Föstudaginn 25. maí 2012.
Nr. 246/2012.	Lára Bryndís Björnsdóttir (Dýrleif Kristjánsdóttir hdl.) gegn Styrktarsjóði Bandalags háskólamanna (Bergþóra Ingólfsdóttir hrl.)

 

Kærumál. Lögvarðir hagsmunir. Frávísunarúrskurður héraðsdóms felldur úr gildi.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem máli L gegn S var vísað frá dómi þar sem L var ekki talin hafa lögvarða hagsmuni af kröfu sinni. Í málinu krafðist L þess að viðurkennt yrði með dómi að hún ætti aðild að S með vísan til 2. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991. Talið var að andmæli S gegn kröfu L varðaði efni kröfunnar en ekki form hennar og að L hefði lögvarða hagsmuni af kröfu sinni. Var hinn kærði úrskurður því felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdóm að taka málið til efnismeðferðar.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Garðar Gíslason, Árni Kolbeinsson og Jón Steinar Gunnlaugsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 3. apríl 2012, sem barst héraðsdómi sama dag og Hæstarétti ásamt kærumálsgögnum 12. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 26. mars 2012, þar sem máli sóknaraðila á hendur varnaraðila var vísað frá dómi. Kæruheimild er í j. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðili krefst þess að lagt verði fyrir héraðsdóm að taka málið til efnismeðferðar. Þá krefst hún kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Svo sem nánar greinir í hinum kærða úrskurði er sóknaraðili félagi í Félagi íslenskra hjúkrunarfræðinga en varnaraðili er styrktarsjóður innan vébanda Bandalags háskólamanna. Stéttarfélag sóknaraðila sagði sig úr Bandalagi háskólamanna í árslok 2009. Sóknaraðili starfar á Landspítalanum og greiddi launagreiðandi hennar kjarasamningsbundin iðgjöld til varnaraðila. Hún hefur sótt um styrk hjá varnaraðila en verið synjað. Með málsókn þessari leitast hún við að fá viðurkennda aðild sína að varnaraðila  og vísar til 2. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991. Andmæli varnaraðila gegn kröfu sóknaraðila varða efni kröfunnar en ekki form. Sóknaraðili telst hafa lögvarða hagsmuni af kröfunni. Ber því að fella hinn kærða úrskurð úr gildi og leggja fyrir héraðsdóm að taka málið til efnismeðferðar.

Varnaraðila verður gert að greiða sóknaraðila kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Lagt er fyrir héraðsdóm að taka mál þetta til efnismeðferðar.

Varnaraðili, Styrktarsjóður Bandalags háskólamanna, greiði sóknaraðila, Láru Bryndísi Björnsdóttur, 200.000 krónur í kærumálskostnað.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 26. mars 2012.

Mál þetta, sem var tekið til úrskurðar 20. mars sl., er höfðað fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur af Láru Bryndísi Björnsdóttur, Hólabergi 64, Reykjavík, á hendur Styrktarsjóði Bandalags háskólamanna, Borgartúni 6, Reykjavík með stefnu birtri 8. desember 2011.

Stefnandi krefst þess að viðurkennd verði með dómi aðild hennar að stefnda. Þá er krafist málskostnaðar.

Stefndi krefst þess aðallega að málinu verði vísað frá dómi og til vara er krafist sýknu. Í báðum tilvikum er krafist málskostnaðar úr hendi stefnanda.

Í þessum þætti málsins er krafa stefnda um frávísun málsins tekin til úrskurðar. Stefnandi hafnar frávísunarkröfu stefnda og krefst þess að ákvörðun málskostnaðar bíði efnisdóms.

Ágreiningsefni

Stefnandi er hjúkrunarfræðingur og starfar á deild er heyrir undir Landspítala-háskólasjúkrahús. Stefnandi hefur átt aðild að Félagi íslenskra hjúkrunarfræðinga (hér eftir Fíh) frá júlí 2007. Hinn 21. september 2009 sagði Fíh sig úr BHM og tók úrsögnin gildi frá og með áramótunum 2009/2010. Ágreiningur varð milli Fíh og BHM um fjárhagslegt uppgjör vegna úrsagnarinnar. Málsaðilar samþykktu að gerðardómur yrði skipaður til að útkljá deilur þeirra, en Fíh krafðist þess meðal annars að BHM myndi greiða sér hlutdeild í hreinni eignamyndun stefnda. Með dómi 17. desember 2010 var BHM sýknað af kröfum Fíh. Í stefnu segir að vegna þessarar niðurstöðu gerðardómsins og þar sem honum verði ekki áfrýjað sé nauðsynlegt að höfða mál þetta til viðurkenningar á rétti stefnanda til aðildar að stefnda.

Málsástæður og lagarök stefndu um frávísun

Frávísunarkröfu sína byggir stefndi á því að stefnandi hafi ekki lögvarða hagsmuni af kröfugerð sinni sem og að áskilnaði 25. gr. laga nr. 91/1991 sé ekki fullnægt

Stefnandi eigi aðild að Fíh og sé hennar vegna greitt til styrktarsjóðs þess félags en ekki til stefnda. Stefnandi hafi enga hagsmuni af því að fá dóm um aðild að stefnda þar sem hún njóti réttinda í öðrum sambærilegum sjóði. Aðild stefnanda að sjóði hjúkrunarfræðinga sé í samræmi við ákvæði kjarasamnings þess stéttarfélags um greiðslur atvinnurekanda í sjóðinn og þannig einnig í samræmi við ákvæði 6. gr. laga nr. 55/1989 um stéttarfélög og vinnudeilur. Yrði fallist á kröfu stefnanda væri sú staða komin upp að stefnandi ætti aðild að tveimur sams konar sjóðum á sama tíma.

Þá byggir stefndi á því að málatibúnaður stefnanda snúist fremur um hagsmuni Fíh en stefnanda og sé í raun tilraun Fíh til að fá gerðardómsmálið endurupptekið. Fíh hafi sótt það fast að fá leyst úr ágreiningi um tilkall til fjármuna úr hinum stefnda sjóði með setningu gerðardóms. Samkvæmt lögum nr. 53/1989 um samningsbundna gerðardóma sé niðurstaða gerðardómsins bindandi.

Stefndi bendir á að styrktarsjóði Fíh sé ætlað að starfa á meðan ekki hafi verið leyst úr ágreiningi Fíh sem lúti að stefnda. Í 2. gr. samþykkta styrktarsjóðsins sé vikið að því með hvaða hætti Fíh telji að þeim ágreiningi geti lokið og hver áhrif þess yrðu. Komi þar berlega fram það markmið Fíh að fá afhenta fjármuni úr hinum stefnda sjóði sem ráðstafa megi í samræmi við almenna hagsmuni Fíh. Aðrar lyktir ágreinings Fíh í málinu virðast ekki tækar að mati stéttarfélagsins.

Að mati stefnda bera gögn málsins og málatilbúnaður allur með sér að tilgangur málshöfðunarinnar hafi ekkert með hagsmuni stefnanda að gera heldur sé sá einn að Fíh fái afhenta fjármuni stefnda þvert á dóm gerðardómsins.

Eins og sakarefni málsins sé hagað verði ekki betur séð en þess sé freistað með málshöfðun þessari að krefja dómstólinn um lögfræðilegt álit á því hvort Fíh eigi rétt til hlutdeildar í fjármunum stefnda. Það að málið sé sett í þann búning að krefjast viðurkenningar á rétti stefnanda til aðildar að sjóðnum nægi ekki í þessu samhengi þar sem ekki verði séð með hvaða hætti hagsmunir stefnanda hafi verið fyrir borð bornir eða á rétti hennar brotið hvorki samkvæmt ákvæðum kjarasamninga né laga. Þá hafi ekkert verið lagt fram í málinu sem sýni hvaða réttindum stefnandi hafi glatað eða farið á mis við. Verði því ekki séð að um tiltekið og afmarkað sakarefni sé að ræða sem varði stefnanda, úrlausn kröfunnar hefur ekkert raunhæft gildi fyrir stefnanda. Skortur á lögvörðum hagsmunum sé því ótvírætt til staðar sem leiðir til frávísunar málsins skv. 25. gr. laga nr. 91/1991, sbr. 100. gr. sömu laga

Þá byggir stefnandi kröfu um frávísun og á því að ekki séu uppfyllt skilyrði 80. gr. laga nr. 91/1991 sérstaklega e-liðar. Þvert á fyrirmæli lagaákvæðisins sé stefna málsins í svo löngu máli að jafnað verði til skriflegs málflutnings auk þess sem málatilbúnaður stefnanda sé svo óljós að til réttarspjalla horfi fyrir stefnda.

Málsástæður og lagarök stefnanda gegn frávísun

Stefnandi hafnar því að komið geti til frávísunar málsins. Stefnandi telur kröfu sína eiga stoð í 70. gr. stjórnarskrárinnar og fara eigi varlega í því að vísa málinu frá dómi vegna skorts á lögvörðum hagsmunum. Stefnandi hafi hagsmuni af úrslaun um hvort hún eigi aðild að stefnda og ráði það úrslitum um hvort hún eigi rétt á greiðslum úr sjóðunum.

Stefnandi leggur áherslu á það að styrktarsjóður Fíh sé í eðli sínu bráðabirgðasjóður sem settur hafi verið á fót vegna deilnanna við stefnda. Aldrei komi til þess að stefnandi geti fengið greitt úr báðum sjóðunum. Þá séu sjóðirnir ekki sambærilegir þar sem stefndi sé mun fjárhagslega sterkari en styrktarsjóður Fíh.

Stefnandi mótmælir því að málatilbúnaðurinn snúist um hagsmuni Fíh og um sé að ræða tilraun til að fá niðurstöðu gerðardómsins endurskoðaða. Krafa stefnanda sé allt annars eðlis en sú krafa er Fíh hafði fyrir gerðardóminum og leyst var þar úr. Annars vegar sé um að ræða rétt Fíh sem stéttarfélags til fjárgreiðslna frá BHM og hins vegar er um að ræða einstaklingsbundinn rétt stefnanda til aðildar að stefnda.

Þá hafnar stefnandi því að verið sé að krefja dóminn lögfræðilegrar álitsgerðar um það hvort Fíh eigi rétt til hlutdeildar í fjármunum stefnda. Stefnandi telur einnig að sýnt sé fram á hvernig hagsmunir hennar hafi verið fyrir borð bornir og réttur brotinn á henni með því að hún eigi ekki aðild að stefnda.

Niðurstaða

Samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála verða dómstólar ekki krafðir álits um lögfræðileg efni nema að því leyti sem nauðsynlegt er til úrlausnar um ákveðna kröfu í dómsmáli. Samkvæmt 2. mgr. ákvæðisins getur sá sem hefur lögvarða hagsmuni af því að skorið sé úr um tilvist eða efni réttinda eða réttarsambands, leitað viðurkenningardóms um kröfur sínar í þeim efnum.

Eins og fram kemur í dómum Hæstaréttar Íslands í málunum nr. 554/2007 og 330/2008 hafa framangreind ákvæði verið skýrð þannig að sá sem leitar viðurkenningardóms geti ekki fengið úrlausn um kröfu sína nema hann sýni fram á að hann hafi lögvarinna hagsmuna að gæta, sem talist geti sérstakir fyrir hann og snerti réttarsamband hans við þann sem hann beinir kröfu sinni að. Kröfugerð stefnanda beinist ekki að lögmæti tiltekinna athafna eða ákvarðana stefnda, heldur miðar hún að því að viðurkenna aðild stefnanda að stefnda. Eins og kröfugerð stefnenda er orðuð felur hún ekki í sér að leyst verði úr ágreiningi aðila heldur felur hún það eitt í sér, andstætt ákvæði 1. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991, að leitað er lögfræðilegrar álitsgerðar dómsins. Þegar af þessari ástæðu ber að vísa máli þessu frá dómi.

Með vísan til 2. mgr. 130. gr. laga um meðferð einkamála ber stefnanda að greiða stefnda málskostnað sem þykir hæfilega ákveðinn svo sem greinir í úrskurðarorði.

Sigrún Guðmundsdóttir héraðsdómari kvað upp úrskurð þennan.

ÚRSKURÐARORÐ

Málinu er vísað frá dómi. 

Stefnandi, Lára Bryndís Björnsdóttir, greiði stefnda, Styrktarsjóði Bandalags háskólamanna 350.000 krónur í málskostnað.