Ákvörðun Hæstaréttar

Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. laga nr. 50/2016 um dómstóla standa að ákvörðun þessari hæstaréttardómararnir Þorgeir Örlygsson, Benedikt Bogason og Ingveldur Einarsdóttir.

Með beiðni 2. janúar 2020 leitar A leyfis Hæstaréttar til að kæra úrskurð Landsréttar 19. desember 2019 í málinu nr. 783/2019: B, C og D gegn A, á grundvelli 2. mgr. 133. gr. laga nr. 20/1991 um skipti á dánarbúum o.fl., sbr. 2. mgr. 167. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. B, C og D leggjast gegn beiðninni.

Mál þetta lýtur að kröfu leyfisbeiðanda um að viðurkennt verði að innstæður á reikningum hennar í Bank of America og Meril Edge falli ekki undir skipti á dánarbúi E og að beita beri ákvæðum laga í Suður-Karólínu í Bandaríkjunum um eignarhald á innstæðum á þeim bankareikningum. Leyfisbeiðandi og E gengu í hjónaband [...] 2009 en fyrir átti E þrjú börn sem eru gagnaðilar í máli þessu.

Héraðsdómur Reykjavíkur féllst á kröfur leyfisbeiðanda og vísaði til þess að samkvæmt stofnskjölum fyrir bankareikningana kæmi fram að tegund þeirra skyldi lúta reglum um „joint tenancy with the Right of Surviorship“. Samkvæmt matsgerð fælu slíkar reglur í sér að eign væri í sameign á meðan sameigendur væru á lífi en við andlát rynni eignin, ásamt öllum réttindum og skyldum, til hins langlífari sameiganda. Væri ekki litið svo á að eignarhlutur hins látna færðist yfir á þann sem eftir lifði eða að hann erfði eignarhlutinn, heldur að hagsmunum hins látna einfaldlega lyki og þar með yrðu hagsmunir hins eftirlifandi sameiganda meiri af eigninni en áður. Taldi dómurinn að kaupmáli sem leyfisbeiðandi og E gerðu eftir stofnun umræddra bankareikninga breytti engu um ráðstöfun innstæðnanna enda væri með kaupmála fyrst og fremst verið að fastsetja ákveðna skiptingu eigna ef hjón skilja. Taldi dómurinn að um skipti búsins giltu íslensk lög en ákvæði í lögum Suður-Karólínu leiddu til þess að innstæður rynnu ekki til búsins enda væru þær þegar eign leyfisbeiðanda.

 Landsréttur komst að gagnstæðri niðurstöðu og taldi að ekki yrði fram hjá því litið að í kaupmála leyfisbeiðanda og E sem gerður hefði verið hér á landi eftir stofnun bankareikningana væri ekkert minnst á að um þessar eignir hefði átt að gilda séreignarfyrirkomulag. Gæfi það til kynna að þau hefðu sjálf ekki litið svo á eða hefðu eftir atvikum ákveðið að breyta því fyrirkomulagi með gerð kaupmálans. Var því talið að leyfisbeiðandi yrði að bera hallann af sönnunarskorti um hið gagnstæða og því reyndi ekki á það álitaefni hvort hin erlenda réttarregla hefði gilt um innstæðurnar né hvort til greina kæmi að leggja hana til grundvallar í málinu. Taldi rétturinn í ljósi þessa og að engin gögn hefðu verið lögð fram í málinu sem fullnægði skilyrðum XI. kafla hjúskaparlaga nr. 31/1993 um stofnun séreignar yfir innstæðunum yrði ekki talið að fullnægt væri því skilyrði 54. gr. laganna að sérstök heimild stæði til annars en að telja þær til hjúskapareignar sem skyldi samkvæmt 1. mgr. 99. gr. hjúskaparlaga falla undir dánarbússkiptin, sbr. 2. mgr. 96. gr. sömu laga.

 Leyfisbeiðandi byggir á því að kæruefnið varði hana miklu og að það hafi grundvallarþýðingu fyrir meðferð málsins að fyrir liggi hvort beita skuli íslenskum eða bandarískum lagareglum þegar metið er hvort innstæður á bankareikningunum skuli falla undir opinber skipti dánarbúsins. Þá telur hún kæruefnið hafa fordæmisgildi og að úrskurður Landsréttar sé bersýnilega rangur og þá sérstaklega sú niðurstaða að líta fram hjá skýrum vilja leyfisbeiðanda og E um að reikningarnir færu eftir reglum í Suður-Karólínu.

Líta verður svo á að úrlausn um þau atriði sem leyfisbeiðandi vísar til myndi hafa fordæmisgildi. Er umsókn um kæruleyfi því tekin til greina.