Föstudaginn 14. maí 2010.
Nr. 227/2010.	A (Guðmundur B. Ólafsson hrl.) gegn Héraðsdómi Reykjaness (enginn)

Kærumál. Greiðsluaðlögun.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem hafnað var kröfu A um heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar. Talið var að fjárskuldbindingar sem A hafi stofnað til hafi verið með þeim hætti að ákvæði 2. og 3. töluliðar 1. mgr. 63. gr. d. laga nr. 21/1991 stæðu því í vegi að unnt væri að fallast á kröfu hans. Var hinn kærði úrskurður því staðfestur.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma Viðar Már Matthíasson settur hæstaréttardómari og Benedikt Bogason og Helgi I. Jónsson dómstjórar.

 Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 9. apríl 2010, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 13. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 26. mars 2010, þar sem hafnað var beiðni sóknaraðila um að honum yrði veitt heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar. Kæruheimild er í 179. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. með áorðnum breytingum. Sóknaraðili krefst þess að fallist verði á beiðni hans um heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar.

Sóknaraðili hefur í greinargerð til Hæstaréttar upplýst að hann hafi í beiðni um nauðsamning til greiðsluaðlögunar ekki sundurliðað skuldir sínar í annars vegar ógjaldfallnar skuldir og hins vegar gjaldfallnar skuldir af þeirri ástæðu að skuldirnar hafi allar verið gjaldfallnar.

Sóknaraðili hefur lagt fyrir Hæstarétt þrjú verðmöt löggilts fasteignasala þar sem fram kemur áætlað söluverð fasteignar hans og eiginkonu hans að [...], ásamt lóðarréttindum. Samkvæmt verðmötum þessum var áætlað söluverð fasteignarinnar 23. september 2005, 58.000.0000 krónur, en 18. maí 2007, 75.000.000 krónur og 18. mars 2008, 83.500.000 krónur. Telur sóknaraðili að þótt rétt sé að veruleg skuldaaukning hafi orðið hjá honum á árunum 2005 til 2007 hafi verðmæti eigna aukist verulega á sama tíma, svo sem verðmötin sýni. Í beiðni sóknaraðila um nauðasamning til greiðsluaðlögunar tilgreinir hann matsverð sömu fasteignar 47.000.000 krónur, en í lista um eignir og skuldir er það tilgreint 52.000.000 krónur.

Þótt framangreind möt á áætluðu söluverði fasteignarinnar á tilgreindum dögum ættu við rök að styðjast voru fjárskuldbindingar þær sem sóknaraðili stofnaði til á framangreindu tímabili og grein er gerð fyrir í hinum kærða úrskurði þannig að ákvæði 2. og 3. töluliðar 1. mgr. 63. gr. d. laga nr. 21/1991 standa því í vegi að unnt sé að fallast á kröfu hans.

Verður hinn kærði úrskurður því staðfestur.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 26. mars 2010.

A, kt. [...], [...], [...], hefur farið þess á leit með vísan til ákvæða X. kafla a 3. þáttar laga nr. 21/1991, sbr. lög nr. 24/2009 að honum verði veitt heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar við lánardrottna sína.

Beiðni skuldara er dagsett 9. október 2009 og var hún móttekin 12. október sl. hjá Héraðsdómi Reykjaness. Nauðsynleg fylgigögn og skýringar sem dómurinn óskaði eftir bárust aftur á móti ekki endanlega fyrr en 2. mars 2010.

Beiðnin er reist á því að skuldari sé um fyrirsjáanlega framtíð ófær um að standa í skilum með skuldbindingar sínar. Í beiðni skuldara kemur fram að skuldari sé kvæntur og búi í eigin fasteign ásamt eiginkonu sinni og fjórum börnum. Þrjú barna þeirra séu yngri 18 ára en einnig búi hjá þeim tvítugur sonur þeirra sem stundi nám og sé því á framfæri þeirra hjóna. Skuldari sé menntaður hagfræðingur og hafi lokið MBA gráðu frá [...] háskóla í [...] í [...] fylki í Bandaríkjunum. Skuldari hafi m.a. starfað á vettvangi stjórnmála, við fjölmiðlun, við fjármálastjórn, rekstur, og við eignastýringu hjá fjármálafyrirtækjum en starfi nú sem verktaki við ráðgjafar- og ritstörf. Eiginkona skuldara hafi m.a. starfað sem fjármálastjóri hjá [...] á árunum 1991-1992 en hafi að mestu leyti verið heimavinnandi eða atvinnulaus síðan þá. Eiginkona skuldara sé nú atvinnulaus en í atvinnuleit.

Í sameiginlegri beiðni skuldara og eiginkonu hans kemur fram að skuldari hafi stundað nám í Bandaríkjunum og verið búsettur þar og í [...] um árabil en hafi flutt aftur til Íslands með fjölskyldu sína árið 2003. Skuldari og eiginkona hans hafi selt fasteign sem þau hafi átt í [...] á [...] en af gögnum málsins má ráða að við heimkomuna hafi þau fest kaup á einbýlishúsi sínu að [...], [...], en það sé 215,4 m2 að stærð. Í beiðni skuldara kemur fram að veðkröfur skuldara sem tryggðar séu með veði í fasteign hans að [...] nemi um 47 milljónum króna en fasteignamat eignarinnar sé skv. verðmati um 52 milljónir króna. Skuldari og eiginkona hans hafi þegar hafið atvinnuleit við heimkomuna til Íslands og hafi skuldari m.a. sótt um vinnu hjá ýmsum fjármálastofnunum en atvinnuleitin hafi gengið fremur illa sökum þess að meiri eftirspurn hafi verið eftir yngri mönnum í störf. Skuldari hafi haldið atvinnuleit sinni áfram, auk þess sem hann hafi stundað ráðgjöf á eigin vegum eftir megni. Haustið 2004 hafi skuldari fengið starf hjá [...] við mótun áætlunar um fjármögnun fasteignaveðlána bankans en þá hafi bankarnir nýverið haslað sér völl á þeim markaði. Vorið 2005 hafi skuldari fengið launahækkun og hafi þá tekið jeppabifreið á rekstrarleigu hjá Heklu. Mánaðarlegar afborganir hafi þá numið 80.000 krónum á mánuði en skuldara og eiginkonu hans hafi reynst nauðsynlegt að hafa stóra bifreið til umráða, enda sé fjölskyldan stór. Sumarið 2005 hafi skuldari hins vegar misst starf sitt hjá [...] og hafi því verið án atvinnu haustið 2005. Eiginkona skuldara hafi þá án árangurs reynt að finna sér atvinnu við sitt hæfi en lítil eftirspurn hafi virst vera eftir konu, sem ekki hafði verið úti á vinnumarkaðinum í meira en áratug. Um áramótin 2005-2006 hafi skuldari og eiginkona hans tekið á rekstrarleigu lítinn fólksbíl hjá Heklu, þar sem þeim hafi þótt allt snattið með fjölskylduna á stórum jeppa of kostnaðarsamt og einnig hafi verið mikið hagræði í því að hafa tvo bíla á heimilinu. Mánaðarlegar greiðslur af bílnum hafi verið 40.000 krónur í upphafi.

Í beiðni skuldara kemur fram að hann og eiginkona hans hafi ekki litið á sig sem atvinnulaust fólk heldur sem fólk í atvinnuleit. Af þessum ástæðum hafi þau ekki skráð sig atvinnulaus og sótt um atvinnuleysisbætur. Þann tíma sem skuldari og eiginkona hans voru atvinnulaus hafi þau framfleytt sér með lántökum. Aðgengi að lánsfé hafi verið auðvelt á þessum tíma og bankar fúsir til að lána. Bankarnir hafi ráðlagt skuldara lántökur í erlendri mynt til að lækka vaxtakostnað. Skuldari hafi ávallt litið svo á að hann ætti tekjur í vændum sem myndu standa undir þeim skuldbindingum sem hann réðst í. Skuldari og eiginkona hans hafi farið í atvinnuviðtöl og skuldari hafi reynt að afla sér ráðgjafarverkefna, ásamt því að leita sér að vinnu. Eiginkona skuldara hafi einnig unnið með skuldara að ráðgjafarverkefnunum án þess þó að hljóta formlegar greiðslur fyrir. Í mars 2007 hafi einkahlutafélagið [...] í eigu skuldara keypt [...] af stofnanda þess fyrirtækis og hafi skuldari þá gerst framkvæmdastjóri fyrirtækisins. Stofnandinn hafi áfram starfað hjá fyrirtækinu og séð um framleiðslu fyrir það. Reksturinn hafi gengið illa frá upphafi en forsendur rekstrarins og kaupa fyrirtækisins hafi ekki staðist. Í mars 2008 hafi fyrirtækið loks verið tekið til gjaldþrotaskipta. Í maí 2008 hafi skuldari hafið störf hjá [...]. Skuldari hafi misst atvinnu sína þar í nóvember 2008 sökum þess að rekstrargrundvöllur félagsins hafi brostið í kjölfar bankahrunsins sama haust.

Af gögnum málsins megi þannig ráða að meginorsakir greiðsluerfiðleika skuldara séu langvarandi atvinnuleysi sem og atvinnuleysi eiginkonu hans, rekstrarerfiðleikar og gjaldþrot fyrirtækis skuldara. Auk þess hafi greiðslubyrði lána hækkað gríðarlega í kjölfar bankahrunsins haustið 2008 en skuldari og eiginkona hans hafi tekið þó nokkur gengistryggð lán. Nú sé svo komið að skuldari sé ófær um að standa við skuldbindingar sínar. Tillaga skuldara kveði á um að alls 9 milljónir króna af samningskröfum skuldara verði greiddar næstu 5 árin. Jafngildi það um 6% greiðslu samningskrafna.

Skuldari kveðst ekki hafa gripið til neinna ráðstafana sem riftanlegar væru samkvæmt lögum nr. 21/1991.

Forsendur og niðurstaða:

                Leitað er greiðsluaðlögunar samkvæmt lögum nr. 24/2009 um breytingu á lögum nr. 21/1991. Því er lýst í beiðni skuldara að hann hafi átt við atvinnuleysi að etja um lengri eða skemmri tíma frá því að hann flutti aftur til Íslands árið 2003. Heildarsamningskröfur skuldara nema um 139 milljónum króna en greiðsluáætlun skuldara er sett fram með þeim hætti að ekki er hægt að sjá hve mikið er gjaldfallið og í vanskilum. Auk þess er óskýrt í skuldayfirliti skuldara hvaða skuldbindingar eru samningskröfur og hvaða skuldbindingar eru tryggðar með veði í fasteign skuldara. Af gögnum málsins má ráða að af heildarfjárhæð samningskrafna skuldara og eiginkonu hennar séu skuldir að fjárhæð 36,7 milljónir króna skráðar á nafn eiginkonu skuldara. Tekjur skuldara nema nú um 900.000 krónum á mánuði en mánaðarleg framfærsla skuldara og fjölskyldu hans nemur um 440.000 krónum á mánuði. Greiðslugeta skuldara er því jákvæð um 460.000 krónur á mánuði. Í skattframtali skuldara árið 2009, fyrir tekjuárið 2008, kemur fram að skuldari hafi haft 7,8 milljónir króna í árstekjur og í skattframtali 2008, fyrir tekjuárið 2007, kemur fram að skuldari hafi haft um 3,2 milljónir króna í tekjur. Í skattframtali skuldara 2007 fyrir tekjuárið 2006, kemur fram að skuldari hafi engar tekjur haft en hann var í atvinnuleit á þeim tíma. Í skattframtali skuldara 2006, fyrir tekjuárið 2005 kemur loks fram að skuldari hafi haft 4,8 milljónir króna í árstekjur.

Helstu samningskröfuhafar skuldara eru Landsbankinn, Íslandsbanki, Arion banki hf. LÍN og SP-fjármögnun vegna lána fyrir annars vegar bifreið og hins vegar fellihýsi. Ábyrgðarskuldbindingar skuldara vegna rekstrar einkahlutafélags hans, [...], nema um 17,2 milljónum króna eða um 10% af heildarskuldum skuldara. Í skattframtölum skuldara kemur fram að samningsskuldir skuldara hækkuðu úr 44.121.075 krónum í skattframtali 2006 í 60.465.128 krónur í skattframtali 2007. Fram hefur komið að bæði skuldari og eiginkona hans hafa verið án atvinnu allt árið 2006. Af beiðni skuldara má ráða að sá heildartími er skuldari hafi verið meira og minna án atvinnu hafi verið frá og með haustinu 2005 og fram í mars 2007. Þá hafi einkahlutafélagið [...], sem var í eigu skuldara, keypt [...] og skuldari hafið rekstur þess fyrirtækis. Í beiðni skuldara kemur fram að þann tíma sem þau hjón hafi verið án atvinnu en í atvinnuleit, hafi þau framfleytt sér með lántökum. Af þessum sökum hafi skuldari ennfremur ekki skráð sig atvinnulausan en hann hafi litið á þetta sem millibilsástand. Í beiðni skuldara eru þær skýringar helst gefnar á skuldasöfnun skuldara að stór hluti þeirra sé til kominn vegna húsnæðiskaupa, hluti sé til kominn vegna framfærslu skuldara og fjölskyldu hans, en stærstur hluti þeirra til kominn vegna hruns krónunnar.

Af ofangreindu er ljóst að samningskröfur skuldara eru afar háar og virðist töluverðan hluta skuldasöfnunarinnar mega rekja til ársins 2006. Í beiðni skuldara kemur fram að á þeim tíma er skuldari hafi verið án atvinnu hafi hann bæði tekið bifreið á rekstrarleigu (um áramótin 2005-2006), auk þess sem fram kemur í skattframtali 2007 að skuldari hafi tekið lán til kaupa á fellihýsi að fjárhæð 1.500.000 krónur. Ennfremur hafi skuldari ekki hlutast til um að skrá sig á atvinnuleysisskrá þar sem hann hafið talið sig hafa fulla ástæðu til að ætla að hann ætti í vændum tekjur, sem stæðu vel undir þeim skuldbindingum sem hann stofnaði til.

Í 2. tl. 63. gr. d laga nr. 21/1991 kemur fram að héraðsdómari geti hafnað beiðni um heimild til að leita nauðsamnings til greiðsluaðlögunar ef skuldari hefur hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt eða tekið fjárhagslega áhættu sem ekki var í samræmi við fjárhagsstöðu hans á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindingar var stofnað. Í 3. tl. 63. gr. d laga nr. 21/1991 kemur síðan fram að hafna megi beiðni um heimild til að leita nauðsamnings til greiðsluaðlögunar ef skuldari hefur stofnað til skulda á þeim tíma er hann var greinilega ófær um að standa við fjárhagsskuldbindingar sínar. Í gögnum málsins kemur fram að samningsskuldir skuldara voru miklar þegar í árslok 2005 eða um 40 milljónir króna og að þær jukust um u.þ.b. 16,5 milljónir króna á árinu 2006 þegar skuldari var án atvinnu. Telja verður að með hinum miklu lántökum, meðal annars til kaupa á annarri bifreið fyrir heimilið og fellihýsi, en einnig til að framfleyta fjölskyldunni, á því tímabili er skuldari var hvorki með atvinnu né skráður á atvinnuleysisbætur, hafi skuldari hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt og tekið fjárhagslega áhættu sem ekki hafi verið í samræmi við fjárhagsstöðu hans á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindingarinnar var stofnað, sbr. 2. tl. 63. gr. d laga nr. 21/1991. Hvorki skuldari né eiginkona hans höfðu neinar tekjur það ár heldur framfleyttu sér með lántökum að því er virðist frá haustinu 2005 og fram í mars 2007 og hlutuðust ekki til að skrá sig á atvinnuleysisbætur. Þannig verður einnig að telja að skuldari hafi stofnað til skuldbindinga á þeim tíma er hann var greinilega ófær um að standa við fjárhagsskuldbindingar sínar, sbr. 3. tl. 63. gr. d laga nr. 21/1991. Auk þess uppfyllir greiðsluáætlun skuldara ekki skilyrði 3. tl. 2. mgr. 63. gr. c en þar kemur fram að í greiðsluáætlun skuldara skuli koma fram sundurliðuð fjárhæð gjaldfallinna skulda annars vegar og ógjaldfallinna skulda hins vegar. Greiðsluáætlun skuldara er sett fram án slíkrar sundurliðunar.

Með vísan til alls þess er að framan greinir ber að hafna beiðni skuldara um heimild til að leita nauðsamnings til greiðsluaðlögunar með vísan til 2. og 3. tl. 63. gr. d og 3. tl. 2. mgr. 63. gr. c laga nr. 21/1991.

Ragnheiður Bragadóttir kveður upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð

Hafnað er beiðni A, kt. [...], um heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar.