Mánudaginn 16. nóvember 2015.
Nr. 730/2015.	Guðmundur A. Birgisson (Sigurður G. Guðjónsson hrl.) gegn Erlu S. Árnadóttur (Arnar Þór Stefánsson hrl.)

 

Kærumál. Málskostnaðartrygging.

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms þar sem G var gert að setja tryggingu fyrir greiðslu málskostnaðar í máli hans á hendur E.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ólafur Börkur Þorvaldsson, Helgi I. Jónsson og Þorgeir Örlygsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru, sem barst héraðsdómi 23. október 2015 og Hæstarétti 28. sama mánaðar, en kærumálsgögn bárust réttinum 5. nóvember sama ár. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 12. október 2015, þar sem fallist var á kröfu varnaraðila um að sóknaraðila yrði gert að setja tryggingu fyrir greiðslu málskostnaðar við úrlausn ágreinings um hæfi skiptastjóra í þrotabúi sóknaraðila. Kæruheimild er í 1. mgr. 179. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Sóknaraðili krefst þess að hafnað verði kröfu varnaraðila um málskostnaðartryggingu. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Samkvæmt b. lið 1. mgr. 133. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, sem hér gildir, sbr. 2. mgr. 178. gr. laga nr. 21/1991, getur stefndi krafist þess við þingfestingu máls að stefnandi setji tryggingu fyrir greiðslu málskostnaðar ef leiða má líkur að því að stefnandi sé ófær um greiðslu málskostnaðar. Megintilgangur lagaákvæðisins er að tryggja greiðslu á málskostnaði þeim til handa, sem þarf að taka til varna gegn málsókn og verða fyrir útgjöldum af vörnum sínum, þótt fyrirfram sé sýnt að sá sem málið sækir geti ekki greitt málskostnað sem á hann verður felldur. Sóknaraðili hefur ekki lagt fram gögn til að hnekkja þeim líkum sem leiddar hafa verið að því að hann sé ófær um greiðslu málskostnaðar. Samkvæmt þessu verður hinn kærði úrskurður staðfestur á þann hátt sem í dómsorði segir.

Sóknaraðila verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur að öðru leyti en því að tveggja vikna frestur sóknaraðila, Guðmundar A. Birgissonar, til að setja tryggingu fyrir greiðslu málskostnaðar hefst við uppsögu dóms þessa.

Sóknaraðili greiði varnaraðila, Erlu S. Árnadóttur, 300.000 krónur í kærumálskostnað.

 

Úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 12. október 2015.

            Mál þetta var þingfest 28. september sl.

            Sóknaraðili er Guðmundur A. Birgisson, kt. [...], Núpum 3, Sveitarfélaginu Ölfusi.

            Varnaraðili er Erla Svanhvít Árnadóttir, hæstaréttarlögmaður og skiptastjóri í þrotabúi sóknaraðila.  

            Mál þetta á rót sína að rekja til aðfinnslna sem þrotamaður hafði um störf skiptastjóra í bréfi til dómsins, dagsettu 17. september sl. Farið var með málið eins og fyrir er mælt um í 1. og 2. mgr. 76. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Þar sem dómari féllst ekki á víkja skiptastjóra úr starfi, krafðist sóknaraðili úrskurðar héraðsdómara um brottvikningu skiptastjóra úr starfi með vísan til þess að að  skiptastjóri fullnægði ekki skilyrðum 2. mgr. 75. gr. laga nr. 21/1991. Var mál þetta þingfest í kjölfarið. Þá krefst sóknaraðili málskostnaðar úr hendi varnaraðila.

            Varnaraðili mótmælti kröfum sóknaraðila við þingfestingu málsins og krafðist þess að sóknaraðila verði gert að leggja fram málskostnaðartryggingu að fjárhæð 1.500.000 krónur. Í þessum þætti málsins er eingöngu tekin til úrlausnar framangreind krafa varnaraðila.

            Sóknaraðili krefst þess aðallega að kröfu um málskostnaðartryggingu verði hafnað. Þá verður málflutningur sóknaraðila skilinn þannig að komi til þess að dómurinn fallist á kröfu varnaraðila, verði úrskurðað um verulega lægri tryggingafjárhæð. 

            Lögmenn aðila reifuðu málsástæður og lagarök í þessum þætti málsins í þinghaldi fimmtudaginn 1. október sl. Að málflutningi loknum var krafan tekin til úrskurðar.

I.

            Til stuðnings kröfunni vísar varnaraðili til b-liðar 1. mgr. 133. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991, og þess að bú sóknaraðila hafi með úrskurði Héraðsdóms Suðurlands verið tekið til gjaldþrotaskipta þann 20. desember 2013. Þá standi skiptameðferð enn yfir. Nýlega hafi komið í ljós að þrotamaður eigi eignir á Spáni og í Bandaríkjunum en þrotamaður hafi neitað að veita skiptastjóra upplýsingar varðandi framangreindir eignir og einnig að svara spurningum skiptastjóra hér fyrir dómi, sbr. málið nr. V- 1/2015. Vísar varnaraðili til þess að afstaða til lýstra krafna hafi legið fyrir í rúmt ár og sé það mat varnaraðila að um tilefnislaus málaferli sé að ræða af hálfu sóknaraðila, sem að mati varnaraðili geti hvorki átt aðild að kröfu um brottvikningu skiptastjóra né eigi hann hagsmuna að gæta í málinu. Þá hafnaði varnaraðili því að stjórnarskrá Íslands og 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu standi í vegi fyrir að krafa hans nái fram að ganga enda séu ákvæði um málskostnaðartryggingu algeng í aðildarríkum sáttmálans.

            Sóknaraðili kvað tilefni máls þessa fyrst hafa vaknað eftir að þrotabúið hafi farið með mál fyrir dómstóla í Bandríkjunum. Þá sé til þess að líta að lögmannsstofan Lex, sem sé að hluta í eigu skiptastjóra, vinni fyrir tvo stærstu kröfuhafa í búinu. Sóknaraðili vísar til þess að ákvæði 133. gr. laga nr. 21/1991 sé undantekningarákvæði sem beri að túlka þröngt og til réttar einstaklinga til að bera mál sín undir dómstóla, sbr. 70. gr. stjórnarskrárinnar og 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Við mat á heimild 133. gr. laga nr. 91/1991 verði að líta heildstætt á málið, þ.e. fjárhag sóknaraðila, tilefni málshöfðunar og þeirra hagsmuna sem sóknaraðili hafi af því að fá leyst úr kröfu sinni í málinu. Ótækt sé að girða fyrir það að þrotamaður láti reyna á hæfi skiptastjóra og undirstriki það mikilvægi þess að kröfu um málskostnaðartryggingu verði hafnað. 

II.

            Mál þetta er rekið samkvæmt XXIV. kafla laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., sbr. 3. mgr. 169. gr. sömu laga. Að því leyti sem annað leiðir ekki af ákvæðum laga nr. 21/1991, gilda almennar reglur um meðferð einkamála í héraði um meðferð mála samkvæmt áðurnefndum kafla. Bú sóknaraðila var tekið til gjaldþrotaskipta 20. desember 2013 með úrskurði Héraðsdóms Suðurlands og var varnaraðili, Erla Svanhvít Árnadóttir, skipaður skiptastjóri búsins. Eins og fram kemur í bréfi sóknaraðila til dómsins nema lýstar kröfur í búið samtals 3.568.487.659 krónum. 

            Í b-lið 1. mgr. 133. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991, kemur fram  að stefndi getur í máli krafist málskostnaðartryggingar úr hendi stefnanda ef leiða má líkur að því að stefnandi sé ófær um greiðslu málskostnaðar. Ákvæði þetta er undantekningarákvæði og hvílir sönnunarbyrði um ógjaldfærni stefnanda á stefnda.

            Í máli þessu liggur fyrir að sóknaraðili er þrotamaður og að skiptameðferð í búi hans er ekki lokið. Fyrir liggur að þrotabúið mun ekki láta þetta mál til sín taka og í munnlegum málflutningi kom fram af hálfu varnaraðila að þrotabúið mun ekki ábyrgjast greiðslu kostnaðar af rekstri þessa máls. Með hliðsjón af 2. mgr., sbr. 1. mgr. 130. gr. laga nr. 21/1991, liggur því fyrir að sóknaraðili rekur mál þetta á eigin ábyrgð.

            Ákvæði b-liðar 133. gr. laga nr. 91/1991 var nýmæli á sínum tíma. Segir í greinargerð með lögunum að nýmælið verði að telja eðlilegt enda séu dæmi af þeim tilvikum í framkvæmd að stefndi sé nauðbeygður til að taka til varnar gegn tilefnislausri eða tilgangslítilli málsókn og verða fyrir útgjöldum af þeim völdum, þótt fyrirfram sé sýnt að útilokað sé að stefnandi geti greitt honum þann málskostnað, sem hann verður fyrirsjáanlega dæmdur til. Til framangreindra ummæla vísaði varnaraðili í málflutningi sínum. Þrátt fyrir ummæli í greinargerð verður ekki horft fram hjá afdráttarlausu ákvæði b-liðar 1. mgr. 133. gr., um þá skyldu stefnda að leiða líkur að því að stefnandi sé ófær um greiðslu málskostnaðar.

            Að virtu því sem að framan er rakið hefur varnaraðili, að mati dómsins, leitt að því fullnægjandi líkur að sóknaraðili kunni að vera ófær um greiðslu málskostnaðar og því beri að fallast á kröfu hans um málskostnaðartryggingu með vísan til b-liðar 1. mgr. 133. gr. laga nr. 91/1991. Um fjárhæð tryggingar, form og frest til að leggja hana fram fer eins og í úrskurðarorði greinir.

            Ragnheiður Thorlacius héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Ú r s k u r ð a r o r ð:

             Sóknaraðila, Guðmundi A. Birgissyni, er skylt að setja tryggingu að fjárhæð 600.000 krónur, fyrir greiðslu málskostnaðar í málinu nr. X-4/2015. Ber honum að leggja fram tryggingu í formi peningagreiðslu eða bankaábyrgðar í síðasta lagi fyrir klukkan 16:00 mánudaginn 26. október 2015.