Ákvörðun Hæstaréttar

1. Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. laga nr. 50/2016 um dómstóla standa að ákvörðun þessari hæstaréttardómararnir Benedikt Bogason, Ása Ólafsdóttir og Sigurður Tómas Magnússon.

2. Með beiðni 25. október 2021 leitar Vátryggingafélag Íslands hf. leyfis Hæstaréttar til að áfrýja dómi Landsréttar 1. sama mánaðar málinu nr. 256/2020: Penninn ehf. gegn Vátryggingafélagi Íslands hf. á grundvelli 1. mgr. 176. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Gagnaðili leggst gegn beiðninni.

3. Gagnaðili höfðaði mál þetta 12. júní 2019 á hendur leyfisbeiðanda til greiðslu bóta úr rekstrarstöðvunartryggingu vegna tjóns sem hann varð fyrir í júlí 2014 þegar húsnæði sem hann hafði á leigu undir starfsemi verslunarinnar Griffils brann. Bótauppgjör vegna tjónsins fór fram 23. júlí 2015. Gagnaðili mótmælti uppgjörinu með bréfi 27. ágúst 2015 þar sem hann taldi tjón sitt ekki að fullu bætt og gerði kröfu um greiðslu eftirstöðva bóta. Í héraðsdómi var sakarefni málsins skipt þannig að fyrst var dæmt um varnir leyfisbeiðanda sem byggðust á fyrningu. Héraðsdómur taldi að gagnaðili hefði haft allar nauðsynlegar upplýsingar um þau atvik sem voru grundvöllur kröfunnar þegar hann setti fram bótakröfu sína 31. desember 2014, sbr. 1. mgr. 52. gr. laga nr. 30/2004 um vátryggingarsamninga. Kröfuna setti hann fram í kjölfar útreikninga endurskoðenda á áætlaðri framlegð sinni á vátryggingartímabilinu. Fyrningarfresturinn hafi því byrjað að líða 1. janúar 2015 og krafan fallin niður fyrir fyrningu.

4. Með dómi Landsréttar var niðurstöðu héraðsdóms snúið við. Talið var að þau atvik er lægju til grundvallar bótakröfu úr tryggingunni kæmu í fyrsta lagi fram þegar ljóst væri hvort rekstur hæfist að nýju. Eftir gögnum málsins þótti liggja fyrir að í janúar 2015 hefði enn verið „til skoðunar hjá aðilum hvort unnt væri að endurreisa rekstur“ verslunarinnar og voru nauðsynlegar upplýsingar í skilningi ákvæðisins því ekki taldar hafa verið komnar fram fyrir þann tíma. Að þessu virtu var fyrningarfrestur kröfunnar ekki talinn hafa byrjað að líða fyrr en í árslok 2015 og krafan því ófyrnd.

5. Leyfisbeiðandi byggir á að úrslit málsins hafi verulegt almennt gildi um skýringu á 1. mgr. 52. gr. laga nr. 30/2004 að því er varðar upphafstíma fyrningar kröfu úr skaðatryggingu, þar með talið rekstrarstöðvunartryggingu. Þá vísar hann til þess að málið varði sérstaklega mikilvæga hagsmuni sína, auk þess sem dómur Landsréttar sé bersýnilega rangur að efni til. Niðurstaða Landsréttar leiði til þess að hinum vátryggða sé veitt færi á að ákveða einhliða upphaf fyrningarfrests. Niðurstaðan fari gegn því meginsjónarmiði sem búi að baki fyrningarreglum kröfuréttar að vernda hagsmuni bæði kröfuhafa og skuldara með réttaröryggi að leiðarljósi. Mjög mikilvægt sé að fá niðurstöðu Hæstaréttar um hvort allir bótaliðir samkvæmt tryggingu þurfi að vera komnir fram og endanlegt umfang tjóns liggi þannig fyrir áður en upphaf fyrningarfrests geti hafist. Loks telur hann að niðurstaða Landsréttar hafi verið byggð á málsástæðu sem gagnaðili hafi hvorki byggt á í héraði né þar fyrir dómi.

6. Að virtum gögnum málsins verður litið svo á að dómur í því kunni að hafa fordæmisgildi um upphafstíma fyrningarfrests skaðatrygginga þannig að fullnægt sé skilyrðum 1. mgr. 176. gr. laga nr. 91/1991. Beiðni um áfrýjunarleyfi er því samþykkt.