Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Greta Baldursdóttir, Benedikt Bogason og Karl Axelsson.

Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 16. nóvember 2017 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum degi síðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 16. nóvember 2017 þar sem varnaraðila var gert að sæta áfram gæsluvarðhaldi meðan mál hans er til meðferðar hjá dómstólum, en þó eigi lengur en til fimmtudagsins 14. desember 2017  klukkan 16. Kæruheimild er í l. lið 1. mgr. 192. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Varnaraðili krefst þess aðallega að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi, til vara að farbanni verði beitt í stað gæsluvarðhalds, en að því frágengnu að gæsluvarðhaldinu verði markaður skemmri tími.

Sóknaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjaness, fimmtudaginn 16. nóvember 2017

Héraðssaksóknari hefur í dag krafist þess að ákærða, X, nígerískum ríkisborgara, fæddum [...], verði gert að sæta gæsluvarðhaldi meðan mál hans er til meðferðar fyrir dómstólum, þó eigi lengur en til fimmtudagsins 14. desember 2017, klukkan 16:00.

Fallist dómurinn ekki á kröfu embættisins um gæsluvarðhald er þess krafist að dómurinn banni sakborningi að fara af landinu og að honum verði í úrskurðarorði gert skylt að tilkynna lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu um verustað sinn og gefa sig fram við hana á lögreglustöð daglega. Þá skuli sakborningur afhenda lögreglu vegabréf sitt til varðveislu.

Ákærði mótmælir kröfu héraðssaksóknara og krefst þess aðallega að henni verði hafnað, til vara að hann verði úrskurðaður í farbann og til þrautavara að gæsluvarðhaldinu verði markaður skemmri tími. Er á því byggt af hálfu ákærða að sýnt þyki að brot hans muni ekki hafa í för með sér þyngri refsingu en sektir eða skilorðsbundið fangelsi, sbr. 3. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála.

I

Í greinargerð með kröfunni segir að héraðssaksóknari hafi hinn 20. september sl. gefið út ákæru á hendur m.a. umræddum X fyrir peningaþvætti í febrúar 2016. Málið hafi verið þingfest í Héraðsdómi Reykjaness 13. október sl. Sé hann ákærður fyrir að hafa skipulagt og gefið fyrirmæli um peningaþvætti þegar meðákærðu tóku við 31.600.000 krónum af ótilgreindum aðila, geymdu fjármunina á bankareikningum, nýttu að hluta, fluttu að hluta, sendu að hluta til Ítalíu og millifærðu 20.500.000 krónur af umræddu fé á bankareikning félagsins [...] í Hong Kong, þrátt fyrir að þau hafi mátt vita að um væri að ræða ólöglega fengið fé, en um hafi verið að ræða fé sem ótilgreindur aðili hafi komist yfir með fjársvikum í tengslum við viðskipti félaganna [...] í Suður-Kóreu og [...]. Séu brotin nánar rakin í ákærunni.

Í greinargerð héraðssaksóknara segir að ákærði X hafi skipulagt og gefið meðákærðu fyrirmæli um peningaþvættið eftir að hann kom til landsins 2. febrúar 2016 og hafi brotin þannig verið framin að hans undirlagi. Hafi hann komið til landsins gagngert til að sjá til þess að umræddir fjármunir yrðu sendir tilteknum erlendum aðilum. Þá hafi hann afhent meðákærðu tilhæfulausa reikninga sem hafi verið framvísað í [...] 8. febrúar 2017 og flutt hluta af fjármununum úr landi. Hafi ákærða X á sama hátt og meðákærðu mátt vera ljóst að um ólöglega fengið fé væri að ræða. Ákærði hafi neitað sök við þingfestingu málsins. Aðalmeðferð í málinu hafi verið ákveðin og hefjist hún 7. desember 2017.

Ákærði X hafi verið framseldur til Íslands frá Ítalíu vegna rannsóknar málsins og setið í gæsluvarðhaldi frá 17. ágúst sl., fyrst á grundvelli rannsóknarhagsmuna, en með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur frá 24. ágúst sl. í máli nr. R-280/2017 hafi hann verið úrskurðaður í gæsluvarðhald í fjórar vikur með vísan til b-liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008, og aftur í fjórar vikur með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur frá 21. september sl. í máli R-318/2017, og aftur í 4 vikur með úrskurði Héraðsdóms Reykjanes frá 19. október sl. í máli R-563/2017. Þótti dóminum atvikum þannig háttað að ekki yrði talið að nærvera hans yrði tryggð með öðrum og vægari úrræðum og úrskurðirnir staðfestir af Hæstarétti. Héraðssaksóknari telji augljóst að svo sé enn.

Rannsókn málsins hafi hafist á grundvelli tilkynningar til peningaþvættisskrifstofu embættis héraðssaksóknara um ætlað peningaþvætti. Rannsókn embættis héraðssaksóknara hafi staðið yfir frá 25. febrúar 2016 og hafi mikill tími farið í umfangsmikla upplýsinga- og gagnaöflun, sem farið hafi fram í því skyni að athuga kæruefni, afmarka hina ætluðu refsiverðu háttsemi og rekja millifærslu umræddra fjármuna. Húsleitir hafi farið fram á nokkrum stöðum og fimm aðilar hafi sætt gæsluvarðhaldi við rannsókn málsins.

Í skýrslutöku hjá lögreglu hafi meðákærða Y borið um að hafa kynnst manni að nafni A á einkamálasíðu á árinu 2006. Þau hafi síðan hist nokkrum sinnum á Ítalíu og einu sinni annars staðar í Evrópu, mögulega Þýskalandi.

Seint á árinu 2015 hafi áðurnefndur A síðan haft samband við Y og beðið hana um að útvega íslenskan bankareikning vegna fyrirhugaðrar millifærslu fjármuna á reikninginn. Að sögn Y hafi hún þá fengið heimild hjá meðákærða Z til að láta millifæra fjármuni inn á reikning fyrirtækis hans [...]. Að tilstuðlan A hafi ákærði X komið til landsins 2. febrúar sl., gagngert til þess að veita viðtöku hluta umræddra fjármuna og senda þá með símgreiðslu til félagsins [...] í Hong Kong. Til þess hafi hann haft meðferðis nauðsynleg skjöl, sem hafi verið tilhæfulausir reikningar um viðskipti milli aðila, sem ekki hafi átt við rök að styðjast. Að beiðni A hafi X verið sóttur af Y og honum ekið á hótel í Hafnarfirði og honum fengið SIM-kort svo unnt væri að hafa samband við hann.

Rannsókn lögreglu hafi leitt í ljós að ákærði X hafi gagngert komið til landsins til þess að veita viðtöku hluta umræddra fjármuna og senda þá með símgreiðslu til félagsins [...] í Hong Kong. Til þess hafi hann haft meðferðis nauðsynleg skjöl sem hafi verið tilhæfulausir reikningar um viðskipti milli aðila. Meðákærðu Y, Z og Þ muni síðan hafa farið í [...] með skjöl sem X hafði útbúið og millifært í tvennu lagi um 21,7 milljón króna til félagsins í Hong Kong.

Í greinargerðinni segir að umræddur X virðist hafa útbúið nauðsynleg skjöl svo unnt væri að koma hluta fjármunanna úr landi, auk þess sem hann hafi móttekið reiðufé. Lögreglu gruni einnig að X tengist beint þeim aðilum sem með blekkingum í tölvupóstsamskiptum hafi komið því til leiðar að fjármunirnir voru millifærðir á reikning [...] í stað [...]. Ákærði X hafi farið af landi brott 10. febrúar 2016 og að kröfu lögreglu hafi Héraðsdómur Reykjavíkur gefið út alþjóðlega handtökuskipun á hendur honum 30. mars 2016. Með bréfi til skrifstofu almannaöryggis innanríkisráðuneytisins, dags. 4. apríl 2016, hafi verið óskað eftir því að ákærði X yrði eftirlýstur og hann handtekinn hvar sem til hans næðist og hann framseldur íslenskum yfirvöldum. Hinn 14. febrúar sl. hafi borist tölvupóstur frá lögreglufulltrúa í alþjóðadeild Ríkislögreglustjóra þess efnis að X hefði verið handtekinn á flugvellinum í Bologna á Ítalíu. Hinn 15. febrúar sl. hafi skrifstofa almannaöryggis innanríkisráðuneytisins sent beiðni til ítalskra yfirvalda um framsal hans. Ítölsk dómsmálayfirvöld hafi samþykkt framsalið 10. júlí sl. og hafi þá hafist undirbúningur að flutningi ákærða X til landsins af hálfu alþjóðadeildar ríkislögreglustjóra. Hafi hann loks verið fluttur til landsins 17. ágúst sl.

Við yfirheyrslu hafi ákærði X kannast við að hafa komið til Íslands í lok janúar eða byrjun febrúar að beiðni áðurnefnds A. Hann hefði á þeim tíma aldrei komið til Íslands og verið forvitinn um landið og fallist á að fara hingað þar sem hann hefði fengið frítt flugfar og uppihald, auk þess sem A hefði lofað honum 500 evrum að launum þegar hann kæmi aftur til Ítalíu. Tilgangur ferðarinnar hefði verið sá að eiga samskipti við Y vegna millifærslu á fjármunum sem A hefði tjáð honum að væru vegna einhverra viðskipta sem hann vissi ekki hver voru. Y hefði ekki svarað símtölum A og því hefði hann verið farið að lengja eftir millifærslum á peningunum og þar sem A hefði ekki treyst Y hefði hann sent X til að fá staðfestingu á millifærslunum og senda sér afrit af millifærslukvittunum að þeim loknum. Ákærði hafi hins vegar borið um að hann hefði ekki verið viðstaddur eða framkvæmt neina millifærslur sjálfur.

Ákærði X hafi kannast við að hafa hitt meðákærðu Y, Z og Þ og farið út að borða með þeim og skemmt sér með þeim, en aðra hefði hann ekki hitt. Ákærði X hafi ekki kannast við að hafa komið með þau gögn sem meðákærðu í málinu hafi borið um að hann hefði framvísað eða þá útbúið reikninga sem bornir voru undir hann í yfirheyrslunni. Hann hefði aðeins séð tvær millifærslukvittanir sem hann hefði tekið mynd af á síma og sent A. Við brottför frá Íslandi hefði Y síðan afhent honum íslenska fjármuni sem hún hefði sagt ákærða X að skipta í evrur á flugvellinum og afhenda A. Muni þetta hafa verið um 2700 evrur, en hluti af því hefði verið afgangur af framfærslupeningum sem Y hefði látið ákærða X hafa við komuna til Íslands að beiðni A.

Í greinargerð héraðssaksóknara segir að ákærði X hafi verið úrskurðaður í gæsluvarðhald á grundvelli rannsóknarhagsmuna frá 17. til og með 24. ágúst 2017, sbr. úrskurð í máli nr. R-273/2017. Hann hafi síðan verið úrskurðaður í áframhaldandi gæsluvarðhald á grundvelli b-liðar 1. mgr. 95. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008 til 21. september 2017, sbr. úrskurð í máli nr. R-280/2017. Hafi sá úrskurður verið staðfestur með dómi Hæstaréttar 25. ágúst 2017 í máli nr. 528/2017. Ákærði X hafi síðan verið úrskurðaður í áframhaldandi gæsluvarðhald á grundvelli b-liðar 1. mgr. 95. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008 til 19. október 2017, sbr. úrskurð í máli nr. R-318/2017. Hafi sá úrskurður verið staðfestur með dómi í Hæstaréttar 25. september 2017 í máli nr. 602/2017.

Hinn 23. ágúst 2017 hafi verið tekin skýrsla af meðákærðu Y og framburður ákærða X borin undir hana. Hún hafi ekki kannast við að hafa látið ákærða X hafa peninga, hvorki við komuna til landsins né við brottförina. Þá hafi hún haldið sig við fyrri framburð sinn um að ákærði X hefði komið með skjölin, sem varðað hafi hin meintu viðskipti, sem hafi verið forsenda fyrir millifærslunum. Í skýrslutöku 24. ágúst sl. hafi ákærði X haldið sig við fyrri framburð og hafnað framburði meðákærðu Halldóru.

Í greinargerð héraðssaksóknara segir að telja verði að ríkir almanna- og einkahagsmuni séu fyrir því að fallist verði á umbeðna kröfu. Um sé að ræða stórfellt peningaþvætti, sem hagsmunir almennings krefjist að saksótt verði fyrir. Ætlað brot varði verulega fjárhagslega hagsmuni og verulega hagsmuni aðila sem átt hafi í viðskiptum [...] á umræddum tíma og hafi háttsemin valdið [...] og hinum suður-kóreska viðskiptavini þess gríðarlegu tjóni.

Héraðssaksóknari telji að gæsluvarðhald sé nauðsynlegt til að tryggja návist ákærða X við meðferð málsins fyrir dómi. Hann eigi eiginkonu og barn sem búi í Ghana og í Nígeríu. Líta verði til þess að hann hafi ekki komið sjálfviljugur til landsins heldur eftir framsal í fylgd lögreglufulltrúa. Þá sé ákærði erlendur ríkisborgari sem engin tengsl hefur við landið og því sé veruleg hætta á að hann reyni að koma sér undan saksókn gangi hann laus. Með vísan til framangreinds, framlagðra gagna og b-liðar 1. mgr. 95. gr., sbr. 1. mgr. 100. gr. laga 88/2008 um meðferð sakamála, sé þess krafist að krafan nái fram að ganga.

II

Í ákæru héraðssaksóknara, dags. 20. september 2017, er ákærða gefið að sök peningaþvætti, sbr. 1. mgr. 264. gr. almennra hegningarlaga. Brotið getur varðað sektum eða fangelsi allt að 12 árum, sbr. einnig 3. og 4. mgr. 264. gr. Aðalmeðferð málsins er fyrirhuguð þann 7. desember nk. Með hliðsjón af framangreindu og gögnum málsins er fallist á það með héraðssaksóknara að kærði sé undir rökstuddum grun um aðild að auðgunarbrotum sem fangelsisrefsing er lögð við samkvæmt ákvæðum almennra hegningarlaga.

Með hliðsjón af þeim peningafjárhæðum sem um getur í máli ákærða, og því að ákærða er gefið að sök að hafa gefið öðrum meðákærðu fyrirmæli um peningaþvættið og að brotin hafi verið framin að hans undirlagi, þykir ekki sýnt að brotin kunni einungis að varða sektum eða skilorðbundnu fangelsi, sbr. 3. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála.

Ákærði er nígerískur ríkisborgari sem búsettur er á Ítalíu og á fjölskyldu í Afríku. Hann hefur engin tengsl við Ísland. Ákærði var handtekinn á Ítalíu og framseldur þaðan til Íslands. Samkvæmt þessu má ætla að hann muni reyna að komast úr landi eða koma sér með öðrum hætti undan málsókn ef hann verður látinn laus.

Með dómum Hæstaréttar frá 25. september sl. í máli nr. 602/2017 og frá 23. október sl. í máli nr. 662/2017, var fallist á að skilyrði b. liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála væru uppfyllt. Ákærði hefur ekki sýnt fram á að framangreindar aðstæður hans eða atvik séu ranglega tilgreind eða að breyting hafi orðið á þeim frá því að nefndir dómar Hæstaréttar voru kveðnir upp.

Með vísan til framangreinds er enn fullnægt skilyrðum b. liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála til að úrskurða ákærða áfram í gæsluvarðhald, en eins og atvikum er háttað verður ekki talið að nærvera hans verði tryggð með öðrum og vægari úrræðum. Samkvæmt öllu framanrituðu verður fallist á aðalkröfu héraðssaksóknara eins og hún er fram sett og nánar greinir í úrskurðarorði.

Úrskurðinn kveður upp Bogi Hjálmtýsson héraðsdómari.

ÚRSKURÐARORÐ:

Ákærði, X, sæti gæsluvarðhaldi meðan mál hans er til meðferðar fyrir dómstólum, þó eigi lengur en til fimmtudagsins 14. desember 2017, klukkan 16:00.