Mánudaginn 14. október 2013.
Nr. 555/2013.	Glitnir hf.  (Steinunn Hólm Guðbjartsdóttir hrl.) gegn Eksportfinans ASA (Ólafur Eiríksson hrl.)

Kærumál. Fjármálafyrirtæki. Slit. Innstæða. Forgangskrafa.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem kröfum E var skipað í réttindaröð við slitin sem forgangskröfu samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Málsatvik voru þau að G hf. og dótturfélag hans í Noregi veittu þremur norskum fyrirtækjum lán til skipasmíða. Síðar urðu kröfuhafaskipti að lánunum með því að E keypti kröfur af G hf. á hendur skuldurunum. Samhliða aðilaskiptum að lánssamningunum gerðu E og G hf. meðal annars með sér sérstakan umboðssamning sem fól í sér að G hf. kæmi fram fyrir hönd E gagnvart skuldurunum og hefði milligöngu um greiðslur afborgana og vaxta samkvæmt samningunum. Þegar Fjármálaeftirlitið vék stjórn G hf. til hliðar í október 2008 og skipaði yfir hann skilanefnd átti E þar innstæðu vegna fyrrgreinds samningssambands. Ágreiningur aðila sneri að því hvort innstæða E hjá G hf. teldist innlán í merkingu 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 um innstæðutryggingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta, eins og ákvæðið hljóðaði fyrir setningu laga nr. 79/2012, og þar með hvort krafa E nyti forgangs við slit, eða hvort féð væri undanskilið tryggingarvernd laganna og yrði þar með skipað í réttindaröð sem almennri kröfu við slitin. Fyrir Hæstarétti sneri ágreiningur aðila að því annars vegar hvort krafa E á hendur G hf. væri í formi verðbréfs og hins vegar hvort E teldist aðildarfyrirtæki í merkingu 9. g. laga nr. 98/1999, en hvoru tveggja hefði þau réttaráhrif í för með sér að krafa E væri þar með undanskilin tryggingarvernd laga nr. 98/1999, sbr. síðari málslið 3. mgr. 9. gr. laganna og 6. mgr. sömu greinar. Því var hafnað að svo væri og var hinn kærði úrskurður því staðfestur.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Viðar Már Matthíasson, Árni Kolbeinsson og Greta Baldursdóttir.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 1. ágúst 2013 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 21. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. júlí 2013, þar sem kröfur varnaraðila annars vegar að fjárhæð 3.256.101.703 krónur og hins vegar að fjárhæð 6.144.166.167 krónur, voru samþykktar í réttindaröð sem forgangskröfur samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. við slit sóknaraðila. Kæruheimild er í 1. mgr. 179. gr. þeirra laga. Sóknaraðili krefst þess að viðurkennt verði að kröfur varnaraðila njóti stöðu í réttindaröð sem almennar kröfur samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991 við slit sóknaraðila. Þá er krafist málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Sóknaraðila verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðili, Glitnir hf., greiði varnaraðila, Exportfinans ASA, 1.000.000 krónur í kærumálskostnað.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. júlí 2013.

                Þetta mál, sem barst dóminum, 11. nóvember 2011, með bréfi slitastjórnar Glitnis hf., var þingfest 9. janúar 2012 og tekið til úrskurðar 12. júní 2013.

                Sóknaraðili, Eksportfinans ASA, Dronning Mauds gate 15, Ósló, Noregi, krefst þess að krafa hans, nr. CL20091119-1539 í kröfuskrá varnaraðila, að lýstri fjár­hæð 24.977.748 Bandaríkjadalir, sem er samþykkt í kröfuskrá að fjárhæð 3.256.101.703 krónur, verði sam­þykkt sem forgangskrafa, samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002, við slita­með­ferð varnar­aðila.

                Sóknaraðili krefst þess jafnframt að krafa hans, nr. CL20091205-8675 í kröfu­skrá, að lýstri fjárhæð 318.103.348 norskar krónur, sem er samþykkt í kröfuskrá að fjár­hæð 6.144.166.167 krónur, verði samþykkt sem forgangskrafa, samkvæmt 112. grein laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., sbr. 3. mgr. 102. greinar laga nr. 161/2002, við slitameðferð varnaraðila.

                Að auki krefst sóknaraðili málskostnaðar úr hendi varnaraðila sem taki tillit til skyldu sóknaraðila til að greiða virðisaukaskatt.

                Varnaraðili, slitabú Glitnis hf., kt. [...], Sóltúni 26, Reykjavík, krefst þess að krafa sóknaraðila, nr. CL20091119-1539 í kröfuskrá, að lýstri fjárhæð 24.977.748 Bandaríkjadalir, sem er samþykkt í kröfuskrá að fjárhæð 3.256.101.703 krónur, verði hafnað sem forgangskröfu, samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002, við slitameðferð varn­ar­aðila. Staðfest verði sú afstaða slita­stjórnar varnaraðila að samþykkja kröfu sókn­ar­aðila, að fjárhæð 3.256.101.703 krónur, sem almenna kröfu samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991.

                Varnaraðili krefst þess jafnframt að krafa sóknaraðila, nr. CL20091119-8675 í kröfu­skrá, að lýstri fjárhæð 318.103.348 norskar krónur, sem samþykkt er í kröfuskrá að fjár­hæð 6.144.166.167 krónur, verði hafnað sem forgangskröfu, samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002, við slitameðferð varnar­aðila. Stað­fest verði sú afstaða slitastjórnar varnaraðila, að samþykkja kröfu sóknar­aðila að fjár­hæð 6.144.166.167 krónur, sem almenna kröfu, samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991.

                Að auki krefst varnaraðili málskostnaðar úr hendi sóknaraðila að viðbættum virðisaukaskatti.

Málavextir

Málsaðilar

                Sóknaraðili er hlutafélag með starfsleyfi sem lánastofnun samkvæmt norskum lögum um fjármálastarfsemi. Við sögu þessa máls koma, auk hans, íslenski bank­inn Glitnir, sem hét Íslands­banki þegar atvik málsins hefjast. Á þeim tíma átti sá banki dóttur­fyrir­tæki í Noregi, Kreditt­banken ASA. Stjórn Íslandsbanka ákvað, 11. mars 2006, að gefa bank­anum nafnið Glitnir og það nafn fengu einnig dótturfélög og skrif­stofur í fimm löndum. Til hægðarauka verður ætíð vísað til bankans fyrir fall hans sem Glitnis og dóttur­félagsins í Noregi sem Glitnis ASA.

                Samkvæmt 1. mgr. 3. gr. samþykkta sóknaraðila, sem er stærsta lánastofnun Noregs, er einungis bönkum og norska ríkissjóðnum heimilt að eiga í honum hlutafé. Auk norska ríkisins eru 26 bankar hluthafar, þeir stærstu meðal annars DNB Bank ASA, Nordea Bank Norway AS og Danske Bank A/S.

Lán Glitnis til norskra skipasmíðastöðva

                Norska fyrirtækið Island Offshore VIII KS, Glitnir ASA og Glitnir gerðu með sér fjölmyntalánssamning (e. multicurrency loan facility agreement), 21. mars 2005, þar sem bankarnir veittu Island Offshore VIII KS sambankalán (e. syndi­cated loan) að fjár­hæð NOK 285.000.000, til skipasmíða. Sam­kvæmt samningnum gegndi Glitnir ASA hlutverki umboðs­banka (e. agent) og bar að taka við afborgunum og vaxta­greiðslum frá lántaka auk annarra verkefna sem er nánar lýst í láns­samn­ingnum.

                Norska fyrirtækið Uksnøy Petrel AS, Glitnir ASA og Glitnir gerðu með sér, 21. apríl 2005, fjöl­mynta­láns­samning, þar sem Uksnøy Petrel AS var veitt lán að fjár­hæð NOK 160.000.000. Norska fyrir­tækið Island Offshore Ship­hold­ing LP, Glitnir ASA og Glitnir gerðu með sér sam­bæri­legan fjöl­mynta­láns­samn­ing, 6. september 2005, þar sem Island Offshore Shipholding LP var veitt lán að fjár­hæð USD 16.500.000. Glitnir gegndi hlut­verki umboðsbanka samkvæmt báðum þessum samn­ingum.

                Meginefni samninganna er það sama. Lán­tökum var til dæmis heimilt að mynt­breyta skuldinni, afborganir átti að greiða af höfuðstól á sex mánaða fresti og lántakar höfðu bæði rétt og skyldu til þess að greiða lánið upp, í heild eða hluta, fyrir gjald­daga, við ákveðnar aðstæður, til dæmis ef þeir seldu þau skip sem þeir höfðu í smíðum eða skipin eyðilegðust.

                Um hlutverk umboðsbanka gagnvart lántaka og lán­veitendum segir í gr. 15.2 allra lánssamninganna að umboðsbankinn skuli tafar­laust miðla til lánveitanda öllum greiðslum sem berast frá lántökum (...the Agent shall promptly and with same day value distribute to the Banks all sums received by it here­under on behalf of the Banks.)

Markaðssamningur

                Sóknaraðili og Glitnir gerðu, 1. desember 2005, með sér markaðssamning (e. Market Agreement) og hófu samstarf um lánveitingar eða fram­sal krafna Glitnis til sókn­ar­aðila, sbr. 1. gr. samn­ings­ins, fyrir allt að 100 milljónir evra. Í ljósi tak­mark­aðra heim­ilda sókn­ar­aðila til lán­veitinga var samið sér­stakt minnisblað um þær tegundir lána sem féllu undir mark­aðs­samninginn. Lán sem uppfylltu skil­yrðin (e. eligible loans) voru lán til norskra útflutnings­fyrir­tækja, lán til dóttur­fyrir­tækja norskra fyrir­tækja utan Noregs og lán til fyrirtækja utan Noregs sem fluttu inn lausafé eða þjónustu frá Noregi. Í hnotskurn voru þessi lán ætluð aðilum og verk­efnum sem tengdust norskum útflutn­ings­iðnaði í sam­ræmi við samþykktir sóknaraðila, sbr. 3. gr. mark­aðs­samn­ings­ins og minnis­blaðs­ins í við­auka 1 við hann.

                Í þessu fólst að Glitnir seldi sóknaraðila kröfur sem sá fyrrnefndi átti á hendur lán­tökum, sem upp­fylltu þessi skilyrði, gegn tryggingu Glitnis fyrir skað­lausri greiðslu við­kom­andi lántaka og sóknar­aðili varð kröfu­hafi gagnvart lántaka sam­kvæmt við­kom­andi láns­samn­ingi.

Umboðssamningur

                Í fimmta viðauka við markaðssamninginn var umboðssamningur (Agency Agree­ment). Á grundvelli hans og ákvæða viðkomandi láns­samn­inga kom Glitnir eða Glitnir ASA fram gagn­vart skuldara sem umboðs­banki (e. agent bank). Sam­kvæmt 2. gr. umboðs­samningsins skyldi Glitnir með tilhlýðilegri var­færni sinna skyldum sínum sam­kvæmt lánssamningunum og taka við greiðslum afborgana og vaxta frá lán­tökum á grundvelli þeirra. Hann átti síðan að færa til eignar (e. credit) sókn­ar­aðila allar afborg­anir og vaxtagreiðslur sem mælt var fyrir um í láns­samn­ingum aðila (...administer and arrange all transfer of funds expressed therein) í sam­ræmi við sérstaka endur­greiðslu­áætlun milli máls­aðila (e. full repay­ment schedule). Afborg­anir og vaxta­greiðslur Glitnis vegna þessara lána áttu að greiðast inn á almenna reikn­inga sókn­ar­aðila hjá Citibank í London, New York, Tokyo og Osló, sbr. 4. gr. umboðs­samn­ings­ins.

                Samkvæmt 5. gr. umboðssamningsins bar Glitni að upplýsa sókn­ar­aðila tafar­laust um allar tilkynningar frá lántökum (...promptly advise EKSPORTFINANS of any notice received by it from the Borrower...). Samkvæmt gr. 6 (ii) samn­ings­ins bar Glitni að kappkosta að upplýsa sóknaraðila um allar aðstæður sem gætu haft áhrif á hags­muni hans.

Ábyrgð Glitnis

                Lán sem voru fram­seld sókn­ar­aðila á grundvelli markaðssamningsins voru tryggð með ábyrgð frá Glitni, sbr. 10. gr. samningsins og fjórða viðauka með staðlaðri ábyrgð­ar­yfir­lýs­ingu (e. Global Guarantee). Glitnir ábyrgðist sem eigin skuld gjald­fallnar greiðslur og greiðslur á gjald­daga til sóknaraðila af lánum samkvæmt skil­málum lánssamninganna, það er höfuðstól þeirra, láns­vexti og dráttar­vexti og allar aðrar fjár­hags­legar skuldbindingar við­kom­andi lán­taka.

                Í ábyrgðaryfirlýsingunni er jafnframt til­tekið að kröfur á grund­velli hennar skulu vera greiddar að kröfu sóknaraðila og að henni framkominni hafi Glitnir rétt til að i) greiða ábyrgðarskuldbindinguna með ein­greiðslu (e. lump sum) eða ii) greiða kröf­urnar með því að uppfylla skyldur við­kom­andi lántaka sam­kvæmt lánssamningi.

                Ábyrgð Glitnis skyldi gilda þar til sex mánuðum eftir loka­gjald­daga hvers láns um sig eða þar til lánin hefðu verið greidd upp að fullu. Í ábyrgðarskjalinu segir: „This guar­antee remains in full force and effect until the date occurring 6 months after final mat­ur­ity of the respective Loans, but under no circumstances after the respective Loans together with interest, default interest and expenses has been paid in full...“ 

Sóknaraðili kaupir kröfur af Glitni

                Á grundvelli markaðssamningsins og umboðssamningsins sem og heimildar í 16 gr. lánssamninganna gerðu sóknaraðili og Glitnir fimm framsalssamninga vegna fjög­urra lána til þriggja lántaka. Glitnir fram­seldi sókn­ar­aðila, 19. des­em­ber 2005, eftir­farandi kröfur gegn greiðslu:

1. Kröfu að fjárhæð USD 8.280.073 á hendur Uksnøy Petrel AS vegna láns­samn­ings dags. 21. apríl 2005 milli Glitnis, Glitnis ASA og félagsins.
2. Kröfu að fjárhæð USD 3.362.212 á hendur Uksnøy Petrel AS vegna láns­samn­ings dags. 21. apríl 2005 milli Glitnis, Glitnis ASA og félagsins.
3. Kröfu að fjárhæð USD 16.500.000 á hendur Island Offshore Shipholding LP vegna lánssamnings dags. 6. september 2005 milli Glitnis, Glitnis ASA og félags­ins.
4. Kröfu að fjárhæð NOK 230.000.000 á hendur Island Offshore VIII KS vegna láns­samnings, 21. mars 2005, milli Glitnis, Glitnis ASA og félagsins. Síðar, 9. janúar 2006, var gerður nýr lánssamningur vegna endur­fjár­mögn­unar þessa láns.

                Upphaflegir lánveitendur, Glitnir og Glitnir ASA, framseldu sóknaraðila rétt­indi sín og skyldur til samræmis við framselda lánsfjárhæð, í fjórum tilvikum ein­ungis hluta lánananna og voru greiðslur lántaka til sóknaraðila í samræmi við það hlut­fall. Í einu til­viki, vegna láns­ins til Island Offshore Shipholding LP, framseldi Glitnir sókn­ar­aðila alla láns­fjár­hæð­ina.

                Sóknaraðili var lánveitandi frá upphafi vegna láns, 9. janúar 2006, til Island Off­shore VIII KS vegna sérstaks eðlis þess samnings. Í skrám 1A til 1E með láns­samn­ingnum er sóknaraðili tilgreindur sem lánveitandi (e. participating bank), og Glitnir sem full­trúi hans (e. representative) og ábyrgðaraðili (e. guarantor).

                Með bréfi, 21. desember 2005, tilkynnti Glitnir Uksnøy Petrel AS fram­sal kröfu til sóknaraðila vegna lánssamningsins. Island Offshore Ship­hold­ing LP var til­kynnt um framsal krafna vegna lánssamningsins með bréfi Glitnis, 2. janúar 2006.

Lántakar gera lánin upp

                Með heimild í 8. gr. lánssamningsins greiddi Uksnøy Petrel AS skuldir sínar vegna framangreindra láns­samn­inga að fullu 4. mars 2008. Sama gerði Island Offshore Ship­hold­ing LP, 30. júní 2008. Óumdeilt er að þessar greiðslur bárust inn á reikning hjá Glitni, sbr. tölvu­skeyti frá fjármálastjóra bank­ans, 21. ágúst 2009.

                Samkvæmt fram lögðum gögnum keypti sóknaraðili NOK 230.000.000 kröfu Glitnis á hendur Island Offshore VIII KS, 19. desember 2005. Hún var hluti láns til Island Offshore VIII KS samkvæmt lánssamningi, 21. mars 2005, að heildar­fjár­hæð NOK 285.000.000.

                Lánssamningurinn, 21. mars 2005, var gerður upp (endurfjármagnaður) með öðrum lánssamningi, 9. janúar 2006, að fjárhæð NOK 405.000.000. Í viðauka við láns­samn­inginn, 9. janúar 2006, kemur fram að heildarkrafa sóknaraðila vegna lánsins nam NOK 330.000.000. Það voru NOK 45.000.000 vegna A-hluta lánsins, NOK 85.000.000 vegna B-hluta lánsins og 100.000.000 vegna C-hluta lánsins, samtals NOK 230.000.000. Sóknaraðili keypti kröfu samkvæmt D-hluta lánsins af Glitni, 12. janúar 2006, að fjárhæð NOK 100.000.000. Samkvæmt þessu nam krafa sóknaraðila á hendur Island Offshore VIII KS, NOK 330.000.000, 12. janúar 2006.

                Samkvæmt lánssamningnum átti A-hluti lánsins að fjármagna skipið „Island Scout“, B-hluti skipið „Island Pride“, C-hluti skipið „Island Trader“ og D-hluti skipið „Island Spirit“.

                A-hluti lánsins var fyrirframgreiddur í heild sinni 20. apríl 2006, B-hluti 20. júlí 2007 og C-hluti 26. september 2007. Ástæða þess að lánin voru greidd fyrir gjald­daga var í öllum tilfellum sú að lántaki seldi umrædd skip og bar þess vegna sam­kvæmt gr. 8.3, sbr. gr. 12.6, í lánssamningnum, 9. janúar 2006, að endur­greiða við­kom­andi hluta lánsins.

                Skuld Glitnis við sóknaraðila nam, 26. september 2007, NOK 230.000.000 vegna fyrirframgreiðslu lántaka. Eftirstöðvar lánssamningsins, 9. janúar 2006, voru greiddar (endurfjármagnaðar), 31. október 2007, með gerð lánssamnings milli Glitnis, Glitnis ASA og Island Offshore VIII KS að fjárhæð NOK 1.276.661.335. Sóknaraðila var ekki greint frá endurfjármögnuninni, 31. október 2007, og tók þar af leiðandi ekki þátt í lán­veit­ingunni.

                Samkvæmt þessu skuldaði Glitnir sóknaraðila NOK 330.000.000 frá og með 31. október 2007.

                Glitnir ASA greiddi þessar fjár­hæðir, uppgreiðslu lánanna, inn á upp­gjörs­reikn­ing Glitnis og þar með inn á almenna sjóði hans. Þrátt fyrir ákvæði 11. gr. mark­aðs­samningsins og 2. gr. umboðs­samn­ings­ins, voru fjármunir sókn­ar­aðila ekki færðir áfram á reikninga sóknaraðila í öðrum bönkum. Ágreinings­laust er að Glitnir sinnti ekki þeirri skyldu sinni sam­kvæmt umboðs­samn­ingnum að til­kynna sóknaraðila um þessa upp­greiðslu lánanna en hélt þess í stað áfram að greiða sókn­ar­aðila afborganir og vexti á grund­velli lánssamninganna í samræmi við endur­greiðslu­áætlanir og til­kynn­ingar sóknar­aðila fram til október 2008 er Fjármálaeftirlitið tók yfir vald hlut­hafa­fundar Glitnis banka hf.

                Þar sem sóknaraðila bárust greiðslur í samræmi við greiðslu­áætlun, eins og lánin hefðu ekki verið gerð upp, hafði hann ekki neina ástæðu til að ætla að lánin hefðu verið gerð upp fyrir gjalddaga. Sóknaraðili frétti fyrst af fyrir­fram­greiðslum lán­tak­anna þegar hann hafði samband við þá er fréttir bárust af vand­ræðum Glitnis í októ­ber 2008.

                Með heimild í 100. gr. a laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki, sbr. 5. gr. laga nr. 125/2008, tók Fjármálaeftirlitið, 7. október 2008, yfir vald hlut­hafa­fundar Glitnis, vék stjórn hans frá og skipaði honum skilanefnd. Héraðsdómur Reykja­víkur veitti bankanum heimild til greiðslustöðvunar með úrskurði 24. nóvem­ber sama ár. Með gildistöku laga nr. 44/2009, 22. apríl 2009, hófst slitameðferð Glitnis. Héraðs­dómur Reykja­víkur skipaði, 12. maí sama ár, slitastjórn sem annast meðal annars með­ferð krafna á hendur bank­anum. Samkvæmt lögum nr. 44/2009 gilda í megin­atriðum reglur laga nr. 21/1991 um slitameðferð fjármálafyrirtækja, þar á meðal um með­ferð krafna á hendur slíku fyrirtæki. Slitastjórnin gaf út innköllun til skuld­heimtu­manna félags­ins 26. maí 2009 og lauk kröfu­lýs­ingar­fresti 26. nóvember sama ár.

                Sóknaraðili lýsti kröfum sínum, 22. október 2009, og krafðist þess að höfuð­stóll krafna hans yrði viðurkenndur sem forgangskrafa samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki, sem og vextir af þeim fram til 22. apríl 2009. Slitastjórn samþykkti kröfur sóknar­aðila með breyt­ingum, sem almennar kröfur samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991, en hafn­aði því að þær nytu forgangs, samkvæmt 112. gr. laganna, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki.

                Sóknaraðili féllst á afstöðu slitastjórnar til fjárhæðar krafnanna ásamt vöxtum og er fjárhæð þeirra því óumdeild. Sóknaraðili mótmælti aftur á móti afstöðu slita­stjórnar og krafðist viður­kenn­ingar krafna sinna sem forgangskrafna. Fyrir slita­stjórn var eftir það reynt án árangurs að jafna ágreininginn. Slitastjórn beindi ágrein­ingnum til Héraðs­dóms Reykjavíkur með bréfi, 11. nóvember 2011, með vísan til 2. mgr. 120. gr., sbr. 171. gr. laga nr. 21/1991.

Málsástæður sóknaraðila

                Sóknaraðili telur engin rök standa til annars en að krafa hans verði að fullu tekin til greina. Hann vísar fyrst til þess að samkvæmt 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002 um fjár­mála­fyrirtæki gildi, við slit fjármálafyrirtækis, sömu reglur og um rétt­hæð krafna á hendur þrotabúi, en þó skuli kröfur um innstæður, samkvæmt 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 um inn­stæðu­trygg­ingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta, jafn­framt teljast til krafna sem njóti rétt­hæðar samkvæmt 1. og 2. mgr. 112. gr. laga nr. 21/1991 um gjald­þrotaskipti o.fl.

                Sam­kvæmt 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 sé með innstæðu átt við innstæðu sem sé tilkomin vegna inn­láns eða milli­færslu í hefðbundinni almennri bankastarfsemi og viðskiptabanka eða spari­sjóði beri að endurgreiða samkvæmt skilmálum er gildi sam­kvæmt lögum eða samn­ingum. Skuld samkvæmt verðbréfi geti ekki talist inn­stæða, sbr. 2. ml. 3. mgr. 9. gr. sömu laga.

                Framangreind skilgreining byggist á 1. tölulið 1. gr. tilskipunar 94/19/EB um inn­stæðu­tryggingar. Þar segi um hugtakið innlán að það sé innstæða sem sé komin til vegna innláns eða millifærslu í hefðbundinni almennri bankastarfsemi og skuli endur­greiða. Á ensku hljóði ákvæðið orðrétt: „deposit shall mean any credit balance which results from funds left in an account or from temporary situations deriving from normal banking transactions and which a credit institution must repay under the legal and contractual conditions applicable, and any debt evidenced by a certificate issued by a credit institution.“

                Af skilgreiningu laganna leiði að skuld viðskiptabanka (eða sparisjóðs) þurfi að uppfylla þrjú hugtaksskilyrði svo að hún teljist innstæða, (i) skuldin þurfi að vera komin til vegna innláns eða millifærslu, (ii) innlánið eða milli­færslan þurfi að vera liður í hefðbundinni almennri bankastarfsemi og (iii) viðskipta­bank­anum verði að vera skylt að endurgreiða inneignina samkvæmt skilmálum sem gildi samkvæmt lögum eða samn­ingum aðila.

                Gögn málsins beri með sér að innstæða sóknaraðila uppfylli öll þessi skil­yrði. Hún sé innstæða í skilningi 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 um inn­stæðu­trygg­ingar og trygg­ingakerfi fyrir fjárfesta. Sóknaraðili færir eftirtalin rök fyrir málsástæðu sinni:

(i) Innstæða vegna millifærslu eða innláns

A. Innlán

                Af athugasemdum framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins um skilgreiningu á hug­takinu innlán/innstæða sé ljóst að tilvitnuðu orðalagi hafi verið ætluð víðtæk til­vísun og hún sé hugsuð frá sjónarhóli innstæðueiganda. Það sé innstæðueigandinn sem eigi kröfu (credit balance) sem í reikningum banka myndi skuld. Síðan segi:

The idea of „credit balance“ is relatively clear: In particular it is used for current accounts but it is supplemented by the idea of „funds left in accounts“ which is intended to indicate saving books or accounts or any other instrument in which funds generally remain for longer than in current accounts.

                Framangreind tilvísun hafi í úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur, 1. apríl 2011, sem staðfestur var með dómi Hæstaréttar Íslands í máli nr. 301/2011, verið talin fela í sér að undir hugtakið innstæðu „geti fallið sparnaðarbækur, sparnaðarreikningar eða hvers konar geymslustaðir þar sem fjármunir séu geymdir til lengri tíma en á hlaupa­reikn­ingum“. Í dóminum hafi einnig staðið að þess væri ekki krafist að skuldin væri nafn­greind. Það samræmist tilvitnuðum athugasemdum framkvæmdastjórnar Evrópu­sam­bands­ins.

                Sóknaraðili bendir á að Glitni hafi borist fjármunir, 20. apríl 2006, 27. júlí 2007, 27. september 2007 og 31. október 2007, vegna Island Offshore og 4. mars 2008 vegna Uksnøy Petrel AS og 30. júní sama ár vegna láns til Island Offshore Ship­hold­ing LP. Þegar lántakar hafi greitt lánin upp hafi myndast innstæða á reikn­ingi hjá Glitni og skuld við sóknaraðila á móti í efna­hags­reikn­ingi bankans. Að baki þeirri skuld liggi ekki útgáfa verðbréfa (fjár­mála­gern­inga) eða láns­samn­ingur. Sú skuld sé inn­stæða eða „credit balance“ í eigu sókn­ar­aðila og í vörslum varnaraðila sem sé komin til vegna millifærslu framan­greindra lán­taka.

B. Millifærsla

                Verði ekki fallist á að innstæður sóknaraðila séu innlán í skilningi 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999, byggir sóknaraðili á því að þær séu, hvað sem öðru líði, milli­færslur í skiln­ingi ákvæðisins. Hugtakið millifærsla sé hvorki skilgreint í lögunum né í til­skipun 94/19/EB. Til hliðsjónar megi annars vegar hafa skilgreiningu sem fylgdi athuga­semdum með frum­varpi sem síðar varð að lögum nr. 39/1996, en þar sagði orðrétt: „Til innstæðu teljast innlán og millifærslur. Dæmi um hið síðarnefnda er þegar greitt er í einum banka inn á reikning í öðrum banka. Svo kann að fara að fyrrnefndi bank­inn geti ekki staðið skil á greiðslunni til hins síðarnefnda og kemur þá til kasta trygg­ingar­sjóðsins.“

                Hins vegar megi hafa til hliðsjónar reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins nr. 1781/2006, um upplýsingar greiðanda sem fylgja skuli við millifærslu, sem innleidd hafi verið á Íslandi með reglugerð nr. 386/2009. Í 7. tölulið 2. gr. reglugerðar nr. 1781/2006 sé millifærsla fjármuna skilgreind sem „hvers konar millifærsla sem greiðslu­miðlun innir af hendi fyrir hönd greiðanda með rafrænum hætti í því skyni að við­tak­andi greiðslu geti gengið að fjármununum hjá greiðslumiðlun, án tillits til þess hvort greiðandi og viðtakandi greiðslu eru einn og sami aðili“. Hugtakið „greiðslu­miðlun“ sé skilgreint í 5. tl. 2. gr. sömu reglugerðar sem „einstaklingur eða lög­aðili með starfsemi sem felst m.a. í því að veita þjónustu við að millifæra fjármuni“.

                Það sé óumdeilt að umræddir fjármunir hafi verið lagðir inn hjá Glitni 20. apríl 2006, 27. júlí 2007, 27. september 2007, 31. október 2007, 4. mars 2008, og 30. júní 2008 og Glitni hafi borið að færa þá áfram á bankareikninga sóknaraðila. Glitni hafi þegar verið tilkynnt hvert skyldi greiða þessa fjármuni, sbr. 2. og 4. gr. umboðs­samn­ings­ins. Því séu innstæður sóknaraðila í öllu falli til komnar vegna milli­færslu og njóti sem slíkar forgangs við slit varnar­aðila.

(ii) Hefðbundin almenn bankastarfsemi

                Fjármálafyrirtæki geti einungis stundað þá starfsemi sem starfsleyfi þeirra til­taki eða þeim sé sérstaklega heimilað samkvæmt lögum. Í lögum nr. 161/2002 um fjár­mála­fyrir­tæki sé upptalning á því hvaða starfsemi bönkum sé heimilt að sinna og afmarki þannig hvað geti talist hefðbundin og almenn bankastarfsemi.

                Inn­stæða sóknaraðila og millifærsla falli innan marka hefðbundinna banka­við­skipta. Móttaka innlána, kröfukaup og þar af leiðandi kröfusala, veiting ábyrgða og greiðslu­miðlun (nú greiðsluþjónusta) sé kjarnastarfsemi í viðskiptabankaþjónustu. Ákvæði 1. töluliðar, c-liðar, 2. og 4. töluliðar 1. mgr. 20. gr. laga nr. 161/2002 um fjár­mála­fyrir­tæki staðfesti þetta. 

(iii) Skylda til endurgreiðslu

                Glitni hafi verið skylt að greiða/afhenda sóknaraðila umrædda fjármuni sam­kvæmt lögum og samningi. Samkvæmt almennum reglum kröfuréttar sé skuld­skeyt­ing ekki heimil nema með samþykki kröfuhafa. Sóknaraðili hafi ekki veitt slíkt samþykki hvorki fyrir fram né eftir á. Í markaðssamningum sé ekki gert ráð fyrir að sóknaraðili veitti Glitni lán.

                Með hliðsjón af þessu tekur sóknaraðili fram að honum hafi verið óheimilt að lána Glitni fjármuni, samkvæmt ákvæðum samþykkta sinna og framlagðra samn­inga við Glitni. Samkvæmt 11. gr. markaðssamningsins hafi Glitni borið að fylgjast með greiðslum lántaka og tryggja að greiðslur yrðu færðar (e. credited) á sóknaraðila. Sam­kvæmt 2. gr. umboðssamningsins hafi Glitni borið, með tilhlýðilegri var­færni, að sinna skyldum sínum í tengslum við viðkomandi lánssamninga og fram­kvæma og sjá um greiðslur fjár og reikningsfærslur eins og mælt sé fyrir í þeim samn­ingum. Glitni hafi einnig borið að tilkynna sóknaraðila um greiðslur til hans sam­kvæmt láns­samn­ing­unum. Glitni hafi verið kunnugt um bankareikninga sóknaraðila sbr 4. gr. umboðs­samn­ings­ins, enda hafi Glitnir greitt áfram af umræddum lánum eins og þau væru enn úti­stand­andi.

                Þessu til viðbótar sé sóknaraðili ekki aðildarfyrirtæki í skilningi 3. gr. sbr. 6. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 um innstæðutryggingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta.

                Af framangreindu leiði að kröfur sóknaraðila njóti forgangs, samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. við slit bankans, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki.

                Með vísan til alls framangreinds telur sóknaraðili öll rök standa til þess að kröfur hans verði að fullu teknar til greina.

                Til stuðnings kröfum sínum vísar sóknaraðili einkum til meginreglna samn­inga- og kröfuréttar, laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., laga nr. 161/2002 um fjár­mála­fyrir­tæki, með síðari breytingum, sérstaklega ákvæða þeirra laga sem vísað er til í greinargerð sem og reglugerðar nr. 386/2009. Þá vísar hann til laga um Evrópska efna­hags­svæðið nr. 2/1993, einkum 3. gr. laganna. Kröfu sína um máls­kostnað byggir hann á 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einka­mála og laga nr. 50/1988 um virðisaukaskatt.

Málsástæður varnaraðila

                Varnaraðili áréttar að ágreiningur málsaðila varði einungis það hvort kröfur sókn­ar­aðila séu tryggðar innstæður eða millifærslur samkvæmt 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 um inn­stæðu­trygginar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta og njóti þar með for­gangs við slit varnaraðila, samkvæmt 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002, svo sem henni var breytt með 6. gr. laga nr. 125/2008 og 6. gr. laga nr. 44/2009.

                Varn­ar­aðili tekur fram að á þeim tíma er viðskipti málsaðila áttu sér stað, nutu inn­stæður ekki forgangs samkvæmt lögum og hafi sóknaraðili því ekki mátt búast við því að njóta annarrar stöðu en almennur kröfuhafi, kæmi til gjaldþrots bank­ans.

                Varnaraðili hafnar því að kröfur sóknaraðila geti notið rétthæðar sem for­gangs­kröfur samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002 og hafnar öllum málsástæðum og lagarökum sóknaraðila. Kröfur hans falli ekki undir hug­tökin innstæða eða millifærsla í skilningi laga nr. 98/1999, kröfur lána­stofn­ana geti ekki notið forgangs sem tryggðar innstæður og viðskipti máls­aðila hafi öll ein­kenni verð­bréfa en ekki innláns. Varnaraðili færir eftirfarandi rök fyrir máls­ástæðum sínum:

Kröfur sóknaraðila falla ekki undir hugtökin innstæða eða millifærsla í skilningi laga nr. 98/1999

                Varnaraðili byggir á því að kröfur sóknaraðila uppfylli ekki skilyrði hugtaksins inn­stæða í skilningi 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999. Kröfur sóknaraðila eigi rætur að rekja til lánssamninga eða verðbréfa og séu því undan­þegnar tryggingavernd laganna. Af þeim sökum geti kröfur sókn­ar­aðila einungis notið rétt­hæðar sem almennar kröfur sam­kvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991.

                Sam­kvæmt 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002 gildi við slit fjármálafyrirtækis sömu reglur og um rétthæð krafna á hendur þrotabúi. Þó skuli kröfur um innstæður sam­kvæmt lögum nr. 98/1999 jafnframt teljast til krafna sem njóti rétthæðar sam­kvæmt 1. og 2. mgr. 112. gr. laga nr. 21/1991. Með innstæðu samkvæmt 1. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 sé sam­kvæmt 3. mgr. ákvæðisins átt við innstæðu sem sé komin til vegna inn­láns eða milli­færslu í hefðbundinni almennri bankastarfsemi og við­skipta­banka eða spari­sjóði beri að endurgreiða samkvæmt skilmálum er gildi samkvæmt lögum eða samn­ingum. Þá segi í ákvæðinu að skuldabréf, víxlar eða aðrar kröfur, gefnar út af við­skipta­banka eða spari­sjóði í formi verðbréfa, teljist ekki innstæða.

                Skilgreining hugtaksins innstæða byggist á 1. tölulið 1. gr. tilskipunar 94/19/EB um innstæðutryggingar (tilskipunin), þar sem hugtakið innlán sé skil­greint sem inn­stæða sem sé komin til vegna innláns eða millifærslu í hefðbundinni almennri banka­starf­semi og lánastofnun beri að endurgreiða með skilmálum er gildi sam­kvæmt lögum eða samningum, svo og kröfur útgefnar af lánastofnun í formi verð­bréfa. Í 2. gr. til­skip­un­ar­innar segi að innlán af hálfu annarra lánastofnana í eigin þágu og fyrir eigin reikn­ing teljist ekki til innlána sem megi endurgreiða í gegnum trygg­ing­ar­kerfi. Samkvæmt við­auka 1 við tilskipunina megi undanskilja tryggingavernd samkvæmt 2. mgr. 7. gr. innlán frá fjár­mála­stofnun, sbr. 6. mgr. 1. gr. til­skipunar 89/646/EBE. Sú til­skipun fjalli um þær lána­stofn­anir sem veiti lán í eigin nafni til almenn­ings. Í 21. gr. laga nr. 98/1999 segi að lögin séu sett meðal annars til að taka upp í inn­lendan rétt ákvæði tilskipunarinnar. Því verðí að skýra ákvæði lag­anna með hlið­sjón af henni.

                Næst víkur varnaraðili að skilyrðum 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 og því hvað krafa þurfi að uppfylla til þess að teljast tryggð innstæða í skilningi ákvæðisins og njóta þar með forgangs samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991.

a)       Innlán

                Ákvæði 3. mgr. 9. gr. innstæðulaga geri í fyrsta lagi að skilyrði að tryggð inn­stæða sé komin til vegna innláns. Af greinargerð framkvæmdastjórnarinnar við frum­varp tilskipunarinnar komi m.a. fram: Hugmyndin um „innstæðu“ er fremur skýr. Hún er sérstaklega notuð um hlaupa­reikn­inga en við bætist að um er að ræða „fjár­muni sem lagðir eru inn á reikn­ing“, sem miðast við bankabækur eða spari­fjár­reikn­inga eða aðra fjár­mála­gern­inga sem gerðir eru til að varðveita fjármuni í lengri tíma en tíðkast um hlaupa­reikn­inga.

                Sé litið nánar á hvernig viðskipti málsaðila stofnuðust og fram­kvæmd þeirra upp frá því, sjáist að þeir fjármunir sem lántakar greiddu inn á reikn­ing Glitnis ASA, sem síðar voru greiddir inn á uppgjörsreikning Glitnis, hafi ekki verið fjármunir í eigu sókn­ar­aðila. Með öðrum orðum hafi þessir fjármunir ekki orðið að innstæðu sóknar­aðila sem Glitni bar að millifæra án tafar á grundvelli skil­mála viðkomandi láns­samn­inga. Varnaraðili áréttar að engin bein tenging hafi verið á milli greiðslna lántaka til Glitnis og greiðslna hans á afborgunum og vaxta­greiðslum til sóknaraðila. Glitnir hafi greitt sóknaraðila þessar greiðslur sam­kvæmt sér­stakri endurgreiðsluáætlun á milli samn­ings­aðila og að undangenginni sérstakri til­kynn­ingu sóknaraðila um gjalddaga, sem voru í janúar- og júlímánuði ár hvert. Sókn­ar­aðili átti ekki greiðslukröfu á hendur Glitni vegna þessara fjármuna sem lántakar viðkomandi lánssamninga greiddu og voru í vörslu varnaraðila. Greiðslur Glitnis til sóknaraðila hafi verið óháðar því hvort við­kom­andi láns­samn­ingar væru í vanskilum eða höfðu verið greiddir upp að fullu.

                Það megineinkenni inn­stæðna, að banki taki við peningum frá viðskiptavini í því skyni að endurlána féð eða nýta til fjárfestingar, sé almennt viðurkennt. Annað ein­kenni innstæðna sé að innlánsstofnun sé skylt að greiða viðskiptavini inn­stæð­una að hluta eða að öllu leyti, að kröfu viðskiptamanns, t.d. í formi ávísunar, útborg­unar í pen­ingum eða samkvæmt millifærslubeiðni. Ekkert af þessu liggi fyrir. Framan­greind atriði greini meðal annars innstæðu frá lán­veitingu en í slíkum tilvikum sé bæði gjald­dagi ákveðinn fyrir fram og greiðslu­staður hjá við­kom­andi kröfuhafa (lána­stofnun).

                Að mati varnaraðila hljóti sú staðreynd að skipta máli að enginn sérstakur inn­láns­reikningur hafi verið stofnaður fyrir sóknaraðila í hans nafni hjá Glitni í tengslum við þessi viðskipti. Þá hafi Glitnir ekki gefið sóknaraðila út nein sérstök skil­ríki fyrir því að hafa tekið við innláni. Hér vísar varnaraðili meðal annars til grein­ar­gerðar fram­kvæmda­stjórnarinnar við frumvarp tilskipunarinnar, þar sem segi að hug­myndin um „innstæðu“ sé fremur skýr. Hún sé sérstaklega notuð um hlaupa­reikn­inga en við bæt­ist að um sé að ræða „fjármuni sem lagðir eru inn á reikning“, sem miðast við banka­bækur eða sparifjárreikninga eða aðra fjármálagerninga sem séu gerðir til að varð­veita fjármuni í lengri tíma en tíðkast um hlaupareikninga. Þannig hafi í dóma­fram­kvæmd verið litið til þess að með innstæðu sé vísað til krafna á banka í formi veltu- eða sparifjárreikninga, sbr. t.d. dóm Hæstaréttar í máli nr. 175/2011. Þar sem þær greiðslur, sem sóknaraðili krefjist nú að teljist innstæður, hafi verið greiddar af þriðja aðila inn á reikning í Glitni ASA og síðar inn á uppgjörsreikning Glitnis vegna láns­við­skipta, beri að hafna kröfum sóknar­aðila.

                Þá vísar varnaraðili til þess að af athugasemdum með frumvarpi fram­kvæmda­stjórn­ar­innar til tilskipunarinnar, sé augljóst að skilgreiningin á gildissviði tilskipunar­innar sem sé sett fram í 1. gr., sé aðallega miðuð við hlaupareikninga og spari­fjár­reikn­inga, en ekki við lánastarfsemi eða fjárfestingar annarra lánastofnana. Fjár­mála­fyrir­tæki á borð við sóknaraðila geti þannig ekki talist venjulegir viðskiptavinir gagn­vart öðru fjármálafyrirtæki og þurfi heldur ekki á þeirri vernd að halda, sem kveðið er á um í tilskipuninni. Undanþága innlána frá lána­stofn­unum í eigin þágu og fyrir eigin reikn­ing bendi til þess að áherslur til­skip­un­ar­innar miðist við smærri aðila, og þá stað­reynd að lánastofnanir séu í betri aðstöðu en aðrir innstæðueigendur til að meta lík­urnar á neikvæðri stöðu banka og þar af leiðandi hugsan­legum vanskilum þeirra.

                Varnaraðili mótmælir sem rangri og ósannaðri þeirri staðhæfingu sóknaraðila að þeir fjármunir sem bárust Glitni frá lán­tak­endum, hafi myndað innstæðu á reikn­ingi Glitnis og skuld á móti í efna­hags­reikn­ingi hans. Að baki þeim fjár­munum sem greiddir voru inn á uppgjörsreikning Glitnis, hafi rétti­lega legið skuld en hún hafi hins vegar komið til vegna lánssamninga. Þessir fjármunir hafi þess vegna ekki verið inn­stæða í eigu sóknaraðila sem var komin til vegna millifærslu lán­taka. Því hafi ekki verið nein bein tenging milli millifærslu lántakenda við­kom­andi láns­samn­inga og því fari fjarri að umræddir fjármunir teljist af þeirri ástæðu inn­stæður sókn­ar­aðila sem er í vörslu varnaraðila. Innstæðurnar hafi komið til vegna milli­færslu þriðja aðila en Glitni hafi hins vegar ekki borið að greiða umrædda fjármuni áfram til sókn­ar­aðila. 

                Varnaraðili telur því ljóst, bæði af fyrirliggjandi gögnum sem og eðli krafna sókn­ar­aðila, að kröfurnar falli ekki undir skilgreiningu hugtaksins innstæða samkvæmt 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999. Þegar af þeirri ástæðu geti krafan ekki notið for­gangs­réttar við slitameðferð varnaraðila.

b)       Millifærsla

                Varnaraðili hafnar þeirri túlkun sóknaraðila að inneign hans sé milli­færsla í skiln­ingi 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 og bendir á að með millifærslu sé átt við þá aðstöðu þegar fjármunir séu í svokölluðu „transit“, þ.e. á því tímabili þegar fjár­munir séu færðir á milli reikninga. Áður hafi verið rakin megin­einkenni innstæðna og það sem greini þær frá lánveitingu en í tilviki lán­veit­inga sé bæði gjalddagi fyrir fram ákveð­inn og greiðslustaður hjá viðkomandi lána­stofnun. Varnaraðili bendir á að í gögnum máls­ins sé ekki nein millifærslubeiðni frá sóknaraðila heldur einungis til­kynn­ingar sókn­ar­aðila um gjalddaga á vaxta­greiðslum og endurgreiðsluáætlanir á afborg­unum, atriði er einkenni vel flesta láns­samninga.

                Á Glitni hafi ekki hvílt nein samningsbundin skylda til að ,,millifæra“ þá fjár­muni sem hann fékk frá lántakendum til sóknaraðila í skilningi 3. mgr. 9. gr. inn­stæðu­laga. Samkvæmt 2. mgr. 11. gr. markaðssamningsins, hafi hlutverki Glitnis sem umboðs­banka þeirra lánssamninga sem framseldir voru sókn­ar­aðila, meðal annars verið lýst þannig að honum bæri að fylgjast með vaxtagreiðslum og láns­afborg­unum lán­taka og tryggja að hlutdeild í láni yrði færð á sóknaraðila. Þetta hlut­verk sé síðan skil­greint nánar í 2. gr. umboðssamningsins, þar sem fram kom að Glitnir hafi átt að fram­kvæma og sjá um greiðslur fjár og reikningafærslur eins og mælt var fyrir í við­kom­andi lánssamningum. Hlutverk Glitnis sem umboðsbanka hafi fyrst og fremst fal­ist í því að tilkynna sóknaraðila um greiðslur lántaka annars vegar og sjá um að greiða afborg­anir/vaxtagreiðslur vegna þeirra til sóknaraðila á grund­velli útreikn­inga hans. Glitni hafi borið að upplýsa sóknaraðila um fulla end­ur­greiðslu­áætlun afborg­ana í sam­ræmi við samninginn. Hefðu þetta verið einfaldar milli­færslur, eins og sóknar­aðili haldi fram, hefði ekki verið þörf á slíku. Þá hefði heldur ekki verið þörf á sér­stökum til­kynn­ingum frá sóknaraðila varð­andi gjalddaga og fjárhæð vaxta­greiðslna.

                Sóknaraðili vísar til athugasemda með frumvarpi sem síðar varð að lögum nr. 39/1996, er breyttu lögum nr. 43/1993 um viðskiptabanka og sparisjóði. Þau tilvik sem þar sé vísað til sem dæmi um millifærslur í skilningi ákvæðisins, eigi ekki við um kröfur sóknaraðila. Glitnir hafi ekki fengið fjármuni frá sóknaraðila í sína vörslu sem átti síðan að millifæra inn á innlánsreikning sóknaraðila að hans kröfu. Fyrirmæli um ráð­stöfun þessara fjármuna sem innstæðu á einum inn­láns­reikningi yfir í innstæðu á öðrum innlánsreikningi í eigu sóknar­aðila hafi ekki legið fyrir.

                Tilvísun sóknaraðila í reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins nr. 1781/2006 um upp­lýs­ingar greiðanda sem fylgja skulu við millifærslu fjármuna, sem innleidd var í inn­lendan rétt með reglugerð nr. 386/2998, hafi ekki fordæmisgildi við mat á því hvort kröfur sóknaraðila séu komnar til vegna millifærslna enda ekki fjallað um þetta álita­efni í henni. Tilvísun til „millifærslu“ í 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 verði að túlka til samræmis við tilskipun 94/19/EB, en frumtexti tilskipunarinnar vísi til „tíma­bund­inna aðstæðna vegna hefðbundinna bankaviðskipta“ (e. ,,temporary situat­ions deriv­ing from normal banking transactions“). Því geti tilvísun til milli­færslna bara átt við þau tilvik þegar fjármunir séu fluttir frá einum inn­stæðu­reikn­ingi yfir á annan. Með öðrum orðum eigi þetta við þegar fjármunir séu „á milli banka­reikn­inga“, og njóti þeir þá sömu verndar og hefðu fjármunirnir komist á „áfanga­stað“. Þessi skiln­ingur sé staðfestur í frumvarpi til nýrra laga um inn­stæðu­trygg­ingar sem lagt var fram á lög­gjaf­ar­þingi 2010-2011.

                Sóknaraðili byggi á því að Glitni hafi þegar verið tilkynnt hvert skyldi greiða þá fjármuni sem um ræðir og vísi til 2. og 4. gr. umboðssamningsins því til stuðnings. Sókn­ar­aðili minnist hins vegar ekki á að í 3. gr. umboðssamningsins, sé til­tekið að við mót­töku á hverju skuldbindingarbréfi frá sóknaraðila vegna fram­seldra lána, hafi Glitni borið að upplýsa sóknaraðila um fulla endurgreiðsluáætlun (e. repay­ment sched­ule) og vaxtagreiðslu af láninu. Í framhaldi af þessu ákvæði, sé til­greint í 4. gr. hvaða reikninga sóknaraðila Glitnir átti að nota fyrir greiðslur vegna við­kom­andi fram­sals­samninga. Út frá ákvæðum umboðssamningsins megi ekki með neinu móti lesa að umþrætta fjármuni hafi átt að „færa áfram“ á bankareikninga sókn­ar­aðila.

                Með vísan til alls framangreinds telur varnaraðili því hafið yfir allan vafa að við­skipti aðila falli utan hugtaksins innstæða, enda hafi engir fjármunir runnið til Glitnis, hvorki í formi innláns né millifærslu í hefðbundinni almennri banka­starf­semi, sbr. 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999.

c)       Hefðbundin almenn bankastarfsemi

                Skilgreiningin í 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 og tilskipunarinnar vísi til hefð­bund­innar almennrar bankastarfsemi. Orðalagið vísi þannig til hefð­bund­inna viðtöku inn­lána í starfsemi banka en nái hins vegar ekki til sérhæfðra lána eða fjármögnunar sem sé framkvæmd með samningum við aðrar lánastofnanir. Hefð­bundin banka­starf­semi byggist á því að taka við innlánum frá þeim sem vilji leggja peninga til hliðar. Fjár­munir liggi á hefðbundnum sparireikningum til skemmri eða lengri tíma og séu síðan lánaðir áfram á hærri vöxtum. Í tilviki málsaðila hafi farið fram raun­veru­legar samn­ings­viðræður um þá skilmála sem um þau gilda, andstætt því sem gildi um hefð­bundnar innstæður, sem séu háðar fyrir fram ákveðnum skil­málum um vexti og öðrum stöðl­uðum skilmálum að öðru leyti sem ekki sé samið um í hverju tilviki fyrir sig.

                Tryggingavernd laga nr. 98/1999 hafi verið talin ná til allra sparireikninga sem inn­láns­stofnanir bjóði upp á, allt frá óbundnum, óverðtryggðum reikningum til bund­inna, verðtryggðra reikninga. Kröfur útgefnar af lánastofnun, t.d. verð­bréf eigi rætur að rekja til slíkra löggerninga og geti þannig aldrei talist til inn­stæðna í þessu sam­bandi eins og nánar verði vikið að.

                Það sé eðli bankastarfsemi að bankar fjármagni sig að jafnaði til skamms tíma en láni og veiti aðra fyrirgreiðslu til langs tíma. Sá grund­vall­ar­munur sé á almennum inn­stæðu­eigendum og mótaðilum banka, við fjár­mögnun af því tagi sem þetta mál taki til, að í síðara tilvikinu hafi samningsaðili sérstaka þekk­ingu á þessum við­skiptum og sé því betur í stakk búinn til að meta áhættu af við­skipt­unum í ljósi fyrir­liggj­andi upp­lýs­inga. Í því sambandi verði einnig að líta til fjárhæðar end­ur­greiðslu, sbr. 10. gr. laga nr. 98/1999 og 1. mgr. 7. gr. til­skip­un­ar­innar, sem sé ein­ungis smá­vægi­legt brot af inn­lánum fjármálafyrirtækja í bönkum.

                Sóknaraðili vísi til laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki og telji upp­taln­ingu þar afmarka hvað geti talist hefðbundin almenn banka­starf­semi í skilningi laga nr. 98/1999. Enda þótt starfsleyfi Glitnis hafi á þessum tíma heimilað honum að taka við inn­stæðum, þýði það ekki að hugtakið nái yfir þau viðskipti sem þetta mál taki til. Af þessu leiðir að samkvæmt almennri merkingu 3. mgr. 9. gr. laga nr. 998/1999 geti við­skipti málsaðila ekki talist innstæður eða millfærsla í skilningi lag­anna.

d)       Skylda til endurgreiðslu

                Sóknaraðili vísi í greinargerð sinni til 11. gr. markaðssamningsins þar sem segi að einstök hlutverk Glitnis sem umboðsbanka séu innifalin í almennum umboðs­banka­samn­ingi, sbr. viðauka 5. Því beri að líta til þess sem þar standi við mat á því hvort Glitni hafi verið skylt að greiða/afhenda sókn­ar­aðila greiðslur lán­taka til Glitnis. Sam­kvæmt 2. gr. umboðssamningsins hafi Glitni borið að til­kynna sóknaraðila um greiðslur lántaka og greiða fjármuni sam­kvæmt viðkomandi láns­samn­ingum. Með vísan til þessa sem og þess að Glitnir ábyrgðist skuldir af láns­samn­ing­unum sem sínar eigin skuldir, sbr. viðauka 4 við markaðs­samn­ing­inn, sé ljóst að Glitni hafi ekki verið skylt að endurgreiða þá fjármuni sem voru greiddir fyrir­ fram og sóknaraðili rekur kröfu sína til.

                Sóknaraðili haldi því fram að honum hafi verið óheimilt að lána Glitni fjár­muni samkvæmt ákvæðum samþykkta hans og samninga aðila sem liggi fyrir í gögnum málsins. Í samþykktum sóknaraðila sé hvergi bann við lánveitingum til banka eða annarra lánastofnana. Í 2. gr. samþykkta segi að markmið sókn­ar­aðila sé að stunda fjár­mögnunarstarfsemi (e. financing operations), eins og það er skil­greint í norsku lög­unum um fjármálaþjónustu en innan þess falla meðal annars lán­veit­ingar. Eina skil­yrðið sem samþykktir sóknaraðila setja fyrir lánveitingum sé, að trygg­ingar séu veittar af annað hvort norskum eða erlendum bönkum með hátt láns­hæfi (e. credit­worthi­ness), sbr. 17. gr.

                Þá geti sóknaraðili þess ekki að hann hafi, ásamt öðrum bönkum og lána­stofn­unum, tekið þátt í veitingu peningamarkaðsláns til Glitnis samtals að fjárhæð EUR 225.000.000. Þar af hafi sóknaraðili lánað EUR 10.000.000. Þetta hafi verið lána­lína (e. revolving credit facility), þ.e. að afborganir voru ekki ákveðnar fyrir fram heldur gátu breyst eftir ákvæðum samningsins um lengingu lánsins. Sóknaraðili hafi lýst kröfu þess efnis við slit varnaraðila og krefjist þess að hún njóti rétthæðar sem almenn krafa samkvæmt 113. gr. laga nr. 21/1991, þar sem hún sé skuld á grund­velli láns­samn­ings. Sóknaraðili hafi jafnframt lýst sambærilegri kröfu fyrir breskum dóm­stólum. Þetta staðfesti sóknaraðili í frétt sem birtist á vef­síðu hans, 22. október 2008, þar sem segi m.a.: In addit­ion Eksportfinans participates in an inter­natio­nal loan syndi­cate directly to Glitni HF on Island. The loan is declared in default by the syndi­cate. Eksport­finans´ claim under this loan is NOK 85 million.

                Hér beri einnig að líta til markaðssamningsins, nánar tiltekið inngangs og mark­miðs hans, sem kveði á um samstarf um stofnun nýrra lána eða framsals lána. Kröfur sókn­ar­aðila í þessu máli taki einmitt til þessara tveggja markmiða samningsins. Í skil­grein­ingum í 2. gr. samningsins sé tekið fram að „lán“ tákni hvert einstakt lán eða öll lánin sem til er stofnað milli Glitnis og sóknaraðila og einstakra lán­taka, hvers og eins. Þá tákna „lánsvextir“, vexti sem sóknaraðili fékk á hvert lán en „vextir“ núver­andi vexti hvers láns. Þannig sé ljóst að gert hafi verið ráð fyrir því í sam­starfi sóknaraðila og Glitnis að stofnað yrði til nýrra lána þeirra á milli sem og því að lán yrðu fram­seld.

e)       Bókhaldsleg meðferð viðskiptanna hjá málsaðilum

                Viðskipti sóknaraðila og Glitnis hafi verið meðhöndluð sem skamm­tíma­lán (e. term loans) í bókum Glitnis og meðhöndluð sem slík í kerfum bankans og á grund­velli verk­lags­reglna um meðferð peningamarkaðslána. Þannig hafi þau verið færð undir lán­töku sam­kvæmt túlkun varnaraðila á alþjóðlegum reikningsskilastöðlum IFRS/IAS. Það sé í sam­ræmi við túlkun Fjármálaeftirlitsins á því hvernig lána­stofn­unum beri að færa pen­inga­markaðs­lán til bókar samkvæmt slíkum stöðlum. Í samræmi við það hafi við útreikn­ing á bindiskyldu og skýrsluskil til Seðlabanka Íslands á grund­velli reglna nr. 373/2008 ekki verið tekið tillit til umræddra lána frá sóknaraðila. Þá liggi enn fremur fyrir að ekki hafi verið greitt af þessum lánum til Tryggingasjóðs inn­stæðu­eig­enda og fjár­festa. Þyki fullljóst af skilmálum lánanna að þau sé ekki inn­lán komin til vegna innstæðu eða millifærslu í skilningi 3. mgr. 9. gr. inn­stæðu­laga.

                Af ársskýrslu sóknaraðila fyrir árið 2008 sé ljóst að skuld Glitnis sé flokkuð sem ógreitt lán eða virðisrýrð (e. impaired) krafa frá lánastofnun (e. credit institution). Einnig sé ljóst að viðskiptin hafi ekki verið færð undir handbært fé og banka­innstæður enda ekki heimilt að færa niður og afskrifa slíka liði í efnahagsyfirliti. Þá sé krafa sókn­ar­aðila á hendur Glitni í árshlutareikningi sóknaraðila fyrir árið 2008, felld undir „Lán og útistandandi skuldir frá lánastofnunum“ (e. loans and receivables from credit insti­tu­tions) í samræmi við alþjóðlega reikningsskilastaðla IFRS. Þá bendir varnaraðili á að í tölvupósti starfsmanns sóknaraðila, 26. september 2008, taki starfs­maður Glitnis fram að lán sóknaraðila til Glitnis sé skráð sem lán í bókum sóknar­aðila.

f)        Enginn sérgreindur reikningur

                Varnaraðili byggir á því að rökrétt sé að álykta sem svo að innstæða geti ein­ungis tekið til sérgreindra eða nafngreindra fjármuna viðkomandi aðila á reikningi í þeirra nafni. Í því sambandi vísar hann til þess að fjármálafyrirtækjum sé skylt að skrá inn­láns­reikninga á nafn viðskiptamanns ásamt heimilisfangi og kennitölu, sbr. 113. gr. laga nr. 161/2002. Því hefði slíkur innlánsreikningur átt að vera til í nafni sókn­ar­aðila hefði inneignin verið innstæða.

g)       Skjalagerð

                Í þeim skjölum sem liggi til grundvallar viðskiptum málsaðila sé enska orðið „deposit“ (í. innlán) hvergi notað heldur notist samningsaðilar við hugtakið „loan agree­ment“ (í. lánssamningur), „term loan“ (í. skammtímalán), „currency lending“ (í. gjaldeyrislánveiting) og „currency borrowing“ (í. gjaldeyrislántaka) svo dæmi séu tekin. Í þeim samningum sem liggi viðskiptunum til grundvallar séu ítar­legir skil­málar um lánveitingar. Þessir samningar geti ekki með neinu móti talist fela í sér greiðslur í formi innláns sem sé komið til vegna innstæðu eða millifærslu í merk­ingu 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999. Þá hafi sóknaraðili ekki heldur lagt fram nein gögn sem sýni að hann hafi lagt inn fjármuni til Glitnis til ávöxtunar eða geymslu. Orða­notkun í fyrir­liggj­andi skjölum, gefi þannig óyggjandi vísbendingu um  hvers eðlis viðskipti máls­aðila voru.

Kröfur lánastofnana geta ekki notið forgangs sem tryggðar innstæður

                Jafnvel þótt kröfur sóknaraðila teldust ekki vera komnar til fyrir lánveitingar heldur sem innlán, verði að skilja ákvæði 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002 svo að ein­ungis tryggðar innstæður samkvæmt lögum nr. 98/1999 njóti forgangs við slit til jafns við kröfur samkvæmt 1. og 2. mgr. 112. gr. laga nr. 21/1991 við slit varnaraðila. Vísar varnaraðili hér til þeirrar undantekningar í 6. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999, þar sem segi að undanskilin trygg­ingu sam­kvæmt 1. mgr. séu innstæður, verðbréf og reiðufé í eigu aðildarfyrirtækja. Um umfang umræddar undan­tekningar vísast m.a. til athuga­semda við frumvarp til laga nr. 98/1999 vegna ákvæð­is­ins í 6. mgr. 9. gr., þar sem staðfest er að hugtakið „aðildar­fyrir­tæki“, nái ekki ein­ungis til við­skipta­banka eða sparisjóða heldur einnig til annarra lána­stofn­ana og fyrir­tækja í verð­bréfa­þjón­ustu. Í athugasemdum við 9. gr. frum­varps­ins segi skýrt að um útvíkkun á þessari undan­þágu sé að ræða.

                Ákvæði 6. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 verði enn fremur að túlka í samræmi við 2. gr. tilskipunarinnar, sem veiti ekki valkvæða undanþágu eins og getið sé um í við­auka 1 við tilskipunina. Samkvæmt orðanna hljóðan sé undanþága 2. gr. til­skip­un­ar­innar skyldubundin og aðildarríkjum því ekki heimilt að veita slíkum kröfum trygg­inga­vernd. Þannig segi orðrétt í inngangsorðum tilskipunarinnar að rétt sé að inn­lán sem lána­stofnanir stofna í eigin þágu og fyrir eigin reikning séu undanskilin trygg­ingu. Þá segi í athugasemdum framkvæmdastjórnarinnar við 2. gr. til­skip­un­ar­innar, að upp­taln­ingin í viðauka 1, sé takmörkuð og aðildarríki megi einungis undan­skilja trygg­inga­vernd þá aðila sem þar séu taldir upp en aðrar takmarkanir myndu hins vegar brjóta gegn tilskipuninni.

                Varnaraðili bendir á dóm Hæstaréttar í máli nr. 184/2010, þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að einungis tryggðar innstæður samkvæmt lögum nr. 98/1999 falli undir gildissvið nýrra ákvæða um forgang innstæðueigenda. Þá vísar hann til þess að sam­kvæmt 3. gr. laga nr. 2/1993 um Evrópska efnahagssvæðið skuli skýra lög og reglur, að svo miklu leyti sem við eigi, til samræmis við EES-samninginn og þær reglur sem á honum byggja.

                Þeir fjármunir sem kröfur sóknaraðila taki til, hafi ekki verið færðir á inn­láns­reikn­inga, og það samrýmist þeirri skoðun varnaraðila að það séu lán, en ekki innlán. Slík lán séu undanskilin endurgreiðslu í tryggingakerfinu samkvæmt 2. gr. til­skip­unar­innar, þar sem lánastofnanir séu óumdeilt betur settar en aðrir inn­stæðu­eig­endur við mat á neikvæðri stöðu banka. Þá áréttar varnaraðili að inn­lána­trygg­ing­ar­kerfin tryggi aðeins innlán hvers innstæðueiganda upp að 20.000 evrum verði inn­lánin ótil­tæk, eins og 1. mgr. 7. gr. tilskipunarinnar kveði á um, sbr. 10. gr. laga nr. 98/1999. Það sýni að mark­mið tilskipunarinnar sé ekki að vernda fjár­mála­stofn­anir, þar sem 20.000 evrur dygðu líklega skammt í þeim tilgangi.

                Skilgreining 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 og 1. gr. tilskipunarinnar sé miðuð við hlaupa­reikninga og sparifjárreikninga, ekki við lánastarfsemi eða fjárfestingar lána­stofn­ana. Enda þótt skilgreininguna eigi að túlka rúmt samkvæmt athuga­semdum fram­kvæmda­stjórnarinnar, sé hún háð sérstökum takmörkunum samkvæmt 2. gr. og 2. mgr. 7. gr. tilskipunarinnar. Undanþágan í 2. gr. tilskipunarinnar, nái til inn­lána lána­stofn­ana og breyti engu þar um þótt sóknaraðili hafi ekki heimild til að taka við inn­lánum. Undanþága innlána frá lánastofnunum í eigin þágu og fyrir eigin reikn­ing bendi til þess að áherslur tilskipunarinnar miðist við smærri aðila. Varnaraðili vísar í þessu sambandi til athugasemda framkvæmdastjórnarinnar, þar sem segi orð­rétt: Some deposits are excluded from the guarantee. First of all, interbank deposits: the main justi­fication for this is that banks are supposed to know the crisis bank´s situ­at­ion better than other persons in a business relationship with it.

                Varnaraðili vísar til þess að viðskiptin séu alls eðlisólík innlánum í hefð­bund­inni bankastarfsemi. Fjármögnun á peningamarkaði eigi lítið ef nokkuð sammerkt með inn­lánum viðskiptamanna bankanna og fátt sameiginlegt með þeirri neyt­enda­vernd sem stefnt sé að með tilskipuninni. Þá sjáist greinilega á þeim samn­ingum sem Glitnir og sóknaraðili gerðu og framkvæmd þeirra að litið hafi verið á viðskiptin sem lána­við­skipti. Þegar einnig sé litið til þess að hér hafi tvær fjár­mála­stofn­anir átt viðskipti á milli­banka­markaði um lán með fyrir fram ákveðnum gjalddögum og sér­stak­lega umsömdum vöxtum, verði að leggja til grundvallar að um pen­inga­mark­aðs­lán/innlán hafi verið að ræða sem falli ekki undir ákvæði 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999.

                Varnaraðili vísar til almennra athugasemda með frumvarpi er varð að lögum nr. 39/1996, þar sem sagði m.a. um tilskipunina og heimild stjórnvalda til að undan­skilja tryggingu: Því er gert ráð fyrir að gildissvið tryggingarinnar hér á landi verði óbreytt frá því sem verið hefur að undanskildum innstæðum í eigum við­skipta­banka, spari­sjóða og annarra lánastofnana sem verða skilyrðislaust að vera undan­þegnir trygg­ingunni. Þar segi jafnframt um 16. gr. frumvarpsins að í 3. mgr. (sem breytti ákvæði 77. gr. laga nr. 43/1993) væru taldar upp innstæður sem samkvæmt til­skip­un­inni skyldu ávallt vera undanþegnar tryggingu. Þar væru í fyrsta lagi inn­stæður í eigu ann­arra viðskiptabanka, sparisjóða og annarra lánastofnana fyrir þeirra eigin reikn­ing. Þá hafi sérstaklega verið tekið fram að innstæðutryggingum væri fyrst og fremst ætlað að bæta tjón almennra innstæðueigenda en ekki annarra lánastofnana sem ættu að búa yfir nægjanlegri þekkingu á fjárhagsstöðu annarra slíkra stofnana til að vita hvar þeim væri óhætt að leggja inn fé sitt. Loks segi að íslensk stjórnvöld væru bundin af ákvæðum tilskipunarinnar hvað þessa undantekningu varðar.

                Varnaraðili byggir þannig á því að þótt fjármunir sóknaraðila kunni að teljast „innlán“ í skilningi laga nr. 98/1999, sbr. 1. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar, séu þeir sam­kvæmt 2. gr., sbr. 3. mgr. 8. gr. tilskipunarinnar, sjálfkrafa og almennt undanþegnir end­ur­greiðslu samkvæmt tilskipuninni enda ljóst að sóknaraðili hafi starfsleyfi sem „lána­stofnun“ í merkingu 1. mgr. 4. gr. tilskipunar 2006/48/EB um stofnun og rekstur lána­stofn­ana. Þá sé ljóst að þau innlán sem undanskilja megi samkvæmt 2. mgr. 7. gr. til­skip­un­ar­innar eigi ekki við hér enda sé þar kveðið á um innlán frá fjár­mála­stofn­unum, sbr. 6. mgr. 1. gr. tilskipunar 89/646/EBE, sem séu þær lánastofnanir sem veiti lán í eigin nafni til almennings.

                Með vísan til þess sem að framan hafi verið rakið, eigi einkenni sóknaraðila sjálfs að leiða til þess að því verði hafnað að kröfur hans njóti forgangsstöðu enda stað­reyndin sú að innstæður lánastofnana, vilji svo ólíklega til að fallist verði á að kröfur sókn­ar­aðila falli undir hugtakið í 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999, séu hvorki tryggðar sam­kvæmt innstæðulögum né tilskipuninni.

Viðskipti málsaðila hafa öll einkenni verðbréfa en ekki innláns

                Verði ekki fallist á afstöðu varnaraðila á þeim grunni sem hér hafi verið rak­inn, byggir hann á því að þau viðskipti sem séu grundvöllur þeirra krafna sem deilt er um í þessu máli, teljist til krafna sem séu gefnar út af viðskiptabanka í formi verð­bréfa í merkingu síðari málsliðar 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 og falli þannig utan hug­taks­ins innstæða.

                Í lögum nr. 98/1999 sé hugtakið „verðbréf“ ekki skilgreint og því sé nauð­syn­legt að líta til skilgreininga í 2. gr. laga nr. 13/1996 um verðbréfaviðskipti, sem í gildi voru við setningu laga nr. 98/1999. Þar komi fram að verðbréf séu hvers konar fram­selj­an­leg kröfuréttindi til peningagreiðslu eða ígildis hennar, svo og framseljanleg skil­ríki fyrir eignarréttindum að öðru en fasteign eða einstökum lausafjármunum. Lög nr. 33/2003 um verðbréfaviðskipti hafi komið í stað fyrr­greindra laga. Í athuga­semdum með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 33/2003, er stað­fest að skilgreining lag­anna sé efnislega hin sama og í lögum nr. 13/1996 og þar sér­stak­lega tekið fram eftir­far­andi: Fyrsta atriði skilgreiningarinnar er að um sé að ræða „hvers konar fram­selj­an­leg kröfuréttindi“. Hún er því ekki bundin við ákveðið form skuldbindingar, heldur nægir að skuldbinding sé hæf til framsals og gildir einu hvort slík framsöl þurfi að fara fram skrif­lega eða með öðrum hætti. Í gildandi lögum nr. 108/2007 um verð­bréfa­viðskipti sé sú skilgreining á hugtakinu verðbréf í 2. tölulið 1. mgr. 2. gr., að þau séu þau fram­selj­an­legu verðbréf sem hægt sé að eiga við­skipti með á fjár­magns­mark­aði. Þannig sé átt við verðbréf sem séu í vörslu, umsjón eða umsýslu aðildarfyrirtækis og beri að endur­greiða eða standa skil á þeim sam­kvæmt skil­málum er gildi um sam­skipti aðildar­fyrir­tækis og fjárfestis samkvæmt lögum eða samn­ingum.

                Fyrir liggi að hluti þeirra krafna sóknaraðila, sem Glitnir átti upprunalega, voru fram­seldir sóknaraðila á grundvelli framsalssamninga. Þessar kröfur sókn­ar­aðila séu því óumdeilt framseljanleg kröfuréttindi. Aðalatriðið sé að framsal þeirra hafi ekki verið takmarkað. Tilgangur og efni viðskipta aðila geti jafn­framt talist sambærilegur öðrum teg­undum gerninga sem falli undir undantekninguna í lögum nr. 98/1999, t.d. skulda­bréf, sem feli á sambærilegan hátt í sér að banka eru lánaðir fjármunir á til­teknum umsömdum kjörum, oft með skilgreindum endur­greiðslu­dögum. Kröfur sókn­ar­aðila geti þannig talist sértryggð skulda­bréf, enda liggi fyrir skrifleg, ein­hliða skulda­viðurkenning sem njóti fullrar ábyrgðar útgefanda.

                Sóknaraðili leggi jafnframt áherslu á að hann hafi hvorki átt reikning hjá Glitni né hafi tekið við reikningsyfirliti eða yfirliti yfir innstæður hans í vörslu Glitnis. Sókn­ar­aðili hafi ekki heldur notið reiknings- eða greiðsluþjónustu, heldur byggist krafa hans á framseljanlegum kröfuréttindum sem falli utan hug­taksins innstæða. Að því marki sem dómurinn telji á annað borð heimilt að beita laga­ákvæðum um forgang inn­stæðna, sé ljóst að kröfur sóknaraðila geti ekki notið góðs af slíkum forgangi.

Sönnunarreglur

                Varnaraðili byggir á því að sönnunarbyrðin um að kröfur sóknaraðila teljist inn­stæður í skilningi laga nr. 98/1999 hvíli á sóknaraðila. Varnaraðili vísar til megin­reglu að baki ákvæðis 117. gr. laga nr. 21/1991, það er um form og efni kröfu­lýs­ingar og sönnunargagna sem kröfur séu studdar við. Þá byggir varnaraðili jafnframt á þeirri almennu sönnunarreglu íslensks réttar að sá, sem byggja vill einhver nánar til­tekin rétt­indi á samningi, verði að sanna, að samningur hafi verið gerður með því efni, sem sam­rýmst geti kröfu hans. Í því sambandi bendir varnaraðili á að hvergi í þeim samn­ingum sem liggi viðskiptunum til grundvallar, sé tekið fram að sókn­ar­aðili eigi inn­stæðu hjá Glitni eða hafi lagt inn á reikning hjá honum fjár­muni til geymslu eða ávöxt­unar.

                Til stuðnings kröfum sínum vísar varnaraðili meðal annars til laga nr. 125/2008 um heimild til fjárveitingar úr ríkissjóði vegna sérstakra aðstæðna á fjár­mála­mark­aði o.fl, laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., laga nr. 161/2002 um fjár­mála­fyrir­tæki, sbr. lög nr. 44/2009, laga nr. 108/2007 um verðbréfaviðskipti sem og brott­fallinna laga nr. 33/2003 og nr. 13/1996 um verðbréfaviðskipti, laga nr. 98/1999 um inn­stæðu­tryggingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta, laga nr. 2/1993 um Evrópska efna­hags­svæðið, tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 94/19/EB um inn­lána­trygg­inga­kerfi, til­skipunar 89/646/EBE um samræmingu laga og stjórnsýslufyrirmæla um stofnun og rekstur lánastofnana  og meginreglna samningaréttar um túlkun samn­inga.

Niðurstaða

                Glitnir og Glitnir ASA, dótturfyrirtæki hans, veittu þremur norskum fyrir­tækjum lán til skipasmíða. Í lánssamningunum er skylda til fyrirframgreiðslu við ákveðnar aðstæður þar á meðal væru skipin seld áður en lánstíminn væri á enda runn­inn.

                Hinn 19. desember 2005 keypti sóknaraðili, norsk lána­stofnun, kröfur Glitnis á hendur lántökunum og greiddi Glitni fyrir þær. Við framsal hverrar kröfu varð sóknar­aðili nýr kröfuhafi gagnvart sérhverjum lántaka, sem fékk skriflega tilkynningu um fram­salið. Til undir­búnings þessum viðskiptum gerðu Glitnir og sóknaraðili markaðs­samn­ing, 1. des­em­ber 2005. Í fimmta viðauka við mark­aðs­samninginn var umboðs­samn­ingur. Á grund­velli hans og ákvæða viðkomandi láns­samn­inga komu Glitnir eða Glitnir ASA fram gagn­vart skuld­ara sem umboðs­banki. Í því fólst að Glitnir tók áfram við greiðslum afborg­ana og vaxta frá lán­tökum á grundvelli láns­samn­ing­anna en bar að greiða sókn­ar­aðila afborg­anir og vaxtagreiðslur í sam­ræmi við sér­staka endur­greiðslu­áætlun milli máls­aðila og bar að til­kynna sóknaraðila um greiðslu hlut­deildar hans vegna þeirra.

                Í fjórða viðauka við markaðssamninginn var ábyrgðaryfirlýsing. Samkvæmt henni ábyrgðist Glitnir sem eigin skuld gjald­fallnar greiðslur og greiðslur á gjald­daga til sóknaraðila af lánum samkvæmt skil­málum lánssamninganna, það er höfuð­stól þeirra, láns­vexti og dráttar­vexti og allar aðrar fjár­hags­legar skuldbindingar við­kom­andi lán­taka. Ábyrgðin skyldi gilda þar til liðnir voru sex mánuðir frá loka­gjald­daga hvers láns um sig eða þar til lánin hefðu verið greidd upp að fullu.

                Þar sem lántakarnir seldu skipin áður en lánstíminn var runninn út bar þeim að gera lánin upp og lögðu lokagreiðslur inn á reikning Glitnis 20. apríl 2006, 27. júlí 2007, 27. september 2007, 31. október 2007, 4. mars 2008 og 30. júní 2008. Glitnir til­kynnti sóknar­aðila þetta ekki og hélt áfram að greiða honum samkvæmt endur­greiðslu­áætl­un­inni. Þegar Fjármálaeftirlitið tók yfir stjórn Glitnis hafði sóknaraðili sam­band við lán­takana og komst að því að þeir höfðu gert lánin upp við umboðs­bank­ann. Sóknar­aðili lýsti því kröfu í bú hans.

                Ágreiningur sóknar- og varnaraðila lýtur eingöngu að því hvort kröfur sóknar­aðila teljist innstæður í merkingu 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 um inn­stæðu­trygg­ingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta og njóti, eða njóti ekki, sem slíkar forgangs sam­kvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991, sbr. 6. gr. laga nr. 125/2008, sbr. 3. mgr. 6. gr. laga nr. 44/2009, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002.

                Með lögum nr. 79/2012 var lögum nr. 98/1999 breytt. Meðal annars var 6. mgr. 9. gr. breytt þannig að undan­skildar trygg­ingu voru inn­stæður í eigu fjár­mála­fyrir­tækja. Þar sem lögskipti sókn­ar­aðila og Glitnis banka hf. fóru fram frá des­em­ber 2005 til október 2008 verður lögunum beitt eins og þau voru fyrir breyt­ing­una.

                Í 3. gr. 9. gr. laga nr. 98/1999 er innstæða sögð innstæða sem er komin til vegna innláns eða millifærslu í hefðbundinni almennri bankastarfsemi og við­skipta­banka eða sparisjóði ber að endurgreiða samkvæmt skilmálum er gilda samkvæmt lögum eða samningum. Tryggingin nær hins vegar ekki til skuldabréfa, víxla eða ann­arra krafna sem útgefnar eru af viðskiptabanka eða sparisjóði í formi verðbréfa.

                Vegna hugtaksskilyrðisins um endurgreiðslu samkvæmt lögum eða samn­ingum deila málsaðilar um það hvort flæði greiðslna frá lántökum á reikn­inga Glitnis og þaðan yfir á reikninga sóknaraðila hafi átt að vera samtengt og sam­fellt. Þar sem öll lánin voru að fullu uppgerð áður en Fjármálaeftirlitið tók yfir stjórn bankans og lán­tak­arnir því löngu hættir að greiða Glitni afborganir á sex mánaða fresti hefur þessi máls­ástæða um samfellu í greiðslu fjármuna til og frá Glitni fyrst og fremst gildi við mat á því hvort sú skylda hafi hvílt á Glitni sem umboðsbanka að milli­færa upp­greiðslur lánanna í heilu lagi inn á reikninga sókn­ar­aðila þegar þær bárust Glitni eða hvort honum hafi verið heimilt, þrátt fyrir uppgreiðslu lán­anna, að halda áfram að greiða sóknaraðila samkvæmt endur­greiðslu­áætl­uninni, reglubundna afborgun hvers láns á sex mánaða fresti.

Sóknaraðili átti fé á reikningum Glitnis

                Það er óumdeilt að sóknaraðili átti inneign hjá Glitni þegar Fjármálaeftirlitið tók yfir stjórn bankans, 7. október 2008. Inneignin var ekki komin til vegna þess að sókn­ar­aðili hefði lagt fé inn á reikninga hjá Glitni heldur höfðu lántakar gert lán sín við sókn­ar­aðila upp með því að leggja fjármuni inn á reikninga hjá Glitni.

                Nægjanlega þykir í ljós leitt að sóknaraðili veitti Glitni ekki lán eins og varnar­aðili hélt fram í greinargerð sinni.

Innstæða í rýmri eða þrengri merkingu

                Með lögum nr. 98/1999 voru tilskipanir 97/9/EB og 94/19/EB leiddar í íslensk lög. Í 3. gr. laga nr. 2/1993 um Evrópska efna­hags­svæðið segir að skýra skuli lög og reglur, að svo miklu leyti sem við á, til sam­ræmis við EES-samn­ing­inn og þær reglur sem á honum byggjast. Af þeim sökum leitaði Hæstiréttur álits EFTA-dóm­stóls­ins á því hvort pen­inga­markaðs­lán teldust innstæða í skiln­ingi tilskipunar 94/19/EB um inn­láns­trygginga­kerfi þegar rétturinn hafði til meðferðar mál nr. 169/2011 (Aresbank). Í áliti sínu gerði dómstóllinn greinarmun á þrengri skilgreiningu inn­stæðu­hug­taksins (func­tional defin­ition), sem taki til tryggðra innstæðna samkvæmt til­skip­un­inni, og rýmri skil­grein­ingu þess (techni­cal definition), sem taki einnig til innstæðna sem ekki njóti trygg­ingaverndar. Hæstiréttur byggir í dómi sínum í máli nr. 169/2011 á því að rétt sé við beit­ingu laga nr. 98/1999 að beita sambærilegri tvískiptri skil­grein­ingu hug­taks­ins.

Innlán

                Það var ekki til­gangur sóknaraðila með við­skipt­unum að lána Glitni fé. Að mati dómsins er ekkert komið fram sem styður þá málsástæðu að inneign sóknar­aðila á reikningum Glitnis geti talist innlán í þeirri merk­ingu sem það orð hefur í 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999.

Millifærsla

                Hugtakið milli­færsla í hefðbundinni almennri bankastarfsemi er hvorki skil­greint í tilskipun 94/19/EB né lögum nr. 98/1999. Að mati dómsins tekur hug­takið milli­færsla til þeirrar stöðu sem fjár­munir sókn­ar­aðila í sjóðum Glitnis voru. Þeir höfðu verið millifærðir af reikn­ingum lántak­anna í sjóði Glitnis og biðu þess þar að vera millifærðir í sjóði sóknar­aðila, þrátt fyrir að þeir væru ekki á sérgreindum reikn­ingi. Að mati dóms­ins getur hugtakið ekki haft svo þrönga merk­ingu að það taki ein­göngu til þess þegar fjármunir eru í svo­köll­uðu „transit“, þ.e. á því tímabili þegar fjár­munir séu færðir á milli reikninga eins og varn­ar­aðili heldur fram. Dóm­ur­inn telur það jafnframt ekki skilyrði að fyrir liggi milli­færslu­beiðni frá sóknar­aðila til þess að fjár­munirnir falli undir hug­takið. Féð er milli­færsla vegna þeirrar skyldu sem hvíldi á Glitni að færa fjármunina af sínum reikn­ingum á reikninga sóknar­aðila samkvæmt endur­greiðslu­áætluninni.

Hefðbundin almenn bankastarfsemi

                Í þessum viðskiptum var það hlutverk Glitnis sem umboðsbanka að taka við greiðslum lántaka og greiða þær sóknaraðila. Starfsheimildum við­skipta­banka er lýst í 20. gr. laga nr. 161/2002. Ekki verður annað séð en sú greiðslu­miðlun eða greiðslu­þjón­usta sem Glitnir veitti sóknaraðila sé hluti af hefðbundinni almennri banka­starf­semi samkvæmt því ákvæði.

Bar að endurgreiða samkvæmt samningi

                Málsaðilar hafa ólíka afstöðu til þess hvað megi lesa úr markaðssamningnum og viðaukum hans, svo og lánssamningunum sem sóknaraðili yfirtók, um skyldur Glitnis þegar þar var komið að lántakarnir höfðu greitt honum lán sín að fullu. Sóknar­aðili telur 11. gr. markaðs­samn­ings­ins og 2. og 5. gr. umboðs­samn­ings­ins hafa lagt þá ótví­ræðu skyldu á Glitni að greiða sóknaraðila allar fjárhæðir um leið og þær bárust bank­anum. Samkvæmt þessum ákvæðum hafi átt að vera óslitið flæði greiðslna frá lán­tak­endum til Glitnis og frá honum til sóknaraðila. Jafnframt hafi greiðslur til Glitnis og tilkynningar hans til sókn­ar­aðila ávallt átt að fylgjast að. Sóknaraðili telur orða­lag ábyrgðaryfirlýsingar Glitnis einnig styðja þennan skiln­ing hans.

                Varnaraðili telur á hinn bóginn að ekki verði lesið úr samningunum að bein og órjúfanleg tengsl hafi verið milli greiðslna lántakanna til hans og greiðslna hans til sóknaraðila. Honum hafi því ekki borið að greiða sóknaraðila uppgjör lánanna í heilu lagi heldur hafi hann átt að greiða samkvæmt endurgreiðsluáætlun og halda áfram að greiða af hverju láni á sex mán­aða fresti eins og hann gerði. Í grundvallarskjalinu, mark­aðs­samingnum, sé ein­ungis tekið fram í 11. gr. að Glitni beri að fylgjast með endur­greiðslum og afborg­unum lántaka og tryggja að lánsvextir yrðu færðir á reikn­inga sóknaraðila. Í 6. gr. þess samn­ings hafi einungis verið tekið fram að þegar lán­takar gerðu lánin upp fyrir gjald­daga bæri Glitni að bæta sóknaraðila tjón eða kostnað vegna lántöku, samnings eða nýt­ingar á fé. Í hvorugu ákvæðinu sé gert ráð fyrir beinni teng­ingu milli greiðslna lán­tak­anna til Glitnis og síðan greiðslu hans sem umboðs­banka samkvæmt endur­greiðslu­áætl­un­inni. Hann hafi tekið við greiðslum frá lán­tökum samkvæmt fyrir­mælum láns­samn­ing­anna en endur­greitt sóknaraðila sam­kvæmt sér­stakri endur­greiðslu­áætlun þeirra í milli en milli þessara tveggja greiðslu­ferla sé ekki órjúfanleg sam­fella.

                Að mati dómsins verða þeir samningar sem lágu til grundvallar réttarsambandi sókn­ar­aðila og Glitnis ekki skildir á annan hátt en þann að órúfanleg tengsl hafi verið á milli greiðslna lántakanna til Glitnis og endurgreiðslna hans til sóknaraðila. Þetta þykir verða lesið úr 11. gr. markaðssamningsins þar sem segir að Glitni beri að fylgj­ast með greiðslum lán­taka og tryggja að greiðslur yrðu færðar (e. credited) á sóknar­aðila, 2. gr. umboðssamningsins en samkvæmt henni bar Glitni, með til­hlýði­legri var­færni, að sinna skyldum sínum vegna viðkomandi lánssamninga og fram­kvæma og sjá um greiðslur fjár og reiknings­færslur eins og mælt er fyrir í þeim samn­ingum, svo og úr gr. 15.2 allra lánssamninganna þar sem tekið er fram að umboðs­bank­inn skuli tafar­laust miðla til lánveitanda öllum greiðslum sem berast frá lántökum (the Agent shall promptly and with same day value distribute to the Banks all sums received by it here­under on behalf of the Banks.)

                Að mati dómsins bar Glitni því, sem umboðs­banka, að millifæra uppgjör hvers láns um sig í heilu lagi til sóknar­aðila um leið og hver og einn lántaki gerði lán sitt upp og greiddi allar eftir­stöðvar inn á reikninga Glitnis í stað þess að halda áfram að greiða sóknaraðila sam­kvæmt endur­greiðslu­áætluninni. Hér verður að líta til þess að sókn­ar­aðili hafði greitt Glitni lánin að fullu þegar sókn­ar­aðili fékk þau fram­seld. Glitnir átti því ekki jafnframt rétt til að liggja með upp­gjörið frá lán­tök­unum enda fékk hann þóknun fyrir þá þjón­ustu sem hann veitti.

                Það þykir þó ekki skipta máli fyrir úrlausn um rétthæð kröfu sóknaraðila hvort Glitni bar að endurgreiða sóknaraðila hverja uppgreiðslu láns þegar hún barst honum eða hvort hann gat haldið áfram að greiða sóknaraðila samkvæmt endur­greiðslu­áætl­un­inni. Að mati dómsins félli inneign sóknaraðila undir hugtakið innstæða í rýmri merk­ingu á grundvelli endurgreiðsluáætlunarinnar einnar og sér.

                Þar sem skuld Glitnis við sóknaraðila er að mati dómsins millifærsla sem er liður í hefðbundinni almennri bankastarfsemi og bank­anum var skylt að endurgreiða sam­kvæmt skilmálum sem giltu samkvæmt samningum aðila er það fé, sem sóknar­aðili átti hjá Glitni banka hf. í október 2008, innstæða í rýmri merkingu inn­stæðu­hug­taks tilskipunar 94/19/EB.

Innstæða í þrengri merkingu

                Þá þarf að meta hvort fjármunirnir séu jafnframt innstæða í þrengri merkingu hug­taks­ins, það er hvort krafa sóknaraðila sé undanskilin tryggingavernd sam­kvæmt ákvæðum laga nr. 98/1999 og geti af þeim sökum ekki notið forgangsstöðu við slita­með­ferð varnaraðila. Aðeins tvennt getur staðið því í vegi. Annars vegar að til grund­vallar kröfu sóknaraðila í bú varn­ar­aðila liggi verð­bréf samkvæmt 2. málslið 3. mgr. 6. gr. laga nr. 98/1991 og hins vegar að sókn­ar­aðili verði skilgreindur sem aðildar­fyrir­tæki í skiln­ingi 6. mgr. 9. gr. lag­anna.

Verðbréf

                Varnaraðili byggir á því að kröfur sókn­ar­aðila falli undir hugtakið verð­bréf í skiln­ingi 2. málsliðar 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 eins og það ákvæði hljóðaði fyrir setn­ingu laga nr. 79/2012 og af þeim sökum njóti inn­stæða sóknaraðila ekki trygg­inga­verndar. Nánar tiltekið byggir hann á því að kröfur sóknaraðila geti talist sér­tryggð skulda­bréf, þar sem fyrir liggi skrifleg, ein­hliða skulda­viðurkenning sem njóti fullrar ábyrgðar útgefanda.

                Í 2. gr. laga nr. 13/1996 um viðskiptabanka og sparisjóði, sem í gildi voru við setn­ingu laga nr. 98/1999, kem­ur fram að verðbréf séu hvers konar framseljanleg kröfu­rétt­indi til peninga­greiðslu eða ígildis hennar, svo og framseljanleg skilríki fyrir eign­ar­rétt­indum að öðru en fasteign eða ein­stökum lausafjármunum. Í gildandi lögum nr. 108/2007 um verð­bréfa­viðskipti er hug­takið verðbréf skilgreint í 2. tölulið 1. mgr. 2. gr. þannig að það séu þau fram­seljan­legu verðbréf sem hægt sé að eiga viðskipti með á fjár­magns­mark­aði.

                Samkvæmt greinargerð með frumvarpi til laga nr. 108/2007 er með viðskiptum á fjár­magns­mark­aði átt við viðskipti á skipulegum verðbréfamarkaði, á markaðstorgi fjár­mála­gern­inga (MTF) eða viðskipti fyrir milligöngu fjármálafyrirtækis með leyfi til verð­bréfa­við­skipta. Ekki þykir þörf á að rekja nánari skilgreiningu þessara hugtaka.

                Áður er komið fram að þeir lánssamningar sem Glitnir framseldi sóknaraðila gegn greiðslu liggja ekki til grundvallar réttarsambandi sóknar- og varnaraðila heldur mark­aðs­samningur og umboðssamningur. Sú inneign, sem sóknaraðili átti á reikn­ingum Glitnis og Glitni bar á grundvelli þessara samninga að endurgreiða sóknaraðila, er að mati dómsins hvorki framseljanleg á skipulegum verð­bréfa­mark­aði, á mark­aðs­torgi fjár­mála­gern­inga (MTF) né unnt að eiga viðskipti með hana fyrir milligöngu fjár­mála­fyrir­tækis með leyfi til verð­bréfa­við­skipta.

                Krafa sókn­ar­aðila er því ekki und­an­þegin trygg­inga­vernd af þeim sökum að hún grund­vallist á verðbréfi.

Aðildarfyrirtæki

                Samkvæmt 6. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999 eru innstæður, verðbréf og reiðufé í eigu aðildarfyrirtækja að hinum íslenska tryggingarsjóði innstæðueigenda undanskilin trygg­inga­vernd. Þetta mál er milli tveggja lögaðila. Enda þótt annar þeirra sé erlendur ber að leysa úr ágreiningi þeirra eftir íslenskum lögum. Af þeim sökum er ekki hægt að vísa 2. gr. til­skip­unar 94/19/EB sem undanskilur tryggingavernd innlán lána­stofn­ana á Evrópska efna­hags­svæð­inu í eigin þágu og fyrir eigin reikning.

                Um það er ekki deilt að lög nr. 98/1999 útiloka lánastofnanir í skilningi 2. gr. til­skip­unar 94/19/EB ekki frá tryggingavernd íslenska tryggingarsjóðsins eins og til­skip­unin gerir. Krafa sóknaraðila fellur ekki heldur utan trygg­inga­verndar af þeim sökum að hann sé lánastofnun.

                Þar sem því hefur verið hafnað að krafa sóknaraðila grundvallist á verðbréfum í skilningi 2. málsliðar 3. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999, svo og að hún sé í eigu aðildar­fyrir­tækis í skilningi 6. mgr. 9. gr. sömu laga er fallist á að hún sé innstæða sem njóti trygg­ingaverndar lag­anna. Sam­kvæmt 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002 með áorðnum breytingum nýtur krafa sóknaraðila því forgangs samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991 við slit varn­ar­aðila.

                Vegna þessarar niðurstöðu og með vísan til 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, sbr. 2. mgr. 178. gr. laga nr. 21/1991, verður varnaraðili dæmdur til að greiða sóknaraðila 2.750.000 krónur í málskostnað. Við ákvörðun hans hefur verið tekið tillit til kostnaðar vegna þýðingar skjala og skyldu sóknaraðila til að greiða virðis­auka­skatt af mál­flutn­ings­þóknun.

                Ingiríður Lúðvíksdóttir, settur héraðsdómari, kveður upp þennan úrskurð.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

                Krafa sóknaraðila, Eksportfinans, Ósló, Noregi, í slitabú varnaraðila, Glitnis hf., nr. CL20091119-1539 í kröfuskrá varnaraðila, að lýstri fjár­hæð 24.977.748 Banda­ríkja­dalir, sem er samþykkt í kröfuskrá að fjárhæð 3.256.101.703 krónur, er sam­þykkt sem for­gangs­krafa, samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002, við slita­með­ferð varnar­aðila.

                Krafa sóknaraðila, nr. CL20091205-8675 í kröfu­skrá varnaraðila, að lýstri fjár­hæð 318.103.348 norskar krónur, sem er samþykkt í kröfuskrá að fjár­hæð 6.144.166.167 krónur, er samþykkt sem forgangskrafa, samkvæmt 112. gr. laga nr. 21/1991, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga nr. 161/2002, við slitameðferð varnaraðila.

                Varnaraðili greiði sóknaraðila 2.750.000 kr. í máls­kostnað.