá fyrsta námskeiðsdegi, hvort hann verði ráðinn til fram­halds­starfa hjá stefnda. Sé byrj­andi ekki ráðinn á þessu tímabili sé óheimilt að ráða hann aftur sem byrj­anda.

                Í ráðningarsamningnum segi að upphafsdagur þjálfunar stefnanda sé 2. mars 2015. Í síðasta lagi níu mánuðum frá upphafsdegi þjálfunar, 2. desember 2015, hafi stefn­andi átt rétt á að fá úr því skorið hvort hún fengi fastráðningu.

                Stefndi byggir á því að forsenda og ófrávíkjanlegt skilyrði þess að stefnandi fengi stöðu flugmanns hjá stefnda hafi verið, að hún hefði atvinnu­flug­manns­rétt­indi og lyki með full­nægj­andi árangri þjálfun til að öðlast starfsréttindi á Airbus-flug­vélar stefnda í samræmi við lög um loftferðir, nr. 60/1998, sbr. og reglugerð nr. 237/2014, sem innleiddi reglu­gerð fram­kvæmdastjórnar Evrópusambandsins (ESB) nr. 965/2012, um tæknilegar kröfur og stjórnsýslumeðferð er varðar flugrekstur sam­kvæmt reglu­gerð Evrópu­þings­ins og ráðs­ins nr. 212/2008, og innri reglur stefnda. Stefnda sé sam­kvæmt þessum reglum um loft­ferðir óheimilt að ráða til sín flugmenn (First Officers), sem hafi ekki lokið þjálfun og prófraunum, eins og skýrt sé kveðið á um í kaflanum um flugliða ORO.FC.005, sbr. einkum greinar ORO.FC.120, ORO.FC.135 og d-lið ORO.FC.220 í reglu­gerð ESB nr. 965/2012, sbr. 6. gr. reglu­gerðar um tæknikröfur og stjórn­sýslu­reglur í tengslum við starfrækslu loftfara nr. 237/2014. Flug­rekstrar­hand­bók stefnda fjalli einnig um lágmarkskröfur og hæfnis­kröfur flug­manna í grein 5.2.4.

                Starfsréttindaþjálfun stefnda sé þrepaskipt eins og lýst sé í þjálfunarhandbók félags­ins:

                Í fyrsta lagi hafi stefnandi þurft að sækja og ljúka með fullnægjandi árangri nám­skeiði á vegum framleiðanda Airbus-flugvéla, eins og stefndi notar (Type Rating course, TRC). Óumdeilt sé að stefnandi sótti námskeið í Toulouse í Frakk­landi og hlaut þjálfun á Airbus-flugvélar með tegundarnúmerin 318-321. Kennslan í Toulouse hafi verið bókleg og farið fram í flug­hermi. Stefnandi hafi eftir þessa þjálfun fengið flug­liða­skír­teini (Flight Crew Licence), merkt IS.FCL.A.5094.

                Í öðru lagi hafi stefnandi þurft að komast í gegnum svonefnda umskiptaþjálfun (Operator‘s Conversion Course, OCC) hjá stefnda, sam­kvæmt náms­skrá hans í þjálf­un­ar­handbók. Þessi þjálfun stefnanda hafi falist í því að:

(a)       Fljúga Airbus-flugvél með öryggisflugmanni og æfa lendingar á Kefla­vík­ur­flugvelli. Vanalega séu tekin tvö til þrjú flug. Stefnandi hafi farið í 12 flug.

(b)       Fljúga Airbus-flugvél í áætlunarflugi (leiðarflugi) með flugstjóra og örygg­is­flugmanni. Stefnandi hafi flogið með öryggisflugmanni 24 flug­leiðir á tíma­bilinu 2. júní 2015 til 11. ágúst á sama ári. Sam­an­lagður flug­tími á þessum leiðum hafi verið um 105 klukkustundir. Eng­inn byrj­andi hjá stefnda hafi þurft jafnmikinn flugtíma með öryggis­flug­manni.

(c)       Fljúga Airbus-flugvél með flugstjóra, en án öryggisflugsmanns, á flug­leiðum stefnda, svokölluð leiðarþjálfun. Stefnandi hafi verið í leiðar­þjálfun frá 12. ágúst 2015 til loka október 2015. Á þeim tíma hafi stefn­andi flogið um 200 klukku­stundir og meira en 50 flugleiðir. Stefnandi hafi því þurft miklu fleiri flug­tíma og miklu fleiri flugleiðir en aðrir byrjendur hjá stefnda þegar níu mánaða tíma byrjendaráðningar var að ljúka.

(d)       Að ljúka og standast leiðarflugspróf á Airbus-flugvélum stefnda til að sýna hæfni sína í venjulegu leiðarflugi. Stefnandi hafi, þrátt fyrir liðlega 300 flug­tíma og 74 flugleiðir, ekki verið talin hæf til að gangast undir leiðar­próf í byrjun nóvember 2015.

                Í þriðja lagi hafi stefnandi þurft að standast læknisskoðun.

                Það sem hafi verið rakið sýni að stefnandi hafi aldrei náð þeirri hæfni í flug­stjórn, sem flugmenn verði að sýna í verki að þeir hafi. Af þeim sökum hafi flug­nefndin (Grand Flight Committee, GFC), æðsta stjórn­vald stefnda á flugrekstrarsviði, ákveðið að hafna frekari þjálfun stefnanda. Því hafi ekkert orðið úr því að stefn­andi geng­ist undir leið­ar­próf 6. nóv­em­ber 2015. Þjálfunarhandbók stefnda hafi ekki heldur leyft frekari þjálfun stefn­anda.

                Flugnefndin, GFC, hafi verið kölluð saman til að fjalla um mál stefnanda í lok októ­ber, með tölvu­pósti K, 28. október 2015, til D flug­rekstrar­stjóra stefnda og fleiri. Kornið sem fyllti mælinn, og leiddi til þess að stefndi ákvað að ráða stefnanda ekki í starf flugmanns, var tölvupóstur F flug­stjóra frá 28. október 2015.

                Í tveimur tölvupóstum F, öðrum frá 19. ágúst 2015 og hinum frá 28. októ­ber 2015, sé lýst byrjanda sem hafi ekki tekið sér­stökum framförum. Í tölvu­póst­inum frá 19. ágúst segi meðal annars: Hi had a flight today with A and unfor­tun­antly I have to say I was very disapointed with her per­form­ance. I had to repeat items I have discussed with her numerous times on previous flights like radio disapl­enery, flow sequences and situational awareness.

                Í tölvu­póst­inum frá 28. október 2015, lýsi F flugi með stefnanda til Berl­ínar (SXF) 25. okt­óber 2015. Þar segi að frammistaða stefnanda hafi ekki stað­ist þær væntingar sem gera megi til flug­manns, sem ætti að að fara að undir­gang­ast leið­ar­próf. F lagði til að stefnandi færi ekki í loka­leið­ar­próf að svo stöddu, því nauð­syn­legt væri að vinna í því að ná fram hjá henni réttu verklagi við stjórnun flug­fars (Standard Oper­ating Procedure, SPO). Þessi afstaða hans hafi byggst á flug­örygg­is­sjónar­miðum. Þau sjónar­mið standi því alfarið í vegi að veittur sé afsláttur við mat á hæfni flugliða almennt, eins og komi fram í námskrá um þjálfun og eftirlit (Train­ing Sylla­bus and Checking Pro­grams, hér eftir TSCP), sbr. t.d. grein 2.1.6.8 Line Check. Þar segi meðal ann­ars í lokamáls­lið 2. mgr. greinar 2.1.6.8.1 Line Check Captains Must insist that Company SOP´s are strictly adhered to. Stefndi geti því aldrei gefið afslátt af eða vikið frá þeim kröfum sem koma fram í TSCP og SPO vegna almennra og sér­stakra flug­örygg­is­reglna.

                Með vísan til framangreinds byggir stefndi sýknukröfu sína í fyrsta lagi á því, að stefnandi hafi aldrei öðlast eða getað öðlast fullgild starfsréttindi til að fljúga Air­bus-flugvélum stefnda. Hún hafi þar af leiðandi aldrei verið fastráðin sem flugmaður hjá stefnda. Þess vegna eigi stefnandi enga kröfu um greiðslu launa, hvorki í 13 mán­uði né sex mánuði. Auk þess viti stefnandi að grein 7.2, í þeirri útgáfu kjarasamnings­ins sem hún byggi aðalkröfu sína á, sé röng. Stefndi þurfi að hámarki að greiða flug­manni, sem veik­ist, full laun í sex mán­uði, þó ekki lengur en til loka ráðningartíma við­kom­andi flug­manns. Stefnandi hafi aldrei öðl­ast starfsréttindi á flugvélar stefnda og eigi því hvorki kröfu til greiðslu launa í upp­sagn­ar­fresti, samkvæmt aðal- eða vara­kröfu, né til greiðslu 436.000 banda­ríkja­dala vegna skírteinistryggingar. Forsenda kaupa á skír­teinis­trygg­ingu fyrir byrj­anda sé sú, að byrjandinn hafði öðlast full starfs­rétt­indi og skipi jafn­framt sæti flug­manns. Stefn­andi hafi ekki öðlast full starfsréttindi í nóv­em­ber 2015, þótt hún hafi flogið sem flug­maður án öryggisflugmanns í leiðar­þjálfun frá 12. ágúst 2015 þar til flug­atvikið varð í Berlín 26. október 2015.

                Í stefnu segi stefnandi að „með uppsögninni“ hafi stefndi „ekki aðeins (brotið) gegn veikindarétti stefnanda heldur og starfsaldursreglum stefnda“. Stefndi hafnar alfarið þessum málsástæðum stefnanda. Í fyrsta lagi vegna þess að stefn­anda hafi aldrei verið sagt upp störfum hjá stefnda heldur hafi henni verið til­kynnt um lok tíma­bund­innar ráðningar og að stefndi hefði ákveðið að stefnanda yrði ekki boðin fast­ráðn­ing. Ástæða þessa sé tvíþætt, annars vegar sú að stefnda hafi verið óheim­ilt að ráða stefn­anda lengur en í níu mánuði sem byrjanda og hins vegar hafi stefn­andi náð hámarki leyfilegrar þjálfunar samkvæmt þjálfunarhandbók stefnda.

                Í öðru lagi bendir stefndi á að hann hafi ekki brotið gegn veikindarétti stefn­anda. Ekkert banni að veiku fólki sé sagt upp störfum. Uppsögn við slíkar aðstæður sé aldrei ólögmæt. Í þriðja lagi hafi ekki verið brotið gegn neinum reglum um starfs­ald­urs­lista, þar sem ekkert slíkt ákvæði sé í kjarasamningi stefnda við Íslenska flug­manna­félagið. Þar að auki eigi starfsaldurslistaákvæði í kjara­samn­ingum við flug­menn aðeins við um fast­ráðna flugmenn með fullgild starfsréttindi. Stefn­andi hafi aldrei öðl­ast fullgild starfs­rétt­indi á flugvélar stefnda.

                Stefnandi eigi ekki neina kröfu á hendur stefnda um greiðslu skaðabóta að fjár­hæð 436.000 bandaríkjadala, sem nemi ígildi skírteinistryggingar flugmanna sam­kvæmt kjara­samn­ingi stefnda og Íslenska flugmannafélagsins. Stefnandi byggi þessa kröfu sína á því, að hefði stefndi ekki sagt henni upp á ólögmætan hátt hefði hún átt rétt til skírteinistryggingar í samræmi við ákvæði kjarasamningsins.

                Stefndi mót­mælir því að hann hafi sagt stefnanda upp á ólög­mætan hátt, og ítrekar að stefnandi hafi aldrei öðlast starfsréttindi á flugvélar hans, og hafi því aldrei orðið full­gildur flugmaður. Þá liggi fyrir að stefnandi hafi leynt stefnda upp­lýs­ingum um bágt heilsufar sitt áður en stefndi réð hana sem byrj­anda. Stefn­andi hafi ekki heldur upp­lýst stefnda um sjúkdómseinkenni, sem greint sé frá í lækn­is­vottorði sem stefn­andi lagði sjálf fram. Í því segi að stefn­andi hafi vorið 2015 fundið fyrir yfir­liða­kennd og liðið hafi yfir hana. Þá hafi henni sortnað fyrir augum í flugi í októ­ber 2015, heyrn deyfst og sjón truflast.

                Með þessu háttalagi hafi stefnandi brotið gróflega gegn rétti stefnda til að fá upp­lýs­ingar um sjúkdóma eða kvilla, sem flugliðar hans séu haldnir og geti valdið missi þegar fenginna réttinda, eða komið í veg fyrir ráðningu í upphafi og þar með úti­lokað öflun starfsréttinda. Með því að leyna stefnda upplýsingum um heilsufar sitt hafi stefn­andi valdið því að stefndi hefði aldrei getað veitt því vátyggingarfélagi, sem hann kaupir skírteinistryggingar af, réttar upplýsingar um heilsufar stefnanda, en réttar upp­lýs­ingar um vátryggðan séu forsenda þess að vátryggingarfélag geti metið áhættu sína rétt, sbr. annars vegar IV. kafla, Almennar forsendur fyrir ábyrgð félagsins og hins vegar IX. kafla, Sérstakar reglur um hópvátryggingar í lögum um vátrygg­ing­ar­samn­inga nr. 30/2004. Auk þess megi benda á tryggingarskilmála Willis Limited, sem stefn­andi hafi lagt fram með þýðingum að hluta. Í kafla Group loss licence insur­ance – elite cover, Section B – Scheme member section sé fjallað um það sem heiti „Previ­ous dis­abil­ity“. Sam­kvæmt þessu ákvæði eigi að veita upplýsingar um heilsufar hins tryggða á 24 mán­uði tíma­bili fyrir gildistöku skírteinistryggingar.

                Stefnandi, sem leyndi upplýsingum um heilsufar sitt, hefði aldrei öðlast neinn rétt á hendur vátryggjanda atvinnuréttarskírteinis hennar, og geti því ekki heldur átt neinn rétti til skaðabóta úr hendi stefnda, sem svarar til ígildis skírteinis­trygg­ingar­innar. Í þessu sambandi breyti ekki neinu þótt félagið hafi sent frá sér staðfestingu, þess efnis að stefnandi sé tryggð gegn skírteinismissi frá 30. október 2015 til og með 29. október 2016.

                Engu breyti fyrir réttarstöðu stefnanda gagnvart stefnda, þótt stefndi hafi samið við stefnanda um tímabundna ráðningu, sem byrjanda í mars 2015, er hafi átt að gilda til 31. ágúst sama ár. Ráðning stefnanda sem byrjanda hafi að hámarki getað orðið 9 mán­uðir. Stefndi hafi vonast til að stefnandi hefði öðlast starfsréttindi á flugvélar hans 31. ágúst 2015. Þegar byrjandasamningurinn var úti samkvæmt efni sínu hafi stefn­andi ekki lokið leiðarþjálfun og því ekki heldur gengist undir leiðarpróf. Stefndi hafi haldið áfram að reyna að koma stefnanda í gegnum starfsréttindanám í september og októ­ber 2015. Stefn­andi hafi á þessum tveimur mánuðum ekki náð þeirri hæfni að geta stjórnað loft­fari í sam­ræmi við rétt og öruggt verklag. Þetta sé óumdeilt því í stefnu segi að yfirflugstjóri stefnda hafi lagt það til á fundi 6. nóvember 2015 að stefnandi myndi fljúga fimm flug til viðbótar. Ef þau gengju vel yrði sett upp ný dagsetning fyrir leiðarpróf. Á þessum fundi bar stefnandi fyrir sig að komið hefði upp heil­brigðis­vanda­mál þegar hún fór í skoðun hjá flug­lækni 3. nóv­em­ber 2015 til endur­nýj­unar á 1. flokks heil­brigðisvottorði. Stefnandi hafi þess vegna ekki aðeins verið van­hæfur flug­maður heldur hafi hún einnig strítt við eitthvert heilsu­fars­vanda­mál áður en loka­til­raun til að þjálfa hana átti að hefjast og því áður en hún gat undir­geng­ist leið­ar­próf. Hún hafi því aldrei orðið flugmaður hjá stefnda.

                Af stefnu verði ekki annað ráðið en heimsókn stefnanda til fluglæknis 3. nóv­ember 2015 hafi verið ákveðin eftir að stefnanda varð ljóst að möguleiki hennar til að öðl­ast starfsréttindi á flugvélar stefnda væru hverfandi eftir flugatvikið í Berlín 26. okt­óber 2015. Í því sambandi bendir stefndi á, að í kjölfar þess að flug­rekstrar­stjóra stefnda bár­ust upplýsingar um flugatvikið í Berlin, og að kalla ætti saman GFC til að fjalla um þjálf­unarmálefni stefnanda, hafi flugrekstarstjórinn óskað eftir fundi með stefn­anda. Ráðgert hafi verið að halda fundinn 30. október. Þann dag hafi stefnandi ekki getað komið og hafi því verið boðuð á ný 2. nóvember. Þá hafi stefnanda jafn­framt verið til­kynnt að flug­áætlun hennar hefði verið breytt þannig að hún flygi ekki til Boston þann sama dag. Hefði sú flug­áætlun gengið eftir hefði stefnandi verið í Boston 3. nóv­ember. Í ljósi þess sé óskilj­anlegt hvernig stefnandi gat hafa pantað sér tíma 29. októ­ber 2015 hjá flug­lækni, og átt að mæta hjá honum 3. nóvember til að undir­gang­ast lækn­is­skoðun til reglu­bund­innar endurnýjunar á 1. flokks heil­brigðis­vott­orði, eins og segir í stefnu.

                Starfslok stefnanda hjá stefnda hafi í fyrsta lagi orðið vegna þess að kjara­samn­ings­bund­inn ráðningartími byrjenda var runninn út, en ekki vegna uppsagnar á ótíma­bundnum ráðn­ingarsamningi flugmanns, enda ekki hægt að segja upp samningi um starf flug­manns fyrr en sá, sem í hlut á, hefur sýnt þá hæfni að geta flogið flugvél án þess að leggja flugfar og farþega í hættu, og hafa til starfans andlegt og líkamlegt atgervi. Stefn­andi hafi, þegar á reyndi, haft hvorugt og því ekki getað öðlast nein starfs­rétt­indi á flug­vélar stefnda.

                Það skapi stefnanda ekki neinn rétt á hendur stefnda þótt starfsmaður hans hafi í okt­óber 2015 bent stefnanda á að komið væri að endurnýjun 1. flokks heil­brigðis­vott­orðs. Það vottorð hafi verið forsenda þess að Samgöngustofa gæfi út eða end­ur­nýj­aði skír­teini stefnanda, sem aldrei virðist hafa orðið. Þvert á móti hafi stefn­andi verið svipt skír­teini sínu vegna alvarlegra sjúkdóma. Það skapi stefn­anda ekki heldur neinn rétt á hendur stefnda þótt flugrekstrarstjóri stefnda hafi á sam­starfs­nefndarfundi 12. ágúst 2015 látið þau orð falla ... að sérhver flug­maður sem nú vinnur fyrir B þar með taldir þeir sem eru ráðnir á sumar­samn­ingi muni halda vinnu sinni yfir vetr­ar­tímann. Í þessum orðum, séu þau rétt eftir höfð, felist ekki það lof­orð að byrj­endur, sem höfðu ekki fengið starfsréttindi á flug­vélar stefnda, myndu halda vinnu sinni yfir vetr­ar­tímann.

                Það skapi stefnanda ekki heldur neinn rétt þótt stefndi hafi tilkynnt vátrygg­ing­ar­félagi nöfn þeirra aðila sem hann vildi kaupa skírteinistyggingu fyrir. Forsenda þess að skírteinistrygging yrði keypt fyrir þá, sem voru tilkynntir, hafi ávallt verið sú, að þeir hefðu starfsréttindi á flugvélar stefnda. Sú var aldrei raunin með stefn­anda. Þessi trygg­ing hafi átt að taka gildi 30. október 2015 og gat aðeins náð til þeirra sem voru í raun við störf á upphafstíma tyggingarinnar og voru það í 30 daga þar á eftir. Stefn­andi hafi ekkert flogið frá því að hún kom heim úr Berlínarfluginu 25. október 2015 þar til henni var tilkynnt formlega um starfslok 18. nóvember 2015. Við­brögð stefn­anda við þessu hafi meðal annars verið að senda I yfir­flug­stjóra hjá stefnda tölvupóst, þar sem sagði Jæja I. Þá er þetta búið hjá okkur. Takk fyrir samvinnuna og sjáumst.

                Það skapi stefnanda ekki heldur neinn rétt þótt stefndi hafi verið búinn að gera flug­áætlun fyrir stefnanda í nóvember 2015. Þessi flugáætlun hafi, eins og annað er varð­aði starf stefnanda, verið háð því að hún öðlaðist starfsréttindi, sem aldrei varð.

                Stefndi hafi ekki bakað stefnanda neitt tjón með ólögmætri uppsögn, hvað þá með því að kaupa ekki skírteinistryggingu fyrir hana. Stefnandi hafi aldrei getað fengið fast­ráðningu sem flugmaður, þar eð hún lauk ekki starfsþjálfun, og reyndist auk þess hafa verið veik þegar hún réð sig til starfa og í starfi. Veikindi stefnanda hafi að end­ingu leitt til þess að hún var svipt skírteini sínu. Stefndi beri ekki neina ábyrgð á því að hún hafi aldrei náð að ljúka starfsréttindum á flugvélar hans, hvað þá að stefndi beri ábyrgð á heilsu­fari stefn­anda. Stefnandi eigi því hvorki bótakröfur innan né utan samn­inga á hendur stefnda.

                Síst af öllu eigi stefnandi kröfu sem sé ígildi skírteinistryggingar. Stefndi hafi aldrei getað til­kynnt stefnanda til tryggingarfélagsins sem flugmann með starfsréttindi á flug­vélar hans. Hann hafi því ekki bak­að stefnanda neitt tjón á saknæman og ólög­mætan hátt þannig að stefnandi hafi eignast það sem hún kalli sjálf­stæða skaða­bóta­skyldu gagn­vart stefnda, með því að upplýsa ranglega á sam­starfs­nefnd­ar­fundi 12. ágúst 2015 að allir flugmenn, þar með taldir sumarflugmenn, væru tryggðir. Stefndi bendir á að stefn­andi hafi þá verið byrjandi sem hafi ekki átt neina kröfu til þess að hafa skír­teinis­trygg­ingu samkvæmt kjarasamningi.

                Stefndi mótmælir upphafstíma dráttarvaxtakröfu vegna skaðabótakröfu, sem svarar ígildi skírteinistryggingar, og krefst þess, verði sú krafa tekin til greina að ein­hverju leyti eða öllu, að hún beri dráttarvexti frá dómsuppsögudegi til greiðsludags. Stefn­andi mótmælir útreikningum á orlofskröfu, enda hvorki í samræmi við kjara­samn­ing né lög um orlof.

                Stefndi bendir á að þar eð stefnandi geri skaðabótakröfur hafi henni borið að tak­marka tjón sitt. Það hafi stefnandi gert meðal annars með því að sækja um atvinnu­leys­is­bætur.

                Stefndi byggir sýknukröfu sína á almennum reglum samninga-, kröfu- og skaða­bótaréttar, ákvæðum laga um loftferðir, nr. 60/1998, og reglugerðum settum á grund­velli þeirra svo sem reglugerð nr. 237/2014 og lögum um vátryggingarsamninga nr. 30/2004. Krafa um málskostnað byggist á 129., sbr. 130. gr. laga nr. 91/1991.

Niðurstaða

                Stefnandi, sem hafði atvinnuflugmannsréttindi, réð sig í byrjun mars 2015 til tíma­bund­inna starfa og þjálfunar hjá stefnda, sem er flugrekandi. Í þessu máli þarf að svara því hvort stefnandi hafi notið þeirrar réttarstöðu þegar stefndi óskaði ekki lengur eftir vinnu­fram­lagi hennar, 18. nóvember 2015, að hún ætti rétt til launa vegna veik­inda svo og rétt til skírteinistryggingar.

                Réttarsamband stefnanda og stefnda stofnaðist með ráðningarsamningnum sem stefn­andi og starfsmaður stefnda rituðu undir 4. mars 2015. Samkvæmt honum réð stefndi stefnanda tímabundið í sex mánuði, eða til 31. ágúst 2015. Við aðalmeðferð máls­ins var þess ekki getið að komið hefði til tals, þegar leið að lokum ágústmánaðar, að stefndi vildi ekki nýta starfskrafta stefnanda frekar eða væri þá þegar úrkula vonar um að hún gæti náð fullnægjandi tökum á stjórn flugvéla stefnda. Þvert á móti sýnir þjálf­un­ar­mappa stefnanda að hún flaug til níu áfangastaða eða 18 flugleggi (sector), í sept­em­ber, sem sam­svara 73-74 fartímum (block time). Jafnframt flaug hún til 11 áfanga­staða í októ­ber eða 22 flugleggi, sem samsvara 76-77 fartímum.

                Það er meginregla í vinnurétti að haldi starfsmaður, sem var ráðinn tíma­bundið, áfram störfum hjá vinnuveitanda þegar tímabundni ráðningar­tím­inn er runn­inn út telst ráðningarsambandið varanlegt.

                Ákvæði greinar 2.2 í kjarasamningnum haggar ekki þessari réttarstöðu. Ákvæðið er í kafla 2 um menntun og réttindi. Í greininni segir að byrjandi sé sá flug­maður sem er ráðinn til reynslu og hann skuli, innan níu mánaða frá fyrsta nám­skeiðs­degi, fá skorið úr því hvort hann skuli ráðinn til framhaldsstarfa hjá félaginu eða ekki. Sé byrjandi ekki ráðinn á þessu níu mánaða tímabili er óheimilt að ráða hann aftur sem byrjanda.

                Að mati dómsins er hlutverk þessa ákvæðis í kjarasamningnum annars vegar að sporna við því að flugfélagið geri óhóflega langa tímabundna samninga við byrj­endur með því að setja þeim níu mánuði sem hámark og hins vegar að koma í veg fyrir að sami starfsmaður sé aftur og aftur ráðinn tímabundið sem byrjandi.

                Þetta ákvæði kjarasamningsins getur á hinn bóginn ekki breytt ráðn­ing­ar­samn­ingi sem er tímabundinn til 31. ágúst 2015 í ráðningarsamning sem er tímabundinn til 2. des­em­ber 2015, þegar liðnir voru níu mánuðir frá 2. mars, fyrsta námskeiðsdegi stefn­anda. Að mati dómsins var stefnandi því í ótímabundnu ráðningarsambandi við stefnda þegar læknir á Fluglæknasetri mældi blóðþrýsting hennar svo lágan að hann taldi sig ekki geta gefið út fyrsta flokks heilbrigðisvottorð og tilkynnti það stefnda 3. nóv­em­ber 2015.

                Eins og fram er komið eru til tvær útgáfur af kjarasamningi stefnda og stéttar­félags stefnanda, Íslenska flugmannafélagsins, báðar dagsettar sama dag og undir­rit­aðar af sama fólki. Eina ákvæðið sem skilur þessar tvær útgáfur að er grein 7.2 um laun í veikindaforföllum. Í annarri útgáfunni er veittur réttur til sex mánaða en í hinni til 13 mánaða.

                Það auðveldar ekki lestur þessa kjarasamnings að þar eru hugtök ekki skil­greind sérstaklega. Hugtakið flugmaður hefur þar í það minnsta tvær merkingar. Ann­ars vegar hefur það víða merkingu og tekur til allra þeirra sem hafa atvinnu­flug­manns­rétt­indi. Hins vegar hefur það í nokkrum ákvæðum þrengri merk­ingu. Grein 2.1 sýnir glöggt þessar tvær merkingar hugtaksins en hún hljóðar þannig:

Allir flugmenn skulu hafa fullgild starfsskírteini. Störf flugmanna skiptast þannig eftir réttindum og starfsaldri:

·         Flugstjóri

·         Flugmaður

·         Byrjandi

                Hvert sé nákvæmt inntak hugtaksins flugmaður í þrengri merkingu skal ósagt látið. Þó telur dómurinn ljóst að í þeim tilvikum þar sem flugmaður og flug­stjóri eru til­teknir sérstaklega taki ákvæðið til flugmanna í þrengri merkingu og ekki byrjenda. Í öðrum tilvikum sé orðið flugmaður notað í víðari merkingunni. Grein 7.2 hljóðar svo:

Nú veikist flugmaður og forföll hans eru staðfest, skal þá greiða honum full laun í 6/13 mánuði, þó ekki lengur en til loka ráðningartímans.

                Dómurinn telur að í þessu ákvæði sé hugtakið flugmaður notað í víðari merk­ing­unni enda er starfsheitið flugstjóri ekki tiltekið þar sérstaklega og starfs­heitið byrj­andi ekki heldur undanskilið þessum rétti til launa í veikindaforföllum.

                Þegar stefnandi hugðist endurnýja heilbrigðisvottorð sitt 3. nóvember 2015 reynd­ist hún veik í þeim skilningi að hún mátti ekki sinna því starfi sem hún var ráðin til hjá félag­inu og ekki halda áfram þjálfun. Þegar veikindi hennar bar að hafði stefndi ekki tekið neina ákvörðun um að segja henni upp störfum. Dómurinn telur starfs­ald­urs­reglur samkvæmt kjarasamningi og viðauka við hann ekki hafa átt við um stöðu stefn­anda hjá stefnda. Stefndi gat sagt henni upp störfum með þeim fyrirvara sem gilti um fast­ráðna starfs­menn en hann varð þó að virða þau réttindi sem stefnandi hafði áunnið sér sam­kvæmt kjarasamningi til launa á veik­inda­tíma en eins og fram er komið hefur stefnandi ekki enn náð þeirri heilsu að hún megi fljúga.

                Báðar útgáfur kjarasamningsins eru undirritaðar af fimm mönnum, tveimur frá stefnda og þremur frá Íslenska flugmannafélaginu. D, flug­rekstr­ar­stjóri stefnda, annar þeirra sem ritaði undir samn­ing­ana fyrir stefnda, bar fyrir dóm­inum að það eintak þar sem veikindarétturinn er skemmri sé það eintak sem unnið sé eftir. Stefnandi hefði getað leitt einhvern þeirra þriggja sem rituðu undir kjara­samn­ing­ana fyrir hönd ÍFF. Hún lét hjá líða að gera það og hefur því ekki hnekkt þessari full­yrð­ingu stefnda. Því þykir verða að miða við að sú útgáfa kjara­samningsins þar sem réttur flugmanns til launa í veikindum nemur sex mán­uðum sé hin rétta.

                Stefnandi fékk greidd laun í nóvember og desember 2015. Í varakröfu sinni krefst hún launa á veikindatímabilinu janúar til og með apríl 2016 ásamt orlofi. Stefndi hefur ekki hnekkt því að fjárkrafan sé rétt reiknuð út og því verður fallist á vara­kröfu stefnanda um laun á veikindatímabili eins og hún er sett fram.

                Þá þarf að taka afstöðu til þess hvort stefnandi hafi átt rétt til skírteinis­trygg­ingar.

                Í grein 8.1 í kjarasamningnum segir:

Um tryggingar B og flugmanna vísast til viðauka við samning þennan. B skal fyrir 1. mars ár hvert senda staðfestingu um tryggingar flugmanna til félagsins þar sem fram koma skilmálar þeirra.

                Í viðaukanum um tryggingar segir um skírteinistryggingu:

B skal á sinn kostnað tryggja skírteini hvers flugmanns fyrir USD 436.000. Trygg­ing þessi skal ná yfir réttindamissi vegna sjúkdóma eða slyss eða sam­kvæmt nánari skilgreiningu í tryggingarskilmálum. Greiða skal óskerta trygg­ing­ar­fjár­hæð að 60 ára aldri vegna missis skírteinis, enda þótt sennilegt verði talið að hinn tryggði geti síðar meir stundað aðra atvinnu en þá sem skírteini hans gildir fyrir. Byrjanda ber eigi skírteinis­trygg­ing, fyrr en hann hefur öðlast full starfs­rétt­indi og skipar jafnframt sæti flugmanns.

                Eins og kjarasamningurinn í heild sinni hefði þetta ákvæði viðaukans að ósekju mátt vera skýrar orðað. Í því er hugtakið flugmaður fyrst notað í víðri merk­ingu en ekki sem starfsheiti því flugstjórar eru ekki tilgreindir sérstaklega. Það er ekki fyrr en í lok málsgreinarinnar sem í ljós kemur að hugtakið er aðeins að hluta til notað í víðri merkingu því byrjandi þarf að uppfylla sérstök skil­yrði til þess að njóta trygg­ing­ar­innar. Þeirra á meðal þarf hann að hafa öðlast full starfs­réttindi og skipa jafn­framt sæti flugmanns. Þarna í lokin stendur orðið flugmaður í þrengri merkingu, það er þeirri sem tekur hvorki til flugstjóra né byrjenda.

                Aðilar kjarasamningsins hafa ekki heldur skilgreint hitt skilyrðið sem er hug­takið „full starfs­rétt­indi“. Í það hugtak verður þó að leggja þá merkingu að í því felist rétt­indi sem eru rík­ari en atvinnu­flugmannsréttindi því allir flugmenn skulu samkvæmt grein 2.1 í kjara­samn­ing­num hafa fullgild starfsskírteini, þeirra á meðal byrjendur.

                Á herðum flugrekanda hvíla annars vegar skyldur við stjórn­völd og eftirlits­aðila samkvæmt lögum og reglu­gerðum og hins vegar skyldur við starfs­fólk sitt sam­kvæmt kjarasamningi og reyndar einnig lögum. Skyldurnar vísa að sumu leyti í gagn­stæðar áttir því stefndi þarf að þjóna tveimur herrum; annars vegar hinu opin­bera og hins vegar starfsmönnum sínum. Engu að síður telur dómurinn að í þessu tilviki verði ekki hjá því komist að túlka þær skyldur sem stefndi ber samkvæmt kjara­samn­ingi við ein­staka starfs­menn út frá þeim skyldum sem löggjafinn leggur á hann við eftirlits­aðila og leyf­is­veit­anda.

                Dómurinn telur svarið við því hvort stefnandi eigi rétt til skírteinis­trygg­ingar velta á túlkun á hugtakinu „full starfsréttindi“ í viðauka kjarasamningsins um trygg­ingar.

                Í þjálfunarhandbók sinni tilgreinir stefnandi þær kröfur sem hann gerir til flug­liða til þess að þeir fái starfsréttindi sem flugmenn. Þær kröfur taka mjög mið af þeim kröfum sem eru gerðar til stefnda í lögum og reglugerðum, meðal annars í reglugerð ESB nr. 965/2012 til dæmis III. við­auka við hana svonefndum ORO-hluta, sbr. reglu­gerð nr. 237/2014 sem innleiddi hina fyrrnefndu.

                Enda þótt stefnandi hafi fengið áritun í flugliðaskírteini sitt þess efnis að hún mætti fljúga A320-vélum eftir að hún hafði lokið þjálfun í flughermi í Frakklandi varð hún að fara í umskiptaþjálfun (Operator Conversion Course) hjá þeim flugrekanda sem hún hugðist starfa hjá og ljúka hæfnisprófi flug­rek­and­ans. Hún þurfti jafnframt að ljúka leiðarflugsprófi þegar hún hefði lokið leiðarflugi undir umsjón, sbr. grein ORO.FC.220 um umskiptaþjálfun á vegum flugrekanda og próf.

                Á meðan stefnandi uppfyllti ekki skilyrði þessarar ESB-reglugerðar gat stefndi ekki ráðið hana til þess að fljúga á vélum hans án þess að hún væri undir umsjón þjálf­un­ar­flug­manns. Að mati dómsins verður að líta svo á að sá sem uppfyllir ekki skil­yrði þess­arar reglu­gerðar geti ekki talist hafa „full starfsréttindi“.

                Sérhver flugmaður þarf reglubundið að fara í leiðarflugspróf og getur fallið á því síðar þótt hann hafi einu sinni staðist það.

                Stefnandi fékk þá umsögn þjálfunarflugstjóra 14. október 2015 að hún hefði náð þeirri færni að hún gæti farið í prófið. Tveimur vikum síðar fékk hún umsögn ann­ars þjálfunarflugstjóra þess efnis að hún hefði að svo stöddu ekki náð nægilegri færni til að fara í prófið. Nokkru síðar kom hennar eigin heilsufar í veg fyrir að hún gæti flogið flugvél. Hún átti því aldrei kost á að taka leiðarflugsprófið.

                Stefnandi hafði því ekki náð að uppfylla þá forsendu fyrir skír­tein­is­trygg­ing­unni að hafa öðlast „full starfsréttindi“ í skilningi við­auka við kjara­samn­ing­inn um trygg­ingar 18. nóv­em­ber 2015 þegar starfsmaður stefnda afhenti henni bréf þess efnis að ekki væri óskað eftir frekara vinnuframlagi hennar. Af þeim sökum átti hún ekki rétt til skír­tein­is­tryggingar úr hendi stefnda.

                Þar með þarf ekki að taka afstöðu til þess hvort stefnandi hafi vitað að heilsu­far hennar var ekki jafnfullkomið og heilsufar flugmanna þarf að vera en haldið því leyndu fyrir stefnda.

                Til viðbótar þeim málsástæðum stefnanda, fyrir því að hún hafi verið fast­ráð­inn flug­maður í þrengri merkingu þess hugtaks, sem dómurinn hefur tekið afstöðu til, teflir stefn­andi fram þeirri að hún hafi frá og með 15. október 2015 fengið greidd laun eins og flugmaður.

                Dómurinn telur að það eitt að starfsmaður fái greidd laun eins og flugmaður geti ekki haft þau réttaráhrif að hann njóti stöðu flugmanns í þrengri merkingu, sér­stak­lega ekki þegar viðkomandi hafði ekki náð þeirri sérstöku starfshæfni sem mælt er fyrir um í ESB-reglugerð nr. 965/2012. Stefndi greiddi stefnanda laun í sam­ræmi við grein 11.7 í kjarasamningnum frá því að talið var upphaflega, 14. október, að hún gæti farið í leiðarflugsprófið. Engu að síður komst stefnandi aldrei í það próf og náði þar með ekki heldur að standast það og gat því í raun réttri aldrei borið starfsheitið flug­maður, sbr. sundurliðun á starfsheitum í grein 2.1, þótt vonir bæði hennar og starfs­manna stefnda hafi staðið til þess.

                Þýðingarmestu sönnun þess að hún hafi notið stöðu flugmanns í þrengri merk­ingu kjarasamningsins telur stefn­andi yfirlýsingu flugrekstrarstjóra á fundi 12. ágúst 2015.

                Fram er komið að í kjarasamningi stefnda og ÍFF er á tveimur stöðum getið um sam­starfs­nefnd flugmanna og stefnda. Á öðrum staðnum er henni ætlað að fjalla um deilur sem rísa út af kjarasamningnum og á hinum staðnum segir að hún sé samstarfs- og umræðuvettvangur. Þess er hvorki getið að henni sé ætlað að leiða deilumál til lykta né hvaða réttaráhrif ákvarðanir sem hún tekur eða yfirlýsingar sem eru gefnar á fundum eigi að hafa.

                Það er jafnframt komið fram að á fundi sem nefndin hélt 12. ágúst 2015 lýsti D, flugrekstrarstjóri stefnda, yfir því að sérhver flugmaður, sem ynni þá fyrir B, þar með taldir sumarstarfsmenn, héldi vinnu sinni yfir vetrarmánuðina. Fund­ar­gerðin var send D til staðfestingar sama dag og fundurinn var haldinn. Ekki verður annað séð af tölvupósti sem hann sendi fundarritara sex vikum síðar, 22. sept­em­ber, en að hann sé samþykkur efni fundargerðarinnar (All ok.). Efni þeirrar yfir­lýs­ingar sem er höfð eftir honum í fundargerðinni er afdráttarlaust og verður að mati dóms­ins að telja yfirlýsinguna gilt lof­orð sem starfsmenn stefnda máttu telja stefnda bund­inn við.

                Stefndi ber því við að forsenda hans fyrir því að ráða manneskju í stöðu flug­manns, og þar með forsenda þessarar yfirlýsingar flugrekstrarstjórans, sé að við­kom­andi hafi uppfyllt skilyrði ESB-reglugerðarinnar og staðist leiðar­flugs­prófið.

                Það hefði vitaskuld verið ótvíræðara að gera þá kröfu að skriflegu skil­yrði. Þegar litið er til þeirra krafna sem flugrekendum ber að gera til þeirra flugliða sem þeir ráða til starfa fellst dóm­ur­inn á að það hafi verið óorðuð forsenda þess að stefndi gæti ráðið fólk til starfa sem flugmenn í þrengri merkingu þess hugtaks sam­kvæmt kjara­samn­ing­num að það fólk uppfyllti skilyrði reglugerðar ESB nr. 965/2012.

                Dómurinn telur jafnframt að stefnanda hafi mátt vera kunnugt um þessa for­sendu enda tekur þjálfunin sem hún var í, og er ítarlega rakin í þjálfunarhandbók stefnda, mið af þeim kröfum sem honum ber að lögum að gera til þeirra sem hann ræður til starfa. Stefn­andi hlaut því að gera ráð fyrir því að til þess að fá að gegna starfi flug­manns hjá stefnda, eins og áður segir í þrengri merkingu þess orðs sam­kvæmt kjara­samn­ingnum, þyrfti hún að hafa staðist allar kröfur reglu­gerð­ar­innar.

                Vegna þessarar brostnu forsendu gat yfirlýsing flugrekstrarstjórans á fundinum 12. ágúst 2015 aldrei skapað stefnanda þá réttarstöðu sem hún byggir á að hún hafi notið þegar henni var sagt upp störfum hjá stefnda.

                Af sömu ástæðu telur dómurinn það ekki heldur geta haft þýðingu þótt stefndi hafi tilkynnt tryggingarfélagi sínu að stefnandi væri einn þeirra starfsmanna hans sem nytu skírteinistryggingar.

                Dómurinn hefur því fallist á að stefnandi hafi verið flugmaður í víðari merk­ingu þess hugtaks samkvæmt kjarasamningi stefnda og stéttarfélags stefnanda, Íslenska flugmannafélagsins, og þar með í merkingu greinar 7.2 í samningnum, svo og að ráðningarsambandið hafi verið varanlegt þegar henni var sagt upp störfum 18. nóv­em­ber 2015. Það er jafn­framt niðurstaða dómsins að sú útgáfa kjarasamningsins þar sem veikindaréttur nemur sex mánuðum sé rétt útgáfa hans. Af þeim sökum er fall­ist á þá varakröfu stefn­anda að stefndi greiði henni það sem ógreitt er af þeim rétti til launa í veikindum.

                Dómurinn hefur hins vegar hafnað öllum málsástæðum sem stefnandi færir fyrir því að hún hafi verið flugmaður í þrengri merkingu þess orðs í kjarasamningnum. Dóm­ur­inn hefur einnig hafnað því að hæfni stefnanda á flugvélar hafi, þegar henni var sagt upp varanlegu ráðningarsambandi, uppfyllt skilyrði hugtaksins „full starfs­rétt­indi“ í skilningi viðauka við kjarasamninginn um tryggingar. Af þeim sökum hafnar dóm­ur­inn því að stefnda beri að greiða stefnanda ígildi skírteinistryggingar.

                Stefnandi hefur einungis náð fram hluta krafna sinna. Til þess þó að ná fram greiðslu veikindaréttar þurfti hún að höfða þetta mál gegn fyrrum vinnuveitanda sínum. Því þykir rétt að stefndi greiði stefnanda málskostnað sem þykir hæfilega ákveð­inn 2.250.000 kr. og hefur þá verið tekið tillit til skyldu stefnanda til þess að greiða virðisaukaskatt af málflutningsþóknun.

                Ingiríður Lúðvíksdóttir, settur héraðsdómari, kveður upp þennan dóm.

D Ó M s o r ð

                Stefndi, B ehf., greiði stefnanda, A, 2.840.077 kr. með dráttarvöxtum, skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verð­trygg­ingu, af 614.416 kr. frá 1. febrúar 2016 til 1. mars 2016, af 1.228.832 kr. frá þeim degi til 1. apríl 2016, af 1.843.248 kr. frá þeim degi til 1. maí 2016, en af 2.840.077 kr. frá þeim degi til greiðsludags. Stefndi greiði stefnanda 2.250.000 kr. í málskostnað.