Fimmtudaginn 29. mars 2001.
Nr. 373/2000.	Jórunn Anna Sigurðardóttir (Róbert Árni Hreiðarsson hdl.) gegn íslenska ríkinu (Skarphéðinn Þórisson  hrl.) og gagnsök

 

Ómerking. Heimvísun. Læknaráð. Gagnaöflun. Gjafsókn. Aðfinnslur.

J krafði Í um bætur vegna mistaka við framkvæmd og eftirmeðferð brjóstaminnkunaraðgerðar. Í málinu lágu fyrir andstæð læknisfræðileg álit um orsakir þess að drep komst í hægra brjóst J eftir umrædda skurðaðgerð. Taldi Hæstiréttur nauðsynlegt að leitað yrði álits læknaráðs um tiltekin atriði áður en dómur gengi í málinu. Gerð var athugasemd við það að reifun á málavöxtum, málsástæðum og lagarökum í héraðsdómi væri aðallega fólgin í því að taka upp orðrétta kafla úr stefnu og greinargerð. Ýmist væri alls ekki eða á ófullnægjandi hátt gerð grein fyrir ýmsum mikilvægum gögnum og í niðurstöðukafla dómsins skorti mjög á að skýr afstaða væri tekin til málsástæðna og lagaraka. Var héraðsdómurinn ómerktur svo og málsmeðferð frá og með málflutningi og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar, gagnaöflunar og uppkvaðningar dóms að nýju.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Garðar Gíslason, Guðrún Erlendsdóttir, Haraldur Henrysson, Hrafn Bragason og Pétur Kr. Hafstein.

Aðaláfrýjandi skaut máli þessu til Hæstaréttar 5. október 2000. Hún krefst þess, að gagnáfrýjandi verði dæmdur til að greiða sér 20.375.655 krónur með nánar tilgreindum ársvöxtum eins og í héraðsdómi greinir frá 23. ágúst 1991 til 29. júní 1999 en dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla vaxtalaga nr. 25/1987 frá þeim degi til greiðsludags. Þá krefst hún málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti eins og málið væri ekki gjafsóknarmál.

Gagnáfrýjandi áfrýjaði málinu 26. október 2000. Hann krefst aðallega sýknu af öllum kröfum aðaláfrýjanda og málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti, en til vara að dómkröfur aðaláfrýjanda verði lækkaðar og málskostnaður látinn niður falla.

I.

Aðaláfrýjandi gekkst undir brjóstaminnkunaraðgerð á Landspítalanum 23. ágúst 1991, en hún hafði lengi átt við vandamál að stríða vegna stórra og þungra brjósta. Drep komst í geirvörtusvæðið, og hefur þurft að gera margar lýtaaðgerðir á brjóstinu vegna þessa.

Aðaláfrýjandi heldur því fram, að mistök hafi verið gerð við framkvæmd og eftirmeðferð skurðaðgerðarinnar 23. ágúst 1991. Þá hafi ráðgjöf verið ábótavant svo og flutningi og ígræðslu húðar í aðgerð 27. september sama ár. Í máli þessu sækir hún gagnáfrýjanda um bætur vegna þessa.

II.

Í málinu nýtur fjölda læknisfræðilegra gagna um heilsuhagi aðaláfrýjanda, auk þriggja andstæðra læknisfræðilegra álita  um örorku hennar.

Landlæknir hefur þrisvar gefið álit í málinu. Með bréfi 1. júní 1993 taldi hann, „að rétt hafi verið staðið að aðgerðinni“, og byggðist það álit á atvikalýsingu og umsögn Árna Björnssonar yfirlæknis á lýtalækningadeild Landspítalans og Sigurðar Þorvaldssonar læknis á skurðlækningadeild Borgarspítalans. Í áliti sínu 16. september 1996 taldi landlæknir, að „ekki hafi verið staðið tilhlýðilega að eftirmeðferð eftir brjóstaminnkun“, og byggði það einkum á umsögn Ólafs Péturs Jakobssonar yfirlæknis við lýtalækningadeild sjúkrahússins í Örebro í Svíþjóð.

 Ólafur Pétur taldi í vottorði sínu 22. ágúst 1996, að blæðing í hægra brjósti hefði orðið strax fyrstu klukkustundirnar eftir aðgerð og kerarnir hefðu síðan stíflast.  Þetta hafi leitt af sér blóðsöfnun í sárið með auknum þrýstingi í nærliggjandi vef. Þótt ekki væri unnt að fullyrða, hvort blóðsöfnun í sárið hafi leitt til blóðrásartruflunar og dreps, eða hvort svo hefði orðið hvort sem var, væri það galli á meðferð sjúklings að laga þetta ekki að kvöldi aðgerðardags meðan enn var tími til að takmarka eða koma í veg fyrir hugsanlegan skaða.

Í álitsgerð núverandi landlæknis 9. júní 2000 kemur fram, að mjög ólíklegt sé að ástæða hefði verið til þess að fara inn á aðgerðarsvæðið að kvöldi aðgerðardags og ekki heldur daginn eftir miðað við lýsingar í sjúkraskrá. Frekar væri unnt að fallast á, að tilefni hefði verið til aðgerðar 26. ágúst 1991 og jafnvel frekar daginn eftir, þegar bláma er lýst á geirvörtu. Óvíst sé, hvort slík aðgerð hefði breytt neinu um gang mála.  Einnig er tekið fram í álitsgerðinni, að skráningu í sjúkraskrá sé ábótavant, ekki sé algert samræmi milli skráningar á verkjalyfjum í hjúkrunarnótum og lyfjablöðum, og skráningu lækna á atburðum eftir aðgerð sé mjög áfátt. Taldi landlæknir í niðurstöðu sinni, að líklega hefðu verið efni til að fara inn á aðgerðarsvæðið einum til tveimur dögum fyrr en það var gert, en lagði þó áherslu á, að mat af þessu tagi væri erfitt. Erfitt væri að fullyrða, hvort aðgerð, sem framkvæmd hefði verið fyrr, hefði breytt gangi mála, en líkur væru á að svo hefði verið. Hann taldi ljóst, að heilsuvanda aðaláfrýjanda mætti að mestu eða öllu rekja til aðgerðarinnar.

III.

Í niðurstöðukafla héraðsdóms kemur fram, að samkvæmt hjúkrunarskýrslu frá legudeild og á yfirlitsblaði um vökva- og elektrolýtajafnvægi hafi verið tæmdir 265 ml af blóði úr kerum hægra brjósts annaðhvort á gæsludeild fyrir flutning aðaláfrýjanda á legudeild eða strax eftir komu þangað kl. 17.00 23. ágúst 1991. Eftir það hafi komið samtals 294 ml til kl. 8.00 24. ágúst, þar af 265 ml til kl. 24.00 þann 23. ágúst. Var því talið mjög ósennilegt, að kerar, sem skiluðu þessu magni fyrstu 10 klukkustundir eftir aðgerð hefðu verið stíflaðir.

Fyrir Hæstarétt hafa verið lögð gögn um bréfaskipti lögmanns aðaláfrýjanda og landlæknis eftir að héraðsdómur gekk um skýringu á framangreindum skýrslum. Var niðurstaðan sú, að alls hefðu tæmst 294 ml af blóði úr hægra brjósti aðaláfrýjanda að lokinni aðgerð og fram til kl. 8.00 næsta morgun.

IV.

Eins og að framan greinir liggja fyrir andstæð læknisfræðileg álit um orsakir þess, að drep komst í hægra brjóst aðaláfrýjanda eftir skurðaðgerðina 23. ágúst 1991.  Er nauðsynlegt að leita álits læknaráðs um eftirtalin atriði, áður en dómur gengur í máli þessu:

Telur læknaráð, að aðaláfrýjandi hafi fengið viðhlítandi ráðgjöf fyrir aðgerðina?

Telur læknaráð, að viðurkenndum aðferðum hafi verið beitt við aðgerðina?

Telur læknaráð, að mistök hafi verið gerð í aðgerðinni?

Er unnt að draga þær ályktanir af gögnum málsins, að keri hafi stíflast í hægra brjósti aðaláfrýjanda fljótlega eftir aðgerðina?

Var of seint brugðist við til að tæma blóð úr brjóstinu þann 28. ágúst?

Telur læknaráð, að mistök hafi orðið við eftirmeðferðina?

Er læknaráð sammála örorkumati Júlíusar Valssonar og Sigurjóns Sigurðssonar  um 20% örorku?

Er læknaráð sammála örorkumati Högna Óskarssonar um 35% örorku?

Ef fallist er á hvorugt örorkumatanna, hvað telur læknaráð örorku vegna aðgerðarinnar vera mikla?

Telur læknaráð, að húð til ígræðslu hafi verið tekin á röngum stað í aðgerð 27. september 1991?

Auk þess sem rétt hefði verið að leita álits læknaráðs á þann hátt, sem að framan greinir, er héraðsdómi verulega áfátt að öðru leyti. Reifun á málavöxtum, málsástæðum og lagarökum er aðallega fólgin í því að taka upp orðrétta kafla úr stefnu og greinargerð. Ýmist er alls ekki eða á ófullnægjandi hátt gerð grein fyrir ýmsum mikilvægum gögnum, svo sem vottorðum og bréfum lækna.  Sérstaka athygli vekur, að ekki er minnst á álitsgerð landlæknis 9. júní 2000, sem þó gæti haft verulega þýðingu í málinu. Í niðurstöðukafla dómsins skortir mjög á, að skýr afstaða sé tekin til málsástæðna og lagaraka. Er þetta andstætt 1. mgr. 114. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Verður ekki hjá því komist að ómerkja héraðsdóm svo og málsmeðferð frá og með málflutningi og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar, gagnaöflunar og uppkvaðningar dóms að nýju.

Málskostnaðarákvæði héraðsdóms er staðfest. Rétt er, að málskostnaður fyrir Hæstarétti falli niður, en gjafsóknarkostnaður aðaláfrýjanda greiðist úr ríkissjóði svo sem í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur svo og málsmeðferð frá og með munnlegum málflutningi og er málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar, gagnaöflunar og dómsálagningar að nýju.

Málskostnaðarákvæði héraðsdóms er staðfest.

Málskostnaður fyrir Hæstarétti fellur niður. Allur gjafsóknarkostnaður aðaláfrýjanda, Jórunnar Önnu Sigurðardóttur, greiðist úr ríkissjóði, þar með talin málflutningsþóknun lögmanns hennar, Róberts Árna Hreiðarssonar hdl., 350.000 krónur.

 

 

Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 11. júlí 2000.

Mál þetta, sem dómtekið var 15. júní sl., er höfðað fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur af Róbert Árna Hreiðarssyni hdl. f.h. Jórunnar Önnu Sigurðardóttur, kt. 260257-7149, Ljósheimum 16b, Reykjavík, á hendur íslenska ríkinu, með stefnu sem birt var 29. júní 1999.

Endanlegar dómkröfur stefnanda eru: Að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda 20.375.655 kr. ásamt ársvöxtum sem hér greinir: 5,8% af 16.205.092 kr. frá 23. ágúst 1991 til 1. september sama ár, 6,3% frá þeim degi til l. nóvember sama ár, 3,9% frá þeim degi til l. desember sama ár, 3,4% frá þeim degi til 1. janúar 1992, 2,6% frá þeim degi til 1. mars sama ár, 1,6% frá þeim degi til l. apríl 1992, 1,1% frá þeim degi til l. júní sama ár, 1% frá þeim degi til l. september sama ár, 0,9% frá þeim degi til 1. janúar 1993, 0,9% af 16.288.019 kr. frá þeim degi til l. febrúar sama ár, 1,1% af þeirri fjárhæð frá þeim degi til 1. mars sama ár, 1% frá þeim degi til 1. apríl sama ár, 0,9% frá þeim degi til 1. maí sama ár, 0,8% frá þeim degi til l. september sama ár, 0,9% frá þeim degi til l. desember sama ár, 0,5% frá þeim degi til 1. janúar 1994, 0,5%, af 16.403.266 kr. frá þeim degi til l. janúar 1995, 0,5% af 16.507.539 kr. frá þeim degi til 1. júní sama ár, 0,6% af þeirri fjárhæð frá þeim degi til l. janúar 1996, 0,6% af 16.670.699 kr. frá þeim degi til l. mars sama ár, 0,9% af þeirri fjárhæð frá þeim degi til 1. maí sama ár, 0,8% frá þeim degi til 1. júní sama ár, 0,7% frá þeim degi til l. nóvember sama ár, 0,8% frá þeim degi til l. janúar 1997, 0,8% af 16.933.745 kr. frá þeim degi til l. febrúar sama ár, 0.9% af þeirri fjárhæð frá þeim degi til l. júní sama ár, 1% frá þeim degi til 1. ágúst sama ár, 0,9% frá þeim degi til l. september sama ár, 0,8% frá þeim degi til 1. janúar 1998, 0,9% af 17.094.131 kr. frá þeim degi til l. mars sama ár, 0,8% af þeirri fjárhæð frá þeim degi til 1. maí sama ár, 0,7% frá þeim degi til l. nóvember sama ár, 0,6% frá þeim degi til 1. janúar 1999, 0,6% af 17.441.807 kr. frá þeim degi til l. apríl sama árs, 0,7% af þeirri fjárhæð frá þeim degi til 1. maí sama árs, 0,8% frá þeim degi til 29. júní 1999. Krafist er dráttarvaxta skv. 10. grein vaxtalaga 25/1987 af 17.488.997 kr. frá 29. júní 1999 til greiðsludags. Þess er krafist, að áfallnir dráttarvextir leggist við höfuðstól skuldarinnar og dráttarvextir reiknist af þeirri fjárhæð á 12 mánaða fresti, sbr. 12. gr. l. 25/1987, í fyrsta sinn 29. júní 2000. Þá er krafist málskostnaðar eins og málið væri ekki gjafsóknarmál skv. framlögðum málskostnaðarreikningi, að viðbættum virðisaukaskatti á málflutningsþóknun.

Dómkröfur stefnda eru aðallega þær að stefndi verði sýknaður af öllum dómkröfum stefnanda. Jafnframt er krafist málskostnaðar samkvæmt mati réttarins. Til vara er þess krafist að dómkröfur stefnanda verði lækkaðar, en málskostnaður þá látinn niður falla.

I.

Stefnandi lýsir málavöxtum þannig: Í maí 1989 sótti stefnandi um að fara í brjóstaminnkunaraðgerð á Landspítalanum. Hafði hún lengi átt við vandamál að stríða vegna stórra og þungra brjósta. Vandamál þessi lýstu sér í óþægindum, aðallega í formi vöðvabólgu í hnakka ásamt tíðum höfuðverkjum. Var stefnandi sett á biðlista eftir aðgerðinni.

Eftir nokkurn aðdraganda var 23. ágúst 1991 að lokum framkvæmd skurðaðgerð á stefnanda á spítalanum. Ólafur Einarsson lýtalæknir sá um aðgerðina. Hófst hún kl. 11.30 og henni lauk kl. 13.20. Tekin voru 572 grömm af hægra brjósti og 578 grömm af því vinstra. Komið var fyrir tveimur sogkerum í hvoru brjósti til að hreinsa út og taka við blóði frá skurðarsvæðinu. Blóðtap í aðgerðinni var 300 ml. Segir svo í stefnu:

Kl. 13.45 voru komnir 160 ml af blóði í sogkerana í hægra brjóstinu. Kl. 15.30 höfðu 105 ml. til viðbótar runnið í sogkerana hægra megin.

Stefnandi kom úr vöknun eftir aðgerð um kl. 17.00. Fann hún þá strax fyrir mikilli spennu og þrýstingi í hægra brjósti. Var brjósið logandi heitt og viðkvæmt fyrir snertingu. Hafði stefnandi stöðuga verki í því. Stefnandi kvartaði undan þessu við vakthafandi hjúkrunarfræðinga. Það leyndi sér heldur ekki við skoðun, að ekki var allt með felldu. Vegna kvala þurfti stefnandi svefnlyf fyrir nóttina. Sérfræðilæknir var ekki kallaður til.

Þennan fyrsta dag runnu samtals 312 ml. af blóði í sogkerana, þar af 294 ml í sogkerana í hægra brjósti.

Laugardaginn 24. ágúst var líðan stefnanda svipuð. Blóðrennsli í sogkerana var orðið lítið sem ekkert. Kvartaði stefnandi sáran við hjúkrunarfræðinga undan verkjum og þrýstingi í hægra brjóstinu. Var stefnanda í þrígang gefið verkjalyf. Auk þess var stefnanda gefið svefnlyf fyrir nóttina. Sérfræðilæknir var ekki kallaður til.

Aðfaranótt sunnudagsins 25. ágúst vaknaði stefnandi og fann fyrir auknum þrýstingi í hægra brjósti. Kallaði hún á á hjúkrunarfræðing, sem reyndi að sjúga blóð úr brjóstinu með sprautu en án árangurs. Stefnanda var gefinn aukaskammtur af verkjastílum og náði að sofna aftur. Um daginn var stefnandi sárkvalin og var gefið verkjalyf. Fyrir nóttina fékk stefnandi verkjalyf og svefnlyf. Sérfræðilæknir var ekki kallaður til.

Aðfaranótt mánudagsins 26. ágúst vaknaði stefnandi enn upp vegna verkja. Fékk hún sterkara svefnlyf til að geta sofnað. Morguninn eftir voru sogkerarnir fjarlægðir. Sogkerarnir á hægra brjóstinu löfðu þá lausir á brjóstinu og virkuðu augljóslega ekki. Var brjóstið farið að blána. Var stefnandi sett á sýklalyf að fyrirmælum Sigurðar E. Björnssonar, aðstoðarlæknis. Um kvöldið mældist stefnandi með hitatopp 38,4° C. Þá var stefnandi verulega kvalin. Fannst henni, sem hægra brjóstið væri að springa. Var þá Árni Björnsson, lýtalæknir, kallaður til af bakvakt. Árni kom og leit á stefnanda. Flutti hann stefnanda inn á aðra stofu, þar sem hann skar í hægra brjóst stefnanda og hleypti út blóði. Leið stefnanda heldur betur á eftir og náði að sofna.

Fyrst á þriðjudagsmorgninum 27. ágúst skoðaði Ólafur Einarsson, lýtalæknir, stefnanda. Voru þá liðnir 4 dagar frá aðgerð. Hleypti Ólafur enn meira blóði úr hægra brjóstinu. Eftir það tjáði Ólafur stefnanda, að hún þyrfti að fara í aðgerð daginn eftir. Gaf hann stefnanda engar skýringar. Um kvöldið var stefnanda gefinn blóðauki. Auk þess var stefnanda veitt svokölluð T. N. S. örvun í hægra brjósti, sem mun vera til þess fallin að örva blóðrás í háræðum. Þá voru nokkrir saumar losaðir. Var stefnandi ekki rótt. Fannst henni hún ekki fá tilhlýðilega meðhöndlun. Var stefnanda gefið róandi lyf. Fyrir nóttina þurfti stefnandi enn að fá svefnlyf til að ná að sofna. Enda var hún enn sárþjáð í hægra brjóstinu. Svaf hún slitrótt um nóttina.

Upp úr hádeginu miðvikudaginn 28. ágúst tók Ólafur Einarsson stefnanda í aðgerð. Voru tæmdir út 100 - 200 ml af blóðstorku úr hægra brjóstinu. Engin blæðing fannst í skurðarsári og var blóðtap hverfandi. Eftir aðgerðina leið stefnanda mun betur.

Stefnandi hvíldist mestallan fimmtudaginn 29. ágúst.

Stefnandi var útskrifuð af Landspítalanum þann 30. ágúst 1991. Skv. sjúkraskýrslu voru þann dag tæmdir út 100-200 ml af fersku blóði úr vinstra brjósti stefnanda. Stefnandi kveður þetta rangt. Aldrei hefi verið kreist blóð úr vinstra brjóstinu. Hafi verið kreist út blóð hafi það verið úr hægra brjóstinu. Drep var komið í hægra brjóstið.

Dagana 31. ágúst - 26. september 1991 kom stefnandi nánast daglega á göngudeild Landspítalans til að láta fjarlægja dauða vefi og skipta á sárum á hægra brjósti. Í lok þess tíma var stefnandi með stórt sár yfir hægra brjóstið. Geirvörtusvæðið var horfið að mestu og sást vel í brjóstvef allstaðar. Á þessum tíma fann stefnandi fyrir mikilli vanlíðan. Var hún mjög viðkvæm og fór að bera á þunglyndi.

Þann 26. september 1991 var stefnandi lögð inn til aðgerðar á Landspítalanum. Við innlögn voru teknar ljósmyndir af brjóstunum. Aðgerðina, sem gerð var daginn eftir, framkvæmdi Ólafur Einarsson, lýtalæknir. Afgangs drep í hægra brjósti var fjarlægt. Það sem eftir var af geirvörtunni var fært upp á mitt brjóst. Sári neðan geirvörtusvæðis var lokað með því að draga saman húðina. Þá var sári ofan geirvörtusvæðis lokað með skinnágræðslu frá hægra læri stefnanda til hægra brjósts. Stefnandi var útskrifuð 1. október 1991.

Stefnandi kveðst hafa orðið fyrir miklu áfalli við hvernig til tókst með brjóstaminnkunaraðgerðina. Frá 1. október til 21. nóvember 1991 hafi hún farið á göngudeild til eftirlits og til að fá skipt um umbúðir. Af sjúkradagpeningavottorðum Ólafs Einarssonar lýtalæknis 17. september og 16. október 1991 megi ráða að stefnandi hafi verið með öllu óvinnufær vegna afleiðinga brjóstaminnkunar-aðgerðarinnar. Í sjúkradagpeningavottorði Ólafs 14. nóvember 1991 hafi stefnandi hins vegar verið metin vinnufær frá 1. nóvember það ár, en raunar hefði heilsa stefnanda á þeim tíma engan veginn leyft að hún færi þá að vinna. Og er umbúðir voru teknar af brjóstum stefnanda hefði henni orðið ljóst hversu gersamlega læknisaðgerðin hafði misheppnast, brjóstin orðin svo lítil að jafnvel minnsta stærð brjóstahaldara var of stór. Þá hafi stefnandi ekki getað lyft hægri handlegg, haft verki í öxlum, baki og hálsi auk verkja í báðum brjóstum.

Stefnandi kveðst hafa leitað til heimilislæknis síns, Gerðar Jónsdóttur, í fyrsta sinn eftir aðgerðina 27. nóvember 1991. Hafi hún síðan komið fjölmörgum sinnum til hennar út af heilsuleysi sínu, sem beint og óbeint tengdist afleiðingum brjóstaminnkunaraðgerðarinnar. Auk almennrar læknisskoðunar og eftirlits hafi heimsóknirnar verið til að afla vottorða og lyfja. Um svipað leyti hafi hún leitað til Jóhanns Loftsonar sálfræðings „vegna þess myrkurs, sem lagði yfir sálarlíf hennar", átt alls 40 viðtöl við Jóhann á árunum 1991 - 1995.

Í byrjun árs 1992 kveðst stefnandi hafa leita til Sigurðar E. Þorvaldssonar lýtaskurðlæknis til að fá lagað það sem úrskeiðis fór í brjóstaminnkunaraðgerðinni. Segir svo í stefnu:

Þann 26. ágúst 1992 gerði Sigurður aðgerð á brjóstum stefnanda á Borgarspítalanum (nú Sjúkrahús Reykjavíkur). Var vinstri geirvartan færð niður til samræmis við þá hægri. Einnig var flutt húð af vinstra vörtubaug yfir á þann hægri. Eftir aðgerðina voru brjóstin þó hvergi nærri komin í viðunandi horf. Skildi aðgerðin eftir sig nýtt ljótt ör á vinstra brjóstinu. Var gert ráð fyrir aðgerðum síðar til frekari lagfæringa á brjóstunum. Eftir aðgerðina kom stefnandi til eftirlits á stofu til Sigurðar E. Þorvaldssonar, lýtaskurðlæknis. Ljósmyndir voru teknar fyrir og eftir aðgerð.

Næstu vikur og mánuði fór heilsa stefnanda stöðugt versnandi. Átti stefnandi erfitt með einföldustu húsverk svo sem að skúra gólf og ryksuga og hengja upp þvott. Þungum hlutum gat hún ekki lyft. Verkirnir, sem áður er lýst, voru farnir að teygja sig niður í mitti. Þá hafði stefnandi stöðuga verki í báðum brjóstum.

Í vottorði sem Gerður Jónsdóttir, læknir, gaf út þann 15. apríl 1993 vegna umsóknar stefnanda um örorkulífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins, var stefnandi metin alls óvinnufær í eitt ár vegna andlegs ástands hennar og úthaldsleysis og þess, að fyrirhugaðar voru frekari lýtaaðgerðir tiI að bæta skaðann, sem orðið hafði á brjóstunum. Var það mat Gerðar, að stefnandi myndi ná sinni fyrri vinnugetu. Sú hefur því miður ekki orðið raunin, heldur hefur heilsu stefnanda frekar hrakað en hitt frá þeim tíma.

Síðla árs 1993 leitaði stefnandi til Rafns Ragnarssonar, lýtalæknis. Rafn tók stefnanda afar vel. Tók hann að sér að laga útlit brjósta stefnanda svo sem frekast væri unnt.

Þann 27. október 1993 gerðu lýtalæknarnir Jens Kjartansson og Rafn Ragnarsson heildaraðgerð til að laga útlit brjóstanna. Fjarlægt var ör í kringum og neðan við báðar geirvörtur, örvefur fjarlægður úr báðum brjóstum og brjóst endursköpuð.

Þann 11. febrúar 1994 framkvæmdi Rafn Ragnarsson, lýtalæknir, aðgerð í lækningastofu sinni í Domus Medica, Egilsgötu 3, Reykjavík. Um var að ræða endursköpun á hægri geirvörtu. Geirvörtubaugurinn var lagaður með "tattooeringu". Einnig var sveskjustór hnútur úr vinstra brjósti soginn út með fitusogi.

Þann 13. maí 1994 framkvæmdi Rafn Ragnarsson, lýtalæknir, aðra aðgerða á brjóstum stefnanda í Domus Medica. Voru bæði brjóst stefnanda stækkuð með saltvatnsfylltum ciliconpúðum. Var 230 ml af fyllingu komið fyrir í hægra brjósti og 200 ml í því vinstra.

Þann 27. september 1994 hóf stefnandi sjúkraþjálfun að tilvísan Gerðar Jónsdóttur, læknis. Í desember 1995 fór hún aftur í sjúkraþjálfun.

Í byrjun árs 1995 hóf stefnandi að taka þunglyndislyfið Tryptizol að tilvísan Gerðar Jónsdóttur, læknis. Var stefnandi á því lyfi í um ár. Í byrjun árs 1996 fékk stefnandi hægðatregðu, sem er þekktur fylgikvilli töku Tryptizols. Fékk stefnandi lyf við hægðatregðunni. Á sama tíma hóf stefnandi töku lyfsins Tafil, sem er kvíðastillandi. Hefur stefnandi tekið það reglulega fram til dagsins í dag. Einnig tók stefnandi um tíma lyfið Paxal, sem hefur svipaða virkni og Tafil.

Til viðbótar þeim einkennum, sem þegar er lýst hefur stefnandi átt það til að safna á sig bjúg. Hefur stefnandi í tvígang fengið lyfið Lasix til að ráða bug á því. Í fyrra skiptið í september 1997 en í það síðara í maí 1998.

Í september 1997 fór stefnandi í nokkur viðtöl til Högna Óskarssonar, geðlæknis, í tengslum við beiðni lögmanns stefnanda um mat á geðrænni örorku stefnanda, vegna afleiðinga aðgerðarinnar.

Skv. ráðgjöf Högna hóf stefnandi að taka þunglyndislyfið Serol. Stefnandi þoldi töku lyfsins illa. Var því í byrjun árs 1998 skipt yfir í lyfið Seroxat, sem hefur svipaða verkun. Var stefnandi á því lyfi fram á árið 1998. Jafnframt var hún í viðtölum hjá Högna Óskarssyni, geðlækni.

Högni ráðlagði stefnanda að stunda líkamsþjálfun, til að halda einkennunum niðri. Frá febrúar 1998 hefur stefnandi stundað líkamsþjálfun hjá líkamsræktarstöðinni World Class, Fellsmúla 24, Reykjavík.

II.

Af hálfu stefnda er málavaxtalýsing byggð á læknisvottorðum Ólafs Einarssonar er liggja fyrir í málinu. Þar er greint frá því að stefnandi hafi verið lögð inn á lýtalæknisdeild Landspítalans vegna stórra og þungra brjósta sem valdið hefðu henni óþægindum, aðallega í formi vöðvabólgu í herðum og hnakka ásamt tíðum höfuðverkjum. Þann 23. ágúst hafi aðgerðin farið fram og tekið hafi verið af báðum brjóstum og geirvörtur færðar upp til samræmis við nýja brjóstastærð. Aðgerð hafi gengið vel og áfallalaust. Í aðgerðinni hafi svokallaðir blóðkerar verið tengdir brjóstum stefnanda. Hafi þeir átt að taka við því blóði sem rynni úr brjóstum stefnanda eftir aðgerðina. Stefnandi hafi verið með blóðkerana í þrjá sólarhringa og hafi vandlega verið fylgst með þeim. Blóðkerarnir hafi virkað eðlilega á þessu tímabili og hafi ástand stefnanda almennt verið talið eðlilegt. Í hjúkrunarskýrslum segi að ástand stefnanda á þriðja degi eftir aðgerð sé það gott að búast megi við því að hún verði send heim daginn eftir. Í lok þessa sama dags hafi hún fengið dálítinn hita og hroll og á fjórða degi, þ.e. daginn eftir, hafi fyrst farið að bera á bláma í efri hluta hægri geirvörtu og aukinni spennu kringum geirvörtu. Þá þegar hafi henni verið gefið sýklalyf og lyf til að örva blóðstreymi sem draga átti úr líkum á drepi. Við þetta hafi hitinn lækkað fljótlega. Í sama augnamiði hafi hluti af saumum verið fjarlægður. Daginn eftir, þ.e. þann 28. ágúst á fimmta degi eftir aðgerð, hafi ástand geirvörtu orðið verra, brjóstið spenntara og farið að bera á vaxandi blóðsöfnun til hliðar í hægra brjósti. Stefnandi hafi þá aftur verið tekinn til aðgerðar og úr hægra brjósti stefnanda hafi verið fjarlægðir 100-200 ml af blóðstorku. Við þetta hafi blóðsrás til geirvörtu lagast þá tvo daga sem stefnandi dvaldi áfram á spítala í það sinn. Hafi jafnvel verið talin góð von um að stefnandi myndi ná sér - án þess þó að nokkuð hefði verið unnt að segja um það á þessum tíma með fullri vissu.

Af hálfu stefnda segir að stefnandi hafi áfram verið til eftirlits á göngudeild Landspítalans. Því miður hafi svo farið að blóðrás versnaði og drep hafi tekið að myndast í kringum hægri geirvörtuna og neðan við hana. Reynt hafi verið með öllum ráðum að hemja þessa þróun en það hafi ekki tekist. Nauðsynlegt hefði verið fyrir stefnanda að fara í nýja aðgerð 27. september 1991, en þá hafi verið gerð svokölluð plastisk aðgerð á hægra brjóstinu þar sem reynt hefði verið að endurskapa geirvörtusvæðið og húðsvæðið þar fyrir neðan til bráðbirgða og hafi verið notuð til þess m.a. húð sem tekin var af utanverðu hægra læri stefnanda. Aðgerð þessi hafi heppnast og hafi stefnandi verið útskrifuð á fjórða degi frá aðgerð. Stefnandi hafi verið áfram til eftirlits á göngudeild og hafi hún að mestu verið gróin sára sinna upp úr miðjum október 1991. Þann 21. nóvember s.á. hafi stefnandi komið síðast til eftirlits og litið þá sæmilega út og sár verið talin að fullu gróin. Hún hafi verið talin vinnufær frá og með 1. nóvember 1991.

Ljóst var á þessum tíma, að sögn stefnda, að stefnandi myndi þurfa að fara síðar í aðgerð til frekari lagfæringa. Hafi verið fyrirhugað að í þær yrði ráðist að vori eða um sumarið 1992. Til þess hafi þó ekki komið þar sem stefnandi hafi leitað til annarra lækna svo sem nánar er lýst í málsskjölum stefnanda. Eftir þetta hafi lýtalæknadeild Landspítalans ekki haft frekari afskipti af stefnanda. Þá segir í greinargerð stefnda:

Framangreind málavaxtalýsing er aðallega unnin upp úr skýrslum þess læknis sem hafði með stefnanda að gera síðsumars og um haustið 1991 á Landspítalanum. Ennfremur er stuðst við hjúkrunarskýrslur ... Ljóst er að hróplegur munur er á málavaxtalýsingu stefnanda í stefnu og á framangreindri málavaxtalýsingu stefnda. Ljóst er að lýsing stefnanda á málavöxtum, þ.e. sérstaklega á fyrstu þremur til fjórum sólarhringum eftir aðgerð í ágúst 1991 er í engu samræmi við t.d. skráningar í hjúkrunarskýrslur ... sem liggur frammi í málinu. Þetta á við flest þau atriði sem skipt geta máli við úrlausn máls þessa. Þetta á t.d. við fullyrðingar stefnanda um stíflu í blóðkerum sem er í engu samræmi við skráningar hjúkrunarfræðinga. Þetta á almennt við um líðan sjúklings þar sem heildarmyndin í hjúkrunarskýrslum er allt önnur en fram kemur í lýsingum í stefnu. Þetta á við um meint afskiptaleysi Ólafs Einarssonar, læknis, og fullyrðingar um takmarkaða upplýsingagjöf hans um áhættuþætti aðgerðarinnar. Ólafur Einarsson mótmælir þessu öllu sem röngu og telur sig bæði hafa veitt ítarlegar upplýsingar um áhættuþætti aðgerðarinnar og hafa fylgst daglega og náið með líðan stefnanda þá daga sem hún dvaldi á Landspítalanum. Frásögn stefnanda er mótmælt sem rangri í öllum meginatriðum og í engu samræmi við þau gögn sem styðjast verður við í málinu.

III.

Stefnandi byggir kröfu sína á því, að mistök hafi verið gerð við og í kjölfar aðgerðarinnar á Landspítalanum þann 23. ágúst 1991. Telur stefnandi stefnda, sem rekstraraðila ríkisspítala og Landspítalans og vinnuveitanda lækna og annarra heilbrigðisstarfsmanna, sem að málinu komu, bera bótaábyrgð á þeim mistökum. Byggir stefnandi á því, að eftirtalin mistök hafi verið gerð:

1.             Skort hafi á ráðgjöf og samráð við stefnanda fyrir aðgerð.

2.             Ekki hafi verið beitt viðurkenndri eða viðeigandi læknisaðferð.

3.             Mistök hafi verið gerð við sjálfa aðgerðina.

4.             Ónógt eftirlit og ófullnægjandi meðferð hafi verið eftir aðgerð.

5.             Útlitslegur árangur aðgerðar hafi verið óviðunandi og ekki í samræmi við óskir og væntingar stefnanda.

6.             Skinn hafi verið tekið af röngum stað til skinnágræðslu við aðgerðina 27. september 1991 og það valdið ónauðsynlegu lýti.

Er gerð grein fyrir þessu þannig:

1) Ónóg ráðgjöf og samráð við stefnanda fyrir aðgerð. :

Stefnandi byggir á því, að henni hafi ekki verið gerð nægileg grein fyrir þeirri áhættu, sem fylgir brjóstaminnkunaraðgerð á Landspítalanum. Hafi henni ekki verið gerð nægileg grein fyrir þeim vandamálum, sem upp kynnu að koma, og þeim afleiðingum, sem af kynnu að hljótast. Ef stefnandi hefði talið minnstu hættu á, að afleiðingar aðgerðarinnar yrðu jafn hörmulegar og raun ber vitni, hefði hún ekki gengist undir hana. Á það bæði við örkulm þau, sem aðgerðin hefur valdið stefnanda svo og ófullnægjandi útlitslegan árangur, svo sem rakið verður síðar.

Stefnandi byggir á því, að aðgerðarlækninum, Ólafi Einarssyni, lýtalækni, hafi verið skylt að gera sér grein fyrir öllum þekktum fylgikvillum brjóstaminnkunaraðgerðar. Jafnframt hafi Ólafi borið að hafa við sig samráð um val á aðferð til brjóstaminnkunar og gera sér grein fyrir kostum og göllum mismunandi aðferða m.a. með hliðsjón af hugsanlegum fylgikvillum. Jafnframt hafi Ólafi borið að gera sér grein fyrir þeirri áhættu, sem því fylgdi að gangast undir aðgerðina. Ekkert af þessu hafi Ólafur gert.

Stefnandi segir að einu upplýsingarnar, sem henni hafi verið veittar um aðgerðina hafi verið í formi bæklings, sem henni hafi verið réttur daginn, sem hún var lögð inn til aðgerðarinnar. Telur stefnandi efni hans eitt og sér ekki nægilegt til undirbúnings aðgerðinni.

Stefnandi telur þennan skort á upplýsingum, ráðgjöf og samráði færa aukna ábyrgð á árangri aðgerðarinnar á herðar læknisins og um leið minnka áhættu stefnanda af misheppnuðum árangri af aðgerðinni.

2 og 3) Ekki hafi verið beitt réttri eða viðurkenndri aðferð við brjóstaminnkunina og/eða mistök hafi verið gerð við framkvæmd aðgerðar.

Þar sem röksemdir fyrir þessum málsástæðum eru nánast þær sömu verður fjallað um þær í einu lagi.

Stefnandi byggir á því, að "vandamálin", sem upp komu í kjölfar brjóstaminnkunaraðgerðarinnar hafi verið meiri og afleiðingarnar víðtækari en svo, að hægt sé að tala um, að þar hafi verið um að ræða þekkta fylgikvilla, þegar eðlilega er staðið að aðgerð. Byggir stefnandi á því, að "vandamálin" megi rekja til þess, að ekki var beitt viðeigandi og/eða viðurkenndri aðferð við brjóstaminnkunina og/eða, að mistök hafi verið gerð við aðgerðina.

Um vandamálin sem upp komu, vísar stefnandi til þeirra einkenna, sem komu fram í kjölfar aðgerðarinnar. Einkennin lýstu sér aðallega í mikilli blæðingu í hægra brjósti stefnanda fyrstu klukkustundirnar eftir aðgerð og miklum þrota og eymslum í hægra brjóstinu allt frá því stefnandi vaknaði eftir aðgerðina.

Varðandi víðtæki afleiðinganna bendir stefnandi á hina miklu útbreiðslu vefjadrepsins í hægra brjóstinu og mikla örvefsmyndun í báðum brjóstum þó einkum því hægra. Séu þetta langtum víðtækari afleiðingar, en varað er við í þeim bæklingi, sem henni voru fengnir í hendur fyrir aðgerð. Nánar verður komið að þessum atriðum síðar undir lið 4 hér á eftir og er vísað til þeirrar umfjöllunar.

Þá byggir stefnandi á því, að útlitslegur árangur aðgerðarinnar hafi engan veginn verið viðunandi burt séð frá ofangreindum "vandamálum". Bendi það til þess, að ekki hafi verið viðhafðar réttar aðferðir við aðgerðina. Nánar verður fjallað um útlitslegan árangur aðgerðarinnar undir lið 5 hér á eftir og er vísað til þess.

Þá telur stefnandi þau mistök hafa verið gerð við aðgerðina, að of mikið hafi verið fjarlægt af vef úr brjóstum stefnanda. Telur stefnandi þetta hafa aukið hættuna á þeim alvarlegu afleiðingum, sem af aðgerðinni hlutust, auk þess sem brjóstin hafi orðið mun minni, en stefnandi hafði óskað eftir. Nánar um það vísast til liðar 5 hér á eftir.

4)  Ónógt eftirlit og ófullnægjandi eftirmeðferð.

Stefnandi byggir á því, að strax í kjölfar brjóstaminnkunaraðgerðarinnar hafi farið að blæða inn á hægra brjóst hennar. Sogkerarnir í brjóstinu hafi ekki náð að hreinsa blóðið út og hafi blóð safnast fyrir í brjóstinu og myndað blóðgúlp (hematoma). Hafi það valdið þrota í brjóstinu og blóðrásartruflun til geirvörtusvæðis, sem aftur olli drepi í geirvörtunni og brjóstvef þar undir og einnig í húð samsvarandi skurði undir brjóstinu.

Stefnandi telur, að eftirliti og meðferð í kjölfar aðgerðarinnar hafi verið verulega ábótavant. Miklar líkur séu á, að laga hafi mátt það sem fór úrskeiðis í aðgerðinni og koma í veg fyrir eða stöðva vefjadrepið í hægra brjóstinu, ef rétt hefði verið að málum staðið.

Byggir stefnandi á því, að ástand sitt og líðan strax á fyrstu klukkustundunum eftir aðgerðina hafi gefið tilefni til ítarlegrar skoðunar og aðgerða af hálfu sérfræðilæknis. Hin mikla blóðsöfnun í blóðkerana í hægra brjósti hafi ein sér gefið tilefni til ítarlegrar skoðunar sérfræðings á ástandi stefnanda, enda umfram það magn, sem sett er fram í markmiðslýsingu í sjúkraskrá. Hafi strax mátt vera ljóst, að eitthvað hafði farið úrskeiðis í aðgerðinni.

Þá byggir stefnandi á því, að ástand sitt og stöðugar umkvartanir næstu daga eftir aðgerðina hafi gefið áframhaldandi og aukið tilefni til aðgerða. Þrátt fyrir það hafi ekkert verið gert fyrr en á þriðja sólarhring eftir aðgerðina, er stefnandi var sett á sýklalyf að fyrirmælum Sigurðar Björnssonar, aðstoðarlæknis. Hafi það verið alls ófullnægjandi, enda ekkert sem benti til, að um sýkingu væri að ræða.

Byggir stefnandi á því, að það hafi eingöngu verið á færi sérfræðilæknis að meta ástand stefnanda og ákvarða meðferð. Aðstoðarlæknirinn hafi hvorki haft til þess menntun né reynslu. Eftirlit sérfræðilækna hafi hins vegar verið lítið sem ekkert allt frá því stefnandi vaknaði eftir aðgerðina kl. 17.00 föstudaginn 23. ágúst 1991 og fram á þriðjudagsmorgunn 27. ágúst 1991, er Ólafur Einarsson, lýtalæknir, kom á vakt og fyrst kynnti sér ástandið.

Þá byggir stefnandi á því, að Ólafur Einarsson, lýtalæknir, hafi ekki brugðist rétt við, þegar hann á fjórða degi eftir aðgerð "uppgötvaði", að ekki var allt með felldu. Hafi hann þá þegar átt að taka stefnanda í aðgerð og tæma blóðið út úr hægra brjóstinu.

Loks byggir stefnandi á því að ekki hafi verið forsvaranlegt að útskrifa hana af Landspítalanum þann 30. ágúst 1991. Ástand hennar hafi gefið tilefni til, að hún yrði höfð lengur inni á legudeild og verulegar líkur á, að hægt hefði verið að takmarka vefjadrepið, ef það hefði verið gert.

5)  Útlitslegur árangur óviðunandi og ekki í samræmi við óskir og væntingar stefnanda.

Stefnandi byggir á því, að burtséð frá afleiðingum vefjadrepsins í hægra brjóstinu, hafi útlitslegur árangur brjóstaminnkunaraðgerðarinnar verið alls óviðunandi.

Stefnandi byggir á því, að Ólafur Einarsson, aðgerðarlæknir, hafi fjarlægt of mikið af brjóstvef miðað við óskir stefnanda og það, sem eðlilegt mátti teljast í þessu tilviki. Eftir aðgerðina urðu brjóstin mjög lítil, svo minnsta gerð brjóstahaldara með bollastærð A var jafnvel of rúm. Stefnandi hafði beðið um, að brjóstin yrðu höfð meðalstór (medium) þannig að þau fylltu brjóstahaldara með bolla af stærðinni B. Telur stefnandi aðgerðarlækni bera fulla ábyrgð á árangri aðgerðar að þessu leyti.

Stefnandi byggir einnig á því, að brjóstin hafi eftir aðgerðina verið mjög ósamstæð og vinstri geirvartan hafi verið sett allt of ofarlega á brjóstið.

Þá hafi ör eftir aðgerðina orðið ónauðsynlega stór og áberandi.

6)  Skinn tekið á röngum stað til ígræðslu í aðgerðinni 26. september 1991 og það valdið óþarfa lýti.

Stefnandi heldur því fram, að ekki hafi verið forsvaranlegt að taka skinn af neðanverðu utanverðu hægra læri stefnanda til ígræðslu á hægra brjóstið. Hafi það valdið stefnanda meira lýti, en nauðsyn bar til. Réttara hefði verið að taka skinn á minna áberandi stað.

IV.

Af hálfu stefnda er haldið fram að ósannað sé að starfsmönnum lýtalækningadeildar Landspítalans hafi orðið á bótaskyld mistök við aðgerð á stefnanda 23. ágúst 1991 og eftirlit og meðferð eftir aðgerðina hafi verið ábótavant. Stefnandi hafi fært rök sín, fyrir ætlaðri bótaábyrgð stefnda, fram í sex töluliðum og sé þeim svarað í sömu röð þannig:

Stefnandi telur að skort hafi á ráðgjöf og samráð við stefnanda fyrir aðgerð. Fullyrðingu þessari er mótmælt sem rangri. Ólafur Einarsson, læknir, fullyrðir að hann hafi a.m.k. tvisvar sinnum persónulega útskýrt þá áhættuþætti sem fylgt gætu aðgerð þessari. Fyrst þegar aðgerðin var ákveðin í samráði við hann og síðan fyrir aðgerðina á spítalanum sjálfum. Þar að auki hafi stefnandi fengið bækling um aðgerðina þar sem m.a. er gerð ítarleg grein fyrir áhættuþáttum og þar á meðal því sem upp kom síðar hjá stefnanda. Stefnandi hafi því verið eins upplýstur og hugsast gat og fullyrðingar um annað beinlínis rangar. Að auki er í þessu sambandi á því byggt að almenn vitneskja er um það í þjóðfélaginu að öllum læknisfræðilegum aðgerðum fylgir einhver áhætta sem fyrir fram er ekki séð fyrir um.

Stefnandi byggir á því, að ekki hafi verið beitt viðurkenndri eða viðeigandi læknisaðgerð. Þessari fullyrðingu fylgja engar röksemdir. Þessi fullyrðing er röng og enginn þeirra sérfræðinga sem tjáð sig hafa um mál þetta hefur staðfest þessa fullyrðingu stefnanda. Það sama á við þá fullyrðingu stefnanda að mistök hafi verið gerð við framkvæmd aðgerðar. Enginn hefur staðfest þá fullyrðingu heldur. Meðan þetta er einungis fullyrðing án nokkurra sannana, þá er fullyrðingin órökstudd og þar með þýðingarlaus fyrir málatilbúnað stefnanda.

Stefnandi telur að ónógt eftirlit og ófullnægjandi meðferð hafi verið eftir aðgerð hennar í ágúst 1991. Þessari fullyrðingu er algjörlega vísað á bug. Eins og áður hefur verið bent á, þá er eftirliti með stefnanda skilmerkilega lýst í hjúkrunarskýrslu ... Þar kemur í raun ekkert óvenjulegt fram fyrstu þrjá sólarhringana eftir aðgerð 23. ágúst 1991. Eftirlit var með stefnanda allan sólarhringinn og á skýrslu hennar eru skráðar upplýsingar í samræmi við fyrirliggjandi gátlista. Stofugangur, skoðanir og viðtöl lækna er þar ekki skráður nema eitthvað óvenjulegt sé á seyði. Á fjórða degi eftir aðgerð kom í ljós að eitthvað hafði eða var að fara úrskeiðis. Í fyrstu var talið að sýking væri að byrja og var strax brugðist við því með viðeigandi lyfjagjöf. Auk þess var gefið lyf til að auka blóðrás í brjósti stefnanda. Hiti lækkaði strax við lyfjameðferðina og var því í fyrstu talið að upphafleg greining hefði verið rétt. Fljótlega kom þó í ljós að meira var að og við því var strax brugðist með nýrri aðgerð á fimmta degi sem þjónaði þeim tilgangi að koma í veg fyrir drep í hægra brjósti. Þegar upp var staðið tókst ekki að koma í veg fyrir drepið og að því leytinu til fór upphafleg aðgerð úrskeiðis.

Drep í og við geirvörtu er þekktur fylgikvilli sem fylgir brjóstminnkunaraðgerðum. Af hverju sumir fá drep en aðrir ekki eftir slíkar aðgerðir hefur enn ekki verið útskýrt. Það er á hinn bóginn algjörlega ósannað að nokkuð hafi farið faglega úrskeiðis eftir aðgerðina hjá því starfsfólki Landspítalans sem annaðist stefnanda. Á sama hátt er ósannað að starfsfólk Landspítalans hafi brugðist skyldum sínum gagnvart stefnanda, meðan á dvöl hennar á spítalanum stóð, og ekki gert allt það sem því bar að gera á grundvelli þeirrar vitneskju sem lá fyrir á hverjum tíma.

Sjálfsagt er það alltaf matsatriði hvað mikið á að taka af brjóstum þegar þau eru minnkuð. Í þessu máli skiptir sjálfsagt máli að minnkunin var af læknisfræðilegum orsökum, þ.e. ekki beinlínis fegrunaraðgerð. Í málinu kemur fram að stefnandi þjáðist fyrir aðgerð af vöðvabólgu og höfuðverkjum sem rakið var til of stórra brjósta. Væntanlega hefur það verið mat lækna að minnkunin þyrfti að vera veruleg, ef aðgerðin ætti að ná tilgangi sínum, þ.e. að losa stefnanda undan áður nefndum einkennum. Ólafur Einarsson, læknir, taldi sig hafa útskýrt nákvæmlega fyrir stefnanda hvað hann hyggðist fyrir og teiknaði hann fyrirhugaða stærð brjóstanna í samráði við stefnanda skömmu fyrir aðgerðina sjálfa. Eftirfarandi drep truflaði auðvitað þessa mynd því við það minnkaði hægra brjóstið enn frekar. Leiddi það síðar til þess að samræma þurfti stærð beggja brjósta. Við þetta var ekki ráðið vegna þess fylgikvilla sem kom upp í framhaldi af fyrstu aðgerð.

Það er ekki rétt að skinn hafi verið tekið af röngum stað til skinnágræðslu við aðgerðina 27. september 1991 og það valdið ónauðsynlegu lýti. Sá staður sem notaður var til skinntöku er sá staður sem venjulega er notaður þegar svona háttar til og hann er talinn henta vel til slíkra flutninga. Skinntökustaðurinn greri fljótt og vel og ekki er að sjá á litmyndum af viðkomandi stað, sem liggja frammi í málinu, að lýti hafi fylgi skinntökunni.

V.

Stefnandi telur stefnda bera bótaábyrgð á öllu því tjóni, sem stefnandi hefur orðið fyrir af völdum aðgerðarinnar jafnt fjárhagslegu sem ófjárhagslegu. Telur stefnandi  tjón sitt vera fólgið í útlögðum kostnaði vegna heilbrigðisþjónustu, vaxta og lántökukostnaðar og tjóns vegna missis íbúðar svo sem nánar er gerð grein fyrir í stefnu. Þá gerir stefnandi kröfu um greiðslu bóta fyrir örorkutjón, sem grundvallað sé á örorkumati læknanna Júlíusar Valssonar og Sigurjóns Sigurðssonar frá 12. mars 1997 og örorkumati Högna Óskarssonar geðlæknis frá 20. september 1997. Ákvörðun stigs varanlegrar örorku styður stefnandi við mat hins síðastnefnda. Örorkutjónið sé í prósentum talið þá þannig:

Tímabundin örorka:         100% frá 23. ágúst 1991 - 31. október 2001.

Varanleg örorka:               35% frá 1. nóvember 2001 til æviloka.

Stefnandi byggir ofangreindar kröfur á því, að afleiðingar aðgerðarinnar 23. ágúst 1991 hafi leitt til varanlegra líkamlegra óþæginda og verulega skertrar hreyfigetu einkum í hægri handlegg. Einkenni þessi megi fyrst og fremst rekja til örvefshellu, sem myndast hafi í brjóstunum í kjölfar vefjadrepsins einkum í hægra brjóstinu. Einkennin megi þó að hluta rekja til vefjagiktar, sem tilkomin sé af hinu andlega álagi, sem afleiðingar aðgerðarinnar hafi valdið stefnanda.

Að auki byggir stefnandi á því, að afleiðingar aðgerðarinnar hafi haft slæm áhrif á andlega heilsu sína, sem komi til með að vera varanleg. Fljótlega eftir aðgerð hafi farið að bera á miklu þunglyndi hjá stefnanda. Þunglyndið lýsi sér í kvíða, svefntruflunum, dapurleika, svartsýni og reiði.

Byggir stefnandi á því, að þessar líkamlegu og andlegu afleiðingar aðgerðarinnar hafi gert sér ókleift að stunda vinnu og muni hafa veruleg áhrif á starfsgetu sína um ófyrirséða framtíð. Þá byggir stefnandi á því, að möguleika sínir til að fara út á vinnumarkaðinn á ný og fá sér vinnu, séu takmarkaðir af menntunarskorti, aldri og kynferði.

Við mat á tekjutapi vegna afleiðinga aðgerðarinnar sem hér um ræðir kveðst stefnandi styðjast við útreikning Jóns Erlings Þorlákssonar tryggingafræðings frá 2. maí 2000 sem lagður hefur verið fram í málinu en þar segir m.a.:

„Jórunn Anna Sigurðardóttir varð fyrir heilsutjóni eftir læknisaðgerð 23/8 1991. Þann dag kalla ég slysdag. Hún er fædd 26/2 1957 og hefur því verið 34 ára á slysdegi.

Örorka er sem hér segir eins og í fyrri útreikningi:

 Til októberloka 2001               100%

Síðan varanleg örorka             35%

Þú óskar að miðað sé við meðaltekjur afgreiðslufólks með þeim hækkunum sem orðið hafa frá í nóvember 1998. Þá töldust meðaltekjur vera kr. 1.600.000 á ári. Síðan varð almenn hækkun um 3,65% í ársbyrjun 1999. Hækkun hjá verslunarmönnum er ekki frágengin nú en ég geng út frá 3,9% hækkun sem almennt mun gilda í kjarasamningum á þessu ári. Með þessum hækkunum verða viðmiðunartekjur kr. 1.723.100.

Á áðurnefndum forsendum um tekjur og miðað við, að tap vegna slyssins sé á hverjum tíma sami hundraðshluti tekna og örorka er metin, fæst eftirfarandi áætlun:

Áætlaðar

                                                                               Tekjur                                 Tekjutap

Árið 1991, frá slysdegi                                                   361.700                            361.700

-1992                                                                               1.035.600                         1.035.600

-1993                                                                               1.075.700                         1.075.700

-1994                                                                               1.110.500                         1.110.500

-1995                                                                               1.161.700                         1.161.700

-1996                                                                               1.243.000                         1.243.000

-1997                                                                               1.455.900                         1.455.900

-1998                                                                               1.561.400                         1.561.400

-1999                                                                               1.626.600                         1.626.600

-2000                                                                               1.723.100                         1.723.100

-2001                                                                               1.723.100                         1.536.400

Síðan árlega                                                                  1.723.100                            603.100

Höfuðstólsverðmæti vinnutekjutaps reiknast mér á slysdegi:

Vegna tímabundinnar örorku                 kr. 12.920.400

 - varanlegrar örorku                               -   7.071.300

Samtals                                                      kr. 19.991.600

Verðmæti tapaðra lífeyrisréttinda vegna slyssins áætla ég 6% af höfuðstólsverðmæti taps af varanlegri örorku,

kr. 424.300.-

             -----------------------------------------­

Þú óskar, hr. lögm., að ég reikni slysdagsverðmæti launa Jórunnar og atvinnuleysisbóta árin 1992 og 1993, og eftir­farandi bóta frá Tryggingastofnun ríkisins: Sjúkradagpeninga árið 1991, örorkubóta 26/4 1995 og 29/3 2000, örorkulíf­eyris, tekjutryggingar og uppbóta á lífeyri frá júlí 1993 til október 2001.

Upplýsingar um laun og atvinnuleysisbætur eru í skattfram­tölum. Tölur um bætur Tryggingastofnunar tek ég úr yfirlitum stofnunarinnar. Greiðslur frá og með maí 2000 eru áætlaðar hinar sömu mánaðarlega eins og í apríl 2000, þó þannig að reiknað er með áframhaldandi húsaleiguuppbót í samræmi við bréf þitt.

Útreikningur er á meðfylgjandi blaði. Niðurstöður eru þessar:

Greiðsla Slysdagsverðm.

Laun 1992 og 1993                                                          369.110                  357.400

Atvinnuleysisbætur 1992 og 1993                                202.618                  197.400

Sjúkradagpeningar 1991                                                   45.497                    45.200

Örorkubætur 1995 og 2000                                             644.299                  602.600

Örorkulífeyrir, tekjutrygging

og uppbót 1993 - aprílloka 2000                                 4.459.918               4.211.500

Sama mái 2000 til okt. 2001                                          1.107.317                  989.000

Samtals                                                                          6.829.388               6.403.100

Greiðslurnar eru samtals kr. 6.829.388 og slysdagsverðmæti þeirra allra kr. 6.403.100.

--------------------------------------------

Við útreikning höfuðstólsverðmætis eru fram að útreiknings­degi 2/5 2000 notaðir vextir og vaxtavextir (ég legg vexti við höfuðstól um hver áramót) af almennum sparisjóðsbókum í Landsbanka Íslands (7% frá slysdegi, 4% frá 11/10 91, 3,75% frá 1/11 91, 3,5% frá 21/11 91, 3% frá 1/12 91, 2,5% frá 1/2 92, 2% frá 11/2 92, 1,25% frá 21/3 92, 1% frá 1/5 1992, 1,25%frá 11/8 93, 0,5% frá 11/11 93, 0,65% frá 1/6 1995, 0,75% frá 1/10 96, 0,9% frá21/1 97, 1% frá 1/5 97, 0,7% frá 1/4 98 og 0,6% frá.21/10 1998) - Samsettir vextir frá slysdegi til útreikningsdags eru 8,86%. - Eftir útreikn­ingsdag eru notaðir 4,5% vextir og vaxtavextir. Dánarlíkur fara eftir reynslu áranna 1976 til 1980 og líkur fyrir missi starfsorku í lifanda lífi eftir sænskri reynslu. Ekki er tekið tillit ti1 skatta."

Þá gerir stefnandi kröfu um greiðslu miskabóta vegna þess ófjárhagslega tjóns, sem hún hafi orðið fyrir vegna fyrrgreindra mistaka við læknismeðferðina á Landspítalanum í tengslum við brjóstaminnkunaraðgerðina. Gerir stefnandi kröfur um bætur vegna tímabundinna og varanlegra líkamlegra og andlegra þjáninga og lýta, hneisu og röskunar á stöðu og högum. Til rökstuðnings fjárhæð kröfunnar sé vísað til atvika málsins eins og þeim hefur verið lýst og fram koma í gögnum málsins.

Bótakrafa stefnanda er sundurliðuð þannig:

Útlagður kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu:

Komur á heilsugæslustöð                                                       kr.5.100.-

Viðtöl og skoðanir hjá sérfræðingum                                    kr.19.683.-

Saltvatnsinnlagnir í brjóstum                                                  kr.40.000.-

Svæfing                                                                                      kr.20.000.-

Viðtöl hjá sálfræðingi                                                               kr.139.700.-

Sjúkraþjálfun                                                                             kr.7.296.-

Árgjald á líkamsræktarstöð                                                     kr.39.190.-

Komur á sólbaðsstofu                                                             kr.255.000.-

Lyfjakostnaður                                                                          kr.7.847.-

Áætluð framtíðarútgjöld                                                          kr.1.000.000.-

Samtals                                                                                       kr.1.533816.-

Vaxta- og lántökukostnaður v/lána í Íslandsbanka hf.:

Vaxta- og lántökukostnaður árið 1992                                   kr.48.949.-

Vaxta- og lántökukostnaður árið 1993                                   kr.80.215.-

Vaxta- og lántökukostnaður árið 1994                                   kr.57.263.-

Vaxta- og lántökukostnaður árið 1995                                   kr.102.710.-

Vaxta- og lántökukostnaður árið 1996                                   kr.223.336.-

Vaxta- og lántökukostnaður árið 1997                                   kr.118.207.-

Vaxta- og lántökukostnaður árið 1998                                   kr.123.419.-

Lántökukostnaður árið 1999                                                   kr.35.990.-

Áætlaður framtíðar vaxta- og lántökukostn.                         kr.1.073.128.-

Samtals                                                                                       kr.1.863.217.-

Tjón v/missis íbúðar:

Greiddar afborganir af Byggingasjóðslánum kr. 518.783. -Ógreidd vanskil af Byggingasjóðslánum kr. 1.854.711. -Áætluð húsaleiga frá ágúst 1990 til mars 1997 kr.[1.600.000.-]

Samtals kr.773.494.-

 Tímabundin örorka:

Tapaðar atvinnutekjur frá 23.08.1991-31.10.2001                                       kr. 12.920.400.

-Laun 1992 og 1993                                                                                         kr.[357.400.-]

Atvinnuleysisbætur 1992 og 1993                                                               kr.[197.400.-]

Sjúkradagpeningar 1991                                                                                kr.[45.200.-]

Örorkubætur 1995 og 2000                                                                            kr.[602.600.-]

Örorkulífeyrir, tekjut.og uppb.1993- apríl 2000                                           kr.[4.211.500.-]

Sama maí 2000 og til okt 2001                                                                        kr.[989.000.-]

Samtals                                                                                                             kr.6.517.300.-

Varanleg örorka:

Örorkutjónkr. 8.037.800.-20% frádráttur vegna eingreiðsluhagr. og skattfrelsis kr.[1.607.500.-]

Samtals                                                                                                             kr.6.430.300.-

Verðmæti tapaðra lífeyrisréttindakr. 1.257.500.-

Miskabætur                                                                                                     kr.2.000.000.-

Alls samtals                                                                                                    kr.20.357.655.-

VI.

Af hálfu stefnda er töluleg kröfugerð stefnanda talin óhefðbundin og í engu samræmi við þær venjur og þau dómafordæmi sem skapast hafi um sambærileg bótakröfumál fyrir gildistöku skaðabótalaganna l. júlí 1993. Öllum tölulegum forsendum og bótakröfum stefnanda í heild sinni er algjörlega mótmælt sem þýðingarlausum og ósönnuðum.

Af hálfu stefnda er talið að stefnandi geri í kröfugerð sinni lítinn sem engan greinarmun á meintum líkamlegum afleiðingum ætlaðra mistaka í aðgerðinni í ágúst 1991 og þeim andlegu erfiðleikum sem hrjáð hafi stefnanda. Flest sem úrskeiðis hafi farið í lífi stefnanda virðist aðgerðinni að kenna, hvort sem um sé að ræða þunglyndi, vöðvagigt eða hreyfingaerfiðleikar svo ekki sé minnst á fjármál, atvinnumál og jafnvel samskipti við annað fólk. Þetta geti auðvitað ekki staðist, jafnvel þó talið yrði að einhver mistök hefðu átt sér stað við aðgerðina eða eftirmeðferð á spítala. Ljóst sé t.d. að þunglyndi hrjáði stefnanda að einhverju marki fyrir aðgerðina og eins virðist hún hafa þjáðst af höfuðverkjum, sljóleika og vöðvabólgu svo dæmi séu tekin. Í þeim málsskjölum sem stefnandi byggir á virðist engin tilraun vera gerð til að tengja þessa hluti saman, þ.e. ekki er gerð tilraun til að leita að líklegum uppruna þeirra vandamála sem hrjá stefnanda. Í stað þess sé allri sök skellt gagnrýnislaust á aðgerðina í ágúst 1991 og öll vandamál stefnanda talin afleiðing hennar.

Örorkumat sem liggur frammi í málinu er talið af stefnda endurspegla að sumu leyti þá óvissu sem málatilbúnaður stefnanda byggir á. Þrenns konar örorkumat liggi frammi í málinu. Vigfús Magnússon, tryggingalæknir, meti örorku stefnanda 10% í febrúar 1995. Í mars 1997 hafi Júlíus Valsson og Sigurjón Sigurðsson, tryggingalæknar, metið varanlega og tímabundna örorku stefnanda 20%. Í desember 1997 hafi Högni Óskarsson, geðlæknir, metið varanlega örorku stefnanda 35%, en tímabundna örorku 75% út árið 1998. Kröfugerð stefnanda sé hins vegar byggð á 100% varanlegri örorku út árið 2001, en 35% eftir það. Sú kröfugerð virðist vera byggð á hyggjuviti stefnanda sjálfs. Við lestur þessa örorkumats og samanburða komi í ljós að fullkomin óvissa sé um það hvað megi hugsanlega rekja til aðgerðarinnar 1991 og hvað sé í örorku stefnanda sem rekja megi til annarra atriða í lífi hennar. Með öðrum orðum, meint örorka stefnanda sem sannanleg afleiðing af aðgerðinni 23. ágúst 1991, sé ósönnuð. Kröfugerð stefnanda sé auk þess þannig fram sett að erfitt verði fyrir dómara, ef ekki útilokað, að leggja dóm á hana. Af hálfu stefnda sé reyndar ekki gerð sjálfstæða krafa um frávísun, en þó megi ætla að málatilbúnaðurinn allur sé þess eðlis að dómari verði að vísa málinu frá dómi ex officio.

Af hálfu stefnda er mótmælt sérstaklega öllum kröfum stefnanda sem byggja á meintum fjárhagslegum afleiðingum aðgerðarinnar í ágúst 1991. Þá sé átt við kröfur sem snúa að lántökum stefnanda, tjóni vegna missis íbúðar, ýmsan útlagðan kostnað í fortíð og til framtíðar, og svo framvegis. Flest í þessari kröfugerð stefnanda sé án fordæma og í engu samræmi við íslensk dómafordæmi. Örorkuútreikningi stefnanda sé mótmælt sem ósönnuðum. Mótmæli þessi eiga að sjálfsögðu bæði við um meinta tímabundna og varanlega örorku. Útreikningarnir séu að hluta til einhliða útreikningar stefnanda sem að auki séu byggðir á órökstuddum og ósönnuðum grundvelli. Miskabótakrafa stefnanda sé og sama marki brennd.

Í stefnu geri stefnandi í raun kröfu um það að sönnunarbyrði verði snúið við eða að minnsta kosti að slakað verði á hinni almennri reglu skaðabótaréttarins um að sá sem heldur fram fullyrðingu beri að sýna fram á að fullyrðingin sé rétt. Krafa þessi líti út fyrir að vera sett fram á þeim grundvelli að ófullnægjandi sjúkraskrár liggi fyrir og að Landspítali hafi vanrækt að afla upplýsinga um málið. Kröfu um öfuga sönnunarbyrði eða að slakað verði á sönnunarbyrði sé mótmælt. Jafnframt er því mótmælt að ónógar upplýsingar séu fyrir hendi í máli þessu og að Landspítali hafi neitað stefnanda um upplýsingar úr sjúkraskrám sem varða hana sjálfa. Þvert á móti hafi spítalinn reynt til hins ýtrasta að veita stefnanda allar þær upplýsingar og skýringar sem unnt sé að láta í té. Umtalsverðar skjalfestar upplýsingar liggja fyrir um mál þetta allt og þar á meðal þá aðferð sem viðkomandi læknir viðhafði við brjóstaminnkunina. Sama eigi við um eftirmeðferð á Landspítala varðandi aðgerðina og allt annað sem varðaði innlögn stefnanda á árinu 1991. Í þessu sambandi sé rétt að ítreka að stefndi býr ekki yfir neinni samantekt um tíðni fylgikvilla við brjóstaminnkunaraðgerðir á Landspítala, hvorki hvað varðar einstaka lækna né almennt á spítalanum.

Að lokum þyki nauðsynlegt að mótmæla vottorði Ólafs Péturs Jakobssonar, lýtalæknis, sem lagt hefur verið fram í málin. Í umsögn Guðmundar Más Stefánssonar, lýtalæknis, og umsögn Ólafs Einarssnar, lýtalæknis, sem einnig hafi verið lagðar fram, komi fram rökstudd gagnrýni á vottorði Ólafs Péturs.

VII.

Jórunn Anna Sigurðardóttir gaf aðilaskýrslu fyrir dómi. Hún sagði m.a. að hún hefði reynt að fara að vinna eftir að Ólafur Einarsson læknir hefði skrifað hana vinnufæra eftir læknisaðgerðir hans. Hún kvaðst hafa byrjað að leysa af í versluninni „Body Shop" og „Kjallaranum" sem Oddur Pétursson á. Hún kvaðst hafa byrjað að leysa af í hádeginu og hafa reynt að vinna tvo tíma á dag og reynt að koma sér áfram en hún hafi dottið niður í þunglyndi og þetta hafi allt verið erfitt. Hún kveðst hafa reynt að bjarga sér en því miður hefði hún ekki ráðið við störfin.

Hún sagði að á Landspítalanum hafi verið búið að gera þrjár aðgerðir á henni. Hægri handleggurinn hafi verið fastur niðri. Hún kvaðst ekki hafa getað lyft honum upp. Reynt hefði verið að hliðra til fyrir hana - að hafa hana bara í afgreiðslu. Kvaðst hún ekki hafa gert neitt nema afgreiða viðskiptavini. Hún hefði ekki getað þurrkað af né tekið upp vörur eða annað. Hún kvaðst einfaldlega ekki hafa ráðið við þetta vegna verkja sem hún hafi haft í handlegg og öxl.

Hún sagði að aðdragandi þess að hún fór í brjóstaminnkunaraðgerð hafi verið sá að hún var með stór og þung brjóst og mikla vöðvabólgu í herðum og upp í háls. Hún hafi verið með tíða höfuðverki. Þetta hafi orðið til þess að hún hefði leitað til lýtalæknis, Ólafs Einarssonar. Kvaðst hún hafa pantað tíma í maí 1989 og farið fyrst í viðtal. Hann hafi skoðað hana og sagt sitt álit „að þetta sé of þungt og sigið." Hann hafi ákveðið að setja hana á biðlista. Þá hafi verið um að ræða ársbiðlista. Kvaðst hún hafa klætt sig úr að ofan og staðið upp við vegg í Domus Medica. Hafi hann tekið upp brjóst hennar og sagt: „Já, þau eiga að vera svona. Svo ræðum við þetta allt síðar þegar að aðgerðardegi er komið."

Áður en hún var kölluð til aðgerðar kveðst hún hafa orðið ófrísk og átt dreng. Það hafi virkað þannig að ekki hafi verið hringt í hana fyrr en í maí 1991 en drenginn hefði hún átt 1. ágúst 1990. Þá hefði hún átt að mæta upp á Landspítala tveim dögum síðar en þá hefði komið brunatilfelli inn svo að aðgerðinni hefði verið frestað. Þann 20. ágúst hafi síðan verið hringt í hana og hún beðin um að mæta í aðgerð þann 23. Kvaðst hún hafa mætt inn á Landspítala þann 22., klukkan 9 um morgun, í blóðprufu og myndatöku. Hefði hún síðan fengið að leggjast inn klukkan 9 um kvöldið vegna þess að hún hafi þurft að koma barninu sínu fyrir. Þá hafi Sigurður Björnsson [læknir] tekið af henni skýrslu varðandi svæfingu, hvort hún hefði ofnæmi fyrir pensillíni eða einhverju þess háttar. Síðan hafi hjúkrunarfræðingur ritað lögheimili og framangreint niður á blað og skýrt henni frá bæklingi sem gott væri fyrir hana að lesa fyrir aðgerðina sem framkvæma ætti næsta morgun. Hún kvað Ólaf Einarsson ekki hafa tekið á móti sér á staðnum. Sigurður Björnsson hefði verið kynntur sem kandídat og henni tjáð að hann yrði aðstoðarlæknir við aðgerðina. Sigurður Björnsson hefði ekki gert henni grein fyrir fylgikvillum sem upp gætu komið eftir aðgerðina, eina leiðbeiningin sem hún hafi fengið hafi verið umræddur bæklingur. Kvaðst hún hafa „flett yfir" bæklinginn en ekki lesið hann. Bæklinginn hefði hún ekki fengið afhentan til eignar heldur til lestrar á staðnum. Hún kvað hafa verið útskýrt fyrir sér varðandi sogrörin, hún yrði með sogrörin í þrjá til fjóra daga. Aðallega hafi verið farið inn á það.

Hún sagði að 23. ágúst 1991 hafi hún verið kölluð inn í litið herbergi, skoðunarherbergi, uppi á deild 13 A, lýtadeildinni. Þar hafi Ólafur komið. Mikið hafi verið að gera. Hann hefði sagt: „Sæl Jórunn mín, nú ætla ég að teikna þig upp." Kvaðst hún hafa verið ber að ofan og hafi hann teiknað sig upp. Kvaðst hún þá hafa sagt við hann: „Heyrðu Ólafur, hvernig er þetta, hvernig gengur þetta fyrir sig, hafið þið einhverja staðla á brjóstum?" Hafi hún tekið sem dæmi: small, medium, large. Hann hefði svarað því að ekki væri um sérstaka staðla að ræða. Kvaðst hún þá hafa sagt við hann: „Þú mátt ekki taka of mikið af mér þannig að ég verði flatbrjósta. Ég vil hafa svona stærð sem kallast gæti medium framan á mér." Sagði hún að hann hefði samþykkt þetta. Á hinn bóginn hefði ekkert verið rætt um hugsanlega fylgikvilla. Ekkert hefði heldur verið rætt um aðgerðina sjálfa, hvernig hún gengi fyrir sig. Ekkert hefði verið rætt um hvaða tækni ætti að beita.

Aðspurð kvaðst hún hafa reykt hálfan pakka á dag á þessum tíma. Hún hefði sagt Sigurði Björnssyni frá því fyrir viðtalið við Ólaf. Það hefði hins vegar ekki komið til umræðu í viðtalinu við Ólaf. Hún sagði að Ólafur hefði ekki orðað það við sig að varasamt væri að reykja eftir aðgerðina. Hún sagði að reiknað hefði verið með fjórum til fimm dögum hjá henni á sjúkrahúsinu eftir aðgerð. Hún sagði að legudagarnir hefðu orðið frá 23. til 30. ágúst.

Stefnandi sagði að hún muni eftir sér um fimmleytið eða sexleytið að hún vaknar eftir aðgerðina 23. ágúst 1991. Þá hefði hún haft þörf fyrir að fara að pissa. Hefði hún fengið aðstoð við að fara á klósettið. Síðan hefði hún farið upp í rúm aftur. Kvaðst hún hafa verið vönkuð og hafa legið fyrir. Aðspurð taldi hún að aðgerðin hefði hafist um tíuleytið um morguninn. Hún kvaðst hafa verið aum eftir að hún vaknaði og fundið fyrir þrýstingi í hægra brjóstinu um átta eða níuleytið um kvöldið. Hefði hún kvartað út af því við hjúkrunarfræðing. Hjúkrunarfræðingurinn hefði tjáð sér að þetta væri eðlilegt. Þetta væri stórt og mikið skurðsvæði. Ekki hefði verið kallaður til læknir til að skoða hana. Læknir hefði ekki litið til hennar eftir að aðgerðinni var lokið þennan dag. Hún kvaðst ekki hafa haft neinar efasemdir fyrsta daginn um að allt hefði gengið vel.

Þegar hún vaknaði daginn eftir aðgerðina 24. ágúst, kvaðst hún sér hafa liðið illa. Hefði hún fundið fyrir auknum þrýstingi, brjóstið mjög spennt og mikill hiti. Kvaðst hún hafa kallað nokkrum sinnum á hjúkrunarkonurnar. Hefði henni verið tjáð að rörin gætu pirrað hana, allt væri eðlilegt. Kvaðst hún hafa haft mikla verki. Hefði henni verið gefið verkjalyf sem hafi slegið á þetta í tvo eða þrjá tíma. Kvaðst hún hafa kvartað aftur. Hefði það gengið þannig fyrir sig að henni hefði verið gefið verkjalyf oft þennan dag. Læknir hefði ekki verið kallaður til. Hjúkrunarfólkið hefði tjáð henni að allt væri eðlilegt. Aðfaranóttina 25. ágúst hefði henni verið gefið verkjalyf. Þrýstingurinn hefði haldið áfram. Kvaðst hún þá hafa uppgötvað að þetta gat ekki verið eðlilegt. Hefði hún kvartað við hjúkrunarfræðingana. Þær hefðu séð að brjóstið var mikið spennt og eftir því sem hana minnir þá hefði það gerst að kvöldi þann 25. ágúst að hjúkrunarfræðingur kom með stóra sprautu, opnaði fyrir „drenið" og reyndi að sjúga út. Kvaðst hún hafa upplifað mjög sterkt að ekki væri allt með felldu. Ekki hefði verið kallaður til sérfræðingur þrátt fyrir stöðugar kvartanir hennar. Hefði henni verið gefið svefnlyf en svefnlyf hefði hún aldrei áður tekið né sterk verkjalyf. Hún hefði því haft mjög lítið lyfjaþol þannig að hún hefði sofnað. Kvaðst hún hafa verið viðkvæm og „brotnað saman." Þá hefði henni verið gefið róandi lyf sem hún hefði aldrei áður neytt.

Næsta dag, eða sunnudaginn 25. ágúst, kvað hún ástand sitt hafa farið hratt niður á við. Ekki hefði verið hlustað nægilega á kvartanir hennar. Hefði hún kvartað mikið um verki í hægra brjósti undan þrýstingi. Reynt hefði verið að sjúga þar út með sprautu. Kvaðst hún hafa spurt hvort það gæti verið að um stíflu væri að ræða, þar eð hún hefði ekki haft vit á því, en hún hefði vitað að eitthvað var að brjóstinu. Lögð hefði verið mikil áhersla af hjúkrunarfræðingum á að rörin, sem sett eru inn í brjóstin, gætu pirrað hana. Samt hefði henni fundist skrýtið að hjúkrunarfræðingur hefði reynt að sjúga út blóð sem ekki kom. Þetta kvað hún hafa gerst á kvöldvaktinni 25. ágúst. Ástand sogbrúsanna hefði verið þannig á kvöldvaktinni að ekkert kom í þá. Enginn læknir hefði litið á hana þessa helgi.

Aðfaranóttina 26. ágúst kvað stefnandi sér hafa liðið illa. Hefði henni verið gefið verkjalyf og svefnlyf og róandi lyf. Að morgni 26. ágúst hefðu sogdrenin verið fjarlægð og hún sett á sýklalyf. Rörin hefðu verið laus í hægra brjóstinu og dottið út þegar hreyft var við þeim. Hefði Árni Björnsson læknir verið kallaður til nokkrum klukkutímum síðar eða seinni part dagsins. Árni hefði séð hvað um var að vera og farið með hana inn í lítið herbergi á staðnum, skorið undir brjóstið og hleypt út blóði, 200 til 300 millilítrum. Kvaðst hún vilja lýsa undrun sinni yfir að ekki væri getið um þetta í sjúkraskrám. Blámi hefði verið í kringum geirvörtuna þegar Árni gerði þessa aðgerð. Ólafur Einarsson læknir hafi fyrst daginn eftir litið á hana eða þriðjudaginn 27. ágúst.

Hún sagði að Ólafur Einarsson læknir hefði komið á stofugang og hefði hann séð greinilega hvað um var að vera. Hefði hún kvartað undan þrýstingi. Þrýstingurinn hefði hjaðnað um tíma eftir að Árni hleypti út blóðinu en komið fljótt aftur. Hefði hún haldið áfram að kvarta undan þessum þrýstingi. Kvað hún Ólaf hafa farið með hana í litla herbergið, sem áður var getið um, og hann hafði notað þegar hann „teiknaði hana upp" fyrir aðgerðina. Með honum hafi verið hjúkrunarfræðingur. Þá hafi aftur verið hleypt út 200 til 300 millilítrum. Þá hefði hann sagt: „Jórunn, nú er eitthvað að ske. Ég verð að taka ákvörðun. Það verður að opna brjóstið aftur. Þú verður að búa þig undir aðgerð aftur á morgun." Kvaðst hún hafa algjörlega brotnað niður við þetta. Viðmót læknisins hefði ekki verið hlýlegt. Ekki hefði verið hlúð að henni. Þarna hefði hún fengið staðfestingu á að grunur hennar um að eitthvað verulegt væri að væri á rökum reistur. Hún kvaðst muna eftir að seinni partinn þennan dag hefði henni verið gefið blóðlyf og veitt raförvun. Kvaðst hún muna eftir að Ólafur hefði þá komið boðum til hennar símleiðis að hún mætti ekki reykja. Kvaðst hún hafa reykt eina eða tvær sígarettur þessa daga á sjúkrahúsinu, allan tímann. Kvaðst hún ekki muna hvort hún reykti eina sígarettu eftir það eða enga. Hún hefði tekið mark á aðvöruninni.

Þann 28. ágúst kvaðst hún aftur hafa farið í aðgerð. Hefði henni verið gefið róandi lyf og svefnlyf fyrir nóttina. Hefði hún verið tekin seint í aðgerðina vegna þess að brjóstið hefði verið þannig útlits. Ekki hefði verið skýrt fyrir henni í smáatriðum í hverju aðgerðin var fólgin. Líðan hennar hefði verið hörmuleg eftir aðgerðina. Hún hefði alveg brotnað niður. Hefði henni verið sagt að þetta hefði farið illa og nú yrði að bíða og sjá hverju fram yndi. Þetta væri viðkvæmt svæði. Hefði hún verið sett á mikið og sterkt pensillín og henni sagt að hún yrði að vera dugleg. Ekki hefði verið lýst fyrir henni hverjar afleiðingarnar gætu orðið.

Stefnandi sagði að 29. ágúst hefði þrýstingurinn verið horfinn úr brjóstinu, hefði það verið léttir, henni hefði þó liðið illa. Úr sárum á hægra brjóstinu hefði runnið óþverri, gröftur eða eitthvað annað. Kvaðst hún muna eftir að Ólafur hefði þennan dag litið til sín. Hún sagði það rangt, sem skráð er í sjúkraskrá, að kreist hafi verið út úr brjóstinu vinstra megin ca. 100 til 200 millilítrar af fersku blóði 30. ágúst. Aldrei hefði verið kreist blóð úr vinstra brjóstinu. Ekki hefði verið reynt þennan dag að ná fersku blóði úr brjóstum hennar. Kvaðst hún enga skýringu hafa á því hvers vegna þetta standi í sjúkraskrá. Hún sagði að hægri geirvartan hefði verið mjög blá þegar hún var útskrifuð af sjúkrahúsinu. Hefði hún verið útskrifuð með fyrirmælum um að koma á göngudeild daglega til að fá skipt á umbúðum á sárunum. Kvað hún víst að drep hefði verið komið í brjóstið á þessum tíma, raunar þegar 29. ágúst. Hún hefði þó ekki tjáð læknum þetta, raunar hefði hún metið þetta eftir á.

Þann 2. september 1991 sagði stefnandi að hún hefði fyrst komið á göngudeild til að skipta á sárunum. Hjúkrunarfræðingur hefði tekið á móti henni og tekið umbúðirnar af. Árni Björnsson læknir hefði komið þar að. Drepið hefði verið mikið svo að spurning hefði verið hvernig umbúðir hún ætti að hafa. Kvaðst hún muna eftir því að sett hafi verið á hana pensillíngrisja yfir allt brjóstið og síðan umbúðir. Umræða um drep í brjóstinu hefði þá strax komið fram. Hjúkrunarfræðingur hefði metið það svo. Næstu tuttugu og fjóra daga hefði hún komið á göngudeildina til að skipta um umbúðir, hefði verið byrjað að plokka upp dauðu vefina, skinnið, þetta hefði verið mjög stórt svæði. Skýringarnar sem hún hefði fengið hefðu verið þær að það þyrfti að leyfa drepinu að klára sig fyrir næsta skref sem væri að taka húð til að setja yfir sárið.

Þann 26. september tjáði stefnandi að enn ein aðgerð hefði farið fram. Kvaðst hún hafa verið lögð inn á lýtadeildina. Ólafur hefði sagt henni að honum þætti leiðinlegt hvernig þetta hefði farið. Nú væri ekkert hægt að gera í stöðunni annað en að taka skinn af læri eða rasskinn og setja yfir og leyfa sárinu að jafna sig næsta hálfa árið.

Stefnandi kveður hreyfigetu sína hafa verið skerta með framangreindum aðgerðum. Hún sé engan veginn fær um að vinna. Nú sé hún alfarið tekjulaus. Kvaðst hún að lokum hafa farið í samtals átta aðgerðir með þeim, sem að framan greinir, hjá nafngreindum læknum til að koma lagi á brjóst sín, en vinstra brjóstið hefði einnig þurft lagfæringar við eftir aðgerðir Ólafs.

Aðspurð kvaðst stefnandi hafa farið í brjóstaaðgerðina til að fá bót meina sinna en ekki til að bæta útlit sitt. Hún kvað Ólaf Einarsson lækni ekki hafa gert henni grein fyrir hættum sem fylgi aðgerðum af þessum toga þegar hún hitti Ólaf fyrst á læknastofu. Það hefði ekkert verið rætt. Hann hefði heldur ekki gert henni grein fyrir útfærslu aðgerðarinnar áður en aðgerðin hófst. Ekki hefði verið rætt um magn þess sem ætlað væri að taka af brjóstunum. Hún staðhæfði að hún hefði reykt áður en hún fór í umrædda aðgerð að jafnaði 10 sígarettur á dag en ekki pakka á dag í sextán ár eins og greint sé frá í hjúkrunarskýrslu.

Stefnandi staðfesti að rétt væri greint frá heilsufari hennar í örorkumati Högna Óskarssonar geðlæknis á dskj. nr. 50.

Stefnandi sagði að fyrstu skriflegu upplýsingar sem hún hefði fengið um brjóstaaðgerðir hefðu verið þegar henni var afhentur bæklingur um brjóstaminnkun, sbr. dskj. nr. 13, 22. ágúst 1991, kvöldið fyrir aðgerðina. Hún kvað móður sína hafa farið í brjóstaminnkunaraðgerð á árum áður sem hefði gengið vel. Það hefði verið það sem hún þekkti til svona aðgerða. Hún hefði ekki haft neina raunverulega vitneskju áður um að svona gæti farið eins og hún hefði upplifað sem afleiðingu aðgerðar á brjóstum hennar.

VII.

Ólafur Jón Einarsson lýtalæknir gaf skýrslu fyrir dómi. Hann sagði m.a. að hann hefði starfað sem lýtalæknir á Landspítalanum í fjórtán ár, og hefði sérfræðimenntun í almennum skurðlækningum og lýtalækningum. Hann sagði að Jórunn hefði fyrst komið til hans á stofu 30. maí 1989. Hann sagði að vinkona Jórunnar, Arnfríður Gísladóttir hjúkrunarfræðingur, hefði beðið hann um að líta á hana. Honum hefði fundist beiðni stefnanda um brjóstaminnkun eðlileg. Brjóstin hefðu verið þung og sigin, kvartanir um verki í herðum og hálsi, sem geta verið að þess völdum. Ákveðið hefði verið að leggja inn beiðni á lýtalækningadeild Landspítalans.

Aðspurður kvaðst Ólafur hafa sagt stefnanda frá hugsanlegum vandamálum sem gætu komið upp við lýtalæknisaðgerð, svo sem hann geri alltaf þá er leitað sé til hans um slíkar aðgerðir. Tvær hættur fylgi öllum aðgerðum: blæðingar og sýkingar. Það sem sérstætt sé við aðgerð, eins og hér um ræðir og raunar allar flipaaðgerðir, séu blóðrásartruflanir og drep. Þetta hefði hann sagt sjúklingi frá. Hann kvaðst ekki geta fullyrt að rætt hafi verið í þetta sinn um hættu af reykingum.

Ólafur kvaðst hafa hitt stefnanda fyrst eftir að hún lagðist inn á Landspítalann, annað hvort daginn áður eða sama dag og aðgerðin fór fram. Hann sagði að stefnandi hefði verið tekin inn á sérstakt herbergi, svokallaða skiptistofu, að morgni aðgerðar-dags. Þar hefði hann ítrekað bent á hætturnar og þá örugglega minnst á hættu af reykingum. Þar hefðu síðan verið teiknaðar á sjúklinginn áætlaðar stærðir við aðgerðina og hversu mikið brjóstin myndu minnka. Sagði hann að að þessu væri staðið þannig að mælt væri út frá axlarbreidd sjúklings og miðlínu eftir sérstökum reglum eftir því hve mikið á að létta brjóstin. Geirvartan sé staðsett eftir því. Síðan sé teiknað eftir ákveðnu „skapalóni" úr plasti, sem hann noti, notað til að marka á skurðinn, sem síðan er framkvæmdur. Sjúklingurinn hefði séð sig í spegli eftir að teikningin var komin á. Spegillinn hefði verið í þeirri hæð að sjúklingurinn hefði getað séð sig. Hann sagði að haft væri samráð við sjúkling, eftir því sem hægt væri, um aðgerðina - hve mikið yrði tekið af brjóstum og endanlega stærð brjósta eftir aðgerð. Hann sagði að ekki væri unnt að sýna það nákvæmlega. Hann hafi fyrir reglu að taka milli handa sinna það af brjóstunum sem hann ætli að muni fara og spenna brjóstin upp þannig að hábungan sé þar sem áætlað er að geirvartan lendi. Þá sjáist nokkurn veginn hvað fer. Ekki sé hægt að sýna það nákvæmlega. Hann kvaðst ekki ræða við sjúklinga um hvaða brjóstahaldarstærð viðkomandi muni nota eftir aðgerðina. Hann sagði að ákveðið væri fyrir aðgerð hvað ætlað væri að taka af brjóstum um það bil - þriðjungur, helmingur og því um líkt. Að vissu marki sé haft samráð við sjúkling um þetta. Um aðferðina, sem notuð hefði verið við aðgerðina, vísaði hann til fylgiskjala með bréfi sínu til landlæknis 29. maí 2000 [dskj. nr. 184] þar sem fram koma myndir og skýringar. Hann sagði að brjóstið væri minnkað, aðallega neðan til, lítillega ofan til, geirvartan sé skorin út á stilk þannig að skorið sé á blóðrás úr fjórum höfuðáttum. Það sé skorið undir geirvörtuna þannig að hún lifir á þeirri blóðtengingu sem hún hefur í átt að miðju sjúklingsins. Þar um fara bæði slagæðar og bláæðar sem næra geirvörtuna og þennan stilk. Hann sagði að þessi aðferð væri algeng en fleiri aðferðir væru til.

Aðspurður kvaðst hann ekki minnast þess að neitt sérstakt hefði komið upp við aðgerð þá, sem hér um ræðir. Þetta hafi verið eðlileg aðgerð.

Ólafur sagði að eftir aðgerðina aðgerðardaginn hafi hann líklega ekki séð stefnanda aftur fyrr en á svokallaðri „vöknun". Þá hafi þegar komið dálítið blóð, úr hægri keranum meira, þeir hefðu virkað vel og skilað blóði. Um minnkandi blæðingu hefði verið að ræða. Eftir þennan dag hefði hann farið heim. Síðan hefði hann verið á vakt fyrir almennu skurðlækningadeildina eða almennu handlæknisdeildina næstu tvo sólarhringa. Kvaðst hann vera sannfærður um að hafa séð Jórunni á laugardeginum [24. ágúst]. Þá hafi liturinn á báðum geirvörtum verið góður og brjóstin mjúk, drenið virkt. Hann kvaðst ekki geta fullyrt að hann hafi séð hana á sunnudeginum. Hann kvaðst vita að hann var í húsinu þann dag og því ekki ólíklegt að hann hefði litið til hennar en hann kvaðst ekki muna eftir því. Síðan kvaðst hann hafa séð hana á mánudagsmorgni [26. ágúst] á stofugangi. Síðan hafi hann séð hana á þriðjudeginum, fyrst að morgni, síðan kallaður til hennar að kvöldi þess dags. Þá hefði verið kominn blámi í efri brún geirvörtu.

Ólafur sagði að alltaf væri læknir á vakt á sjúkrahúsinu, ekki sé alltaf genginn stofugangur á sunnudögum en alltaf á laugardögum. Stofuganga sé þó á sunnudögum ef þannig standi á að þörf sé fyrir það. Ekki væri því hægt að fullyrða að læknir hefði litið til stefnanda sunnudaginn 25. ágúst 1991.

Lagt var fyrir Ólaf dskj. nr. 15, sem er myndrit af vinnuskýrslu Ólafs hjá Ríkisspítölum tímabilið 16. ágúst 1991 til 31. ágúst 1991. Hann sagði að skýrslan sýndi viðveru sína á sjúkrahúsinu þessa daga.

Lagt var fyrir Ólaf dskj. nr. 3, sem er myndrit af sjúkraskrá Jórunnar á Landspítalanum 22. ágúst 1991 til 30. ágúst 1991. Ólafur var spurður hvenær sé ljóst af skráningu á þessu tímabili að alvarlegar blóðrásatruflanir eru farnar að hrjá Jórunni. Hann svaraði því til að það hefði verið á kvöldvaktinni þann 27. Hann hefði þá verið kallaður til vegna þess að þá var mar í brjóstinu og kominn blámi í efri hluta geirvörtunnar.

Ólafur kvaðst halda að stefnandi hafi fengið „trombosumyndun venumegin" í flipanum. Þeir hafi getað verið að myndast að einhverju leyti dagana eftir aðgerð þó það hafi ekki verið að neinu marki fyrstu dagana vegna þess að geirvörtur höfðu góðan litarhátt þá og ekkert hefði fundist við þrýsting á geirvörtu um að blóðrásin væri ekki í lagi. Þannig hafi það verið með geirvörtur Jórunnar alveg fram á fjórða dag eftir aðgerð en þá hafi blámi sést efst í geirvörtunni. Blámi gefi til kynna að eitthvað hindri frárennsli í háræðakerfinu. Ef stífla hefði orðið í slagæðakerfinu hefði fölvi sýnt það.

Ólafur sagði að „segamyndun" eins og hér um ræðir sé algengari hjá kvenfólki en karlmönnum og því talið vera vegna þeirra hormóna sem kvenfólki fylgir. Það sé velþekkt hjá fólki sem reykir. Reykingar stórauki hættu á „segamyndun". Síðan sé þetta þekkt í flipum almennt. Þegar gerð er flipaaðgerð sé lifandi vefur með ákveðnu æðaneti skorinn út. Þá eru ákveðnar æðar, sem bæði færa blóð að og frá, teknar frá vefjum, er eftir standi næst sárinu. Blóðrásin í þessum vefjum sé því viðkvæm. „Segar" geti komið upp þó ekki sé reykt. Ólafur kvaðst ekki sjá hvað hægt hefði verið að gera til að koma í veg fyrir þessa sýkingu hjá stefnanda.

Lagt var fyrir Ólaf dskj. nr. 4, sem er myndrit af sjúkraskrá Jórunnar á Landspítalanum 26. september 1991 til 1. október 1991. Aðspurður kvaðst Ólafur ekki hafa samið texta, þar sem nafn hans er vélritað innan sviga undir málsgreinum í skránni. Viðkomandi aðstoðarlæknir hefði vafalaust gert það.

Ólafur kvaðst hafa gert eitthvað á bilinu tvö- til þrjúhundruð brjósta-minnkunaraðgerðir og mest notað þá aðferð sem notuð var við aðgerðina á Jórunni.

VIII.

Sigurður Egill Þorvaldsson læknir kom fyrir dóm sem vitni. Lagt var fyrir vitnið dskj. nr. 5, sem er myndrit af sjúkraskrá stefnanda hjá Borgarspítalanum, skurðlækningadeild, 25. ágúst 1992 til 27. ágúst 1992. Kvaðst hann kannast við þessa skrá. Sigurður kvaðst fyrst hafa séð stefnanda, Jórunni, 9. janúar 1992. Hann kvað Jórunni þá hafa verið með ör eftir brjóstaminnkun og vinstri geirvartan hafi verið talsvert hástæðari en sú hægri.  Það hafi verið mesta lýtið, skort hefði samræmi þar. Hann sagði að sjúkrasagan eins og hún kemur fram í sjúkraskránni sé byggð á útskriftarbréfi frá Landspítalanum. Hann sagði að sjúkrasaga sé að jafnaði skráð eftir frásögn sjúklings. Hann sagði að Hlíf Steingrímsdóttir aðstoðarlæknir hefði tekið og skráð sjúkrasöguna. Hann staðfesti það sem fram kemur í myndriti af bréfi, er undirritað er af honum, og lýsir læknisaðgerð á Jórunni á skurðlækningadeild Borgarspítalans 26. ágúst 1992, en bréf þetta er hluti af sjúkraskránni [dskj. nr. 5].

Sigurður sagði m.a. að eftir útskrift af Borgarspítala 27. ágúst 1992 hafi stefnandi komið til hans á stofu 31. ágúst 1992. Skipt hafi verið um umbúðir á sárum. Þann 3. september 1992 hefði hún komið til að láta taka burt sauma að hluta. Kvaðst hann ekki hafa skráð hjá sér frekar komur hennar til hans.

Hann sagði að þekkt væru áhættuatriði varðandi skurðaðgerðir slíkar sem hér um ræðir. Ekki væri unnt að sjá fyrir um aukakvilla hjá hverjum og einum einstaklingi. Af stórum uppgjörum verði ráðið að aukakvillar hafi vissa tíðni og koma alltaf fyrir öðru hvoru þegar litið sé til mjög stórs sjúklingahóps. Þekkt séu áhættuatriði í sambandi við aðgerðir sem þessar. Ekki sé unnt að segja fyrir hvernig ör muni líta út eftir aðgerð, það sé einstaklingsbundið. Áhætta sé þegar um flipaaðgerðir sé að ræða svo sem þessi var hvað varðar blóðrás, en um meiri áhættu hjá einum einstaklingi en öðrum sé alltaf að ræða. Áhættan sé meiri hjá reykingafólki. Almennt sé þó alltaf áhætta hvað varðar blóðrás. Alvarlegasta áhættan sé sú hvort geirvartan eftir svona aðgerð njóti nægilegrar blóðrásar. Ekki sé unnt að meta það fyrir fram. Þetta megi segja að sé undir tilviljun komið þó að talið sé að sumar konur, t.d. þær, sem hafa mjög stór og sigin brjóst, þær sem reykja og þær sem hafa sykursýki séu í meiri áhættuhópi en aðrar.

Jóhannes Jens Kjartansson læknir kom fyrir dóm sem vitni. Lagt var fyrir hann dskj. nr. 6, sem er myndrit af sjúkraskrá stefnanda á St. Jósefsspítala í Hafnarfirði á tímabilinu 26. október 1993 til 29. október 1993. Hann kvaðst þekkja hana og sagði m.a. að þetta hefði verið á þeim tíma þegar Rafn Ragnarsson læknir í Domus Medica en sjálfur hafi hann þá verið yfirlæknir eða sérfræðingur við St. Jósefsspítala. Rafn hefði leitað til hans og spurt hann hvort þeir gætu ekki kíkt saman á Jórunni, sem hefði lent í skakkaföllum vegna brjóstaminnkunaraðgerðar. Það hefði verið auðsótt. Hann hefði litið á Jórunni. Þeir hefðu síðan ákveðið að gera aðgerð á henni til að lagfæra brjóst hennar.

Jóhannes Jens sagði að ástand brjósta Jórunnar hefði verið þannig, þegar hann leit fyrst á hana, að lítið hafi verið eftir af hægri brjóstvörtunni, húð hefði verið flutt á hluta af sárunum neðan við brjóstvörtuna og brjóstið hefði verið frekar lítið vinstra megin. Á vinstra brjósti hefði einnig verið skaði eftir drep. Hann kvaðst aðspurður ekki minnast þess að Jórunn hefði kvartað undan verkjum í brjóstunum en mikill örvefur hefði verið til staðar. Hann kvaðst halda að einhvers konar vefjadrep félli til í tveim til þremur brjóstaaðgerðum af hverjum hundrað aðgerðum. Í þessu tilviki hefði það verið með verra móti. Hann kvaðst ekki minnast þess að Jórunn hefði kvartað um hreyfihömlun á hægri hendi vegna örvefja.

Jóhannes Jens staðfesti að hafa ritað bréf það sem kemur fram í myndriti á dskj. nr. 26. Hann sagði að það væri vel þekkt að reykingar væru áhættuatriði eftir brjóstaminnkunaraðgerðir. Hann sagði að hann varaði fólk við, ef viðkomandi reykti, að reykja nokkrum vikum fyrir aðgerð, þegar það væri að fara í brjósta-minnkunaraðgerðir, og legði fyrir það að reykja alls ekki meðan sárin væru að gróa.

Rafn Alexander Ragnarsson læknir kom fyrir dóm sem vitni. Hann staðfesti að hafa ritað bréf til lögmanns stefnanda, sem fram kemur í myndriti á dskj. nr. 29. Kvaðst hann hafa ritað bréfið vegna fyrirspurnar frá lögmanninum. Hann greindi og frá hlutdeild sinni í lagfæringum á brjóstum stefnanda og svaraði fyrirspurnum lögmanna aðila og sérfróðra dómara í því sambandi. Hann staðfesti að hafa sent Tryggingastofnun ríkisins bréf, sem fram kemur í myndriti á dskj. nr. 28, og staðfesti læknisvottorð sitt, sem fram kemur á dskj. nr. 65. Hann staðfesti að hafa ritað bréf til framkvæmdastjóra lækninga á skrifstofu Ríkisspítalanna, sem fram kemur í myndriti á dskj. nr. 64.

Rafn kvaðst sjálfur hafa gert hundruðir brjóstaaðgerða og komið hafi fyrir að sjúklingur hjá honum hefði fengið drep í sárin vegna blæðingar eftir á. Allir lýtalæknar lendi í þessu fyrr eða síðar.

Gerður Jónsdóttir læknir kom fyrir dóm sem vitni. Lagt var fyrir vitnið dskj. nr. 67, sem er myndrit af útprentun úr dagbók Heilsugæslustöðvarinnar í Efra- Breiðholti varðandi stefnanda á tímabilinu 4. apríl 1991 til 9. mars 1999. Staðfesti hún að skjalið væri útprentun úr dagbók heilsugæslustöðvarinnar [prentað út 26.03.99]. Gerður sagði m.a. að Jórunn hefði fyrst leitað til sín eftir brjóstaminnkunaraðgerðina 27. nóvember 1991 til að fá vottorð um staðfestingu á veikindum sínum því að hún hafði leitað til félagsmálastofnunar til að fá fjárhagslegan stuðning. Hún staðfesti að hafa greint þunglyndi hjá stefnanda 28. febrúar 1996 og veitt henni róandi lyf.

Lagt var fyrir vitnið dskj. nr. 24, sem er myndrit af vottorði vegna umsóknar stefnanda til Tryggingastofnunar um örorkubætur, dags. 15. apríl 1993. Gerður staðfesti nafnritun sína á skjalið og að efni þess væri frá henni komið. Þá staðfesti hún að vottorð, sbr. dskj. nr. 27 og 36, væri frá henni komið. Spurt var hvaðan hún hefði haft þær upplýsingar að við brjóstminnkunaraðgerð á stefnanda hafi stíflast dren „sem varð til þess að stórt haematom myndaðist." Kvaðst hún ekki alveg vita það nú með vissu en líklegt væri að hún hefði fengið þessar upplýsingar frá Jórunni eða úr læknabréfi frá sjúkrahúsi. Hún staðfesti og að dskj. nr. 44 og 66 væri læknisvottorð varðandi stefnanda er væri frá henni komið sem heimilislækni stefnanda. Hún sagði að nokkrum árum eftir brjóstaaðgerðirnar hafi farið að bera á stoðkerfisveikleikum hjá stefnanda, þreytu og óþoli fyrir kulda. Stefnandi hafi kvartað undan þrotatilfinningu og bjúgsöfnun. Þessi einkenni hafi verið viðvarandi undanfarin ár.

Aðspurð sagði Gerður að á árinu 1995 hafi komið fram hjá stefnanda mikil vaxandi stoðkerfisvandamál. Stefnandi hafi verið send á árinu 1994 í sjúkraþjálfun út af stoðkerfisvandamálum. Læknirinn var spurður hvað af þeim líkamlegu einkennum, sem lýst er í fjórðu málsgrein læknisvottorðsins frá 24. júní 1997 [dskj. nr. 49], megi beinlíns rekja til brjóstaminnkunaraðgerðarinnar. Lýsti hún því í nokkru máli.

Gerður var beðin um að skýra hvaðan hún hafi það sem fram kemur á dskj. nr. 24, þar sem segir: „Daginn eftir aðgerð fer hún að kvarta um þrýsting í hæ. brjósti. Þessi einkenni fóru versnandi og á þriðja degi var hún komin með stórt haematoma utanvert í hæ. brjóst og í kjölfarið vaxandi necrosu" en ekkert í læknabréfi Landspítalans hafi gefið tilefni til þessara orða. Gerður taldi að væri þetta ekki að finna í skriflegum heimildum væru þetta munnlegar upplýsinga frá stefnanda, Jórunni.

Sigurjón Sigurðsson læknir kom fyrir dóminn sem vitni. Lagt var fyrir hann dskj. nr. 46, sem er matsgerð, mat á örorku stefnanda vegna brjóstaminnkunaraðgerðar, sem hún gekkst undir á Landspítalanum 23. ágúst 1991. Staðfesti hann að hafa unnið þessa matsgerð ásamt Júlíusi Valssyni lækni. Hann sagði m.a. að í mati á varanlegri örorku stefnanda [tuttugu af hundraði] hefðu verið teknar bæði andlegar og líkamlegar afleiðingar af brjóstaminnkunaraðgerðinni. Hann sagði að líta yrði svo á að tímabundin örorka stæði meðan læknismeðferð færi fram vegna veikinda, er um væri að tefla, en varanleg örorka tæki síðan við ef um það væri að ræða. Tímabundin örorka væri í flestum tilvikum 100% vegna þess að á þeim tíma væri ekki um vinnu að ræða hjá sjúklingi. Hann játaði að niðurstaða örorkumatsins væri byggð á því að tímabundin og varanleg örorka væri hvort tveggja 20%. Hann sagði að sex eða sjö ár hefðu liðið frá því að umdeild aðgerð fór fram og þar til örorkumatið var gert. Niðurstaðan hefði orðið sú vegna þess hve erfitt væri að taka á þessu að hafa tímabundna örorku eins og varanlega örorku.

Aðspurður taldi Sigurjón að þeir hefðu metið andleg óþægindi stefnanda einn þriðji hluta af örorku stefnanda á móti tveimur þriðju líkamlegra einkenna. Hann sagði að örvefsmyndunin í kringum brjóst stefnanda sem gerði það að verkum að handleggurinn varð ekki fullkomlega hreyfanlegur og að öllum hreyfingum hans fylgdi sársauki - að handleggurinn varð ekki eins nothæfur og ella, væru hinar líkamlegu afleiðingar. Hann kvaðst ekki þekkja til þess að andlegar afleiðingar annarra brjóstaminnkunaraðgerða hefðu orði með sama hætti og hér.

Högni Óskarsson læknir kom fyrir dóm sem vitni. Lagt var fyrir Högna dskj. nr. 50, sem er matsgerð hans á geðrænni örorku stefnanda. Staðfesti hann að hafa unnið þessa matsgerð. Hann gerði m.a grein fyrir því hvernig hann hefði komist að niðurstöðum sínum og til hvaða gagna hann hefði leitað í því sambandi. Hann kvaðst ekki geta fullyrt að þunglyndiseinkenni hefðu verið til staðar hjá stefnanda þegar hún fór í brjóstaminnkunaraðgerðina 1991. Ekkert í hans gögnum hefði bent til þess að mánuðum eða árum rétt fyrir aðgerðina hefði hún verið haldin þunglyndi að öðru leyti en því að ári fyrir aðgerðina hafi hún orðið þunglynd eftir barnsburð.

Lagt var fyrir Högna dskj. nr. 52, sem er myndrit af bréfi hans til lögmanns stefnanda, dags. 12. desember 1997, en þar segir undir fyrirsögninni niðurstaða:

1)Vinnugeta frá aðgerð í ágúst 1991 til þessa dags: Að mati undirritaðs hefur Jórunn verið að mestu óvinnufær á þessum tíma vegna þunglyndis og vegna samspils líkamlegra og andlegra einkenna.

2)Vinnugeta nú:Ástand er að mestu óbreytt, þó hefur jákvæð lyfjasvörun um tíma aukið vinnugetu tímabundið.

3)Vinnugeta til frambúðar:Varanleg örorka hefur verið metin 20%, og þá með sérstöku tilliti til líkamlegra einkenna. Undirritaður telur, að vinnugeta muni verða skertari en þetta, vegna vaxandi tilhneigingar til þunglyndis sem afleiðing af samspili varanlegra líkamlegra einkenna, verri félagslegra aðstæðna en áður og geðrænna þátta.

Er það mat undirritaðs, að örorka muni vera meiri en 75% út næsta ár meðan Jórunn stundar frekari endurhæfingu, en varanleg örorka muni vera 35% eftir það.

Staðfesti Högni að bréf þetta væri frá honum komið.  Hann sagði að 75% markið á örorku, sem þar standi, sé miðað við ályktun frá Tryggingastofnun ríkisins á þeim tíma, sem hann hefði álitið varanlegt til lengri tíma litið.

Liv Synöve Þorsteinsson sjúkraliði kom fyrir dóminn sem vitni. Hún sagði m. a. að hún hefði unnið á lýtalækningadeild Landspítalans þegar stefnandi, Jórunn, fór í aðgerðina árið 1991. Hún kvaðst hafa spurt Jórunni á sínum tíma hvort hún hefði lesið bæklinginn um brjóstaminnkun [sbr. dskj. nr. 13]. Hefði hún neitað því. Liv kvaðst muna í aðalatriðum eftir dvöl Jórunnar á spítalanum. Hún kvaðst muna eftir að Jórunn hefði reykt því að þær hefðu reykt saman úti á svölum. Hún sagði að þær hefðu reykt eitthvað svipað - tvær, þrjár í einu þegar þær fóru út.

Kristín Jónsdóttir hjúkrunarfræðingur kom fyrir dóm sem vitni. Hún sagði m.a. að hún hefði unnið á lýtalækningadeild Landspítalans frá 1980 til 1997. Hún kvaðst lítillega muna eftir stefnanda, Jórunni. Lögð var fyrir Kristínu sjúkraskrá, sem kemur fram á dskj. nr. 3, hluti sem nefndur er: „UPPLÝSINGAR FYRIR HJÚKRUN." Kvaðst hún hafa skráð þær upplýsingar sem þarna eru. Þar er skráð: „Reykt pk. á dag sl. 16 ár." Hún kvaðst halda að hún hefði fengið þessar upplýsingar frá Jórunni. Þær hefðu rætt saman kvöldið fyrir aðgerð. Hún sagði að reykingar hefðu ekki verið ræddar sérstaklega af hjúkrunarfræðingum sem áhættuþáttur. Kvaðst hún ætla að hún hefði afhent stefnanda bæklinginn um brjóstaminnkun. Hún kvaðst ekki treysta sér til að svara því hvort hún hefði farið yfir efni bæklingsins með stefnanda. Hún sagði að öllum sjúklingum hefði verið sýndur þessi bæklingur. Kvaðst hún hafa veitt stefnanda ákveðna fræðslu um aðgerðina svo sem verið hefði skylda hennar. Hún taldi ólíklegt að tappað hefði verið blóði af stefnanda í svokölluðu skiptiherbergi af lækni án þess að það væri skráð í hjúkrunarskýrslu. Hún kvaðst ekki kannast við það að hjúkrunarfræðingur hefði tappað blóði úr sogdreni á stefnanda með sprautu án þess að það væri skráð. Hún kvað verkjalyfjagjöf til stefnanda frá 23. ágúst til 25. ágúst 1991, svo sem fram kemur í sjúkraskrá, vera með eðlilegu móti að hennar mati.

Ingibjörg Nielsen hjúkrunarfræðingur kom fyrir dóm sem vitni. Hún sagði m.a. að venja væri að ræða efni bæklingsins um brjóstaminnkunaraðgerð við sjúklinga áður en þeir fari í aðgerð. Hún kvaðst ekki muna eftir neinu sérstöku varðandi dvöl stefnanda á spítalanum eftir aðgerðina fyrr en það hefði komið upp að ástand hennar var farið að versna, ekkert fyrst. Hún kvaðst hafa verið á vakt 24. og 25. [ágúst].

Lilja Pálsdóttir hjúkrunarfræðingur kom fyrir dóm sem vitni. Hún sagði m.a. að hún myndi eftir stefnanda á lýtalækningadeildinni á Landspítalanum á sínum tíma. Hún kvaðst muna eftir stefnanda því hún væri ættuð frá sama bæ og hún úti á landi. Hún hefði ekki verið málkunnug henni. Hún hefði hitt hana í fyrsta skipti á sjúkrahúsinu. Hún sagði að venjan hefði þá verið að hjúkrunarfræðingur á kvöldvakt fyrir aðgerð afhenti sjúklingi bæklinginn um brjóstaminnkunaraðgerð.

Lilja sagði aðspurð að það hefði komið fyrir að læknir á deildinni spretti upp einum til tveimur saumum til að hleypa út minni háttar blæðingum hjá sjúklingi inni á deildinni í skoðunarherberginu ef þörf var á því en vanalega hefðu læknarnir ekki gert það einir, þeir hefðu yfirleitt haft hjúkrunarfræðing með sér. Hún kvað líklegt að það hefði verið skráð ef það hefði verið gert. Viðkomandi hjúkrunarfræðingur á vakt hefði hlotið að hafa orðið var við það vegna þess að hjúkrunarfræðingurinn hefði látið lækninn hafa bæði umbúðir og áhöld til þess. Hún taldi mjög ólíklegt að Árni Björnsson læknir hefði hleypt blóði af stefnanda inni á deildinni án þess að það væri fært til bókar. Hún sagði að vefjadrep kæmi fyrir af og til eftir brjósta-minnkunaraðgerð.

Guðrún Fjalldal hjúkrunarfræðingur kom fyrir dóm sem vitni. Hún sagði m.a. að hún hefði starfað á lýtalækningadeild Landspítalans frá 1987 til 1992. Hún kvaðst ekki muna sérstaklega eftir dvöl stefnanda á deildinni í ágúst 1991. Hún kvaðst aðspurð hafa verið annar tveggja höfunda bæklingsins um brjóstaminnkun, sem oft hefur verið minnst á í þessu máli [dskj. nr. 13]. Hún sagði að bæklingurinn hefði fyrst verið gefinn út í mars 1991. Hún sagði að bæklingurinn um brjóstaminnkun hefði legið frammi á deildinni í ágúst 1991 og tilgangurinn hefði verið að sýna hann öllum sjúklingum sem fóru í aðgerðina. Hjúkrunarfræðingarnir hefðu afhent sjúklingum bæklinginn. Bæklingurinn hefði átt að vera til stuðnings hjúkrunarfræðingi sem fór með sjúklingi yfir aðgerðina kvöldið áður en aðgerð fór fram svo sem venja var.

Jóhann Bjarni Loftson sálfræðingur kom fyrir dóm sem vitni. Lagt var fyrir hann dskj. nr. 48, sem er myndrit af bréfi frá honum, dags. 19. júní 1997, varðandi stefnanda til „þeirra sem málið varða." Hann staðfesti undirskrift sína undir bréfið; að efni þess væri rétt og frá honum komið. Hann sagði m.a. að Jórunn hefði fyrst leitað til hans 17. september 1985. Þá hefði hún nýlega verið búin að fara í áfengismeðferð og var byrjuð að lifa án þess að neyta áfengis. Hún hafi verið alin upp við mjög hömlulaust heimilishaldi þar sem áfengismisnotkun var mikil og heimilishald rak mikið á reiðanum þannig að hún hefði átt mjög erfitt með að setja félagsleg mörk í öllum samskiptum, ekki síst í sambúð.

Hann lýsti þessu frekar og gerði grein fyrir að stefnandi hefði byggt upp sjálfstraust og sjálfsvirðingu undir handleiðslu hans. Hann kvaðst hafa lagt fyrir hana persónuleikapróf og niðurstaða þess hefði ekki sýnt nein einkenni sem teljast mættu sjúkleg, hvorki þunglyndi né annað. Eftir aðgerðina í ágúst 1991 hefði hún leitað til hans 6. september 1991, skv. því sem hann hefði bókað. Eins og hann sá hana kvað hann hana hafa byrjað í ákveðinni afneitun á því sem var að gerast hjá henni. Ekki sé hægt að segja að allt í einu hefði orðið skyndilegt hrun hjá henni eftir aðgerðina, heilmikil afneitun hafi verið í gangi hjá henni - þetta gat bara ekki verið að gerast að hennar áliti. Það hafi ekki verið fyrr en seinna sem hún hefði gert sér grein fyrir hvað hún var að fara í gegnum. Það hefði tekið hana töluverðan tíma að átta sig á alvöru málsins. Þá hafi sjálfstraust hennar byrjað að brotna niður vegna þess m.a. að brjóst hennar voru allt öðruvísi en hún hafði gert ráð fyrir að þau kæmu út eftir aðgerðina. Hún hefði samtímis þurft að berjast við endalausan sársauka og aðra erfiðleika. Sjálfstraust hennar hafi smám saman brotnað niður. Það hefði verið að gerast á um það bil fjórum til sex mánuði en ekki sé mögulegt að tímasetja þetta nákvæmlega.

Jóhann sagði að komið hefðu fram þunglyndiseinkenni hjá stefnanda við þetta mótlæti. Hann sagði að stefnandi hefði verið lengi að vinna sig út úr þessari kreppu og varla sé hægt að segja því lokið. Hann sagði að hún hefði lengi leitað til hans og geri það enn, hægt og rólega sé verið að byggja upp sjálfstraust hennar. Hann sagði að Jórunn Anna væri mikil baráttukona en hún væri ekki búin að vinna sig út úr þessari kreppu þó hún beri sig vel.

Ólafur Pétur Jakobsson læknir, sem býr í Svíþjóð, gaf vitnisburð gegnum síma. Hann staðfesti að vottorð, dags. 22. ágúst 1996, sem liggur frammi í málinu sem dskj. nr. 43, frá honum komið. Hann sagði að nýrri gögn í málinu, sem hann hefði fengið send, hefði ekki breytt ályktun hans svo sem hann greinir frá í vottorðinu. Hann rökstuddi í stuttu máli niðurstöðu vottorðsins og hvernig hann hefði komist að henni og svaraði spurningum sem beint var til hans í því sambandi.

Ólafur sagði að niðurstöður sínar væru ekki byggðar á framburði stefnanda, sbr. tl. 2 og 3 á bls. 6 í vottorðinu. Þessi lýsing á sjúkrasögu stefnanda komi frá stefnanda, eins og tekið sé fram, og hafi engin áhrif haft á niðurstöðu hans. Hann sagði að orð sín í niðurstöðu, að kerarnir hefðu stíflast á fyrstu klukkustundum eftir aðgerð, væru byggð á á reynslu hans af svona aðgerðum. Hann kvaðst hafa farið eftir sjúkraskránni sem greindi frá verkjum hjá stefnanda eftir aðgerðina - að brjóstið hefði verið spennt. Komi fram í sjúkraskránni að tæmt hefði verið storknað blóð úr brjóstinu. Ef kerarnir hefðu verið í lagi hefði ekki safnast blóð fyrir í brjóstinu sem síðan hefði storknað. Hann kvaðst ekki geta fullyrt að blóðrásin í brjóstinu hefði truflast vegna blæðingar.

Oddur Guðjón Pétursson kom fyrir dóm sem vitni. Lagt var fyrir Odd dskj. nr. 63, sem er myndrit af bréfi, dags. 7. desember 1998. Hann staðfesti að hafa undirritað bréfið og að efni þess væri rétt.

Að lokum gáfu skýrslu Sigurður Sigurðsson, faðir stefnanda, og Stefanía Guðrún Þorbergsdóttir, móðir stefnanda.  

IX.

Niðurstaða:

Í stefnu er bótaábyrgð stefnda byggð á að mistök hafi verið gerð við framkvæmd og eftirmeðferð skurðaðgerðar og eru þau mistök tilgreind í 6 tölusettum efnisliðum. Verður í eftirfarandi umfjöllun byggt á sömu töluliðum.

A.

1) Skort hafi á ráðgjöf og samráð við stefnanda fyrir aðgerð.

Málsaðilar eru sammála um að forsenda aðgerðarinnar hafi verið stór og þung brjóst sem ollu líkamlegum einkennum í formi verkja frá herðum og baki. Tilgangur aðgerðarinnar hafi því verið að minnka brjóstin til þess að draga úr eða eyða þeim einkennum. Út frá þessum forsendum er eðlilegt að tekið sé meira en minna af brjóstum, þó þannig að endanleg stærð þeirra sé í samræmi við óskir sjúklings, sé það samrýmanlegt megintilgangi aðgerðarinnar. Aðila greinir á um hversu ítarlegar munnlegar upplýsingar hafi verið veittar um áhættu brjóstaminnkunaraðgerða. Ekki nýtur óyggjandi gagna um þetta. Aftur á móti er víst að stefnanda var afhentur til yfirlestrar upplýsingabæklingur lýtalækningadeildar um brjóstaminnkunaraðgerðir. Í þeim bæklingi (dómskjal nr. 13) segir m.a. á bls 5 og 6: „Hugsanleg vandamál eftir aðgerð eru blæðingar, sýking og blóðrásartruflun í geirvörtu, sem leitt geta til dreps í hluta eða allri geirvörtunni. Ekki er hægt að fyrirbyggja þessi vandamál með öllu heldur verður að taka á þeim ef þau koma upp.” Í vitnaleiðslum bar stefnandi að hún hefði ekki kynnt sér efni bæklingsins ítarlega fyrir aðgerðina. Um skort á samráði um val á aðferð til brjóstaminnkunar með tilliti til kosta og galla mismunandi aðferða verður nánar fjallað undir næsta lið.

2) og 3) Ekki hafi verið beitt réttri eða viðurkenndri aðferð við brjóstaminnkunina og/eða mistök hafi verið gerð við framkvæmd aðgerðar.

Ýmsar aðferðir eru viðurkenndar og notaðar við brjóstaminnkun. Fylgikvilli eins og blóðrásartruflun að því marki að valdi vefjadrepi er vel þekkt eftir allar viðurkenndar aðferðir til brjóstaminnkunar án þess að um greinanleg mistök í framkvæmd aðgerðar sé að ræða. Þessa fylgikvilla var sérstaklega getið í upplýsingabæklingi lýtalækningadeildar. Sú aðferð sem beitt var í þessu tilfelli er útfærsla á aðgerð sem kennd er við Strömbeck. Er geirvarta þá látin lifa á blóðflæði sem berst um einn vefjastilk frá miðlægu hlið brjóstsins (medially based monopedicle flap). Sú aðferð er viðurkennd og mikið notuð. Við aðalmeðferð töldu öll sérfróð vitni þessa aðferð eðlilegt val við brjóstaminnkun hjá ungri konu þar sem ætla má að máli skipti að halda tilfinningu í geirvörtu. Sérfróðum vitnum bar líka saman um að þessi aðgerðartegund hefði ekki í för með sér aukna áhættu á blóðrásartruflunum umfram aðrar aðferðir þar sem geirvartan er höfð á vefjastilk, en ekki fjarlægð að fullu og grædd á aftur. Enn fremur töldu sérfræðingar eðlilegt, og ekki tengt sérstakri áhættu, að nota þessa aðferð við minnkun af því umfangi sem hér um ræðir, eða milli 500 og 600 grömm úr hvoru brjósti.

Þar sem aðilum ber ekki saman um hvaða upplýsingar voru munnlega veittar fyrir aðgerð er einungis hægt að ætla að stefnandi hefði ekki haft athugasemdir við að notuð skyldi viðurkennd aðferð sem ekki er þekkt að meiri áhættu varðandi blóðrásartruflun en aðrar viðurkenndar aðferðir. Ekkert kemur fram í aðgerðarlýsingu frá 23. ágúst 1991(hluti af dómskjali nr 3) sem bendir til annars en að aðgerðin hafi verið framkvæmd á hefðbundinn hátt.

Samkvæmt svæfingarskýrslu (hluti af dómskjali nr 3) hófst aðgerðin kl. 11.25 og lauk kl. 13.25. Blóðtap var áætlað 300 ml. Hvorki aðgerðarlengd né blóðtap benda til annars en að aðgerð hafi gengið eðlilega fyrir sig. Settir voru tveir sogkerar í hvort brjóst sem er viðurkennd og almennt notuð aðferð. Á skýrslu frá gæsludeild (hluti af dómskjali nr 3) kemur fram að í kerana frá hægra brjósti séu kl. 13.45 komnir 160 ml af blóði og kl. 15.30 séu komnir 105 ml til viðbótar. Það er því ljóst að nokkur blæðing hefur verið frá hægra brjósti fyrst eftir aðgerð (rúmlega 50ml/klst. milli kl. 13.45 og 15.30). Í hjúkrunarskýrslu frá legudeild og á yfirlitsblaði um vökva- og elektrolýtajafnvægi (hluti af dómskjali nr 3) kemur fram að tæmdir hafi verið 265 ml af blóði úr kerum hægra brjósts, annað hvort á gæsludeild fyrir flutning sjúklings á legudeild eða strax eftir komu þangað kl. 17.00. Samkvæmt sömu heimildum kemur fram að í kera frá hægra brjósti hafi, eftir að þeir 265 ml voru tæmdir, komið samtals 294 ml til kl. 8.00 hinn 24. ágúst (vaktaskipti hjúkrunarfræðinga), þar af 29 ml aðfaranótt 24. ágúst (næturvakt) og þá 265 ml til kl. 24.00 (vaktaskipti hjúkrunarfræðinga) 23. ágúst, eða að jafnaði rúmlega 30ml/klst. Því þykir ljóst að blæðing fór minnkandi eftir því sem á aðgerðarsólarhring leið og var óveruleg frá því aðfaranótt 24. ágúst. Það verður enn fremur að teljast mjög ósennilegt að kerar sem skila þessu magni, að því er best verður séð, fyrstu 10 klukkustundir eftir aðgerð, hafi verið stíflaðir, þannig að verulegt magn blóðs og sega hafi getað safnast fyrir í brjóstinu fyrsta sólarhringinn eftir aðgerð.

Eins og fram kemur að ofan er það samdóma mat sérfræðinga í lýtalækningum að það magn af vef sem fjarlægt var við aðgerðina, og var sambærilegt úr báðum brjóstum, sé ekki það mikið að það auki að marki fylgikvillahættuna við þessa aðgerð. Þannig verður ekki fallist á þá fullyrðingu stefnanda að þær alvarlegu afleiðingar sem urðu á hægra brjósti verði raktar til þess að óeðlilega mikill brjóstavefur hafi verið fjarlægður.

4) Ónógt eftirlit og ófullnægjandi eftirmeðferð.

Varðandi staðhæfingar stefnanda um blæðingu inn í hægra brjóst strax eftir aðgerð, stíflun á kerum og myndun blóðgúlps í brjóstinu í kjölfar þess er vísað til þess sem að ofan er sagt um það efni. Í ljósi þess verður ekki séð að nauðsyn hafi borið til þess að gera aðra aðgerð hinn 23. ágúst til þess að stöðva blæðingu, þar sem blæðing fór minnkandi og ekki annað séð en að kerar virkuðu sem skyldi. Við aðalmeðferð kom fram hjá hjúkrunarfræðingum að stofugangur var genginn á lýtalækningadeild alla virka daga og laugardaga en ekki alltaf á sunnudögum. Læknirinn ber að hann hafi skoðað sjúkling á gæsludeild í lok vinnudags 23. ágúst (föstudag), að morgni laugardags hinn 24. ágúst og að morgni mánudags hinn 26. ágúst og daglega eftir það. Þannig virðist sem stefnandi hafi verið skoðuð af sérfræðingi í lýtalækningum daglega fyrstu daga eftir aðgerð nema hvað vafi leikur á um 25. ágúst. Ekki er venja að skrá sérstaklega í sjúkraskrá að genginn sé stofugangur.

Stefnandi ber að tvisvar sinnum á fyrstu dægrum eftir aðgerð hafi verið hleypt blóði eða blóðsegum úr hægra brjósti. Hafi það verið gert á legudeildinni af tveimur mismunandi sérfræðingum. Hér ber aðilum enn verulega milli, þar sem engar upplýsingar í frumgögnum (sjúkraskýrslu), sem skráð eru jafnóðum í sjúkralegunni, geta um þessi inngrip. Við aðalmeðferð kom fram hjá bæði lækni og hjúkrunarfræðingum að ólíklegt sé að slík inngrip hefðu verið framkvæmd á legudeild. Enn fremur var samdóma talið mjög ósennilegt að slík inngrip myndu vera gerð án aðstoðar hjúkrunarfræðinga eða að þeirra skyldi ekki getið við skráningu í hjúkrunarskýrslu. Þannig finnst ekki stuðningur í frumgögnum við staðhæfingu stefnanda og verður að teljast ósannað að þessi inngrip hafi átt sér stað eins og hún lýsir.

Líkamshiti stefnanda var samkvæmt hitablaði (hluti af dómskjali nr 3) á bilinu 37.2 til 37.8 fyrstu tvo sólarhringana eftir aðgerð. Að kvöldi 26. ágúst fær hún 38.4 stiga hita og er þá sett á sýklalyf sem virkt er gegn þeim húðsýklum sem oftast valda sársýkingum eftir aðgerðir sem þessa. Hún er hitalaus daginn eftir og út sjúkraleguna. Kerar höfðu verið fjarlægðir áður en hitahækkunin varð og var því ekki hægt að taka sýni til bakteríuræktunar úr vessa frá brjóstinu. Engar heimildir benda til þess að sýni til ræktunar hafi verið tekið frá sárum, hvorki frá þeim sem heft voru saman við aðgerðina eða þar sem kerarnir voru, og getur það ekki talist í samræmi við góða læknismeðferð (lege artis). Þetta hefur þó ekki áhrif á þá alvarlegu fylgikvilla sem af aðgerðinni hlutust. Að hefja sýklalyfjameðferð án þess að ræktunarsvör eða önnur óyggjandi sönnun um sýkingu liggi fyrir er hins vegar eðlileg læknismeðferð, einkum þar sem um er að ræða hugsanlegar sýkingar sem geta haft mikil áhrif á endanlega útkomu aðgerðar. Slíkt á við eftir brjóstaminnkunaraðgerðir. Hitahækkun getur stafað af öðrum ástæðum en bakteríusýkingu og er vefjadrep ein hugsanleg ástæða. Samkvæmt skráningu í hjúkrunarskýrslu var fylgst reglulega með þeim þáttum sem bent geta til blóðrásartruflunar samkvæmt almennt notuðum skilmerkjum. Ekkert kemur fram í þeirri skráningu sem styður að merki um að blóðrásartruflun og yfirvofandi vefjadrep hafi verið merkjanleg fyrr en 27. ágúst að skráð er „efri hluti vörtu bláleitur.” Þann sama dag er annað hvort hefti fjarlægt úr sárum á hægra brjósti, gefið innrennslislyf (Macrodex) til að auka háræðablóðflæði og raförvun (TNS) beitt í sama skyni. Þann 28. ágúst er síðan gerð enduraðgerð þar sem 100 til 200 ml af blóðstorku er hleypt út úr hægra brjósti. Ákvarðanir um alla þessa meðferðarþætti voru teknar af sérfræðingi og er um að ræða eðlilega og viðtekna meðferð.

Ákvörðun um enduraðgerð til að hleypa út blóðstorku og þannig reyna að auka gegnumstreymi blóðs um brjóstvefinn er erfitt álitaefni og verður endanlega ekki byggð á öðru en mati læknis. Mælitækni af öllum gerðum getur ekki hjálpað til við þá ákvarðanatöku. Það var samdóma álit sérfræðinga við aðalmeðferð, að mat læknis á blóðflæði væri mikilvægasta eftirlitstækið, enda notað af þeim öllum. Um eftirlit sérfræðinga (stofugangur) eftir aðgerðina er fjallað að ofan. Við mat á merki um blæðingu inn í brjóst og myndun blóðgúlps eru að auki lögð til grundvallar einkenni sjúklings, og þá einkum verkir sem stafa af vefjaspennu. Blóðgúlpur af því umfangi að hann valdi blóðrásartruflun í brjóstinu væri líklegur til að valda verulegum einkennum sem ekki ættu að fara fram hjá læknum eða reyndum hjúkrunarfræðingum á lýtalækningadeild þar sem fjöldi brjóstaminnkunaraðgerða er framkvæmdur. Greinargerð stefnanda og heimildum í sjúkraskrá (dómskjal nr. 3) ber hér alls ekki saman. Að minnsta kosti 5 hjúkrunarfræðingar hafa skráð færslur dagana 23. ágúst til 27. ágúst og er hvergi að finna ábendingu um óeðlilega mikla verki. Samkvæmt lyfjablaði var verkjalyfjagjöf minni en oftast er eftir brjóstaminnkunaraðgerðir fyrstu dægur eftir aðgerðina, eða tveir verkjastílar að kvöldi aðgerðardags og engin verkjalyf fyrsta heila sólarhring eftir aðgerð (24.08). Sé reiknað með samtals tæplega 900 ml blóðtapi aðgerðarsólarhringinn (blæðing í aðgerð og skráð blæðing í sogkera) er blóðgildi 24. ágúst 1991 eðlilegt að teknu tilliti til þynnigaráhrifa af vökvagjöf í æð. Þetta blóðgildi styður heldur ekki að meiri háttar blóðsegasöfnun hafi þá átt sér stað í brjóstinu. Það magn blóðstorku sem hleypt var út úr hægra brjósti við aðgerðina 28. ágúst bendir heldur ekki til þess að um meiri háttar blóðgúlpsmyndun hafi verið að ræða á fyrsta sólarhring eftir aðgerð.

Ekkert kemur fram í gögnum málsins, né almennri reynslu af meðferð vefjadreps, að hægt hefði verið að hafa áhrif á umfang drepsins í hægra brjósti með sértækum aðgerðum sem aðeins verði við komið á sjúkrahúsi. Þannig verður ekki fallist á að verulegar líkur séu á að takmarka hefði mátt drepið með því að seinka útskrift. Með þessu er því ekki mótmælt að annað í ástandi stefnanda hafi ekki réttlætt lengri sjúkralegu, og er þá einkum horft til þess álags og áfalls sem alvarlegir fylgikvillar einatt eru fyrir sjúklinga.

Í samantekt verður því ekki fallist á að eftirlit hafi verið ónógt eða eftirmeðferð ófullnægjandi hvað varðar það sem gert var til þess að greina og meðhöndla blóðrásartruflun og vefjadrep.

5) Útlitslegur árangur óviðunandi og ekki í samræmi við óskir og væntingar stefnanda.

Þegar hefur verið gerð grein fyrir misræmi í frásögn stefnanda og skurðlæknisins varðandi upplýsingagjöf fyrir aðgerð. Meðal þess eru óskir sjúklings um brjóstastærð og upplýsingar læknis um það efni. Eru því ekki efni til að taka afstöðu til þess. Hitt er óumdeilt að stærð og lögun brjóstsins og staðsetning geirvörtu eru þættir sem eru alfarið á valdi þess læknis sem brjóstaminnkunaraðgerð framkvæmir. Ljóst er að brjóst urðu lítil eftir aðgerðina, óháð drepinu í hægra brjósti, og talsvert minni en „medium”eða skálarstærð B eins og stefnandi telur sig hafa óskað eftir. Eins er ljóst að staðsetning vinstri geirvörtu var óeðlilega hátt á brjóstinu miðað við almennt notuð viðmið og þess hvar meginvefur brjóstsins var staðsettur. Þetta leiddi til annarrar aðgerðar sem ella hefði ekki verið þörf á. Örmyndun eftir aðgerð er háð fjölmörgum þáttum sem ekki eru á valdi skurðlæknis, jafnvel þó sár grói án fylgikvilla.

Þannig verður að fallast á að brjóst hafi verið lítil eftir aðgerð, staðsetning vinstri geirvörtu óeðlilega há og því misræmi á milli. Þessi vansmíð olli því að annarrar aðgerðar var þörf til að leiðrétta legu geirvörtu vinstra brjósts. Þetta var óháð vefjadrepinu í hægra brjósti.

6) Skinn tekið á röngum stað til ígræðslu í aðgerðinni 26. september 1991 og það valdið óþarfa lýti.

Við flutning á takmörkuðu magni af húð er viðtekin venja að tökusvæði sé á lítt áberandi stað. Þetta staðarval er alfarið á valdi skurðlæknisins. Engin efni eru til þess að velja tökusvæði rétt ofan við hné á utanverðum ganglim í þessu tilfelli. Dómurinn telur því að það tökusvæði geti ekki talist eðlilegt.

B.

Misræmis gætir í sjúkraskýrslum, vottorðum og öðrum málskjölum sem koma frá heilbrigðiskerfinu og lögð voru fram í máli þessu. Þetta misræmi veldur þó ekki því að áliti dómsins, að álykta megi að drep í hægra brjósti stefnanda eftir aðgerðina hafi orsakast af mistökum við aðgerðina eða við eftirmeðferðina á stefnanda á sjúkrahúsinu. Að mestu er byggt á skýrslum, þar sem skráning á atburðarrás er gerð jafnóðum, enda verður að telja að slík gögn séu mun áreiðanlegri heimildir en upplýsingar sem gefnar eru með skráningu eftir á.

Ljóst er, og raunar ómótmælt, að afleiðingar skurðaðgerðarinnar 23. ágúst 1991 á heilsu og líðan stefnanda hafa verið miklar og langvarandi. Fjölmargar skurðaðgerðir og önnur meðferð hafa fylgt í kjölfarið. Samkvæmt framangreindu verður þó ekki talið að stefndi beri skaðabótaábyrgð á ætlaðri örorku stefnanda sem varð vegna dreps eftir aðgerðina eins og áður var greint frá. Á hinn bóginn verður talið að stefndi beri ábyrgð á að stefnandi þurfti að gangast undir aðgerð til að leiðrétta legu geirvörtu vinstra brjósts og að skinn var tekið á röngum stað á stefnanda til ígræðslu í aðgerðinni 26. september 1991. Þykir stefnandi því eiga rétt á miskabótum að fjárhæð 1.500.000 krónur. Er þá litið til þess að í örorkubótum felast samkvæmt dómvenju að hluta til bætur, sem ekki tengjast beinlínis fjárhagslegu tjóni í framtíðinni, þegar dæmt hefur verið að maður eigi hvort tveggja rétt til örorkubóta og miskabóta.

Eftir atvikum þykir rétt að hvor aðila beri sinn kostnað af málinu.

Dómsmálaráðherra veitti stefnanda gjafsókn í máli þessu fyrir héraðsdómi 1. febrúar 1999. Gjafsóknarkostnaður stefnanda er málflutningsþóknun lögmanns stefnanda, Róberts Árna Hreiðarssonar hdl., sem telst hæfilega ákveðinn 1.000.000 króna, og útlagður kostnaður vegna gagnaöflunar o.fl., samtals 437.792 krónur. Gjafsóknarkostnaður stefnanda, samtals 1.437.792 krónur, greiðast úr ríkissjóði.

Páll Þorsteinsson héraðsdómari og meðdómsmennirnir, Stefán Einar Matthíasson læknir og Þorvaldur Jónsson læknir, kveða upp dóminn.

DÓMSORÐ:

Stefndi, íslenska ríkið, greiði stefnanda, Jórunni Önnu Sigurðardóttur, 1.500.000 krónur með vöxtum samkvæmt 7. gr. vaxtalaga nr. 25/1987 frá 29. júní 1995 til 29. júní 1999, en með dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla laganna frá þeim degi til greiðsludags.

Málskostnaður fellur niður.

Gjafsóknarkostnaður stefnanda, samtals 1.437.792 krónur, greiðist úr ríkissjóði, þar með talinn málflutningsþóknun lögmanns stefnanda, Róberts Árna Hreiðarssonar hdl., 1.000.000 króna.