Þriðjudaginn 20. nóvember 2007.
Nr. 583/2007.	A B C og D (Hlöðver Kjartansson hrl.) gegn E (Erlendur Gíslason hrl.)

 

Kærumál. Faðerni. Vefenging. Börn. Mannerfðafræðileg rannsókn.

 

Sóknaraðilar kærðu úrskurð héraðsdóms þar sem hafnað var kröfu þeirra um að mannerfðafræðileg rannsókn yrði gerð á lífsýnum úr varnaraðila, látnum föður sóknaraðila F, G og eftir atvikum sóknaraðilum sjálfum, vegna sönnunarfærslu í máli, sem sóknaraðilar reka á hendur varnaraðila til vefengingar á faðerni G. Í dómi Hæstaréttar sagði að samkvæmt 1. mgr. 21. gr. barnalaga nr. 76/2003 ættu sóknaraðilar sjálfstæða aðild að máli til véfengingar á faðerni G. Hugsanleg viljaafstaða föður þeirra, meðan hann lifði, skipti ekki máli við meðferð og úrlausn kröfu sóknaraðila. Eins og málið lægi fyrir yrði talið að efni væru til að fallast á að fram mætti fara sú mannerfðafræðilega rannsókn sem í kröfu sóknaraðila greindi.

    

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Árni Kolbeinsson, Garðar Gíslason og Jón Steinar Gunnlaugsson.

Sóknaraðilar skutu málinu til Hæstaréttar með kæru 29. október 2007, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 7. nóvember sama ár. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 17. október 2007 þar sem hafnað var kröfu sóknaraðila um að mannerfðafræðileg rannsókn yrði gerð á lífsýnum úr varnaraðila, látnum föður sóknaraðila F, G og eftir atvikum sóknaraðilum sjálfum, vegna sönnunarfærslu í máli sem sóknaraðilar reka á hendur varnaraðila til vefengingar á faðerni G. Kæruheimild er í 1. mgr. 15. gr. barnalaga nr. 76/2003. Sóknaraðilar krefjast þess að hin mannerfðafræðilega rannsókn fari fram. Þá krefjast þau málskostnaðar í héraði í þessum þætti málsins auk álags á málskostnað og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Í málinu er ekki deilt um að varnaraðili og eiginmaður hennar, F, faðir sóknaraðila, fóru til Perú í nóvember 1994 og kveðst varnaraðili hafa alið barn sitt þar. Samkvæmt fæðingarvottorði frá Perú dagsettu [...] 1994 fæddist G [dags.] 1994. Þann 28. ágúst 2007 voru fyrir héraðsdómi teknar skýrslur af sóknaraðilum og mökum þeirra. Kom þar meðal annars fram að ekkert þeirra hefði orðið þess vart að varnaraðili væri barnshafandi áður en hjónin fóru umrædda ferð til Perú, þó að sumir þeirra sem skýrslur gáfu segðust hafa hitt hana allt fram í október það ár.

Sóknaraðilar eiga að föður sínum látnum samkvæmt 1. mgr. 21. gr. barnalaga sjálfstæða aðild að máli til vefengingar á faðerni G. Hugsanleg viljaafstaða föður þeirra, meðan hann lifði, til kröfu um vefengingu faðernisins skiptir ekki máli við meðferð og úrlausn kröfu sóknaraðila. Eins og málið liggur fyrir verður talið að efni séu til að fallast á að fram megi fara sú mannerfðafræðilega rannsókn sem í kröfu sóknaraðila greinir.

Varnaraðila verður gert að greiða sóknaraðilum kærumálskostnað sem nánar er ákveðinn í dómsorði.

Dómsorð:

Mannerfðafræðileg rannsókn skal fara fram á lífsýnum úr varnaraðila, E, látnum föður sóknaraðila, F, G og eftir atvikum sóknaraðilum, A, B, C og D.

Varnaraðili greiði sóknaraðilum sameiginlega 150.000 krónur í kærumálskostnað.

 

                                          Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 17. október 2007.

          Mál þetta, sem tekið var til úrskurðar að loknum munnlegum málflutningi hinn 26. september sl., var höfðað með stefnu áritaðri um birtingu hinn 15. janúar 2007.

          Dómkröfur stefnanda eru þær, að viðurkennt verði með dómi að faðir þeirra, F, kt. [...], er lést hinn [dags.] 2001, og var þá til heimilis að [...] í Reykjavík, sé ekki faðir skráðs sonar hans og stefndu, E, G, kt. [...], [heimilisfang] og að stefnda verði dæmd til þess að greiða stefnendum málskostnað.

          Dómkröfur stefndu eru þær, að hún verði sýknuð af öllum kröfum stefnenda og stefnendur verði in solidum dæmd til þess að greiða henni málskostnað að skaðlausu og við ákvörðun málskostnaðar verði tekið tillit til að greiddur sé virðisaukaskattur af málflutningsþóknun.

          Í þinghaldi hinn 9. mars sl. kröfðust stefnendur þess að mannerfðafræðileg rannsókn, DNA-rannsókn, í samræmi við 15. gr. barnalaga nr. 76/2003, skuli fara fram á lífssýnum úr stefndu, E, meintum syni hennar og F, G, og föður stefnenda, F, og, ef þörf krefur, stefnendum, A, B, C og D, eða öðrum þeim einstaklingum sem nauðsynleg kunni að vera rannsóknarinnar vegna.  Þá kröfðust stefnendur þess að stefnda yrði úrskurðuð til að greiða stefnendum málskostnað, að mati dómsins, í þeim þætti málsins.

          Stefndi krafðist þess að synjað yrði kröfu stefnenda um að fram færi mannerfðafræðileg rannsókn úr lífssýnum stefndu og syni hennar, G.  Auk þess krafðist hún málskostnaðar óskipt úr hendi stefnenda í þeim þætti málsins. 

          Með úrskurði uppkveðnum hinn 30. mars 2007 var hafnað kröfum stefnenda um að fram færi mannerfðafræðileg rannsókn á lífsýnum stefndu, E, föður stefnenda, F, G og stefnendum sjálfum.  Með dómi Hæstaréttar Íslands uppkveðnum 25. apríl 2007 var fyrrgreindur úrskurður staðfestur.

          Í þinghaldi hinn 7. maí sl., kröfðust stefnendur þess að fá að gefa skýrslu í málinu sem og að leiða maka sína sem vitni í málinu.  Stefnda mótmælti þessari kröfu stefnanda og var kveðinn upp úrskurður um ágreininginn hinn 15. maí sl., þar sem kröfum stefnenda var hafnað.  Með dómi Hæstaréttar Íslands uppkveðnum 4. júní sl. var stefnendum heimilað að gefa aðilaskýrslu í málinu og að leiða þar til skýrslugjafar umbeðin vitni.

          Í framhaldi af þessum dómi Hæstaréttar voru umbeðnar skýrslur teknar af aðilum og vitnum í þinghaldi hinn 28. ágúst 2007 og í framhaldi af því óskaði lögmaður stefnenda eftir því í þinghaldi hinn 11. september að fram færi mannerfðafræðileg rannsókn á lífsýnum stefnenda, stefndu og F, en stefnda mótmælti kröfunni.  Var málið flutt um þá kröfu stefnenda hinn 26. september sl. og er sá þáttur málsins til úrlausnar hér.

                                                                            II

          Stefnda, E, sem er frá Perú, og F gengu í hjónaband [dags.] 1990.  Þau fóru til Perú í nóvember 1994.  Að sögn stefnenda var stefnda þá ekki barnshafandi.  Þau komu til baka til Íslands í janúar eða febrúar 1995 með drenginn G, þá nokkurra vikna gamlan.  Stefnendur eru börn F af fyrra hjónabandi.  Stefnendur segja að faðir þeirra, F, hafi tjáð þeim að hann hafi látið það eftir stefndu að fá drenginn á heimilið, en hann væri sonur frænku stefndu eða úr fjölskyldu hennar.  Stefnda hafi sett honum það skilyrði fyrir áframhaldandi sambúð þeirra að hún ættleiddi drenginn.  Hann hafi því látið það eftir stefndu að fá pappíra í Perú sem sýndu að hún hefði fætt drenginn, en ekki verið sáttur við það sjálfur.  Drengurinn hafi verið skráður sonur þeirra í Perú.

          Stefnendur halda því fram að G sé hvorki sonur F né stefndu.  Skráning faðernis G í Þjóðskrá Íslands sé því reist á röngu eða fölsuðu fæðingarvottorði, dagsettu [...]1994.

          Stefnendur kveðast hafa af því brýna hagsmuni og eiga til þess lögvarinn rétt, sem málsaðilar samkvæmt barnalögum, að F föður þeirra látnum, og þar sem þau gangi jafnhliða G að erfðum eftir hann, að fá úr því skorið með dómi hvort faðir þeirra sé réttur og raunverulegur blóðfaðir nefnds G.  Til þess að svo verði gert sé nauðsynlegt að fram fari mannerfðafræðileg rannsókn á stefndu, syni hennar, og föður stefnenda sem og stefnendum sjálfum í samræmi við 15. gr. barnalaga nr. 76/2003.

          Stefnda hafnar því að fram fari mannerfðafræðileg rannsókn, eins og krafist er af stefnendum.  Ljóst sé af fyrirliggjandi fæðingarvottorði, að barnið G, sé bæði sonur stefndu og F.  Engin gögn hafi verið lögð fram, sem sanni eða geri það líklegt að vottorðin séu röng eða fölsuð, en sönnunarbyrðin um það hvíli alfarið á stefnendum.  Ekki sé hægt að leggja sögusagnir þær, sem málatilbúnaður stefnenda byggi á, til grundvallar niðurstöðu málsins, eða líta svo á að þær einar nægi til að fallast megi á kröfu þeirra um að fram fari blóðrannsókn og aðrar sérfræðilegar kannanir, þar á meðal mannerfðafræðilegar rannsóknir (DNA-rannsóknir).  Frásagnir stefnenda sjálfra um það hvað F eigi að hafa sagt þeim á sínum tíma hafi ekkert gildi í þessu sambandi, enda verði að hafa í huga að um sé að ræða frásagnir aðila máls þessa, sem hafi auk þess ríka fjárhagslega hagsmuni af því að barnið G teljist ekki sonur F.  Þá verði að hafa í huga að á getnaðartíma barnsins og við fæðingu hans hafi stefnda og F verið í hjúskap auk þess sem gögn málsins bendi til að F hafi ávallt litið svo á og viðurkennt að G væri sonur sinn.  Ljóst sé því að ekkert tilefni sé til að verða við kröfum stefnenda í máli þessu, hvort sem um sé að ræða dómkröfur eða kröfu um að fram fari blóðrannsókn eða aðrar sérfræðilegar kannanir.

          Um lagarök vísar stefnda til barnalaga, nr. 76/2003 og laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála.

                                                                                          III

          Með málssókn þessari freista stefnendur þess að hnekkja faðerni sonar föður þeirra og stefndu, G.  Til þess neyta þau heimildar 1. mgr. 21. gr. laga nr. 76/2003, sem veitir erfingjum föður barns, að honum látnum, heimild til að höfða dómsmál til vefengingar á faðerni. 

          Stefnendur byggja kröfu sína á því, að faðir þeirra, F, hafi sagt þeim, að hann væri ekki faðir drengsins og stefnda ekki móðir hans.  Hafi hann látið það eftir stefndu, að fá falsaða pappíra frá Perú, sem sýndu að hún hefði fætt drenginn.  Hins vegar hafi hann aldrei verið sáttur við þetta sjálfur. 

          Mannerfðafræðileg rannsókn samkvæmt 15. gr. barnalaga getur farið fram til að leita sönnunar í dómsmáli, sem rekið er til vefengingar barns.  Með 1. mgr. 21. gr. barnalaga nr. 76/2003, er erfingjum veitt heimild til höfðunar vefengingarmáls, þó aðeins að föður látnum. 

          Fyrir liggur að F og stefnda voru í hjónabandi er sonur þeirra, G fæddist, [dags.] 1994.  Samkvæmt pater est reglunni telst G því sonur F á grundvelli fæðingarvottorðs, en fullyrðingar stefnenda um að það sé falsað hafa ekki verið studdar haldbærum rökum.  Þá liggur fyrir að árið 1997 gerði F erfðaskrá, þar sem hann arfleiddi stefndu að 1/3 eigna sinna, sem renna skyldi til sonar þeirra, G, ef stefnda félli fyrr frá. 

          Við úrslausn þess hvort beita eigi heimildarákvæði 15. gr. barnalaga og heimila mannerfðafræðilega rannsókn þykir verða að horfa til þess, að samkvæmt því sem fyrir liggur í málinu, og að framan hefur verið lýst, virðist F hafa litið á G sem sinn son.  Liggur ekkert fyrir um að F hafi aðhafst nokkuð í þá veru að vefengja faðerni G, þrátt fyrir fullyrðingar stefnenda um að F  hafi ætíð haft vitneskju um að hann væri ekki faðir barnsins.  Þá styrkir gerð erfðaskrárinnar þann vilja hans að vera faðir drengsins.  Verður því að líta svo á að það hafi ekki verið vilji hans að vefengja faðernið.  Með því að stefnendum er fengin þessi málshöfðunarheimild að föður þeirra látnum þykir verða að horfa til þessa og samkvæmt því sem að framan er rakið verður að ætla að krafan sé í andstöðu við vilja F. 

          Eins og áður segir hefur áður verið hafnað kröfu stefnenda um að mannerfðafræðileg rannsókn færi fram á lífsýnum aðila og F.  Í dómi Hæstaréttar Íslands, þar sem sá úrskurður var staðfestur, kemur fram að í málinu liggi frammi vottorð, dagsett 22. nóvember 1994, sem hefur verið gefið út af stjórnvöldum í Perú, þar sem fram kemur að Fog stefnda, E, hafi [dags.] 1994 fæðst sonurinn G og á grundvelli þess vottorðs hafi, hinn [dags.] 2006, verið gefið út fæðingarvottorð þjóðskrár.  Þá hafi stefnendur ekki lagt fram nein gögn til stuðnings því að fæðingarvottorðið sé falsað og að stefnda hafi ekki verið barnshafandi þegar hún og F fóru til Perú 1994 eða önnur gögn til stuðnings því að ástæða kunni að vera til að draga skráð faðerni G í efa.  Við skýrslutöku hér fyrir dómi báru stefnendur, sem og makar þeirra, á sama veg og þau lýstu í stefnu, að stefnda væri ekki móðir G og faðir þeirra ekki faðir hans.  Stefnda hefði ekki verið barnshafandi er hún fór ásamt F af landi brott í nóvember 1994 og jafnframt að faðir þeirra hefði sagt þeim að fæðingarvottorð drengsins væri falsað.  Þá bar fyrrum starfsmaður F að hann hefði sagt honum frá því að eiginkona hans E væri barnshafandi.  Þegar framangreint er virt veður ekki talið að fyrrgreindur framburður aðila og maka þeirra um orðaskipti þeirra við F um þessi efni geti hér komið að haldi.  Sönnunarfærslan sem nú hefur farið fram getur því engu breytt um það sem réði niðurstöðu í dómi Hæstaréttar 25. apríl 2007.

          Gegn andmælum stefndu verður því hafnað kröfu um að fram fari mannerfðafræðileg rannsókn á lífsýnum málsaðila í því skyni að skera úr um faðerni barnsins G.

          Ákvörðun málskostnaðar bíður efnisdóms.

          Hervör Þorvaldsdóttir héraðsdómari kvað upp úrskurð þennan.

                                                                Ú R S K U R Ð A R O R Ð :

          Hafnað er kröfu stefnenda, A, B, Cr og D, um að mannerfðafræðileg rannsókn verði gerð á lífssýnum úr stefndu, E, föður stefnenda, F, G og stefnendum sjálfum.

          Ákvörðun málskostnaðar í þessum þætti málsins bíður efnisdóms.