Föstudaginn 2. september 2011.
Nr. 436/2011.	NVN ehf. og Einar Örn Jónsson (Guðjón Ármann Jónsson hrl.) gegn Landsbanka Íslands hf. (Halldór H. Backman hrl.)

Kærumál. Hæfi dómara.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem hafnað var kröfu N og E um að dómari viki sæti í máli L gegn þeim. Málið var rekið af hálfu L til heimtu ætlaðrar skuldar N og til greiðslu E á tilgreindri fjárhæð vegna sjálfskuldarábyrgðar hans á skuldum N. Kröfu sína vegna skuldar N reisti L á fimm samningum vegna kaupa N á hlutafé í L. Taldi L að N hefði vanefnt greiðsluskyldu sína samkvæmt þeim. Undir rekstri málsins hafnaði dómari málsins kröfu N og E um frávísun þess. Töldu þeir að með tilteknu orðalagi í úrskurðinum hefði héraðsdómari bundið hendur sínar þegar til þess kæmi að kveða upp efnisdóm í málinu og ástæða væri til að draga óhlutdrægni hans með réttu í efa. Í Hæstarétti var fallist á með héraðsdómi að í hinum tilvitnuðu orðum hefði einungis falist lýsing á því hver grundvöllur stefnukröfunnar væri. Með þeim athugasemdum en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar var hann staðfestur.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Árni Kolbeinsson, Viðar Már Matthíasson og Þorgeir Örlygsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 8. júlí 2011 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 15. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 24. júní 2011, þar sem hafnað var kröfu sóknaraðila um að dómari viki sæti í málinu. Kæruheimild er í a. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðilar krefjast þess að Kolbrún Sævarsdóttir, settur héraðsdómari, víki sæti í málinu.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Mál þetta er rekið af hálfu varnaraðila til heimtu ætlaðrar skuldar sóknaraðilans NVN ehf. við hann og til greiðslu sóknaraðilans Einars Arnar Jónssonar á tilgreindri fjárhæð vegna sjálfskuldarábyrgðar hans á skuldum NVN ehf. Kröfu sína vegna skuldar sóknaraðilans NVN ehf. kveður varnaraðili reista á fimm samningum hans við þennan sóknaraðila, en efni þeirra hafi lotið að kaupum hins síðarnefnda á tilteknu hlutafé í varnaraðila fyrir tilgreint verð, sem efna skyldi á umsömdum dögum, sem voru um þremur mánuðum eftir gerð hvers samnings. Varnaraðili telur að þessi sóknaraðili hafi vanefnt greiðsluskyldu sína samkvæmt samningunum. Með greiðsluáskorun 17. mars 2009 og innheimtubréfi 25. júní 2009 krafði varnaraðili sóknaraðilann NVN ehf. um greiðslu á 253.258.029 krónum, auk vaxta og kostnaðar, en hluti þeirrar fjárhæðar, 239.012.310 krónur, var vegna þeirra fimm samninga er áður greinir. Kemur fram í innheimtubréfinu að gagnkröfur sóknaraðilans vegna afleiðusamninga hafi verið dregnar frá upphaflegri kröfu. Varnaraðili ritaði þessum sóknaraðila annað bréf 20. október 2009 þar sem gefinn var kostur á að ,,gera upp þá samninga sem liggja að baki skuld yðar samkvæmt aðalefni sínu, gegn útgáfu afsals undirliggjandi verðmæta.“ Sóknaraðilinn NVN ehf. varð ekki við þessari áskorun og höfðaði varnaraðili mál þetta 30. október 2009. Í stefnu til héraðsdóms kemur fram að stefnufjárhæðin, sem beinist að sóknaraðilanum NVN ehf., 995.552.310 krónur, sé ,,samningsfjárhæð“ þeirra fimm samninga sem áður greinir, en krafan gegn sóknaraðilanum Einari Erni Jónssyni sé reist á ábyrgðaryfirlýsingu hans.

Sóknaraðilar kröfðust frávísunar málsins vegna vanreifunar þess. Töldu þeir meðal annars að á skorti að skýrður væri mismunur á þeirri fjárhæð sem NVN ehf. væri talið skulda varnaraðila samkvæmt greiðsluáskorun og innheimtubréfi annars vegar og stefnufjárhæðinni, sem beint væri að félaginu, hins vegar.

Með úrskurði héraðsdóms 30. mars 2011 var kröfu um frávísun málsins hafnað. Röksemdir dómsins fyrir þeirri niðurstöðu voru einkum, að misræmi í fjárhæðum leiddi af því að notaðar væru mismunandi uppgjörsaðferðir á þeim samningum, sem um ræðir. Í úrskurðinum sagði einnig svo: ,,Uppgjör samkvæmt dómkröfunni er í samræmi við samninga aðila, þ.e. krafa um efndir in natura, og getur það ekki varðað frávísun málsins þótt [NVN ehf.] hafi áður en til málshöfðunar kom verið krafinn um efndir eftir öðrum aðferðum.“

Sóknaraðili taldi að með tilvitnuðum orðum í úrskurðinum 30. mars 2011, einkum orðunum ,,er í samræmi við samninga aðila“ hafi héraðsdómari bundið hendur sínar þegar til þess kemur að kveða upp efnisdóm í málinu. Ástæða sé því til þess að draga óhlutdrægni héraðsdómarans með réttu í efa og beri dómaranum því að víkja sæti í málinu vegna vanhæfis, sbr. g. lið 5. gr. laga nr. 91/1991.

Héraðsdómur hafnaði kröfunni með hinum kærða úrskurði.

Fallist er á með héraðsdómi að í hinum tilvitnuðu orðum hafi einungis falist lýsing á því að grundvöllur stefnukröfunnar væri sá, að verið væri að krefjast efnda samkvæmt aðalefni þeirra fimm samninga, sem varnaraðili telur að séu í gildi milli hans og sóknaraðilans NVN ehf.

Með þessum athugasemdum en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur. Sóknaraðilar verða dæmdir óskipt til að greiða varnaraðila kærumálskostnað, sbr. a. lið 1. mgr. 131. gr. laga nr. 91/1991, eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðilar, NVN ehf. og Einar Örn Jónsson, greiði óskipt varnaraðila, Landsbanka Íslands hf., 300.000 krónur í kærumálskostnað.

                                                                           

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 24. júní 2011.

                Mál þetta, sem tekið var til úrskurðar 22. júní sl., er höfðað af Landsbanka Íslands hf. fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur með stefnu birtri 30. október 2009 á hendur NVN ehf., (áður Norðurver ehf.), Laufásvegi 77, Reykjavík og Einari Erni Jónssyni, sama stað.

                Endalegar dómkröfur stefnanda eru að hinu stefnda félagi verði gert að greiða honum 995.552.310 krónur ásamt dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 386.159.137 kr. frá 29. febrúar 2008 til 28. mars 2008, af 925.716.276 frá 28. mars 2008 til 29. apríl 2008 og af 995.552.310 frá 29. apríl 2008 til greiðsludags gegn afhendingu 27.332.590,60 hluta í Landsbanka Íslands hf. Þá krefst stefnandi þess að stefnda Einari Erni verði gert að greiða stefnanda 250.000 krónur in soldium með hinu stefnda félagi, ásamt dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af þeirri fjárhæð frá 5. desember 2009 til greiðsludags. Þá krefst stefnandi málskostnaðar. Með úrskurði héraðsdómara upp kveðnum 30. mars sl. var kröfu stefndu um frávísun málsins hafnað. Eftir stendur krafa þeirra um sýknu en til vara lækkun krafna stefnanda, auk kröfu um málskostnað.

                Í þessum þætti málsins er tekin til úrlausnar krafa stefndu, sem sett var fram í þinghaldi 16. júní sl., þess efnis að dómari víki sæti í málinu. Af hálfu stefnanda er þess krafist að kröfunni verði hafnað. Krafa stefndu var sett fram í fjórða þinghaldi sem fram fór eftir að framangreindur úrskurður var kveðinn upp. Í þinghaldi 15. apríl sl. var ákveðið að aðalmeðferð færi fram 22. þessa mánaðar. Í þinghaldi 9. júní sl. var ákveðið að fresta henni til 29. júní nk.

                Krafa stefndu er á því byggð að dómari hafi, er hann hafnaði kröfu stefndu um frávísun málsins, tekið efnislega afstöðu til varakröfu þeirra. Séu því fyrir hendi aðstæður sem séu til þess fallnar að draga óhlutdrægni dómara í efa, sbr. g-lið 5. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991. Vísa stefndu máli sínu til stuðnings til eftirfaranda orða dómara í niðurstöðu úrskurðarins: „Uppgjör samkvæmt dómkröfunni er í samræmi við samninga aðila, þ.e. krafa um efndir in natura, og getur það ekki varðað frávísun málsins þótt stefndi hafi áður en til málshöfðunar kom verið krafinn um efndir eftir öðrum aðferðum.“ Krafan sé ekki sett fram fyrr en nú þar sem málið hafi verið að taka á sig nýja mynd með framlagningu nýrra gagna af hálfu stefnanda.

                Af hálfu stefnanda er því haldið fram að framangreind orð dómara séu slitin úr samhengi. Hann hafi ekki tekið efnislega afstöðu til málsins í frávísunarúrskurði sínum. Stefnandi bendir á að krafa þessi sé sett fram tveimur og hálfum mánuði eftir að úrskurðinn var kveðinn upp og síðan þá hafi verið nokkur þinghöld í málinu. Augljóst sé að hún sé sett fram til að koma í veg fyrir að fyrirhuguð aðalmeðferð 29. júní nk. fari fram og að dómarinn dæmi málið en setning hans í embættið renni út hinn 31. ágúst nk. Hvað varðar hin nýju gögn sem lögð hafi verið fram vísar stefnandi til þess að þau hafi verið send stefndu fyrir þinghaldið sem þau hafi verið lögð fram í og þá hafi stefnandi farið ítarlega yfir þau við framlagningu. Um sé að ræða gögn er varði sönnun í málinu en ekki nýjar málsástæður.

Niðurstaða

                Samkvæmt 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands ber öllum réttur til að fá úrlausn um réttindi fyrir óháðum og óhlutdrægum dómstóli. Sambærilegt ákvæði er að finna í alþjóðasáttmálum sem Ísland er aðili að, þ. á m. 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Stefndu byggja kröfu sína um að dómari víki sæti á g-lið 5. gr. laga um meðferð einkamála þar sem kveðið er á um að dómari víki sæti ef fyrir hendi séu önnur atvik eða aðstæður en þau sem nefnd eru í a- til e-liðum ákvæðisins, sem eru fallin til þess að draga óhlutdrægni hans með réttu í efa. Kemur því til skoðunar hvort stefndu hafi réttmæta eða sanngjarna ástæðu til að tortryggja óhlutdrægni dómara í málinu.

                Krafa stefndu sem fyrst var sett fram í þinghaldi 16. júní sl. er á því reist að fullyrðing í úrskurði dómara varðandi frávísunarkröfu frá 30. mars sl. hafi falið í sér efnislega afstöðu til varakröfu stefndu um lækkun krafna stefnanda. Í umræddari fullyrðingu kemur fram að uppgjör samkvæmt dómkröfunni sé í samræmi við samninga aðila, þ.e. krafa um efndir in natura og geti það ekki varðað frávísun málsins þótt stefndi [NVN ehf.] hafi áður en til málshöfðunar kom verið krafinn um efndir eftir öðrum aðferðum. Varakrafa er í greinargerð stefndu m.a. sögð byggjast á kröfugerð stefnanda sjálfs og framlögðum gögnum slitastjórnar um fyrri kröfur um meinta skuld. Óumdeilt er í málinu að misræmi í stefnufjárhæð og greiðsluáskorunum til stefnda NVN ehf. byggðust á mismunandi uppgjörsaðferðum en innheimtubréfin byggðu á svokallaðri nettun, þ.e. skuldajöfnun innan samninga. Er með engum hætti unnt af fallast á að dómari hafi með fullyrðingu sinni tekið efnislega afstöðu til varakröfu stefndu. Einungis er í úrskurðinum lýsing á ómdeildum staðreyndum og sú ályktun dregin að þær leiði ekki til frávísunar. Ekki er tekin afstaða til þess hvort greiðsluáskoranir sem sendar voru stefnda NVN ehf. séu bindandi fyrir stefnanda. Ber því að hafna kröfu stefndu um að dómari víki sæti í málinu.

                Kolbrún Sævarsdóttir, settur héraðsdómari, kveður upp úrskurðinn.

ÚRSKURÐARORÐ:

                Hafnað er kröfu stefndu um að dómari víki sæti í máli þessu.