Mánudaginn 2. febrúar 2015
Nr. 46/2015.	Lýsing hf. (Helgi Sigurðsson hrl.) gegn Fjármálaeftirlitinu (Jóhannes Karl Sveinsson hrl.)

Kærumál. Málshöfðunarfrestur. Frávísunarúrskurður staðfestur.

L hf. krafðist endurgreiðslu á gjaldi sem F gerði honum að greiða vegna skipunar tveggja sérfræðinga til að hafa sértækt eftirlit með rekstri hans. Héraðsdómur vísaði málinu frá dómi á þeim grundvelli að frestir til málshöfðunar samkvæmt 1. mgr. 18. gr. laga nr. 87/1998 um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi og 8. gr. laga nr. 99/1999 um greiðslu kostnaðar við opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi hefðu verið útrunnir er málið var höfðað. Í niðurstöðu Hæstaréttar kom fram að málshöfðun L hf. væri á því reist að ákvarðanir F um gjaldtökuna hefðu verið ólögmætar. Þar sem mál til ógildingar á ákvörðununum hefði ekki verið höfðað innan hins lögmælta málshöfðunarfrests 8. gr. laga nr. 99/1999 gæti L hf. ekki í málinu krafist endurgreiðslu úr hendi F á þeim grundvelli að ákvarðanir hans hefðu verið ólögmætar þannig að unnt hefði verið að fella þær úr gildi, sbr. dóm Hæstaréttar í málinu nr. 156/2002. Að þessu virtu en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar var hann staðfestur.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ólafur Börkur Þorvaldsson og Eiríkur Tómasson og Guðrún Erlendsdóttir settur hæstaréttardómari.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 5. janúar 2015 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 15. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 23. desember 2014 þar sem máli sóknaraðila á hendur varnaraðila var vísað frá dómi. Kæruheimild er í j. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdóm að taka málið til efnismeðferðar. Þá krefst hann kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Eins og fram kemur í greinargerð sóknaraðila hér fyrir dómi krefst hann í málinu endurgreiðslu á gjaldi sem varnaraðili gerði honum að greiða vegna skipunar tveggja sérfræðinga í mars og apríl 2010 til að hafa sértækt eftirlit með rekstri hans. Í stefnu til héraðsdóms byggir sóknaraðili þá kröfu „á meginreglum íslensks réttar um endurgreiðslu ólögmætrar gjaldtöku og lögum nr. 29/1995 um endurgreiðslu oftekinna skatta og gjalda.“ Færir hann fyrir því margvísleg rök að ákvarðanir varnaraðila um gjaldtöku vegna vinnu sérfræðinganna hafi verið ólögmætar.

Í 8. gr. laga nr. 99/1999 um greiðslu kostnaðar við opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi er meðal annars kveðið á um að vilji eftirlitsskyldur aðili ekki una ákvörðun um greiðslur fyrir sértækar aðgerðir, sbr. 7. gr. laganna, geti hann höfðað mál til ógildingar hennar fyrir dómstólum. Skal mál höfðað innan eins mánaðar frá því að aðila var gerð grein fyrir álagningunni með bréfi varnaraðila.

Málshöfðun sóknaraðila er eins og áður segir reist á því að ákvarðanir varnaraðila um gjaldtöku fyrir framangreint eftirlit hafi verið ólögmætar. Þar sem hann höfðaði ekki mál til ógildingar þeirra innan hins lögmælta málshöfðunarfrests 8. gr. laga nr. 99/1999 getur hann ekki í máli því, sem hér er til úrlausnar, krafist endurgreiðslu úr hendi varnaraðila á þeim grundvelli að ákvarðanir hans hafi verið ólögmætar þannig að unnt hefði verið að fella þær úr gildi, sbr. til hliðsjónar dóm Hæstaréttar 22. apríl 2002 í máli nr. 156/2002 sem birtur er í dómasafni það ár, bls. 1418. Ef umrætt ákvæði um málshöfðunarfrest yrði skýrt með öðrum og þrengri hætti væri það í raun þýðingarlaust þar sem sá, sem ekki vildi una ákvörðun varnaraðila um greiðslu fyrir hinar sértæku aðgerðir, gæti þá jafnan freistað þess að ónýta ákvörðunina með því að höfða mál til endurheimtu gjaldsins án tillits til frestsins.

Með þessum athugasemdum, en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Sóknaraðila verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.   

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðili, Lýsing hf., greiði varnaraðila, Fjármálaeftirlitinu, 350.000 krónur í kærumálskostnað.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 23. desember 2014.

Þetta mál, sem var tekið til úrskurðar, 26. nóvember 2014, um þá kröfu stefnda að kröfu stefn­anda verði vísað frá dómi, er höfðað af Lýsingu hf., kt. [...], Ármúla 1, Reykjavík, á hendur Fjármálaeftirlitinu, kt. [...], Höfðatúni 2, Reykja­vík, til endurgreiðslu ólögmætrar gjaldtöku.

Stefnandi krefst þess að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda 21.663.192 krónur.

Stefnandi krefst þess jafnframt að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda vexti, skv. 1. mgr. 2. gr. laga nr. 29/1995, sbr. 8. gr. laga nr. 38/2001, af 853.459 kr. frá 26. maí 2010 og til 5. september 2013, af 978.968 kr. frá 18. júní 2010 og til 5. sept­ember 2013, af 16.073.958 kr. frá 18. október 2010 til 5. sept­em­ber 2013, af 2.388.768 kr. frá 14. febrúar 2011 til 5. september 2013 og af 1.368.039 kr. frá 16. júní 2011 til 5. september 2013.

Stefnandi krefst þess einnig að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda drátt­ar­vexti af samtölu höfuðstóls og vaxta frá 5. september 2013 og til greiðsludags, skv. 2. mgr. 2. gr. laga nr. 29/1995, sbr. 6. gr. laga nr. 38/2001.

Að auki krefst stefnandi málskostnaðar úr hendi stefnda.

Stefndi krefst þess aðallega að málinu verði vísað frá dómi.

Hann krefst til vara sýknu af öllum dómkröfum stefnanda.

Til þrautavara krefst stefndi þess að dómkröfur stefnanda verði lækkaðar verulega.

Í öllum tilvikum krefst stefndi málskostnaðar úr hendi stefnanda.

Í þessum þætti málsins krefst stefnandi þess að kröfu stefnda um vísun málsins frá dómi verði hafnað.

Hann krefst málskostnaðar vegna þessa þáttar málsins sérstaklega.

Málsatvik

Að sögn stefnda hafði hann á árinu 2009 áhyggjur af fjárhagsstöðu stefnanda, sér­stak­lega með tilliti til veikrar stöðu Exista hf. sem átti nánast allt hlutafé í stefn­anda. Aðstæður á fjár­mála­mark­aði hefðu einnig verið mjög óvenjulegar og í ljósi aðstæðna sérstök ástæða til að fylgjast vel með.

Stefndi hafi, frá miðju ári 2009, haft til skoðunar þær ráðstafanir stefnanda að færa eignarhald eignarleigusamninga félagsins til Deutsche Bank en samn­ings­andlagið til dótturfélags Lýsingar, Peru ehf. Þessar fyrirhuguðu ráðstafanir hafi verið skoðaðar bæði með til­liti til starfsleyfisskyldrar starfsemi Lýsingar eða Peru og rétt­ar­áhrifa gagn­vart við­skipta­vinum. Fullnægjandi upplýsingar hafi ekki borist frá stefnanda þrátt fyrir ítrekaðar beiðnir. Þegar við hafi bæst ábending frá embætti sérstaks saksóknara, 18. mars 2010, um mögu­leg lögbrot í tengslum við gerninga sem gerðir höfðu verið á milli Lýsingar og dótt­ur­félags þess, Peru, að tilstuðlan virka eigandans, Exista, hafi það verið mat stefnda að sérstakt tilefni væri til þess að skipa sérfræðing til að hafa sér­tækt eftirlit með stefnanda með hliðsjón af þessum aðstæðum félagsins.

Í mars 2010 og apríl 2010 skipaði stefndi Davíð Arnar Einars­son endur­skoð­anda og Davíð Guðmundsson lögfræðing, sem sérfræðinga til þess að hafa sértækt eftir­lit með rekstri stefnanda með vísan til 2. mgr. 9. gr. laga nr. 87/1998 um opinbert eftir­lit með fjármálastarfsemi. Stefnandi mótmælti skipunum þeirra.

Þeir voru endurskipaðir, annar 15 sinnum en hinn 5 sinnum. Sá fyrr­nefndi var að störfum í samtals 54 vikur og sá síðarnefndi í samtals 13 vikur. Að sögn stefnanda kom stjórn stefnda ekki að ákvörðunum um skipun þessara sér­fræð­inga heldur voru þær teknar af starfsmönnum stefnda.

Stjórn stefnda hafi hins vegar komið að ákvörðun um að gera stefnanda að greiða kostnað vegna starfa umræddra sérfræðinga vegna fyrstu skipunar þeirra, ann­ars vegar á fundi 30. mars 2010 vegna starfa Davíðs Arnars og 5. maí 2010 vegna starfa Davíðs Guðmundssonar. Stjórn stefnda hafi hins vegar ekki tekið neinar ákvarð­anir um greiðslu kostnaðar af störfum viðkomandi sérfræðinga við síðari skipanir þeirra. 

Stefndi tilkynnti Davíð Arnari með bréfi, 26. mars 2010, að hann væri skip­aður sem sér­fræð­ingur til 23. apríl 2010. Tiltekin voru þau atriði sem hann átti að skoða. Þá sagði að reikningur fyrir vinnuna yrði greiddur af stefnda sam­kvæmt samn­ingi milli aðila. Í niðurlagi bréfsins sagði að stefndi hefði til skoð­unar að heim­færa kostnað vegna sérfræðings undir 7. gr. laga nr. 99/1999. Skip­unin var tilkynnt stefn­anda með bréfi sama dag.

Svipað bréf var sent í apríl 2010 vegna skipunar lögmannsins, Davíðs Guð­munds­sonar.

Um miðjan júní 2010 óskaði Lýsing rökstuðnings fyrir þeim ákvörðununum stefnda að skipa sérfræðingana svo og að láta stefnanda greiða kostnað vegna vinnu þeirra. Í sept­em­ber óskaði stefnandi enn rökstuðnings fyrir þessum ákvörðunum. Í því bréfi kemur fram að stefnandi þekki málshöfðunarfrest laga nr. 99/1999.

Hinu sértæka eftirliti lauk í apríl 2011 þegar fjárhagur stefnanda hafði verið endur­skipu­lagður. Í sama mánuði kvartaði stefnandi undan ákvörðunum stefnda við Umboðs­mann Alþingis. Hann lauk skoðun sinni 27. ágúst 2013 og taldi grundvöll gjald­töku stefnanda ólögmætan. Jafnframt mæltist hann til þess að stefndi leitaðist við að rétta hlut stefnanda óskaði stefnandi þess.

Með bréfi, 5. september 2013, óskað stefnandi eftir því að stefndi endurgreiddi gjald­töku vegna starfa sérfræðinganna með vísan til ákvæða laga nr. 29/1995 um endur­greiðslu ofgreiddra skatta og gjalda. Stefndi svaraði bréfinu ekki. Með bréfi 6. maí 2014 ítrekaði stefnandi kröfu sína um endurgreiðslu gjaldtökunnar og bauð stefnda að ljúka málinu með greiðslu höfuðstóls kröfunnar innan sjö daga gegn því að stefnandi félli frá kröfu um greiðslu vaxta og dráttarvaxta. Stefndi hafnaði þessu boði.

Stefnandi taldi sig af þessum sökum neyddan til að höfða dómsmál til að fá endur­greitt það sem hann taldi ofgreitt vegna kostnaðar við störf sérfræðinganna Davíðs Arnars Einarssonar og Davíðs Guðmundssonar.

Málsástæður og lagarök stefnda fyrir því að málinu verði vísað frá dómi

Stefndi byggir þá kröfu sína að vísa beri þessu máli frá dómi á því að frestir til þess að höfða mál um gildi hinna umdeildu stjórnvaldsákvarðana hafi löngu verið runnir út þegar málið var höfðað með stefnu birtri 23. maí 2014. Um eftirlitsstarfsemi stefnda gildi tveir málshöfðunarfrestir, ann­ars vegar í 1. mgr. 18. gr. laga nr. 87/1998 um opin­bert eftir­lit með fjár­mála­starf­semi og hins vegar í 8. gr. laga nr. 99/1999 um greiðslu kostn­aðar við opinbert eftirlit með fjár­mála­starf­semi. Frestir beggja laga séu liðnir, hvort sem litið sé til skipunar sér­fræð­ing­anna eða ákvarð­ana um að leggja kostnað vegna starfa þeirra á stefnanda.

Stefndi byggi á því að stefnandi geti ekki komist hjá þessum frestum til máls­höfð­unar með því að gera fjárkröfu. Til þess að fjárkrafan verði tekin til greina þurfi að taka afstöðu til þess hvort ákvarðanir stefnda séu ógildanlegar og verði fjár­krafan því aðeins virk að fallist verði á ógildingu ákvarðana stefnda.

Enn fremur beri að líta til þess að rökin fyrir sérstökum frestum til þess að höfða mál vegna stjórn­valds­ákvarðana séu þeir almannahagsmunir sem felist í því að leyst sé hratt og örugg­lega úr ágreiningi um ákvarðanir stjórnsýslunnar.

Auk þess séu skýr fordæmi Hæstaréttar fyrir því, í málum þar sem fjárkrafa hafi verið gerð samhliða ógildingarkröfu, að báðum tegundum krafna sé vísað frá dómi sé frestur til málshöfðunar liðinn, sbr. t.d. dóm í máli nr. 156/2002, Jens Valgeir Ósk­ars­son gegn íslenska ríkinu.

Samkvæmt 8. gr. laga nr. 99/1999 um greiðslu kostnaðar við opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi, sé frestur til þess að höfða mál um ákvörðun um greiðslur fyrir sér­tækar aðgerðir, samkvæmt 7. gr. sömu laga, einn mánuður frá því að viðkomandi aðila var gerð grein fyrir álagningunni með bréfi Fjármálaeftirlitsins.

Stefndi byggi á því að miða beri frest til málshöfðunar samkvæmt þessu ákvæði við bréf stefnda til stefnanda þar sem stefndi tilkynni honum að skip­un­ar­tími sér­fræð­ing­anna hafi verið framlengdur. Í bréfunum hafi verið vísað til fylgiskjala þar sem eftir­far­andi komi fram:

Stjórn Fjármálaeftirlitsins hefur tekið ákvörðun um að heimfæra kostnað vegna skip­unar yðar undir 7. gr. laga um greiðslu kostnaðar við opinbert eftirlit með fjár­málastarfsemi nr. 99/1999 og verður Lýsingu því gert að greiða kostnað vegna þessa samkvæmt sérstökum reikningi, þ.e. fyrir nauðsynlegt umfram­eftir­lit.

Slík bréf hafi verið send stefnanda, fyrst 23. apríl 2010 og 14. maí 2010, en stefn­andi haldi því fram að fylgiskjal bréfanna hafi ekki borist. Óum­deilt sé hins vegar að tvö bréf stefnda um sama efni, dagsett 21. maí 2010, hafi borist stefnanda ásamt fylgi­skjölum og hafi frestir til málshöfðunar því liðið undir lok eigi síðar en 21. júní 2010.

Sé ekki fallist á að frestur til málshöfðunar taki mið af framangreindu byggi stefndi á því að miða beri málshöfðunarfresti við bréf stefnda 15. október 2010. Með bréf­inu hafi fylgt afrit af þeim ákvörðunum stjórnar stefnda að stefnanda yrði gert að greiða kostnað vegna skipunar sérfræðinganna og minnisblöð sem lágu ákvörð­un­inni til grundvallar. Bréfið hafi borist í kjölfar þess að stefndi rök­studdi umræddar ákvarð­anir stjórnar stefnda með bréfi til stefnanda 6. september 2010.

Af þessu leiði að miða beri frest til málshöfðunar í síðasta lagi við bréf stefnda 15. október 2010. Frestur til málshöfðunar hafi því runnið sitt skeið 15. nóv­em­ber 2010.

Sé ekki fallist á framangreint byggi stefndi að endingu á því að miða beri máls­höfð­un­ar­fresti við reikninga sérfræðinganna, sem voru sendir á tímabilinu frá 11. maí 2010 til 30. apríl 2011. Frestur til málshöfðunar hafi liðið undir lok í síðasta lagi 30. maí 2011 vegna síðustu greiðslu stefnanda.

Í málinu byggi stefnandi á því að skipan sérfræðinganna hafi í öndverðu verið ólög­mæt. Af þeim sökum hafi það sem á eftir kom verið ólögmætt sömuleiðis, þar á meðal þegar honum var gert að greiða kostnað af störfum þeirra.

Stefndi telur í fyrsta lagi að ákvarðanir um skipan sérfræðinga, skv. 2. mgr. 9. gr. laga nr. 87/1998 um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi, teljist ekki stjórn­valds­ákvarðanir heldur varði þær tilhögun eftir­lits með stefnanda, sem eftirlitsskylds aðila.

Jafnvel þótt ekki yrði fallist á framangreinda málsástæðu byggi stefndi á því að frestur til að höfða mál um ógildingu ákvarðana um skipan sér­fræð­ing­anna og fram­leng­ingar á skipunartíma þeirra sé löngu liðinn.

Frestur til þess að höfða mál um ógildingu framangreindra ákvarð­ana sé þrír mán­uðir, sam­kvæmt 1. mgr. 18. gr. laga nr. 87/1998 um opinbert eftirlit með fjár­mála­starf­semi:

Nú vill aðili ekki una ákvörðun Fjármálaeftirlitsins og getur hann þá höfðað mál til ógildingar hennar fyrir dómstólum. Mál skal höfðað innan þriggja mán­aða frá því að aðila var tilkynnt um ákvörðun Fjármálaeftirlitsins. Málshöfðun frestar ekki réttaráhrifum ákvörðunar Fjármálaeftirlitsins né heimild til aðfarar sam­kvæmt henni, sbr. þó 2. mgr. 11. gr. laganna.

Stefnanda hafi verið tilkynnt, 26. mars 2010, sú ákvörðun stefnda að skipa Davíð Arnar Einarsson sem sérfræðing, skv. 2. mgr. 9. gr. laga nr. 87/1998 og með bréfi, 27. apríl 2010, hafi stefnanda verið tilkynnt sú ákvörðun stefnda að skipa Davíð Guð­munds­son hdl. sem sérfræðing, skv. 2. mgr. 9. gr. laga nr. 87/1998. Síðasta fram­leng­ing á skipunartíma Davíðs Guðmundssonar hdl. hafi verið tilkynnt með bréfi stefnda, 9. júlí 2010, og síðasta framlenging á skipunartíma Davíðs Arnars Einars­sonar hafi verið tilkynnt stefnanda með bréfi stefnda, 17. mars 2011. Frestir til þess að höfða mál vegna skip­ana sér­fræðinganna séu því liðnir undir lok.

Þar sem frestir til málshöfðunar séu út runnir beri að vísa þessu máli frá dómi.

Málsástæður og lagarök stefnanda gegn kröfu stefnda um frávísun

Stefnandi mótmælir öllum málsástæðum stefnda fyrir frávísun. Hann bendir fyrst á að þeir frestir sem stefndi vísi til varði mál sem eigi að höfða til ógildingar á ákvörðun stefnda. Grundvöllur málshöfðunar stefnanda varði ekki ógildingu til­tek­innar ákvörð­unar fyrir dómi. Þvert á móti krefjist hann endurgreiðslu ofgreidds fjár á grund­velli laga nr. 29/1995 um endurgreiðslu oftekinna skatta og gjalda og 72. gr. stjórn­ar­skrár­innar um friðhelgi eignarréttar.

   Vegna lögmætisreglunnar verði gjaldtaka stefnda að byggja á fullnægjandi laga­stoð. Sé gjaldtakan ólögmæt, séu gjöldin oftekin og stefndi hafi þannig skert eign­ar­rétt gjald­and­ans án fullnægjandi lagastoðar.

Kröfur samkvæmt lögum nr. 29/1995 fyrnist á fjórum árum sbr. 4. gr. þeirra. Heim­ild stefnanda til þess að krefja stefnda um endurgreiðslu sé ekki takmörkuð af öðrum fresti en þessum enda sé í þeim lögum ekki mælt fyrir um að ákvæði annarra laga um annan fyrn­ing­ar­frest oftekinna gjalda eða málshöfðunarfrestir gangi framar ákvæð­inu. Aðeins í 3. mgr. 1. gr. og 4. mgr. 2. gr. laga nr. 29/1995 segi að þau ákvæði eigi ekki við mæli önnur lög á annan veg. Sú undantekning eigi einvörðungu við um annan upp­hafs­tíma vaxta og annað endur­greiðslu­fyrirkomulag. Af þessum sökum sé úti­lokað að ákvæði laga nr. 99/1999 eða annarra sérlaga um málshöfðunarfresti til ógild­ingar til­tek­inna stjórnvaldsákvarðana skerði þann tíma sem sá, sem hefur verið neyddur til að ofgreiða gjald án lagastoðar, hafi til að sækja eign­ar­rétt sinn og krefja stjórn­valdið um endur­greiðslu.

Stjórnvaldi, eins og stefnda, beri, samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laga nr. 29/1995, að eiga frumkvæði að því að leiðrétta og endurgreiða þegar því verði ljóst að gjald­andi hafi greitt of mikið. Þessi frum­kvæðis­skylda gildi hvort sem ofgreiðslan sé gjald­anda að kenna, mistökum stjórn­valda eða öðrum atvikum. Stefnda hefði því borið að endur­greiða stefnanda um leið og niðurstaða Umboðs­manns Alþingis í máli nr. 6405/2011 lá fyrir, 27. ágúst 2013. Það embætti hafi farið fram á það í þessu áliti að stefndi leit­að­ist við að rétta hlut stefn­anda.

Eina leiðin til að rétta hlut stefnanda hefði verið að endurgreiða honum hið oftekna gjald. Þeirri lögvernd sem borgarar njóti gagnvart stjórnvöldum og felist í lög­mætis­reglu stjórn­sýsluréttar og ákvæðum stjórnarskrár um vernd eignarréttar, það er að skattar og gjöld verði ekki lögð á nema samkvæmt lagaheimild, verði ekki fullnægt á annan hátt en með því að fá endurgreidda ólögmæta skatta og gjöld.

Stefnandi byggi á því að málshöfðunarfrestir í lögum nr. 99/1999 og nr. 87/1998 takmarki verulega stjórn­ar­skrárvarinn rétt hans til þess að geta leitað úrlausnar dómstóla. Það fari gegn meg­in­reglunni um réttláta málsmeðferð að gefa slíkum ákvæðum rýmri merk­ingu en felist í orðalagi þeirra sjálfra. Frestir þessara laga taki ekki til annarra krafna en ógild­ing­ar­krafna eins og þar sé berum orðum tekið fram. Þessi ákvæði hindri því ekki að gerðar séu fjárkröfur á hendur stjórnvöldum, eins og stefnda, svo sem vegna skaðabóta, vinnu­launa eða endurkröfu ofgreidds fjár.

Rétt sé þó að stefndi verði ekki dæmdur til þess að greiða slíkar skaðabætur eða end­ur­greiða ofgreitt fé nema því aðeins að ákvarðanir hans samrýmist ekki lögum.

Stefnandi telur of strangar takmarkanir á heimildum fólks og félaga til að leita réttar síns, svo sem með rýmkandi skýringu á skömmum málshöfðunarfrestum, stang­ast bæði á við 60. og 70. gr. stjórnarskrár. Sú síðarnefnda mæli fyrir um rétt manna til að fá úrlausn um rétt­indi sín og skyldur innan hæfilegs tíma fyrir óháðum og hlut­lausum dóm­stólum. Í frum­varpi til laga um breytingu á stjórnarskránni 1995 segi að 70. gr. stjórn­ar­skrár­innar eigi að tryggja aðgang manna að dómstólum og rétt þeirra til að fá þar úrlausn um hagsmuni sína. Henni sé jafnframt ætlað að tryggja að unnt sé að bera loka­ákvörðun innan stjórnsýslunnar undir dómstóla.

Tiltekið sé í stjórnarskrá og alþjóðlegum mannréttindasáttmálum, sem íslenska ríkið sé bundið af, að þessi vernd verði að vera bæði raunhæf og virk. Takmarkanir í almennum lögum verði að skýra með hliðsjón af því.

Stefnandi vísar einnig til 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og þeirrar túlkunar Mannréttindadómstóls Evrópu að borgarar eigi almennan rétt á því að bera undir dómstóla ákvarð­anir stjórnvalda, sem hafi áhrif á rétt þeirra. Mannréttinda­dóm­stóll­inn hafi talið 1. mgr. 6. sáttmálans taka til ákvarðana stjórnvalda, sem hafi áhrif á eignar­rétt og atvinnuréttindi manna í víðtækri merkingu.

Í 60. gr. stjórnarskrárinnar sé skráð sú meginregla að dómstólar eigi úrskurðar­vald um allar ákvarðanir og athafnir stjórnvalda. Með þessu sé borgurunum tryggður réttur til þess að skjóta til dómstóla sérhverjum ágreiningi um það hvort stjórnvöld hafi gætt laga og réttar við framkvæmd starfa sinna.

Stefnandi tekur fram að í dómaframkvæmd og stjórnsýsluframkvæmd stefnda séu dæmi sem gangi þvert gegn síðari tíma túlkun hans í þessu máli. Til dæmis hafi stefndi fallist á kröfur um endurgreiðslu fjár vegna ólögmætra ákvarðana sinna þrátt fyrir að málshöfðunar­frestir til ógildingar tiltekinnar ákvörðunar hafi þá verið löngu liðnir. Í þessu sambandi vísar hann til dóma Héraðsdóms Reykjavíkur í málum nr. E-1910/2013 og E-4177/2013, svo og dóms Hæstaréttar í máli nr. 70/2013.

Jafnframt hafi stefndi viðurkennt í stjórnsýsluframkvæmd sinni að endurkrafa vegna ólögmætrar gjaldtöku samkvæmt lögum nr. 29/1995 sé ekki bundin sérreglum um málshöfðunarfresti til ógildingar á stjórnvaldsákvörðun.

Stefndi hafi endurgreitt ólögmæta gjaldtöku á grundvelli laga nr. 29/1995 í kjöl­far niðurstöðu um Umboðsmanns Alþingis í máli nr. 6639/2011 þrátt fyrir að þeir máls­höfð­unar­frestir, sem hann byggi nú á, væru þá löngu liðnir.

Í því máli hafi eitt fjármálafyrirtæki kvartað en að fengnu áliti umboðsmanns, þess efnis að gjaldtaka stefnda ætti sér ekki lagastoð, hafi stefndi endurgreitt kvart­anda svo og öllum þeim eftirlitsskyldu aðilum sem hafi greitt oftekið eftirlitsgjald, alls 22 lána­stofn­unum. Þegar endurgreiðslan fór fram hafi tvö og hálft ár verið liðin frá því að fyrir­tækin greiddu gjald og niðurstaðan hafi verið í samræmi við álit Umboðs­manns Alþingis.

Stefnandi telji stefnda ekki geta, við stjórnvaldsframkvæmd, mismunað gjald­endum við endurgreiðslu ólögmæts gjalds. Hann geti ekki annars vegar ákveðið, að geð­þótta sínum, að endurgreiða oftekið gjald á grundvelli laga nr. 29/1995 óháð máls­höfð­un­ar­frestum og óháð því hvort kvartanir berist yfirhöfuð en hins vegar hafnað greiðslu með vísan til þess að málshöfðunarfrestir til ógildingar ákvörðunum ýti lögum nr. 29/1995 og 72. gr. stjórnarskrárinnar til hliðar.

Fengju sjónarmið stefnda staðist fælist í því að stefndi gæti, og hefði, mis­munað félögum og brotið gegn jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar.

Stefnandi byggi á því að Umboðsmaður Alþingis hafi í álitum sínum lagt til grund­vallar að fjárkrafa vegna ólögmætrar gjaldtöku lyti ekki neinum máls­höfð­un­ar­fresti. Í áliti sínu nr. 6639/2011, sem áður sé nefnt, hafi umboðsmaður ekki sett neina fyrir­vara við greiðsluskyldu stefnda vegna málshöfðunarfresta.

Í áliti nr. 6405/2011, sem lauk 27. ágúst 2013 og varði það álitaefni sem hér sé til úrlausnar, hafi það verið niðurstaða umboðsmanns að ekki hefði verið lagður nægi­legur efnislegur grund­völlur að gjaldtöku stefnda í samræmi við ákvæði laga nr. 99/1999 og hafi hann mælst til þess að stefndi leitaðist við að rétta hlut stefnanda ósk­aði hann þess. Í þessu áliti hafi umboðs­maður ekki sett neina fyrirvara vegna þeirra máls­höfð­un­ar­fresta sem stefndi byggi nú á. Umboðsmaður sé sérfræðingur á sviði stjórn­sýslu­réttar og umboðsmaður hefði ekki mælst til þess að stefndi rétti hlut stefn­anda teldi hann málshöfðunarfrest laga nr. 99/1999 eiga að koma í veg fyrir greiðslu.

Stefnandi byggi á því að í skýrslu Umboðsmanns Alþingis fyrir árið 2013 sé tekið fram að stefndi hafi svarað fyrirspurn umboðsmanns þannig að stefnanda hefði ekki verið endurgreiddur kostnaður þar sem stefndi teldi rétt að skorið yrði úr ágrein­ingi aðila fyrir dómstólum. Þarna sé þess hvergi getið að stefndi telji máls­höfð­un­ar­fresti liðna og hyggist krefjast frávísunar heldur sé umboðsmanni gefið til kynna að látið verði reyna á efnisatriði málsins fyrir dómi.

Með því að tilgreina aldrei málshöfðunarfresti, hvorki í skriflegum né munn­legum samskiptum við stefn­anda, hafi stefndi brotið gegn 20. gr. stjórn­sýslu­laga. Í bréfi til umboðsmanns viðurkenni starfsmenn stefnda að þeir telji málsmeðferð embætt­is­ins ekki hafa að fullu samrýmst 1. og 2. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Einnig segi að stefndi sé reiðubúinn að ganga til samninga um endurgreiðslu á þeim kostnaði sem sannanlega hafi fallið til fyrir og eftir eiginlegan skipunartíma sér­fræð­ing­anna. Af þessu verði ekki ályktað að þeir ætli að bera það fyrir sig að máls­höfð­unar­frestir séu liðnir.

Með því að vísa til málshöfðunarfresta nú hafi stefndi því annað hvort blekkt Umboðs­mann Alþingis eða frestirnir séu hugmynd sem hann hafi fengið síðar meir. Fram­kvæmd stefnda hafi ekki gefið stefnanda neitt tilefni til þess að höfða sérstakt mál til ógildingar á þeim ákvörðunum sem gjaldtaka vegna sértæks eftirlits byggði á.

Stefnandi telur jafnframt að hafna verði kröfu stefnda um frávísun vegna sjónar­miða um óréttmæta auðgun. Samkvæmt meginreglu kröfuréttar skuli sá sem hafi hlotið óréttmæta auðgun á kostnað annars skila illa fengnum ávinningi. Verði frá­vís­un­ar­krafa stefnda tekin til greina hafi hann auðgast um verulegar fjárhæðir með gjald­töku sem hlutlaus eftirlits­aðili stjórnsýslunnar, umboðsmaður Alþingis, telji órétt­mætar.

Stefnandi bendir sérstaklega á óréttmæta auðgun stefnda þar sem hann inn­heimti virð­is­auka­skatts af opinberri eftirlitsstarfsemi sem ekki sé virðis­auka­skatts­skyld en skili skattinum ekki til ríkissjóðs. Þær ólögmætu fjárkröfur sem stefnandi hafi innt af hendi hafi verið greiddar með virðisaukaskatti. Þann skatt hafi stefndi fengið end­ur­greiddan og hafi nýtt það fjár­magn í starfsemi sína og auðgast á þessari ólög­mætu ráðstöfun.

Stefnandi vísar einnig til þess að málshöfðunarfrestur í 8. gr. laga nr. 99/1999 varði mál til ógildingar á ákvörðun samkvæmt 7. gr. laganna. Aðeins tvær ákvarð­anir hafi verið teknar sam­kvæmt 7. gr., ákvarðanir stjórnar stefnda um að leggja þjón­ustu­gjald á stefnanda, fyrst 30. mars. og í seinna skiptið 5. maí 2010, við upphaf skipunar­tíma hvors af hinum tveimur sér­fræð­ingum. Gjaldheimta stefnda vegna annarra tíma­bila hafi ekki byggt á ákvörðunum stjórnar stefnda og hafi þær því ekki verið ákvarð­anir um greiðslur sam­kvæmt 7. gr. laga nr. 99/1999.

Fari svo að dómurinn telji málshöfðunarfrest 8. gr. standa kröfu stefnanda um end­ur­greiðslu oftekinna gjalda í vegi geti það aðeins átt við hluta endur­greiðslu­kröf­unnar, það er aðeins um ólögmæt gjöld í þeim tveimur tilvikum þar sem ákvörðun stjórnar samkvæmt 7. gr. laga nr. 99/1999 lá til grundvallar, það er fyrsta mánuð af starf­semi umræddra sér­fræð­inga. Fyrir seinni skipunartíma og greiðslur, sem voru ofteknar vegna þeirra tímabila, hafi ekki legið fyrir ákvörðun stjórnar samkvæmt 7. gr. heldur hafi stefndi krafið stefnanda um greiðslu fyrir vinnu sérfræðinganna án þess að ákvörðun stjórnar lægi fyrir og frestur til að höfða mál vegna oftekinna gjalda ekki verið tak­mark­aður með vísan til 8. gr. laga nr. 99/1999. Krafa stefnda gæti því ekki leitt til frá­vís­unar heldur sýknu að hluta.

Vegna kröfu sinnar um málskostnað vísar stefnandi til 131 gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Stefndi krefjist frávísunar að tilefnislausu, einungis til þess að valda óþarfa drætti á málinu.

Niðurstaða

Stefnandi, Lýsing hf., krefst þess að stefndi, Fjármálaeftirlitið, greiði sér til­tekna fjárhæð. Þá fjárkröfu byggir stefnandi á lögum nr. 29/2005 um endurgreiðslu oftek­inna skatta og gjalda. Stefnandi telur sig hafa greitt gjöld á grundvelli ólög­mætra ákvarð­ana stefnda þar sem upphafleg skipun tveggja sér­fræð­inga til þess að hafa eftir­lit með starfsemi stefnanda hafi verið ólögmæt, svo og síðari skipanir þeirra. Jafn­framt hafi verið ólög­mætar þær ákvarðanir stefnda að láta stefnanda greiða fyrir störf sér­fræð­inganna.

Stefndi telur stefnanda höfða málið of seint en hann sé bundinn af máls­höfð­un­ar­frestum í lögum nr. 87/1998 um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi og lögum nr. 99/1999 um greiðslu kostnaðar við opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi.

Því hafnar stefnandi þar sem að hann hafi, samkvæmt lögum nr. 29/1995, fjögur ár til þess að krefjast endurgreiðslu þeirrar fjárhæðar sem ofgreidd var.

Grundvöllur skatta en einkum þó gjaldtöku getur verið fjölbreytilegur. Það getur komið í ljós á margvíslegan máta að gjaldandi hafi greitt of háa skatta eða gjöld eða að gjaldtöku eða skattlagningu skorti lögmætan grundvöll og hann eigi því rétt til end­ur­greiðslu samkvæmt lögum nr. 29/1995.

Hér háttar svo til að grundvöllur gjaldtökunnar er stjórnvaldsákvörðun, sem segja má að sé tekin í tveimur skrefum. Ágreiningur er um það hvort fyrri ákvörðunin, fyrra skrefið, sé stjórn­valds­ákvörðun með þeim réttaráhrifum sem þær ákvarðanir hafa. Fyrst ákvað Fjármálaeftirlitið að skipa sér­fræð­inga til þess að hafa sértækt eftirlit með starf­semi stefnanda. Sú ákvörðun á sér laga­stoð í 2. mgr. 9. gr. laga nr. 87/1998 um opin­bert eftirlit með fjár­mála­starf­semi. Næst ákvað Fjármálaeftirlitið að stefnanda bæri að greiða fyrir þetta sértæka eftir­lit. Sú ákvörðun á sér lagastoð í 1. mgr. 7. gr. laga nr. 99/1999 um greiðslu kostn­aðar við opinbert eftir­lit með fjár­mála­starf­semi.

Eins og fram er komið segir í 1. mgr. 18. gr. laga nr. 87/1998 að vilji eftirlits­skyldur aðili ekki una ákvörðun Fjármálaeftirlitsins geti hann höfðað mál til ógild­ingar hennar fyrir dóm­stólum. Það mál skuli höfða innan þriggja mánaða frá því að aðil­anum var til­kynnt ákvörðun Fjármálaeftirlitsins.

Jafnframt er komið fram að frestur til þess að höfða mál til þess að fá hnekkt ákvörðun Fjármálaeftirlitsins um álagningu, gjaldstofn og útreikning eftirlitsgjalds, og ákvörðun um greiðslur fyrir sértækar aðgerðir, sbr. 7. gr., er mánuður frá því að gjald­and­anum var gerð grein fyrir álagningunni með bréfi Fjármálaeftirlitsins, sbr. 8. gr. laga nr. 99/1999.

Burtséð frá hvaða tímamarki er talið liggur fyrir að stefnandi höfðaði hvorki mál til þess að fá ógiltar ákvarðanir um skipun sérfræðinganna né þær ákvarðanir, að stefn­anda bæri að greiða fyrir hið sértæka eftirlit þeirra með starfsemi stefnanda, innan áður­nefndra fresta.

Stefnandi kveðst sjálfur ekki eiga rétt til endurgreiðslu á grund­velli laga nr. 29/1995 um end­ur­greiðslu oftekinna skatta og gjalda nema hann geti sýnt fram á að ákvarð­anir eftirlitsins hafi verið ólögmætar. Fyrir því að þær séu ólögmætar færir hann þau rök að valdbær aðili hafi ekki tekið ákvarðanir um álagn­ingu gjalds á stefnanda. Jafn­framt hafi gjaldtakan verið ólögmæt þar sem stefndi hafi ekki fylgt reglum stjórn­skip­unar- og stjórnsýsluréttar og laga nr. 99/1999 um töku þjón­ustu­gjalda. Enn fremur hafi stefndi brotið gegn ýmsum réttar­öryggis­reglum stjórn­sýslu­réttar­ins við ákvörðun og framkvæmd gjald­tök­unnar, þeirra á meðal and­mæla­reglu, rannsóknarreglu, meðal­hófs­reglu og birtingarreglu.

Stefnandi færir fjölbreytileg rök gegn því að hann sé bundinn af þeim frestum sem stefndi byggi frávísunarkröfuna á. Hann telur fresti til að höfða mál til ógildingar ákvörð­unar stefnda í lögum nr. 99/1999 og nr. 87/1998 skerða svo stjórnarskrárvarinn rétt sinn til að leita úrlausnar dóm­stóla að gangi gegn meginreglu 70. gr. stjórnar­skrár­innar um réttláta máls­með­ferð og þeirri meginreglu 60. gr. stjórnarskrárinnar að dóm­endur skeri úr öllum ágreiningi um embættistakmörk yfirvalda.

Að mati dómsins er hvorki með fresti í 18. gr. laga nr. 87/1998 né fresti í 8. gr. laga nr. 99/1999 um greiðslu kostnaðar við opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi tak­mark­aður réttur stefnanda til þess að bera ákvarðanir stefnda undir dómstóla.

Með lögum nr. 67/2006 var lögum nr. 87/1998 breytt og felld brott ákvæði um kæru­nefnd sem skjóta mátti til ákvörðunum Fjármálaeftirlitsins. Í stað kæru­nefnd­ar­innar skyldu ákvarðanir eftirlitsins bornar undir dómstóla. Í frumvarpi að lögum til þess­arar breytingar var tekið fram að telja yrði mikilvægt að mál, sem varði ágreining um ákvarðanir Fjármálaeftirlitsins, kæmu sem fyrst til kasta dómstóla og því rétt að kveða á um sérstakan frest til þess að höfða slík mál.

Með lögum nr. 168/2006 var lögum nr. 99/1999 breytt þar sem kærunefndin hafði verið lögð niður með lögum nr. 67/2006. Þess í stað var eftirlitsskyldum aðilum beint til dómstóla vildu þeir ekki una ákvörðun Fjármálaeftirlitsins um álagningu gjalds. Í frumvarpi til laga um þessar breytingar var talið hæfilegt að frestur til máls­höfð­unar væri 30 dagar frá því að gerð var grein fyrir álagningu eftirlitsgjalds eða leið­rétt­ingu þess með bréfi.

Báðum þeim lagabálkum, sem stefnandi telur takmarka aðgang sinn að dóm­stólum, var breytt árið 2006 til þess að eftirlitsskyldir aðilar gætu komið málum strax fyrir dómstóla í stað þess að leita fyrst álits kærunefndar og var þeim félögum, sem stefndi hefur lögboðið eft­ir­lit með, þannig gert hægara um vik að fá ákvarðanir stjórn­valds­ins, stefnda, end­ur­skoð­aðar af dóm­stólum.

Allir þeir sem stefndi hefur eftirlit með eru lánastofnanir, verðbréfafyrirtæki, verð­bréfa­miðlanir, rekstr­ar­félög verðbréfasjóða, lífeyrissjóðir, vátryggingafélög, vátrygg­inga­miðlanir og önnur sambærileg félög. Þeim á að vera vel kunnugt um þau sér­tæku lög sem gilda um starf­semi sína. Miðað við þá sérfræðiþekkingu, sem ætlast verður til að starfsfólk þeirra hafi, geta þeir, að mati dómsins, ekki borið því við að þeim sé ekki kunnugt um þá lögboðnu fresti sem þeir hafa til þess að höfða mál til þess að fá hnekkt ákvörðun sem stefndi hefur tekið og varðar rétt þeirra og skyldu.

Vissulega eru frestir samkvæmt 18. gr. laga nr. 87/1998 og 8. gr. laga nr. 99/1999 verulega skemmri en frestur samkvæmt 4. gr. laga nr. 29/1995. Hins vegar eru margir lögboðnir málshöfðunarfrestir jafn langir eða skemmri og hafa þeir ekki hingað til verið taldir and­stæðir ákvæðum stjórnarskrár þannig að þeim sem þurfi að höfða mál innan slíks frest sé meinað um réttláta málsmeðferð samkvæmt 70. gr. stjórn­ar­skrár­innar.

Að mati dómsins brjóta málshöfðunarfrestir ann­ars vegar í 8. gr. laga nr. 99/1999 um greiðslu kostnaðar við opinbert eftirlit með fjár­mála­starfsemi og hins vegar í 1. mgr. 18. gr. nr. 87/1998 um opinbert eftirlit með fjár­mála­starfsemi hvorki gegn 60. né 70. gr. stjórnarskrárinnar. 

Stefnandi vísar einnig til þess að stefndi hafi áður fylgt áliti Umboðsmanns Alþingis og endurgreitt þeim sem kvartaði til umboðsmanns svo og öðrum eftir­lits­skyldum aðilum í sömu stöðu, sem höfðu þó ekki kvartað undan gjaldtökunni. Í því til­viki hafi þeir máls­höfð­un­ar­frestir sem stefndi byggi nú á verið löngu liðnir en stefndi hafi, þrátt fyrir það, ekki borið þá fyrir sig.

Enda þótt stefndi hafi í einhverju tilviki fallist á þá afstöðu Umboðsmanns Alþingis að hann hefði ekki lagt nægilega traustan grunn að ákvörðun um gjaldtöku og endurgreitt eftir­lits­skyldum aðila fé, sem hafði verið innheimt á grundvelli hennar, veldur það ekki því að stefndi verði ætíð að fylgja álitum umboðsmanns enda hafa þau ekki sömu réttaráhrif og fullnustuhæfur dómur eða úrskurður dómstóla.

Með því að fallast stundum á niðurstöðu Umboðsmanns Alþingis og stundum ekki er stefndi engan veginn talinn mismuna eftirlitsskyldum aðilum. Sú málsástæða stefn­anda getur því ekki haft þýðingu í þessu máli.

Að mati dómsins getur það ekki heldur haft nein réttaráhrif hér hvort stefndi vís­aði eða vísaði ekki til máls­höfð­un­ar­fresta í greinargerðum sínum til Umboðmanns Alþingis þegar mál nr. 6405/2011 var til meðferðar hjá því embætti.

Stefnandi telur að verði fallist á kröfu stefnda um frávísun hafi hann hagn­ast á órétt­mætan hátt með gjaldtöku af stefnanda sem Umboðsmaður Alþingis telji ólög­mæta.

Í áliti nr. 6405/2011 tók Umboðsmaður Alþingis einungis til athugunar hvernig túlka bæri það grundvallarskilyrði 4. mgr. 7. gr. laga nr. 99/1999 að gjaldtaka fyrir umfram­eftir­lit samkvæmt 1. mgr. sömu greinar skuli byggð á „gjaldskrá“ sem sé sam­þykkt af stjórn Fjármálaeftirlitsins og birt í B-deild Stjórnartíðinda. Hann fjallaði ekki um heimildir eftirlitsins til þess að kalla sér til aðstoðar utanaðkomandi sérfræðinga við athuganir á einstökum málum hjá eftirlitsskyldum aðilum. Það var niðurstaða umboðs­manns að með 4. gr. gjaldskrár nr. 135/2009 hafi ekki verið lagður nægilegur efnis­legur grundvöllur að gjaldtöku stefnda í máli stefnanda vegna umframeftirlits. Gjald­takan hafi því ekki átt sér lagastoð.

Stefnandi valdi að nýta sér ekki þann rétt sinn að höfða mál fyrir dóm­stólum innan þeirra fresta sem félagið hafði samkvæmt lögum og fá aðfararhæfan dóm heldur leita þess í stað álits Umboðsmanns Alþingis 15. apríl 2011 og fá afstöðu hans 27. ágúst 2013. Stefnandi höfðaði málið 23. maí 2014 þegar ljóst var að stefndi myndi ekki leggja niðurstöðu umboðsmanns til grundvallar endurgreiðslukröfu stefn­anda. Þá voru margnefndir frestir löngu liðnir en stefnandi á, eins og áður segir, að vera fullfær um að gæta réttar síns innan lögboðinna fresta.

Stefnandi vísar að auki til þess að verði málinu vísað frá dómi muni stefndi auðg­ast á óréttmætan hátt þar sem stefndi fái endur­greiddan virðisaukaskatt sem stefn­andi hafi greitt vegna vinnu sérfræðinganna.

Í því bréfi stefnda til Umboðsmanns Alþingis, 12. júní 2012, sem stefnandi byggir þessa málsástæðu á segir: „Í áðurnefndu yfirlitsskjali, sbr. fylgiskjal 1, er gerð grein fyrir umsömdu tímagjaldi án virðisaukaskatts í öllum samningum sem Fjár­mála­eftir­litið hefur gert vegna skipunar sérfræðings frá gildistöku gjaldskrár nr. 900/2010. Þar kemur fram að tímagjald samninganna var í öllum tilvikum kr. 16.000. Fjár­mála­eftir­litið greiðir þó ávallt reikninga frá sérfræðingum með virðisaukaskatti sem það fær endurgreiddan skv. 5. tölulið 12. gr. reglugerðar nr. 248/1990 um virðis­auka­skatt af skattskyldri starfsemi opinberra aðila. Fjármálaeftirlitið endurkrefur eftir­lits­skyldan aðila því eingöngu um útlagðan kostnað fyrir umframeftirlit sérfræðings að frá­töldum virðis­auka­skatti, þ.e. kr. 16.000 fyrir hverja unna klst.“

Þarna kemur fram að umsamið tímagjald, án virðisaukaskatts, nemur sömu fjár­hæð og það gjald sem Fjármálaeftirlitið krefur eftirlitsskyldan aðila um. Þann virðis­aukaskatt sem eftirlitið innir af hendi og fær endurgreiddan hefur það ekki krafið hinn eftirlitsskylda aðila um. Því fær sú málsástæða, að Fjármálaeftirlitið njóti ólög­mæts ávinnings vegna virðisaukaskatts af gjaldi fyrir sértækt eftirlit, ekki stoð í þessu skjali.

Að síðustu byggir stefnandi á því að einungis tvær ákvarðanir samkvæmt 7. gr. laga nr. 99/1999 hafi verið teknar af stjórn stefnanda, hvor um sig um upphaflegt fjög­urra vikna langt skip­un­ar­tímabil sér­fræð­ing­anna, annars frá 30. mars 2010 og hins frá 5. maí 2010. Gjaldheimta vegna ann­arra tímabila byggi ekki á stjórnvaldsákvörðun í skiln­ingi 7. gr. laga nr. 99/1999.

Dómurinn getur ekki heldur fallist á þessa málsástæðu. Það er stjórn­valds­ákvörðun þegar stjórnvald kveður einhliða á um rétt og/eða skyldu tiltekins aðila í til­teknu máli í skjóli stjórnsýsluvalds. Hafi hún ekki verið tekin af þar til bærum aðila, eins og stefnandi byggir á, er hún ólögmæt og hefur því ekki þau réttaráhrif sem fylgja ákvörð­unum sem valdbær aðili hefur tekið. Hins vegar verður ekki fallist á að máls­höfð­unar­frestur laga nr. 99/1999 taki ekki til slíkra ákvarðana.

Eins og stefnandi segir sjálfur hefur hann ekki neinn rétt til þess að byggja endur­greiðslu­kröfu á lögum nr. 29/1995 nema hann sýni fram á að þær ákvarðanir sem voru grund­völlur greiðslu hans hafi verið ólögmætar. Í þeim lögum sem veittu Fjár­mála­eftir­litinu heimild til að taka þær ákvarðanir eru einnig settir sérstakir máls­höfð­unar­frestir til að fá þeim hnekkt. Hvernig sem á málið er litið eru þeir löngu liðnir.

Eins og fram er komið hefur dómurinn hafnað öllum þeim rökum sem stefn­andi hefur fært fram gegn því að hann sé í þessu máli bundinn af þeim frestum sem mælt er fyrir um, annars vegar í 1. mgr. 18. gr. nr. 87/1998 um opinbert eftirlit með fjár­mála­starf­semi og hins vegar í 8. gr. laga nr. 99/1999 um greiðslu kostnaðar við opin­bert eftirlit með fjár­mála­starfsemi. Dómurinn getur ekki fallist á það með honum að með því að höfða mál á grundvelli laga nr. 29/1995 komist hann fram hjá þessum frestum.

Þar sem margnefndir málshöfðunarfrestir eru útrunnir verður fallist á þá kröfu stefnda að vísa skuli mál­inu frá dómi.

Með vísan til þessarar niðurstöðu og 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 ber að dæma stefnanda til þess að greiða stefnda málskostnað sem þykir hæfilega ákveðinn 400.000 krónur.

Ingiríður Lúðvíksdóttir, settur héraðsdómari, kveður upp þennan úrskurð.

Úrskurðarorð:

Máli stefnanda, Lýsingar hf., á hendur stefnda, Fjármálaeftirlitinu, er vísað frá dómi.

Stefnandi greiði stefnda 400.000 krónur í málskostnað.