Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Þorgeir Örlygsson, Greta Baldursdóttir, Markús Sigurbjörnsson, Ólafur Börkur Þorvaldsson og Viðar Már Matthíasson.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 4. desember 2018 að fengnu áfrýjunarleyfi. Hann krefst sýknu af kröfu stefnda og málskostnaðar fyrir Landsrétti og Hæstarétti.

Stefndi krefst staðfestingar hins áfrýjaða dóms og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

Fyrir Hæstarétti liggja gögn um að héraðsdómi í máli þessu hafi verið áfrýjað til Landsréttar 15. febrúar 2018 en ekki 18. sama mánaðar eins og ranglega greinir í hinum áfrýjaða dómi. Málinu var því skotið til Landsréttar innan fjögurra vikna frá uppkvaðningu héraðsdóms í samræmi við ákvæði 1. mgr. 153. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála.

I

Eins og getur í hinum áfrýjaða dómi hóf stefndi störf hjá áfrýjanda í byrjun árs 2014 en honum mun hafa verið sagt upp í ágúst 2016. Meðal gagna málsins er ráðningarsamningur frá 15. mars 2014 sem þó var einungis undirritaður af hálfu áfrýjanda en fyrst var gerður skriflegur ráðningarsamningur við stefnda 13. ágúst 2015, undirritaður af honum og áfrýjanda. Samningar þessir eru efnislega samhljóða og er ágreiningslaust að frá upphafi ráðningar voru kjör stefnda þau sömu og fram koma í samningunum. Er efni þeirra rakið í hinum áfrýjaða dómi ásamt viðeigandi ákvæðum kjarasamninga.  

Stefndi var trúnaðarmaður stéttarfélags á vinnustað sínum, sbr. 9. gr. laga nr. 80/1938 um stéttarfélög og vinnudeilur, og kvaðst við skýrslutöku fyrir héraðsdómi hafa verið trúnaðarmaður á fyrri vinnustað mörgum árum áður. Það fyrirkomulag gilti við framkvæmd starfa stefnda þegar hann var við vinnu fjarri starfsstöð áfrýjanda, svo sem um borð í skipum viðskiptavina hans, að stefndi tók sjálfur saman upplýsingar fyrir áfrýjanda um vinnustundafjölda sinn. Voru þær upplýsingar í framhaldinu skráðar í launakerfi áfrýjanda og laun stefnda reiknuð út og greidd eftir skráðum tímum.

Í málinu greinir aðila á um hvort skráning vinnustunda hafi endurspeglað unnar stundir stefnda á tímabilinu frá febrúar til júní 2015 eða hvort inn í þeim stundafjölda hafi verið tímar sem átt hafi að bæta fyrir frítökurétt vegna skerts hvíldartíma og fyrir skert réttindi til vikulegs frídags. Við skýrslutöku fyrir héraðsdómi var stefndi inntur eftir því hvort hann kannaðist við að hafa fengið yfirlit hálfsmánaðarlega um tímaskráningar sínar sem notað hafi verið til útreiknings launa. Stefndi sagði laun hafa verið greidd út hálfsmánaðarlega og aðspurður kvaðst hann hvorki hafa gert athugasemdir við launaseðlana né launayfirlitin. Fram kemur í gögnum málsins að fljótlega eftir starfslok sín hjá áfrýjanda í ágúst 2016 hafi stefndi átt samskipti við stéttarfélag sitt vegna þess ágreinings sem uppi er í málinu en það höfðaði hann 17. janúar 2017 tæpum sex mánuðum eftir starflok.

II

Með skírskotun til forsendna hins áfrýjaða dóms er staðfest sú niðurstaða að áfrýjanda hafi ekki tekist sönnun um að skráning tíma í yfirliti um vinnustundafjölda stefnda hafi ekki tekið mið af unnum vinnustundum hans. Verður því lagt til grundvallar  að stefnda hafi verið greidd laun í samræmi við það.

Við úrlausn þess hvort stefndi geti krafið áfrýjanda um frekari greiðslur fyrir vinnuframlag sitt er fyrst til þess að líta að stefndi bar fyrir héraðsdómi að hann hefði aldrei á starfstíma sínum hjá áfrýjanda gert athugasemdir við launayfirlit sín og launaseðla. Í annan stað endurnýjaði stefndi ráðningarsamband sitt við áfrýjanda með því að rita undir skriflegan ráðningarsamning 13. ágúst 2015, án þess að gera athugasemdir við það fyrirkomulag, sem tíðkast hafði hjá áfrýjanda við skráningu vinnustunda og greiðslu launa. Í þriðja lagi er þess að geta að stéttarfélag stefnda hafði fyrir hans hönd fyrst samband við áfrýjanda vegna ætlaðra vangoldinna launa stefnda eftir starfslok hans og um 15 mánuðum eftir að því tímabili lauk sem krafa hans snýr að. Málið var svo höfðað þegar liðnir voru um sex mánuðir frá starfslokum stefnda. Loks er til þess að líta sem áður er fram komið að stefndi var trúnaðarmaður á vinnustað sínum. Bar honum sem slíkum, sbr. 2. mgr. 10. gr. laga nr. 80/1938, skylda til að hafa frumkvæði að því að rannsakað yrði þegar í stað, teldi hann sig hafa ástæðu til að ætla að gengið væri á rétt starfsmanna, og hafa í kjölfarið uppi athugasemdir, hvort heldur var við efni og framkvæmd eigin ráðningarsamnings eða annarra starfsmanna, jafnskjótt og tilefni gafst til og án ástæðulauss dráttar, sbr. til hliðsjónar dóm Hæstaréttar 3. febrúar 2011 í máli nr. 304/2010. Er í því sambandi til þess að líta að stefndi naut samkvæmt 11. gr. laga nr. 80/1938 sérstakrar verndar í starfi til að reka erindi sem trúnaðarmaður.

Samkvæmt því sem hér var rakið og að gættum kröfum til gagnkvæms trúnaðar og tillits af hálfu beggja aðila ráðningarsambands hefur stefndi fyrir sakir tómlætis fyrirgert rétti til að hafa uppi kröfu sína enda mátti áfrýjandi á grundvelli ráðningarsamnings síns við stefnda og samskipta þeirra ganga út frá því að krafan væri ekki fyrir hendi. Samkvæmt þessu verður áfrýjandi sýknaður af kröfu stefnda.

Eftir atvikum er rétt að aðilarnir beri hvor sinn kostnað af rekstri málsins á öllum dómstigum.

Dómsorð:

Áfrýjandi, Skaginn hf., er sýkn af kröfu stefnda, Antons Guðmundssonar.

Málskostnaður á öllum dómstigum fellur niður.

 

Sératkvæði

Ólafs Barkar Þorvaldssonar

Ég er samþykkur niðurstöðu meirihluta dómenda um að áfrýjanda hafi ekki tekist sönnun um að skráning tíma á yfirliti um vinnustundafjölda stefnda hafi ekki verið í samræmi við unnar vinnustundir hans. Að þeirri forsendu fenginni verður við það miðað að áfrýjandi hafi hlunnfarið stefnda um rétt til hvíldartíma á sólarhring og á vikulegum frídegi.

Eftir stendur þá deila málsaðila um hvort stefndi hafi sökum tómlætis fyrirgert rétti til að fá efndir kröfu sinnar.

Stefndi hóf störf hjá áfrýjanda í byrjun árs 2014, en honum var sagt upp störfum í ágúst 2016. Er krafa stefnda vegna skerðingar á réttindum hans til hvíldartíma á tímabilum frá júní 2014 til júní 2015, en uppistaða hennar er vegna tímabilsins frá febrúar til júní 2015. Hafði verkalýðsfélag stefnda samband við áfrýjanda vegna vangoldinna launa stefnda í kjölfar starfsloka hans með bréfi í september 2016, eða um 15 mánuðum frá því að vinnuframlag hans, sem krafan er reist á, var innt af hendi. Til viðbótar þessu bera gögn málsins með sér að eftir nafnlausar ábendingar þar um hafði verkalýðsfélagið að minnsta kosti þegar í mars 2016 og ítrekað eftir það sent fyrirspurnir til áfrýjanda um verklag hans varðandi efndir á rétti starfsmanna til lögbundins hvíldartíma og gert athugasemdir við að áfrýjandi virti ekki reglur þar um.

Ekki hefur þýðingu við mat á tómlæti stefnda að hann undirritaði skriflegan ráðningarsamning 13. ágúst 2015 er kom í stað samhljóða skjals 15. mars 2014 um þau atriði er máli skipta og stefndi hafði ekki ritað undir. Eins og greinir í hinum áfrýjaða dómi var ráðningarsamningur þessi í andstöðu við 7. gr. laga nr. 80/1938 um stéttarfélög og vinnudeilur og 1. gr. laga nr. 55/1980 um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda. Ekki hefur heldur sérstaka þýðingu um mat á tómlæti stefnda honum í óhag að hann höfðaði mál þetta um sex mánuðum eftir starfslok sín og þá í kjölfar samskipta við áfrýjanda um kröfu sína án þess að fá úrlausn sinna mála.

Stefndi starfaði sem almennur verkamaður hjá áfrýjanda. Sinnti hann jafnframt ólaunaðri stöðu trúnaðarmanns verkalýðsfélags síns hjá áfrýjanda og bar sem slíkum skylda til athafna vegna umkvartana þeirra verkamanna hjá áfrýjanda sem trúnaðarmennska hans laut að, sbr. 2. mgr. 10. gr. laga nr. 80/1938. Á hinn bóginn er áfrýjandi stórt og öflugt fyrirtæki með fjölmarga starfsmenn sem hafði samkvæmt gögnum málsins og því sem að framan greinir vitneskju um hvernig stöðu mála var háttað um efndir á ráðningarsamningi stefnda. Hvíldi á áfrýjanda, sem atvinnurekanda, sú afdráttarlausa skylda að virða þau lágmarksréttindi til hvíldar starfsmanna sinna sem sérstaklega eru bundin í lög, sbr. 53. gr. og 54. gr. laga nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum. Eru réttindi þessi jafnframt tíunduð og útfærð í viðkomandi kjarasamningi, en þar segir meðal annars í 5. mgr. greinar 2.8.2 kjarasamningsins um uppgjör þeirra: „Við starfslok skal ónýttur frítökuréttur starfsmanns gerður upp og teljast hluti ráðningartíma.“

Samkvæmt öllu því sem að framan er rakið verður ekki fallist á að staða stefnda sem trúnaðarmanns, að gættum kröfum til gagnkvæms trúnaðar og tillits af hálfu beggja aðila ráðningarsambands, leysi áfrýjanda vegna tómlætis stefnda undan skyldu til efnda sem á áfrýjanda hvílir að lögum. Ber því með þessum athugasemdum að staðfesta dóm Landsréttar og fella málskostnað á áfrýjanda vegna reksturs málsins hér fyrir dómi.

 

 

 

Dómur Landsréttar 12. október 2018.

Mál þetta dæma landsréttardómararnir Ingveldur Einarsdóttir, Jón Finnbjörnsson og Oddný Mjöll Arnardóttir.

Málsmeðferð og dómkröfur aðila

1. Áfrýjandi skaut málinu til Landsréttar 18. febrúar 2018. Áfrýjað er dómi Héraðsdóms Reykjavíkur 19. janúar 2018 í máli nr. E-183/2017.

2. Áfrýjandi krefst þess að stefnda verði gert að greiða sér 1.074.385 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 19. febrúar 2016 til greiðsludags. Til vara krefst áfrýjandi þess að ,,viðurkennd verði skylda stefnda til að greiða áfrýjanda fyrir frítökurétt vegna skerts hvíldartíma og fyrir skert réttindi til vikulegs frídags vegna starfa áfrýjanda fyrir stefnda á tímabilinu frá og með 19. maí 2014 til og með 17. júní 2016“. Loks krefst áfrýjandi málskostnaðar fyrir héraðsdómi og Landsrétti.

3. Stefndi krefst staðfestingar hins áfrýjaða dóms og málskostnaðar úr hendi áfrýjanda fyrir Landsrétti.

Málsatvik

4. Áfrýjandi hóf störf hjá stefnda í byrjun árs 2014 en fyrst var gerður skriflegur ráðningarsamningur við hann 13. ágúst 2015. Ekki mun vera ágreiningur um að kjör hans hafi frá upphafi verið þau sömu og kveðið er á um í hinum skriflega ráðningarsamningi. Í 1. gr. samningsins kom fram að starfsmaður færi á jafnaðarkaup samkvæmt tilgreindum taxta, 2.388 krónur fyrir hvern unninn tíma, en í því fælist að starfsmaður fengi ekki greiddan hvíldartíma og væri það á ábyrgð starfsmannsins sjálfs að virða hvíldartímann. Tæki jafnaðarkaupið sömu breytingum og yrðu á kaupgjaldi samkvæmt kjarasamningum milli Samtaka atvinnulífsins annars vegar og Samiðnar - sambands iðnfélaga f.h. aðildarfélaga í málmiðnaði, byggingariðnaði og skrúðgarðyrkju hins vegar. Í kjarasamningnum, sem gilti frá 1. janúar 2014 er í grein 2.8.1 kveðið svo á um að vinnutíma skuli haga þannig að á hverjum sólarhring, reiknað frá byrjun vinnudags, fái starfsmaður að minnsta kosti 11 klukkustunda samfellda hvíld. Um frávik og frítökurétt sagði í grein 2.8.2 að ef starfsmaður fengi ekki 11 klukkustunda hvíld á sólarhring miðað við venjubundið upphaf vinnudags, skyldi veita uppbótarhvíld sem næmi einni og hálfri klukkustund fyrir hverja klukkustund sem hvíldin skertist, ef starfsmaður væri sérstaklega beðinn um að mæta til vinnu áður en 11 klukkustunda hvíld væri náð. Einnig sagði þar að heimilt væri að greiða út hálfa klukkustund af frítökuréttinum. Jafnframt sagði þar að framangreind ákvæði ættu þó ekki við á skipulegum vaktaskiptum en þá væri heimilt að stytta hvíldartíma í allt að átta klukkustundir. Þá sagði einnig að uppsafnaður frítökuréttur skyldi koma fram á launaseðli og veittur í hálfum og heilum dögum utan annatíma í starfsemi fyrirtækis í samráði við starfsmenn. Við starfslok skyldi ónýttur frítökuréttur starfsmanns gerður upp og teljast hluti ráðningartíma. Í grein 2.8.3 sagði um hvíld undir átta klukkustundum að ef starfsmaður fengi ekki átta klukkustunda hvíld á vinnusólarhringnum skyldi hann, auk frítökuréttar samkvæmt grein 2.8.2 fá greidda eina klukkustund í yfirvinnu fyrir hverja klukkustund sem hvíldin færi niður fyrir átta klukkustundir. Um vikulegan frídag er fjallað í grein 2.8.4 í kjarasamningnum. Þar segir að á hverju sjö daga tímabili skuli starfsmaður hafa að minnsta kosti einn vikulegan frídag sem tengist beint daglegum hvíldartíma og skuli við það miðað að vikan hefjist á mánudegi. Í kjarasamningi milli sömu aðila sem gilti frá 1. maí 2015 eru ákvæði samhljóða þeim sem gerð hefur verið grein fyrir.

5. Meðal gagna málsins eru tímaskýrslur áfrýjanda, sem bera yfirskriftina ,,Vinnuyfirlit-Bakvörður“ og yfirlitsblað sem unnið er upp úr tímaskýrslum. Í málflutningi lögmanns stefnda fyrir Landsrétti kom fram að ágreiningslaust væri að tölur unnar upp úr tímaskýrslum, varðandi ætlaða skerðingu á hvíldartíma áfrýjanda, sem og samtölur sem fram kæmu á yfirlitsblaðinu þar að lútandi væru réttar, að því frátöldu að tímaskráning vegna 16. og 17. júní 2015 væri tvítekin á yfirlitsblaði. Þá væri ætluð skerðing vikulegra frídaga einungis fimm dagar en ekki níu og væri það breyting frá því sem komið hafi fram í greinargerð hans, þar sem því var haldið fram að ætluð skerðing vikulegra frídaga næmi að hámarki sex dögum. Ágreiningslaust væri að tímabil sem á yfirlitsblaði er tilgreint frá 26. maí 2016 til 17. júní sama ár, ætti í raun við um árið 2015 vegna sömu daga. Lögmaður áfrýjanda lækkaði kröfu sína vegna ætlaðrar skerðingar á vikulegum frídegi úr níu frídögum í sex frídaga.

6. Ágreiningur málsins lýtur að því hvort í þeim fjölda tíma sem fram kemur í vinnuyfirliti stefnda séu taldir tímar sem átt hafi að bæta fyrir svokallaðan frítökurétt samkvæmt kjarasamningi vegna skerts hvíldartíma og fyrir skert réttindi til vikulegs frídags. Ágreiningslaust er að meginfjöldi tímanna er vegna vinnu áfrýjanda um borð í skipinu Málmey á tímabilinu frá 21. febrúar 2015 til 16. júní sama ár.

Skýrslutökur fyrir héraðsdómi

7. Launafulltrúi stefnda, Ellert K. Jósefsson, kom fyrir héraðsdóm. Hann kvaðst hafa annast launaútreikning fyrir stefnda. Spurður um hvernig tímaskráningu væri háttað þegar ekki væri unnið eftir stimpilklukku, til dæmis þegar menn væru úti á sjó, kvaðst hann skrá niður tíma þess starfsmanns sem í hlut ætti, á grundvelli upplýsinga starfsmannsins um þá tíma sem hann teldi sig eiga að fá greidda. Starfsmenn væru ekki rengdir með tímafjölda, en tímafjöldi segði þó ekkert um unnar vinnustundir þeirra. Vitnið kvað að fyrir hefði komið að tímar hafi verið skráðir á daga án þess að vinna væri þar að baki en það væri gert í þeim tilvikum þegar aukatímar væru það margir að þeir kæmust ekki fyrir innan sama sólarhringsins. Hafi þá tímarnir verið færðir milli daga og kerfið „blöffað“ með þeim hætti.  

8. Í skýrslu Ingólfs Árnasonar, framkvæmdastjóra stefnda, fyrir héraðsdómi kom fram að gert hefði verið ráð fyrir 12 tíma vinnu um borð en samkomulag hefði verið um að greiddir væru 16 tímar á sólarhring fyrir hvern dag á sjó. Áfrýjandi hafi á hinn bóginn fengið mun fleiri tíma greidda en þá sem fólust í samkomulaginu. Hann kvað þetta samkomulag hafa verið við lýði í um 20 ár. 

9. Einnig kom fyrir héraðsdóm Ársæll Björnsson, fyrrverandi starfsmaður stefnda. Hann kvað það hafa komið fyrir að hann fengi ekki lögbundinn hvíldartíma milli vinnutarna, en kvað ekkert fyrirkomulag hafa verið um að það skyldi bætt upp með því að hann skráði sjálfur aukatíma vegna þess á tímaskráningarskýrslu. Þá hafi komið fyrir að hann fengi ekki vikulegan frídag en slíkt hafi heldur ekki verið bætt með því að skrá aukatíma á tímaskráningarskýrslu.

10. Í skýrslu Halldórs Jónssonar, fyrrverandi rekstrarstjóra stefnda, kom fram að tímaskráningar eftir á hafi verið tilkomnar til að bæta starfsmönnum upp tapaða hvíld og væri ætlast til þess að tímaskráningin endurspeglaði fullnaðargreiðslu til starfsmanns hverju sinni. Er hann var inntur eftir því hvernig starfsmönnum væri bætt það upp að geta ekki nýtt sér sinn hvíldartíma kvað hann að unnt væri að færa til hvíldardaga í samræmi við ákvæði kjarasamninga. Síðar við skýrslugjöfina sagði hann að starfsmaður sem ekki fengi sína lágmarkshvíld skilaði inn tímaskýrslu þar sem bætt væri við tímum vegna tapaðrar lágmarkshvíldar.

11. Í skýrslu Valdimars Smára Axelssonar, aðalbókara stefnda, kom fram að stefndi hefði gefið launafulltrúa upp ákveðinn tímafjölda og inni í þeim fjölda hafi átt að vera greiðsla fyrir skertan hvíldartíma. Ef aukatímar væru svo margir að ekki hafi verið hægt að skrá þá alla á sama sólarhringinn, hafi verið gripið til þess ráðs að skrá þá á laugardag eða sunnudag og fyrir vikið liti það út í skráningunni eins og hvíldardagur hefði verið skertur, sem ekki hafi verið raunin. Launafulltrúi stefnda hafi skráð  aukatímana til þess að ná upp frítökuréttinum, en starfsmenn gefi launafulltrúanum upp sína tíma.

12. Í skýrslu Árna Ingólfssonar kom fram að hann hefði unnið með áfrýjanda um borð í Málmey á tímabilinu frá febrúar til mars 2015 í þremur ferðum. Hann kvað samkomulag hafa verið um að starfsmenn skiluðu 12 tíma vinnu en fengju 16 tíma greidda auk dagpeninga. Starfsmenn hafi séð um að koma upplýsingum um tímafjölda til launafulltrúa. Árni er sonur Ingólfs Árnasonar, framkvæmdastjóra stefnda.

13. Áfrýjandi bar fyrir héraðsdómi að tímaskráningarkerfið endurspeglaði þá vinnu sem hann hefði innt af hendi og kvaðst ekki hafa bætt tímum við raunverulega unnar vinnustundir til þess að bæta sér upp tapaða hvíld.

Málsástæður aðila

Málsástæður áfrýjanda

14. Af hálfu áfrýjanda er á það bent að þann tíma sem hann hafi starfað hjá stefnda hafi hann verið á jafnaðarkaupi og ekki fengið greitt sérstaklega þegar hvíldartími hans hafi verið skertur. Hann kveður ákvæði 1. gr. ráðningarsamnings síns fara í bága við réttindi sem fram komi í kjarasamningum og varði hvíldartíma starfsmanna. Hafi stefndi hvorki veitt áfrýjanda frítökurétt vegna skerts hvíldartíma né uppbót vegna skerðingar á rétti hans til vikulegs frídags. Hafi stefndi þannig brotið gegn skyldu sinni til þess að tryggja að laun áfrýjanda væru í samræmi við kjarasamning og lög. Ákvæði ráðningarsamnings sem í bága fari við kjarasamninga og lög séu ógild. Vísar áfrýjandi um lagarök til 53. gr. og 54. gr. laga nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum. Enn fremur vísar áfrýjandi til 7. gr. laga nr. 80/1938 um stéttarfélög og vinnudeilur og 1. gr. laga nr. 55/1980 um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda en samkvæmt þeim ákvæðum sé óheimilt að skerða réttindi áfrýjanda samkvæmt kjarasamningi. 

Málsástæður stefnda

15. Stefndi kveðst hafa lagt tímaskýrslur áfrýjanda til grundvallar útreikningi launa hans og hafa oft greitt honum allt að 20 klukkustundir á sólarhring auk dagpeninga þrátt fyrir að vinna hans hafi aldrei farið yfir 12 klukkustundir á sólarhring. Áfrýjandi hafi aldrei kvartað yfir skertri hvíld eða gert athugasemdir við launaseðla. Í þessu sambandi er bent á að áfrýjandi hafi verið trúnaðarmaður á vinnustaðnum og fullkunnugt um kjarasamningsbundin réttindi sín. Kröfur vegna skertrar hvíldar hafi verið settar fram eftir að áfrýjanda var sagt upp störfum. Áréttar stefndi að áfrýjandi hafi fengið skerta hvíld bætta í formi greiðslu á að minnsta kosti 186 aukatímum á tímabilinu frá 21. febrúar 2015 til 16. júní sama ár. Kveður stefndi að áfrýjandi hafi tekið saman vinnustundir sínar og hafi hann bætt við aukatímum sem jafngilt hafi greiðslum vegna skertrar hvíldar og skilað þeim upplýsingum á skrifstofu stefnda, sem hafi lagt þær til grundvallar útreikningi launa. Með skráningu þessara aukatíma í tímaskráningarkerfi stefnda hafi áfrýjanda verið bætt upp skert hvíld í formi launagreiðslna en áhrif tímaskráningarinnar hafi verið þau að viðverutími áfrýjanda lengdist sem hafi haft þau afleiddu áhrif að hvíldartími virtist hafa verið skertur enn frekar.

Niðurstaða

16. Við munnlegan málflutning fyrir Landsrétti byggði stefndi á því að tilvísun til ákvæðis 2.8.2  í kjarasamningi Samiðnar og Samtaka atvinnulífsins  um 11 tíma hvíld ætti ekki við um lögskipti aðila, þar sem skipuleg vaktaskipti hafi átt sér stað meðal starfsmanna stefnda um borð í skipinu Málmey. Einnig var á því byggt að áfrýjandi hafi starfað sjálfstætt og ekki lotið boðvaldi annarra starfsmanna stefnda og um það vísað til 3. töluliðar 1. mgr. 52. gr. a laga nr. 46/1980. Þá var vísað til 3. mgr. 53. gr. sömu laga um að heimilt væri að víkja frá ákvæði 1. mgr. 53. gr. um 11 klukkustunda hvíldartíma við sérstakar aðstæður. Hvorki var í greinargerð stefnda fyrir Landsrétti né undir rekstri málsins í héraði byggt á framangreindum málsástæðum. Standa því ekki lagaskilyrði til þess samkvæmt 2. mgr. 163. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála að þessar málsástæður komist að fyrir Landsrétti.

17. Eins og fram hefur komið var sá háttur hafður á tímaskráningu áfrýjanda, vegna þess tímabils sem mál þetta tekur til, að hann skilaði inn ákveðnum tímafjölda til launafulltrúa stefnda, sem færði þá inn í vinnuyfirlit stefnda og greiddi út laun í samræmi við það. Á þeirri skráningu byggir krafa áfrýjanda en hann hefur mótmælt því að þeir tímar sem hann gaf upp og færðir voru inn í tímaskráningarkerfið séu ekki allir vegna vinnu sem hann hafi innt af hendi.

18. Í 1. gr. ráðningarsamnings aðila 13. ágúst 2015 er skýrt kveðið á um að starfsmaður fái ekki greiddan hvíldartíma en sem fyrr segir er ekki ágreiningur um að sömu kjör hafi gilt frá upphafi ráðningarsambands aðila. Engra skriflegra gagna nýtur við í málinu um að skráning tímafjölda hafi ekki endurspeglað unnar vinnustundir áfrýjanda og að hann hafi bætt við tímum til þess að gera upp skerðingu á hvíldartíma sínum. Á stefnda hvílir sönnunarbyrði um hið gagnstæða en framburð vitna sem báru á annan veg fyrir héraðsdómi verður að meta í ljósi þeirrar stöðu sem þau gegna hjá stefnda eða hafa gegnt, sbr. 59. gr. laga nr. 91/1991. Hefur stefnda ekki tekist sönnun þess að skráning tíma í yfirlit um unna tíma áfrýjanda hafi ekki verið í samræmi við unnar vinnustundir hans.

19. Samkvæmt 2. mgr. greinar 2.8.2  í kjarasamningi þeim sem gilti um kjör áfrýjanda ber starfsmanni uppbótarhvíld sem nemur einni og hálfri klukkustund fyrir hverja klukkustund (dagvinna) sem skerðist. Þá á starfsmaður samkvæmt grein 2.8.3 rétt á að fá, auk frítökuréttar samkvæmt grein 2.8.2, greidda eina klukkustund í yfirvinnu fyrir hverja klukkustund sem hvíldin fer niður fyrir átta klukkustundir. Samkvæmt 5. mgr. greinar 2.8.2 skal gera upp ónýttan frítökurétt við starfslok.

20. Stefndi bar ábyrgð á því að áfrýjandi fengi þá lágmarkshvíld sem í kjarasamningnum greinir og getur ekki borið fyrir sig ákvæði ráðningarsamnings aðila sem eru í andstöðu við kjarasamninginn, sbr. 7. gr. laga nr. 80/1938 og 1. gr. laga nr. 55/1980. Stefndi hefur ekki andmælt útreikningi á tímafjölda vegna skerðingar á hvíldartíma, að öðru leyti en því að hann telur að tímar vegna daganna 16. og 17. júní 2015 séu tvítaldir á yfirliti því sem lagt hefur verið fram um ætlaða skerðingu á hvíldartíma. Af tímaskýrslu stefnda verður ráðið að 15. júní 2015 er stefndi sagður fara úr vinnu klukkan 23.39 og koma í vinnu 16. júní klukkan 7.15. Að kvöldi þess dags er áfrýjandi sagður fara úr vinnu klukkan 23.39 og koma í vinnu næsta dag klukkan 7.15. Er það í samræmi við yfirlit sem lagt hefur verið fram um tímaskráningu áfrýjanda. Samkvæmt framangreindu verður þessi kröfuliður áfrýjanda tekinn til greina að fullu  þannig að skertur hvíldartími miðað við 11 klukkustunda hvíld nemi 172,92 klukkustundum. Sá tímafjöldi er margfaldaður með 1,5 í samræmi við 2. mgr. greinar 2.8.2 í kjarasamningi og nemur því samtals 259,38 klukkustundum, sem stefnda ber að greiða miðað við jafnaðarkaup áfrýjanda, sem nam 2.540 krónum á klukkustund. Þá nemur samanlagður frítökuréttur vegna skerðingar á átta klukkustunda hvíldartíma 52,57 klukkustundum.

21. Krafa áfrýjanda um greiðslu vegna vikulegs frídags er reist á ákvæði 2.8.4 í kjarasamningi. Það var á ábyrgð stefnda að haga vinnu áfrýjanda á þann hátt að gætt væri að vikulegum frídegi og er honum ekki stoð í að bera fyrir sig ákvæði ráðningarsamnings  aðila, sem eru í andstöðu við fyrrgreind ákvæði kjarasamningsins, eins og rakið hefur verið varðandi skerðingu á lágmarkshvíld. Tölulegum útreikningi kröfu áfrýjanda vegna þessa kröfuliðar hefur stefndi mótmælt, að því gefnu að rétturinn fallist á að áfrýjanda beri greiðsla vegna hans, á þeim grundvelli að réttur til vikulegs frídags hafi einungis verið skertur í fimm tilvikum en ekki níu. Áfrýjandi lækkaði kröfu sína við flutning málsins fyrir Landsrétti sem nam þremur dögum og byggir á því að vikulegur frídagur hans hafi verið skertur í sex tilvikum.

22. Þar sem ekki er fallist á að skráning í vinnuyfirlit stefnda hafi ekki gefið rétta mynd af unnum vinnustundum áfrýjanda verður fallist á að vikulegur frídagur áfrýjanda hafi verið skertur í sex tilvikum. Verður kröfuliður þessi því tekinn til greina að virtri framangreindri lækkun áfrýjanda þannig að 48 klukkustundir bætast við þær stundir sem bæta eiga áfrýjanda skerðingu á hvíldartíma, sem nema þá samtals 359,95 klukkustundum.

23. Samkvæmt öllu framangreindu verður stefndi dæmdur til að greiða áfrýjanda 914.273 krónur að viðbættu 10,17% orlofi, samtals 1.007.255 krónur.

24. Í stefnu er krafist dráttarvaxta frá 19. febrúar 2016 til greiðsludags. Hefur stefndi mótmælt þeirri kröfu. Áfrýjandi kveðst miða upphaf dráttarvaxta við mánuð frá þingfestingardegi stefnu. Stefna málsins var þingfest 19. janúar 2017. Samkvæmt þessu verður fallist á að krafa áfrýjanda beri dráttarvexti frá 19. febrúar 2017 eins og nánar greinir í dómsorði.

25. Eftir þessum úrslitum og samkvæmt 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 verður stefnda gert að greiða áfrýjanda málskostnað á báðum dómstigum, sem ákveðinn er í einu lagi eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð

Stefndi, Skaginn hf., greiði áfrýjanda, Antoni Guðmundssyni, 1.007.255 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 19. febrúar 2017 til greiðsludags og 1.000.000 króna í málskostnað í héraði og fyrir Landsrétti.

 

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur, föstudaginn 19. janúar 2018

 

Mál þetta, sem dómtekið var 28. nóvember sl., er höfðað fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur með stefnu þingfestri 19. janúar 2017 af Antoni Guðmundssyni, Hagamel 4, 300 Akranesi, á hendur Skaganum hf., Bakkatúni 26, 300 Akranesi.

I.

        Stefnandi krefst þess aðallega að stefndi greiði stefnanda 1.074.385 krónur, auk dráttarvaxta samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu, frá 19. febrúar 2016 til greiðsludags.

        Stefnandi krefst þess til vara að viðurkennd verði skylda stefnda til að greiða stefnanda fyrir frítökurétt vegna skerts hvíldartíma og fyrir skert réttindi til vikulegs frídags vegna starfa stefnanda fyrir stefnda á tímabilinu frá og með 19. maí 2014 til og með 17. júní 2016.

        Þá krefst stefnandi þess einnig í báðum tilvikum að stefndi greiði honum málskostnað að skaðlausu.

 

         Stefndi krefst þess að hann verði sýknaður af öllum kröfum stefnanda.

Þá krefst stefndi málskostnaðar úr hendi stefnanda skv. mati dómsins eða skv. málskostnaðarreikningi.

 

II.

Málsatvik

Stefnandi hóf störf hjá stefnda í janúar árið 2014 og var af því tilefni útbúinn ráðningarsamningur þann 15. mars 2014, sem var þó aldrei undirritaður af stefnanda. Nýr ráðningarsamningur var gerður og undirritaður af báðum aðilum þann 13. ágúst 2015. Í ráðningarsamningnum kom fram að starfsmaður fengi greitt jafnaðarkaup samkvæmt tilgreindum taxta VJ1003-1. Í sömu grein samningsins kom fram að þar sem stefnandi fengi greitt kaup samkvæmt áðurgreindum taxta sem er umtalsvert hærri en dagvinnutaxti, skv. kjarasamningi, þá fengi hann ekki greiddan sérstakan hvíldartíma enda væri það á ábyrgð stefnanda sjálfs að virða lögboðinn hvíldartíma. Á launaseðli 15. september 2016 kemur fram að tímakaupið var þá 2.540 kr. Stefnandi var trúnaðarmaður á vinnustaðnum.

Þegar stefnandi starfaði á vegum stefnda fjarri starfsstöð stefnda, til dæmis um borð í skipum viðskiptavina hans, var sá háttur hafður á að stefnandi tók saman upplýsingar fyrir stefnda um unnar stundir. Vinnustundir voru skráðar í launakerfi sem kallast Bakvörður og laun reiknuð eftir skráðum tímum. Ágreiningur er um hvort inni í þeim tímum hafi verið tímar sem áttu að bæta fyrir frítökurétt vegna skerts hvíldartíma og fyrir skert réttindi til vikulegs frídags.

Stefnanda var sagt upp störfum hjá stefnda í ágúst 2016. Í kjölfar uppsagnarinnar fór fram launauppgjör við stefnanda. Stefnandi leitaði síðan til Verkalýðsfélags Akraness þar sem hann taldi sig eiga rétt á greiðslu launa vegna skerts hvíldartíma, frítökuréttar og skerts réttar til vikulegs frídags. Stefndi og verkalýðsfélagið áttu svo í samskiptum vegna málsins um nokkurt skeið án þess að samkomulag næðist. Stefna var birt fyrir lögmanni stefnda án aðvörunar þann 17. janúar 2017.

 

 

III.

Málsástæður og lagarök stefnanda

           Stefnandi vísar til þess að í starfi sínu fyrir stefnda hafi hann þurft að sæta skerðingu réttinda án þess að fá í staðinn greiðslur eða önnur réttindi í starfi sínu. Stefnandi sé nú hættur störfum fyrir stefnda og því verði kjör hans ekki leiðrétt með öðrum hætti en greiðslum frá stefnda. Greiðslurnar eigi að bæta honum skerðingu á frítíma og hvíldartíma. Stefndi hafi hvorki veitt stefnanda frítökurétt vegna skerts hvíldartíma né uppbót vegna skerðingar á rétti til vikulegs frídags og hafi þannig brotið gegn skyldu sinni til þess að tryggja að laun stefnanda skyldu ávallt vera í samræmi við kjarasamning og lög.

        Óheimilt sé að skerða lögbundin og kjarasamningsbundin réttindi og skipti þá engu máli þótt ráðningarsamningar eða aðrir löggerningar mæli fyrir um skerðingu réttindanna eða velti ábyrgðinni af stefnda yfir á stefnanda. Ákvæði ráðningarsamnings og annars samkomulags séu ógild að svo miklu leyti sem þau fari í bága við kjarasamning og lagaákvæði. Þótt stefndi hefði greitt meira en lágmark samkvæmt kjarasamningi í einum lið ráðningarsamnings gæti stefndi ekki skert aðra liði niður fyrir lágmarksréttindi og þannig t.d. ekki réttlætt skerðingu á frítökurétti stefnanda og rétti hans til vikulegs frídags með vísan til þess að greitt væri jafnaðarkaup fyrir vinnuna. Stefndi verði að bæta stefnanda hin vangoldnu réttindi.

         Stefnandi vísar til þess að samkvæmt 1. mgr. 53. gr. laga nr. 46/1980, um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum, sbr. 19. gr. laga nr. 68/2003, skuli vinnutíma hagað þannig að á hverjum 24 klukkustundum, reiknað frá byrjun vinnudags, fái starfsmenn að minnsta kosti 11 klukkustunda samfellda hvíld. Samkvæmt 2. og 3. mgr. sömu lagagreinar sé þó í ákveðnum tilvikum heimilt að stytta samfelldan vinnutíma. Sé það gert skuli starfsmaður samkvæmt 4. mgr. sama lagaákvæðis fá samsvarandi hvíldartíma síðar.

        Ákvæði 53. gr. laga nr. 46/1980, um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum byggi á tilskipun Evrópuráðsins nr. 93/104/EB, einnig nefnd vinnutímatilskipunin. Hún hafi verið felld undir samninginn um Evrópska efnahagssvæðið samkvæmt ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar 28. júní 1996, nr. 42/96.

        Samkvæmt frumvarpi til laga nr. 68/2003, um breytingu á lögum nr. 46/1980, sé gert ráð fyrir að um nánari útfærslu 53. gr. laganna um hvíldartíma fari samkvæmt kjarasamningum samtaka aðila vinnumarkaðarins. Ákvæði 53. gr. laga nr. 46/1980 mæli þó fyrir um skýran rétt stefnanda til frítökuréttar vegna skerts hvíldartíma. Sá réttur verði ekki skertur með lögmætum hætti nema samsvarandi hvíld eða greiðslur komi í staðinn. Ákvæði 54. gr. laganna sé sett upp með sama hætti. Í 1. mgr. komi fram meginreglan um að á hverju sjö daga tímabili skuli starfsmaður fá að minnsta kosti einn vikulegan frídag sem tengist beint daglegum hvíldartíma skv. 53. gr. Samkvæmt 2. mgr. og 3. mgr. sé heimilt að fresta vikulegum frídegi við tilteknar aðstæður og þá skuli bæta starfsmanninum upp hvíldina ef fresta þarf vikulegum frídegi. Framkvæmd stefnda á vinnuréttarsambandinu gagnvart stefnanda hafi verið í andstöðu við framangreind lagaákvæði. Hafi framkvæmdin haft stoð í ráðningarsamningi aðila eða öðrum löggerningum sé hún engu að síður ólögmæt. Þar sem stefndi beri ábyrgð á því að lögbundin réttindi starfsmanna séu virt beri stefnda að rétta hlut stefnanda jafnvel þótt litið verði svo á að samið hafi verið um annað en framangreind lagaákvæði feli í sér.

        Í 1. og 5. gr. ráðningarsamnings aðila sé vísað til kjarasamninga Samiðnar og Samtaka atvinnulífsins og verði því gengið út frá því að þeir samningar eigi við um ráðningarsambandið. Kjarasamningar, sem voru í gildi á þeim tíma sem stefnandi starfaði fyrir stefnda, séu annars vegar kjarasamningur Samiðnar og Samtaka atvinnulífsins, sem gildi frá 1. janúar 2014 til 28. febrúar 2015 og hins vegar kjarasamningur sömu félaga sem gildir frá 1. maí 2015 til 31. desember 2018. Ákvæði samninganna séu sambærileg að öllu leyti sem máli skipti og í framhaldinu vísað til þeirra sem „kjarasamninganna“.

         Í grein 2.8.1 í kjarasamningunum sé kveðið á um daglegan hvíldartíma. Í greininni segi að vinnutíma skuli haga þannig að á hverjum sólarhring, reiknað frá byrjun vinnudags, fái starfsmaður að minnsta kosti 11 klukkustunda samfellda hvíld. Óheimilt sé að skipuleggja vinnu þannig að vinnutími fari umfram 13 klst. Í grein 2.8.2 í kjarasamningunum sé kveðið á um frávik og frítökurétt. Í 1. mgr. greinarinnar komi fram að við sérstakar aðstæður megi lengja vinnulotu í allt að 16 klukkustundir en verði því við komið skuli starfsmaður fá 11. klukkustunda hvíld í beinu framhaldi af vinnunni. Síðan segi eftirfarandi í 2. mgr.:

Fái starfsmaður ekki 11 klst. hvíld á sólarhring m.v. venjubundið upphaf vinnudags (vinnusólarhringinn) skal veita uppbótarhvíld sem hér segir: Sé starfsmaður sérsaklega beðinn að mæta til vinnu áður en 11 klst. hvíld er náð ber honum uppbótarhvíld sem nemur 11/2 klst. (dagvinna) fyrir hverja klst. sem hvíldin skerðist. Heimilt er að greiða út ½ klst. (dagvinna) af frítökuréttinum.

Í 5. mgr. segir svo:

Uppsafnaður frítökuréttur skv. framangreindu skal koma fram á launaseðli og veittur í hálfum og heilum dögum utan annatíma í starfsemi fyrirtækis í samráði við starfsmenn. Við starfslok skal ónýttur frítökuréttur gerður upp og teljast hluti ráðningartíma.  

        Í grein 2.8.3 í kjarasamningunum sé svo fjallað sérstaklega um hvíld undir átta klukkustundum. Þar segi að ef sérstakar aðstæður koma upp megi stytta hvíld niður fyrir átta klukkustundir. Við þær aðstæður skuli starfsmaður fá greidda eina klukkustund í yfirvinnu fyrir hverja klukkustund sem hvíldin fer niður fyrir átta klukkustundir. Þessi yfirvinnugreiðsla bætist við frítökuréttinn skv. grein 2.8.2.

       Í grein 2.8.4 sé kveðið á um vikulegan frídag. Þar komi skýrt fram að á hverju sjö daga tímabili skuli starfsmaður hafa a.m.k. einn vikulegan frídag, sem tengist beint daglegum hvíldartíma. Samkvæmt grein 2.8.5 sé frídagur metinn til átta dagvinnuklukkustunda. Ákvæði kjarasamninganna séu skýr um rétt starfsmanna til hvíldar og vikulegs frídags. Stefnanda hafi nú verið sagt upp hjá stefnda og geti hann þannig ekki lengur tekið út umrætt frí. Hann eigi því ekki annarra kosta völ en að fá réttindi sín greidd út í formi peningagreiðslu.

         Ráðningarkjör stefnanda hjá stefnda voru í andstöðu við kjarasamningana og viðeigandi lagaákvæði. Allan þann tíma, sem stefnandi hefur starfað hjá stefnda, hafi hann verið á jafnaðarkaupi og ekki fengið greitt sérstaklega þegar um skertan hvíldartíma hafi verið að ræða. Í 1. gr. ráðningarsamnings stefnanda og stefnda, sem undirritaður var 13. ágúst 2015, segi: „Starfsmaður fer á jafnaðarkaup samkvæmt taxta VJ1003-1 sem er krónur 2.388,00 fyrir hvern unnin tíma, sem þýðir að starfsmaður fær ekki greiddan hvíldartíma og er það á ábyrgð starfsmannsins sjálfs að virða hvíldartímann.“ Ákvæðið sé í andstöðu við framangreind grundvallarréttindi, sem mælt er fyrir um í kjarasamningunum og varða hvíldartíma starfsmanna. Þar sem stefndi beri ábyrgð á því að kjarasamningsbundin réttindi starfsmanna séu virt beri stefnda að rétta hlut stefnanda jafnvel þótt litið verði svo á að samið hafi verið um annað en ákvæði kjarasamninganna fela í sér. Stefnda hafi verið óheimilt að skerða kjarasamningsbundinn frítökurétt stefnanda með ráðningarsamningi. Stefndi hafi ekki gert samninga á grundvelli 5. gr. kjarasamningsins eða aðra löggerninga sem réttlæti að vikið sé frá fyrrgreindum ákvæðum kjarasamninga um hvíldartíma, frítökurétt og vikulegan frídag.

        Samkvæmt 7. gr. laga nr. 80/1938, um stéttarfélög og vinnudeilur, og 1. gr. laga nr. 55/1980, um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda, sé óheimilt að skerða réttindi stefnanda samkvæmt kjarasamningi og ákvæði samninga séu ógild að svo miklu leyti sem þau fari í bága við kjarasamning. Ákvæði ráðningarsamnings aðila sem kveði á um skerðingu á kjarasamnings­bundnum réttindum stefnanda séu ógild og að vettugi virðandi. Það eigi m.a. við um ákvæði, sem færir ábyrgðina á réttindunum af stefnda yfir á stefnanda. Stefnda hafi borið að veita stefnanda réttindi samkvæmt lögum og kjarasamningi og gat ekki komið því yfir á stefnanda að fylgjast með þeim réttindum og framkvæma í samræmi við þau. Samkvæmt framangreindu séu ákvæði ráðningarsamnings ógild þar sem þau séu í ósamræmi við ákvæði laga og kjarasamnings. Stefnandi byggir kröfur sínar einnig á því að ákvæði ráðningarsamnings séu ósanngjörn í garð stefnanda og þar af leiðandi í andstöðu við lög nr. 7/1936, um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga. Ákvæði ráðningarsamningsins sem skerða réttindi stefnanda séu einnig ógild með stoð í ógildingarreglum samningaréttar.

        Í 1. gr. ráðningarsamningsins sé kveðið á um að það sé á ábyrgð stefnanda sjálfs að virða hvíldartímann og það sé í andstöðu við þá grundvallarreglu að stefnda beri sem vinnuveitanda að tryggja að ákvæði laga nr. 46/1980, um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum og ákvæði kjarasamninga, séu virt. Þá sé ákvæðið einnig í andstöðu við 5. mgr. greinar 2.8.2 í kjarasamningunum sem kveður á um að uppsafnaður frítökuréttur skuli koma fram á launaseðlum. Ákvæðið sé enn fremur í andstöðu við þá grundvallarreglu vinnu- og starfsmannaréttar að stefndi sem vinnuveitandi skipuleggi vinnutíma starfsmanna sinna og þar með frí þeirra. Jafnframt sé ákvæðið í andstöðu við þá meginreglu vinnu- og starfsmannaréttar að starfsmanni beri á grundvelli hlýðniskyldu að lúta verkstjórn og fyrirmælum stefnda sem vinnuveitanda. Augljóst sé að stefnandi var sem starfsmaður ekki í neinni aðstöðu til þess að neita að mæta til vinnu vegna hvíldarréttar og/eða réttar til vikulegs frídags. Að sama skapi hafi stefnandi ekki verið í stöðu til þess að gera kröfur til þess að stefndi veitti honum þau réttindi sem stefndi átti að fylgjast með og hafa frumkvæði að því að veita honum. Skyldan til að tryggja að ákvæði laga og kjarasamninga um hvíldartíma séu virt hvíli ótvírætt á stefnda sem vinnuveitanda og felist meðal annars í skyldu hans til að tryggja réttindi, öryggi, heilsu og aðstæður starfsmanna á vinnustað. Ljóst sé að stefndi geti ekki varpað ábyrgð sinni hvað varðar skipulag vinnutíma og réttinda starfsmanna sinna yfir á starfsmennina sjálfa. Skipulagning vinnutíma og skipulagning hvíldar fari að saman og sé á ábyrgð stefnda sem vinnuveitanda. Með ákvæði 1. gr. ráðningarsamningsins virðist stefndi leitast við að fela stefnanda ábyrgð sem ótvírætt eigi að hvíla á honum sjálfum samkvæmt lögum og kjarasamningum. Slíkt verði að teljast ósanngjarnt með hliðsjón af grundvallarreglum vinnu- og starfsmannaréttar. Þar af leiðandi verði að víkja ákvæðinu til hliðar sbr. 36. gr. laga nr. 7/1936.

         Greiðsla frítökuréttar vegna skerts hvíldartíma og vikulegs frídags teljist til launa stefnanda og hann eigi rétt til orlofslauna sem nemi 10,17% af umræddri greiðslu, sbr. 1. mgr. 7. gr. laga nr. 39/1987, um orlof.

        Stefnandi gerir aðallega fjárkröfu um þær vangoldnu tekjur, sem hann telur sig eiga inni hjá stefnda. Ef dómstólar telja ómögulegt að fallast á fjárkröfuna er til vara gerð krafa um að viðurkennd verði skylda stefnda til að greiða þá tilteknu tegund tekna sem um ræðir. Stefnandi hafi sjálfstæðan rétt á dómi um viðurkenningu á því að stefnda sé skylt að greiða framangreindar tekjur. Á grundvelli slíks dóms sé svo hægt að reikna út réttar greiðslur. Stefnandi hafi því beina og lögvarða hagsmuni af því að sækja viðurkenningarkröfur sínar fyrir dómi. Grundvöllur að baki fjárkröfu stefnanda sé aðallega að stefndi hafi ekki greitt stefnanda þau laun sem hann átti rétt á. Krafan byggi á því að stefndi skuldi stefnanda það sem upp á vantar og beri að greiða það í samræmi við meginreglur samninga-, kröfu- og vinnuréttar. Til vara er byggt á því að stefndi hafi valdið stefnanda tjóni og beri skaðabótaábyrgð á því samkvæmt sakarreglunni. Háttsemi stefnda sé ólögmæt enda í ósamræmi við lög og kjarasamninga. Háttsemin sé saknæm þar sem það hafi verið ásetningur eða a.m.k. stórkostlegt gáleysi stefnda að sniðganga réttindi stefnanda samkvæmt kjarasamningi. Tjón stefnanda sé í orsakatengslum við háttsemi stefnda og sennileg afleiðing af henni. Tjónið samsvari þeim greiðslum sem stefnandi varð af vegna háttsemi stefnda. Fjárhæðin sé þannig sú sama í báðum tilvikum, þ.e. þær greiðslur sem stefnandi fór á mis við vegna þess að stefndi hefur ekki greitt laun samkvæmt lögum og kjarasamningum. Fjárkrafa stefnanda byggi á því að stefnda beri að greiða honum laun fyrir frítökurétt vegna skerts hvíldartíma í samræmi við kjarasamning. Eftirfarandi er sundurliðun á kröfunni, nákvæmari sundurliðun á kröfu stefnanda megi sjá á dómskjali nr. 6, sem byggi á tímaskráningum á dómskjali nr. 5.

        Samkvæmt kjarasamningunum eigi stefnandi rétt á 1 ½ klukkustund í frítökurétt fyrir hverja klukkustund sem 11 klukkustunda samfelld hvíld skerðist. Í 2. mgr. greinar 2.8.2 í kjarasamningunum segi að heimilt sé að greiða út ½ klst. af frítökuréttinum óski starfsmaður þess. Ákvæðið eigi þó einungis við þegar starfsmaður er enn í vinnu hjá vinnuveitanda og sé þannig mögulegt að taka út frí.  

        Í 5. mgr. greinar 2.8.2 segi að uppsafnaður frítökuréttur samkvæmt ákvæðinu skuli koma fram á launaseðli. Við starfslok skuli ónýttur frítökuréttur gerður upp. Þannig sé ljóst að stefnandi eigi rétt á því að hinn uppsafnaði réttur verði greiddur út með peningum. Frítökuréttur stefnanda er fundinn út samkvæmt tímaskráningum stefnanda hjá stefnda í skráningarkerfi sem nefnist Bakvörður. Farið sé yfir allar tímaskráningar stefnanda og fjöldi klukkustunda talinn frá því að stefnandi skráði sig úr vinnu og þar til hann skráði sig aftur í vinnu næsta dag á eftir. Hvíldartími stefnanda á framangreindu tímabili hafi samkvæmt tímaskráningum verið skertur í samtals 46 skipti. Samanlagður fjöldi skertra hvíldartíma stefnanda sé 172,92 klukkustundir. Samanlagður fjöldi skertra hvíldartíma stefnanda sé því næst margfaldaður með 1,5, sbr. 2. mgr. greinar 2.8.2 í kjarasamningunum. Samkvæmt framangreindum útreikningum nemi frítökuréttur stefnanda samtals 259,38 klukkustundum (172,92 klst. x 1,5). Á fyrrgreindu tímabili hafi 25 sinnum vantað upp á að stefnandi fengi átta klukkustunda hvíld. Samtals klukkustundir, undir átta tíma hvíld, séu 52,57.

        Vikulegur frídagur stefnanda hafi samkvæmt tímaskráningum hans verið skertur í samtals níu skipti og samanlagður frítökuréttur vegna þess sé 72 klst. miðað við átta klukkustunda vinnudag (9 dagar x 8 klst). Samanlagður frítökuréttur stefnanda vegna skerts hvíldartíma og vikulegs frídags sé því samtals 383,94 klst. (259,38 klst. + 52,57 + 72 klst.)

        Samkvæmt 2. mgr. greinar 2.8.2. í kjarasamningunum skulli miða greiðslu frítökuréttar við dagvinnukaup þegar hvíldartími er skertur þannig að stefnandi nær ekki 11 klukkustunda hvíld á sólahring. Samkvæmt 2. mgr. grein 2.8.3 í kjarasamningunum skuli miða greiðslu frítökuréttar við yfirvinnukaup þegar hvíldartími er skertur þannig að stefnandi nær ekki átta klukkustunda hvíld á sólarhring og skuli sú greiðsla koma til viðbótar við greiðslu samkvæmt grein 2.8.2 Stefnandi hafi hins vegar starfað á jafnaðarkaupi hjá stefnda, sem sé nú að fjárhæð 2.540 krónur. Stefnandi byggir kröfu sína á því að greiðsla frítökuréttar skuli taka mið af tímakaupi stefnanda hjá stefnda, enda hefur ekki verið mælt fyrir um sérstakt kaup fyrir dagvinnu eða yfirvinnu. Samkvæmt því nemur frítökuréttur stefnanda samtals 975.208 krónum (383,94 klst. x 2.540 krónur). Að auki gerir stefnandi kröfu um 10,17% orlof af greiðslu fyrir frítökurétt, samtals 99.177 krónur (975.208 krónur x 10,17%).

        Krafa stefnanda er því samtala greiðslu vegna frítökuréttar og orlofs, samtals 1.074.385 krónur (975.208 krónur + 99.177 krónur). Innan kröfunnar falla allar kröfur sem ganga skemur. Dómari geti þannig fallist á kröfurnar að hluta og/eða byggt á öðrum forsendum varðandi útreikning verði sýnt fram á að þær séu réttari.

        Vísað er til meginreglna vinnuréttar, laga nr. 80/1938, um stéttarfélög og vinnudeilur og laga nr. 55/1980, um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda. Ákvæði 7. gr. alþjóðasamnings um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi, sbr. lög nr. 10/1979. Einnig er vísað til laga nr. 46/1980, um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum, einkum 53. gr. laganna og lög nr. 7/1936, um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga, einkum 36. gr. laganna.

Krafa um dráttarvexti á stoð í III. kafla laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu. Upphaf dráttarvaxta miðast við mánuð frá þingfestingardegi stefnu og skjala, sbr. 4. mgr. 5. gr. laganna.

        Málskostnaðarkrafa stefnanda á sér stoð í XXI. kafla laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála. Fyrirsvar á stoð í 4. mgr. 17. gr. laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála. Um varnarþing stefnda er vísað til samkomulags með stoð í 3. mgr. 42. gr. sömu laga.

         Stefnandi áskilur sér sérstakan rétt til að afla matsgerðar dómkvaddra matsmanna.

IV.

Málsástæður og lagarök stefnda

       Stefndi mótmælir atvikalýsingu stefnanda að því marki sem hún er í ósamræmi við atvikalýsingu hans sjálfs. Á því sé byggt af hálfu stefnanda að hann hafi þurft að sæta skerðingu réttinda án þess að fá í staðinn greiðslur eða önnur réttindi í starfi sínu. Stefndi mótmælir þessu og bendir á að þegar stefnandi vann kvöld- og næturvinnu, sem leiddi til þess að réttur hans til 11 tíma samfelldrar hvíldar var skertur, hafi stefnanda í flestum tilvikum verið bætt það upp með þeim hætti að aukatímar voru skráðir á hann handvirkt í Bakverði, sem sé það tímaskráningarkerfi, sem stefndi notaðist við á þessum tíma. Í flestum þeirra tilvika þar sem samfelld 11 tíma hvíld var skert hafi stefnandi verið að störfum um borð í skipum viðskiptavina stefnda fjarri starfsstöð hans. Þar sem ekki hafi verið stimpilklukka frá stefnda á þessum stöðum hafi sá háttur verið hafður á að stefnandi tók saman unnar vinnustundir, bætti við aukatímum sem jafngiltu greiðslum vegna skertrar hvíldar og skilaði þeim upplýsingum á skrifstofu stefnda sem lagði þær til grundvallar við útreikning launa. Með skráningu þessara aukatíma í tímaskráningarkerfi stefnda hafi stefnanda verið bætt upp skert hvíld í formi launagreiðslna en áhrif tímaskráninganna voru þau að viðverutími stefnanda lengdist sem hafði svo þau afleiddu áhrif að hvíldartími virtist hafa verið skertur meira en raunverulega var.

        Sem dæmi um framangreint nefnir stefndi að á tímabilinu frá 21. febrúar 2015 til 17. júní s.á. hafi stefnandi verið yfir 30 daga á sjó á vegum stefnanda. Í meirihluta þeirra tilvika, sem stefnandi vann á sjó, fylgdu honum einn til þrír samstarfsmenn hans hjá stefnda og unnið var á sex tíma vöktum þannig að hámarksvinna á sólarhring nam 12 tímum. Þrátt fyrir framangreint skilaði stefnandi tímaskýrslum til stefnda þar sem framangreindum aukatímum hafði verið bætt við og rukkaði hann í því sambandi iðulega 16-20 tíma á sólarhring vegna vinnu á sjó þó að raunverulega unnir tímar hefðu aðeins verið 12 að hámarki. Stefnandi hafi bætt við óunnum tímum þannig að hann fengi hina skertu hvíld bætta í formi peningagreiðslu. Í eftirfarandi töflu stefndi hafi tekið saman. Þær séu þó ekki tæmandi um aukatímagreiðslur til stefnanda á framangreindu tímabili:      

Tímabil vinnu	Fjöldi unninna tíma	Fjöldi greiddra tíma	Fjöldi greiddra aukatíma
21.02.15 til 23.02.15	36	56	20
28.02.15 til 03.03.15	48	76	28
12.03.15 til 16.03.15	60	94	34
18.03.15 til 22.03.15	60	90	30
03.05.15 til 10.05.15	96	130	34
26.05.15 til 31.05.15	72	96	24
13.06.15 til 16.06.15	48	64	16
Samtals:			186 aukatímar

 

        Af ofangreindri töflu má sjá að stefnandi fékk greidda samtals 186 tíma vegna skertrar hvíldar á framangreindu tímabili en miðað við tímagjaldið 2.540 kr. nam greiðslan til stefnanda vegna þess 520.487 kr. að meðtöldu 10,17% orlofi.

        Stefndi áskilur sér rétt til þess að leggja fram frekari töluleg gögn til stuðnings framangreindri málsástæðu síðar undir rekstri þessa máls. Þá áskilur stefndi sér jafnframt rétt til þess leggja fram útreikninga sem sýna hver séu afleidd áhrif af skráningu framangreindra aukatíma á áunninn hvíldartíma stefnanda. Enn fremur áskilur stefndi sér rétt til þess að leggja fram töluleg gögn um greiðslur á fleiri aukatímum til stefnanda sem og gögn um mögulegar ofgreiðslur til stefnanda.

        Fallist virðulegur dómur ekki á framangreindan málatilbúnað stefnda, um að stefnanda hafi þegar verið bætt hin skerta hvíld í formi greiðslu á óunnum tímum, og leggi frekar til grundvallar þann málatilbúnað stefnanda að réttur hans til 11 tíma samfelldrar hvíldar hafi verið skertur um sem nemur 172,92 klukkustundum, þá er á því byggt að útreikningar að baki þessa hluta aðalkröfu stefnanda séu rangir. Nánar tiltekið byggir stefndi á því að ekki sé rétt að gera kröfu um 1,5 tíma fyrir hverja klukkustund sem hvíldarréttur hefur verið skertur heldur sé þess í stað, í samræmi við ákvæði 2.8.2 í kjarasamningi aðila, rétt að gera kröfu um 0,5 tíma enda miðast kröfugerð stefnanda við að frítökurétturinn sé greiddur út, sjá dskj. nr. 8–9. Af framangreindum sökum er aðalkrafa stefnanda ofreiknuð um sem nemur 483.885 kr. en þá hefur verið tekið tillit til áhrifa 10,17% orlofs.

         Stefndi krefst sýknu af öðrum hluta aðalkröfu stefnanda, sem lýtur að því að átta tíma samfelld hvíld hafi verið skert, með öllum sömu röksemdum og raktar hafa verið. Í því sambandi er byggt á því að stefnandi hafi þegar fengið alla hvíldarskerðingu bætta með greiðslu svokallaðra aukatíma sem færðir voru handvirkt í tímaskráningarkerfi stefnda. Stefndi byggir einnig á því að rétt sé að sýkna hann af þessum hluta aðalkröfu stefnanda þar sem hin handvirka skráning á aukatímum í tímaskráningarkerfi hafi verið ástæða þess að stefnandi virðist ekki hafa fengið átta tíma hvíld, a.m.k. hafi það verið ástæðan í 25 af þeim 27 skiptum sem vikið sé að í útreikningum á dskj. nr. 6. Stefndi bendir í því sambandi á að aðeins í tveimur tilvikum, nánar tiltekið þann 11. júní 2014 og 19. febrúar 2015, skortur á 8 átta tíma hvíld af öðrum ástæðum. Samanlagður skortur á átta tíma hvíld þessa tvo daga hafi numið 2,68 tímum og því geti krafa stefnanda vegna þess að hámarki numið 7.499 kr. að teknu tilliti til áhrifa 10,17% orlofs. Þar sem krafa stefnanda vegna þessa hluta aðalkröfunnar sé 147.108 kr., að teknu tilliti til orlofs, sé krafan ofreiknuð um sem nemi 39.609 kr.

         Stefndi krefst sýknu af þriðja hluta aðalkröfu stefnanda og telur að stefnanda hafi borið að skipuleggja vinnu sína með þeim hætti að hann fengi vikulegan frídag eða samsvarandi hvíld á hverju 14 daga tímabili. Í þessu sambandi sé ítrekað að stefnandi hafi haft frjálsar hendur um skipulagningu vinnu sinnar og sem rök fyrir því vísist til skriflegra ráðningarsamninga aðila en  í þeim komi fram að það sé á ábyrgð stefnanda að virða hvíldartíma. Í þessu sambandi ítrekar stefndi að stefnandi var trúnaðarmaður á vinnustað stefnda og hafði stefndi réttmætar væntingar um að stefnandi myndi virða kjarasamningsbundinn hvíldartíma, þ.m.t. vikulegan frídag.

        Fallist dómur ekki á að stefnandi hafi glatað rétti til vikulegs frídags, vegna þeirra sjónarmiða sem fjallað er um hér að framan, þá er á því byggt að ekki sé hægt að dæma þennan hluta kröfunnar eins og krafan sé sett fram þar sem hún sé ofreiknuð. Sem rök fyrir því er bent á að réttur stefnanda til vikulegs frídags var ekki skertur níu sinnum eins og stefnandi byggir á, heldur að hámarki sex sinnum. Þannig hafi réttur stefnanda til vikulegra frídaga á tímabilinu frá 10. júní 2014 til 28. júní s.á. aðeins verið skertur einu sinni en ekki tvisvar sinnum eins og stefnandi byggi á. Jafnframt telur stefndi að réttur stefnanda til vikulegs frídags á tímabilinu frá 27. apríl 2015 til 12. maí s.á. hafi ekki verið skertur en stefnandi byggir á því að rétturinn hafi verið skertur tvisvar sinnum á þessu tímabili. Þar sem réttur stefnanda til vikulegs frídags var að hámarki skertur sex sinnum en ekki níu sinnum eins og stefnandi byggir á sé krafa stefnanda vegna þess kröfuliðar ofmetin um sem nemur 67.160 kr. og þá hafi verið tekið tillit til áhrifa 10,17% orlofs.

         Að öllu framangreindu virtu telur stefndi að krafa stefnanda sé ofreiknuð að lágmarki um 690.654 kr. Þá standi eftir af kröfu stefnanda 383.731 kr. Þar sem stefndi hafi þegar greitt stefnanda 520.487 kr. vegna skertrar hvíldar sé ljóst að stefnandi eigi ekki kröfu á stefnda og því beri að sýkna hann af aðalkröfu stefnanda.

        Stefndi mótmælir upphafsdegi dráttarvaxta í kröfugerð stefnanda, m.a. þar sem stefnandi hefur aldrei sent honum innheimtubréf. Stefndi telur því að ekki séu efni til þess að fallast á dráttarvaxtakröfu stefnanda fyrr en í fyrsta lagi frá þingfestingardegi stefnu.

        Stefndi krefst sýknu af varakröfu stefnanda á grundvelli allra sömu málsástæðna og settar voru fram varðandi aðalkröfu. Jafnframt krefst stefndi sýknu af varakröfu stefnanda, sem er viðurkenningarkrafa, þar sem stefnandi hafi ekki lögvarða hagsmuni af slíkri kröfu því að málatilbúnaður hans ber það ekki með sér að hann telji sig geta fært sönnur á það hvert nákvæmt fjárhagslegt tjón hans sé.

        Krafa stefnda um sýknu af dómkröfum stefnanda byggir á almennum reglum vinnu- kröfu- og samningaréttar. Málskostnaðarkrafa stefnda byggist á XXI. kafla laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála.

V.

Niðurstaða

        Ágreiningur aðila snýst um það hvort stefnandi hafi fengið greitt fyrir frítökurétt vegna skerts hvíldartíma og fyrir skert réttindi til vikulegs frídags vegna starfa sinna hjá stefnanda á tímabilinu 19. maí 2014 til 17. júní 2016. Við aðalmeðferð gáfu skýrslur stefnandi og Ingólfur Árnason, framkvæmdastjóri stefnda. Auk þess gáfu vitnaskýrslur nokkrir starfsmenn stefnda ásamt Vilhjálmi E. Birgissyni, formanni Verkalýðsfélags Akraness. Vikið verður að framburði þessara aðila eftir því sem þykir skipta máli varðandi sönnunarfærslu í málinu.

         Stefnandi svaraði ekki spurningu um af hverju honum hefði verið sagt upp. Ingólfur Árnason framkvæmdastjóri kvað stefnanda sjálfan hafa sagt upp en samt haldið áfram að vinna og því hafi honum verið sagt upp. Stefnandi gerði í skýrslutöku sinni grein fyrir því að vinnuálag hefði verið mikið hjá stefnda. Hann hafi starfað í svonefndri deigludeild og verðið trúnaðarmaður starfsmanna. Hann kvað tímaskráningarkerfið segja til um unnar vinnustundir sínar. Þegar stefnandi hafi verið að vinna fjarri starfsstöð Skagans, einkum í skipinu Málmey frá Sauðárkróki, hafi hann haldið skrá um unna tíma. Að loknum ferðum hafi hann gefið verkstjóra upp tímafjöldann og Ellert Jósefsson hafi síðan skráð tímana inn í kerfið. Hann kvaðst ekki hafa bætt við tímum vegna skorts á hvíldartíma og aldrei hafa fengið fleiri tíma greidda en voru unnir. Gert hafi verið ráð fyrir að unnið væri í átta tíma á sólarhring í þessum ferðum en það hafi aldrei gengið eftir og hafi hann í fjórum ferðum með Málmey unnið 20 tíma á sólarhring, dag eftir dag án þess að fá greiðslur vegna skertrar hvíldar. Hann kvað þrjá tíma hafa verið dregna af unnum tíma vegna dagpeningagreiðslna sem hann hafi fengið, samtals um 680 þúsund krónur. Hann hafi ekki getað nýtt tíma í landi milli ferða til hvíldar og ekki heldur á útsiglingu eða heimsiglingu. Stefnandi kveðst hafa fengið yfirlit yfir unna tíma hálfsmánaðarlega en ekki hafa gert athugasemdir við launaseðla.

        Mikið ber á milli í framburði stefnanda og annarra sem gáfu skýrslu. Ingólfur Árnason, framkvæmdastjóri stefnda, kvað samning hafa verið um að í sjóferðum væri miðað við 12 tíma vinnu en greitt væri fyrir 16 tíma. Bæði Valdimar Smári Axelsson, aðalbókari stefnda, Tómas Kárason, verkstjóri hjá stefnda, og Halldór Jónsson, sem var rekstrarstjóri stefnda á þessum tíma og hafði með starfsmannamál að gera, báru á sama veg um þessa 16 tíma reglu.

       Ingólfur Árnason, framkvæmdastjóri stefnda, kvaðst ekki hafa vitað af þessum miklu tímaskriftum stefnanda fyrr en mál þetta kom upp. Stefnandi hafi aldrei kvartað yfir skorti á hvíldartíma en þegar verið sé að vinna utan starfsstöðvar, eins og á sjó, geti verkstjóri ekki fylgst með frá degi til dags. Þá hafi skorti á hvíldartíma veri mætt með því að bæta aukalega tímum inn í skráningarkerfið, því sem viðkomandi taldi sig eiga rétt á. Stefnandi hafi fengið miklu meira greitt en samningurinn sagði til um, hann hafi fengið 186 aukatíma greidda í þessu skyni. Stefnandi hafi skilað tímaskýrslum sínum eftir sjóferðir beint til Ellerts Jósefssonar launafulltrúa en ekki til verkstjóra.

          Halldór Jónsson kvað í vitnaskýrslu sinni ávallt hafa verið farið eftir kjarasamningum viðkomandi starfsmanns. Ef unnið var um helgar hefði verið farið eftir samningum um lögbundna frídaga. Verkstjórar og starfsmenn hafi borið ábyrgð á þessu og þá sérstaklega stefnandi sem var trúnaðarmaður starfsmanna. Stefnandi hafi aldrei kvartað um að gengið hefði verið á rétt starfsmanna. Hann hafi oft rætt þessi mál við stefnanda og beðið hann um að láta sig vita ef slík máli væru í gangi en stefndi hafi aldrei nefnt nein mál þar sem brotið hefði verið á honum eða öðrum. Ingólfur staðfesti jafnframt handskráningu tíma hjá starfsmönnum sem unnu fjarri vinnu stað, jafnvel erlendis eða á sjó. Tímaskráningin hafi átt að endurspegla greiðslur til launþega í samræmi við kjarasamninga og slíkar greiðslur einnig að bæta upp tapaða hvíld skv. kjarasamningum. Menn hafi skráð á sig aukatíma til að bæta sér upp hvíldartíma og hafi tímafjöldinn átt að tryggja að þeir fengju greitt samkvæmt ákvæðum kjarasamninga. Starfsmönnum, sem unnu fjarri starfsstöð, hafi verið treyst til að skrá þessa tíma, þeir hafi þekkt ákvæði kjarasamninga og ekki síst stefnandi sem trúnaðarmaður. Halldór kvaðst hafa fundað nokkrum sinnum með stefnanda í aðdraganda starfsloka og aldrei hafi komið upp að stefnandi teldi sig eiga einhverjar kröfur óuppgerðar.

        Í vitnaskýrslu sinni bar Valdimar Smári Axelsson, aðalbókari stefnda, að hann hefði séð um að bóka launin inn í kerfið, Ellert Jósefsson hefði séð um launin en vitnið verið honum innan handar. Valdimar bar að tímar tilgreindir í tímaskýrslum stefnanda væru greiddir tímar en ekki unnir tímar. Í greiðslum til stefnanda hafi átt að vera innifalin greiðsla fyrir hvíldartíma. Hins vegar stæðist ekki að stefnandi hefði unnið 20 tíma á sólarhring dag eftir dag. Kerfið, sem notað var, heiti Bakvörður, menn stimpli sig inn þegar þeir séu á starfsstöðinni, en þegar þeir væru á sjó eða annars staðar hafi þeir sjálfir séð um að skila tímum til Ellerts. Ef aukatímar voru svo margir að ekki hafi verið hægt að skrá þá alla á sama sólarhring hafi þeir verið skráðir inn á laugardegi eða sunnudegi og líti það út eins og unninn dagur sem sýni þá skerðingu á hvíldartíma sem standist ekki. Valdimar kvaðst hafa farið vel yfir sjóferðir stefnanda bæði í febrúar og mars, sem aðalkrafan byggir á. Stefnandi hafi gefið upp fleiri tíma en Árni Ingólfsson sem hafi verið að vinna samhliða stefnanda og þannig hafi verið verulegt misræmi í uppgefnum tíma. Til dæmis sé í kröfunni krafist greiðslu fyrir skertan hvíldartíma 17. júní 2014 sem sé frídagur og engin stoð sé fyrir þeirri kröfu. Þetta sé handskráður tími og stefnandi hafi ekki verið á sjó á þessum tíma. Valdimar kvað Ellert Jósefsson hafa séð um slíkar skráningar. Á útskriftinni sjáist að skráð er inn 00.00 og 00.00 út með n á eftir sem þýði engin viðvera. Kerfið sé notað til að reikna laun og ekki í neinum tilvikum sé skertur hvíldartími án þess að það sé þá greitt með þessum hætti. Valdimar kvað stefnanda hafa gefið upp hvað hann ætti að fá greitt og hafi það verið greitt. Stefnandi hafi aldrei kvartað og ekki gert ágreining fyrr en eftir á.

        Ellert Jósefsson launafulltrúi bar í vitnaskýrslu sinni að hann annaðist launaútreikninga og að aldrei hefði verið brotið á hvíldarrétti stefnanda. Hann hafi komið til sín eftir hvert úthald og beðið sig um að skrá inn tímana, fjöldi þeirra hefði ekkert með það að gera hvað hann hefði unnið, þetta væru tímar til útgreiðslu. Ellert kvaðst ekki hafa trú á öðru en að stefnandi hafi bætt við tímum vegna hvíldar enda hafi hann bætt við 186 tímum til greiðslu. Hann kvaðst hafa látið tímaskráningu fylgja hverjum launaseðli hálfsmánaðarlega og hafi stefnandi aldrei gert athugasemd. Þar sem kerfið var notað til að reikna launin hafi það ekki tekið við nema ákveðnum fjölda tíma á sólarhring og því hafi það verið „blöffað“ með því að færa viðbótartímana til greiðslu upp í hvíld á aðra daga, til dæmis 17. júní. Ellert kvað engan starfsmanna hafa óskað eftir því að taka frídaga til að bæta upp skort á hvíld, allir hafi kosið greiðslu.  

        Þorgeir Jósefsson, framleiðslustjóri stefnda, kvaðst hafa átt samskipti við stefnanda varðandi dagpeninga í ferðum. Stefnandi hafi óskað eftir dagpeningum og fengið greiddar 680 þúsund krónur í sex uppgjörum.

        Árni Ingólfsson, starfsmaður hjá stefnda, kvaðst hafa unnið með stefnanda í líkleg þremur  ferðum með Málmey í febrúar til mars 2015. Hann kvað að í fyrstu hafi verið sex tíma vaktir sem fylgdu vöktum á skipinu. Vinna gat staðið allt að 12 tímum á sólarhring, stundum skemur. Það hafi getað komið smá törn ef eitthvað bilaði. Þeir stefnandi hafi unnið jafnmikið að jafnaði. Samkomulag hafi verið um að þeir skiluðu 12 tíma vinnu og fengju greidda 16 tíma auk dagpeninga og komu þeir upplýsingum til launafulltrúa. Árni kvað þá aldrei hafa unnið 20 tíma á sólarhring þegar hann var með stefnanda á sjó. Þeir hafi fengið hvíld á leið á miðin og á heimsiglingu, þá hafi aldrei neitt verið unnið og kvaðst vitnið ekki muna eftir að nokkurn tíma hafi verið unnið svona mikið eins og stefnandi héldi fram. Þá kvað vitnið að skipið hafi verið í vari þann 14 mars og þá hafi ekkert verið að gera hjá þeim. Það vekur athygli að stefnandi byggir á að hannhafi verið að vinna þennan dag og að umtalsvert hafi skort upp á hvíld hjá honum.

        Í vinnuyfirliti úr Bakverði, sem liggur frammi í málinu má sjá að skráðir eru aukatímar á helgidögum á þann hátt sem vitnið Valdimar Axelsson greindi frá, merktir 00.00 og 00.00n. Þar á meðal er 17. júní 2014, síðan 17. og 18. apríl 2014, 29. maí 2014, 9. júní 2014, 28. febrúar 2015, 1. mars 2015, 3. mars 2015, 23. apríl 2015. 1. maí 2015, 14. maí 2015, 25. maí 2015, 17. júní 2015.

         Dómurinn telur að í ýmsum atriðum sé framburður stefnanda ekki trúverðugur og í andstöðu við framangreindan vitnisburð við aðalmeðferð, sbr. vitnisburð Valdimars Axelssonar um skráningu á helgidögum og síðan framburð Árna Ingólfssonar um vinnuframlag þeirra um borð í Málmey og skráningu stefnanda 14. mars 2015 er Árni kvað skipið hafa verið í vari og ekkert hafa verið unnið. Þá bera vitni á sama veg um svonefnda 16 tíma reglu á sjó. Dómurinn telur að stefnanda hafi ekki tekist sönnum um að hann hafi unnið jafn marga tíma um borð í Málmey og hann heldur fram. Í stefnu áskildi stefnandi sér rétt til að afla sér matsgerðar dómkvaddra matsmanna en gerði það ekki.

         Með vísan til framanskráðs hefur verður talið að brotalamir í málatilbúnaði stefnanda leiði til þess að ekki verður fallist á að honum hafi tekist að færa sönnur á að hann eigi rétt til greiðslu aðalkröfu sinnar úr hendi stefnda. Stefnandi var trúnaðarmaður starfsmanna hjá stefnda og ekkert liggur fyrir um að hann hafi nokkurn tíma kvartað vegna sín eða annarra starfsmanna um að brotið væri á rétti þeirra samkvæmt kjarasamningi. Þá gerði stefnandi ekki athugasemdir við launagreiðslur til sín fyrr en eftir að hann hafði látið af störfum en gera má ráð fyrir að stefnanda hafi verið afar vel kunnugt um réttindi sín vegna starfa sinna sem trúnaðarmaður á vinnustaðnum.

          Með vísan til þess sem rakið hefur verið verður heldur ekki fallist á varakröfu stefnanda og ber að sýkna stefnda af kröfum stefnanda. Hins vegar er til þess að líta að launakerfi stefnda var með þeim hætti að ekki var auðvelt að ráða í hvað verið var að greiða á hverjum tíma. Þá er í samningum mælt fyrir um að uppsafnaður frítökuréttur skuli koma fram á launaseðli en svo var ekki. Þá verður ekki talið að ákvæði í ráðningarsamningi, um að stefnandi eigi ekki rétt á greiðslu hvíldartíma þar sem hann sé á jafnaðarkaupi og það sé á ábyrgð starfsmannsins sjálfs að virða hvíldartímann, fá staðist enda í andstöðu við grundvallarréttindi í kjarasamningum.

        Með vísan til alls þess sem að framan greinir þykir rétt að málskostnaður milli aðila falli niður.

        Vegna embættisanna dómara hefur uppkvaðning dóms dregist umfram frest skv. 1. mgr. 115.gr. laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála. Dómari og lögmenn eru sammála um að ekki sé þörf á endurflutningi málsins.

         Þórður Clausen Þórðarson héraðsdómari kveður upp dóminn.

Dómsorð:

          Stefndi, Skaginn hf., er sýkn af kröfum stefnanda, Antons Guðmundssonar.

          Málskostnaður fellur niður.