Hæstiréttur íslands

Mál nr. 392/2011

Fimmtudaginn 7. júní 2012

Lykilorð

Verksamningur
Verðtrygging
Brostnar forsendur
Sératkvæði

Fimmtudaginn 7. júní 2012.

Nr. 392/2011.

Orkuveita Reykjavíkur

(Arnar Þór Stefánsson hrl.

Guðmundur Ingvi Sigurðsson hdl.)

gegn

Ístaki hf.

(Othar Örn Petersen hrl.

Sigurður Snædal Júlíusson hdl.)

Verksamningur. Verðtrygging. Brostnar forsendur. Sératkvæði.

Í hf. höfðaði mál gegn O og krafðist viðbótargreiðslu vegna verks sem fyrrnefnda félagið hafði unnið fyrir það síðarnefnda. Samkvæmt samningi aðila voru verklaun tengd byggingarvísitölu Hagstofu Íslands. Lækkun vísitölunnar vegna lagabreytingar er varðaði endurgreiðslu virðisaukaskatts leiddi því til lækkunar verklauna Í hf. þótt kostnaður fyrirtækisins af verkinu lækkaði ekki af þeim sökum. Hvorki var fallist á með Í hf. að tiltekið ákvæði í samningsskilmálunum ÍST 30 tæki til slíkra breytinga né að önnur rök stæðu til þess að víkja ákvæðum samnings aðila um fjárhæð verklauna. Var O því sýknað af kröfum Í hf.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Árni Kolbeinsson, Garðar Gíslason, Ingibjörg Benediktsdóttir og Jón Steinar Gunnlaugsson.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 22. júní 2011. Hann krefst aðallega sýknu af kröfu stefnda, en til vara að hún verði lækkuð. Þá krefst áfrýjandi málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti.

Stefndi krefst staðfestingar héraðsdóms og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

Samkvæmt gögnum málsins bauð áfrýjandi í apríl 2008 út svonefnt umhverfisverk við Hellisheiðarvirkjun, sem unnið skyldi að á árunum 2008 og 2009, og tók hann tilboði stefnda í það. Eftir verksamningi þeirra 14. júlí 2008 átti áfrýjandi að greiða fyrir verkið 203.096.579 krónur „með þeim breytingum sem samningsgögn kveða á um.“ Um áhrif verðlagsbreytinga var svofellt ákvæði í útboðslýsingu áfrýjanda: „Samningsbundnar greiðslur hækka eða lækka hlutfallslega með hækkun eða lækkun byggingarvísitölu Hagstofu Íslands. Miða skal við að vísitalan haldist óbreytt milli gildistökudaga sem er fyrsti dagur hvers mánaðar. Einstakir verkþættir í tilboðsskrá verða verðbættir miðað við gildandi vísitölu þegar verkþátturinn er framkvæmdur.“

Með 2. gr. laga nr. 10/2009, sem birt voru í Stjórnartíðindum 13. mars 2009 en taka áttu gildi 1. sama mánaðar, var nýju ákvæði til bráðabirgða bætt við lög nr. 50/1988 um virðisaukaskatt. Ákvæðið fól í sér þá tímabundnu breytingu á 2. mgr. 42. gr. síðarnefndu laganna að í stað þess að endurgreidd yrðu 60% af virðisaukaskatti af vinnu, sem leyst væri af hendi á byggingarstað við byggingu íbúðarhúsnæðis, endurbætur á því eða viðhaldi, skyldi skatturinn endurgreiddur að fullu. Jafnframt skyldi endurgreiða á sama hátt virðisaukaskatt af slíkum framkvæmdum við frístundahúsnæði. Samkvæmt tilkynningu, sem Hagstofa Íslands lét frá sér fara 21. apríl 2009, hafði þá verið reiknuð út vísitala byggingarkostnaðar fyrir maí á því ári og lækkaði hún um 3,4% frá fyrri mánuði. Í tilkynningunni kom fram að breytingin, sem gerð var með 2. gr. laga nr. 10/2009, hafi leitt til þess að „vinnuliðir vísitölunnar“ lækkuðu um 9,5% og hafi þetta valdið lækkun á henni um 3,1%. Á verkfundi, sem haldinn var 9. júní 2009 vegna verksins samkvæmt samningi aðilanna frá 14. júlí 2008, var eftirfarandi bókun gerð af hálfu stefnda: „Athygli er vakin á að lækkun byggingarvísitölu sem gildir fyrir maí stafar að hluta af breytingum á endurgreiðslu virðisaukaskatts á íbúðarhúsnæði. Þetta telst vera stjórnvaldsaðgerð samkvæmt staðlinum. Upp er gefið í útgáfu Hagstofunnar á netinu að áhrif þessarar lækkunar á virðisaukaskatti sé 3,1% á heildarvísitöluna. Samkvæmt ÍST30 31.12. getur verktaki krafist breytinga á samningsupphæð vegna breytinga á lögum. Samkvæmt lögum nr. 10/2009 frá 11. mars 2009, eru breytingar á endurgreiðslu virðisaukaskatts á vinnu á byggingarstað, sem veldur 3,1% lækkun á vísitölu án þess að það hafi áhrif á okkar kostnað.“ Af þessum sökum óskaði stefndi eftir að „lækkun byggingarvísitölu vegna sértækra aðgerða stjórnvalda um endurgreiðslu vsk verði ekki látin hafa áhrif á verðbótagreiðslu.“ Í fundargerðinni var ekkert fært um afstöðu áfrýjanda til þessa erindis, en fyrir liggur í málinu að hann hafi áfram greitt stefnda verklaun í samræmi við breytingar á vísitölu byggingarkostnaðar.

Stefndi höfðaði mál þetta 25. mars 2010 og krafðist þess að áfrýjanda yrði gert að greiða sér 2.913.880 krónur eða sem svaraði 3,1% af fjárhæð reikninga, sem stefndi gerði vegna verksins á tímabilinu frá 30. apríl til 31. desember 2009. Undir rekstri málsins fyrir héraðsdómi aflaði stefndi matsgerðar dómkvadds manns 8. október 2010 um hver vísitala byggingarkostnaðar hefði orðið fyrir einstaka mánuði á tímabilinu eftir 1. mars 2009 ef ekki hefði gætt þar áhrifa af 2. gr. laga nr. 10/2009. Til samræmis við niðurstöður matsgerðarinnar hækkaði stefndi dómkröfu sína í 2.968.732 krónur í þinghaldi 15. nóvember 2010, en með því að sú breyting var ekki gerð með framhaldsstefnu fékk hún ekki komist að í málinu gegn mótmælum áfrýjanda. Með hinum áfrýjaða dómi var upphafleg krafa stefnda tekin til greina og unir hann þeirri niðurstöðu.

Samkvæmt útboðslýsingu áfrýjanda vegna verksins, sem málið varðar, töldust almennir útboðs- og samningsskilmálar um verkframkvæmdir, nefndir ÍST 30, til útboðsgagna og skyldu þau mynda eina heild og „litið á þau í samhengi þegar útboðsgögnin eru túlkuð“, en þó þannig að ákvæði ÍST 30 skyldu víkja ef þau stönguðust á við „ákvæði útboðs- og/eða verklýsingar“. Í grein 31.12 í ÍST 30 var á þessum tíma svofellt ákvæði: „Báðir aðilar geta krafist breytinga á samningsfjárhæð ef fram koma á samningstímabilinu breytingar á lögum og/eða almennum stjórnvaldsfyrirmælum er hafa áhrif á kostnað sem reglur um verðbreytingar í samningi endurspegla ekki.“ Stefndi reisir kröfu sína í málinu aðallega á þessu ákvæði, en einnig á því að mikilvægar forsendur hans fyrir gerð verksamningsins við áfrýjanda hafi brostið, auk þess sem ósanngjarnt sé og andstætt góðri viðskiptavenju að áfrýjandi taki ekki tillit til áhrifa 2. gr. laga nr. 10/2009 á fjárhæð verklauna.

Framangreint ákvæði í grein 31.12 í ÍST 30 hefur að geyma sérreglu um heimild verktaka eða verkkaupa til að krefjast breytinga á fjárhæð verklauna ef breytingar verða á verktímanum á lögum eða stjórnvaldsfyrirmælum, sem hafa áhrif á kostnað án þess að þeirra gæti í þeim verðlagsmæli, sem kann að hafa verið samið um að láta verklaunin fylgja. Eftir efni ákvæðisins getur það eingöngu tekið til þeirra aðstæðna að breyting á lögum eða stjórnvaldsfyrirmælum hafi áhrif á „kostnað“, sem hlýtur eðli máls samkvæmt að vera kostnaður verktaka af því að leysa verk af hendi. Fyrirmæli 2. gr. laga nr. 10/2009 höfðu engin áhrif á kostnað stefnda af framkvæmd verksins fyrir áfrýjanda, svo sem kom fram í áðurgreindri bókun stefnda á verkfundi 9. júní 2009, heldur eingöngu á vísitölu byggingarkostnaðar, sem réði aftur fjárhæð verklauna. Þegar af þessum sökum getur þetta ákvæði ekki átt hér við.

Samkvæmt ólögfestum reglum fjármunaréttar geta brostnar forsendur leitt til þess að samningur verði ógiltur í heild eða að hluta, en þeim verður almennt ekki beitt til þess að breyta samningi að öðru leyti, sbr. meðal annars dóm Hæstaréttar 21. júní 2011 í máli nr. 542/2010. Þessar reglur geta því ekki staðið til þess að krafa stefnda verði tekin til greina.

Samkvæmt 1. og 2. gr. laga nr. 42/1987 um vísitölu byggingarkostnaðar, sbr. 17. gr. laga nr. 75/2007, reiknar Hagstofa Íslands hana út og birtir mánaðarlega, en hún skal reist á grunni, sem Hagstofan ákveður í samráði við Nýsköpunarmiðstöð Íslands. Sá grunnur skal miðaður við tiltekna gerð íbúðarhúsnæðis og vísitalan við byggingarkostnað á höfuðborgarsvæðinu. Samkvæmt ákvæði II til bráðabirgða við fyrrnefndu lögin, sbr. 1. gr. laga nr. 137/1989, ber Hagstofunni við útreikning vísitölunnar að taka tillit til endurgreiðslu virðisaukaskatts af byggingu íbúðarhúsnæðis samkvæmt 2. mgr. 42. gr. laga nr. 50/1988 og lækka byggingarkostnað sem þeirri endurgreiðslu svarar. Ljóst er af þessum lagaákvæðum að vísitala byggingarkostnaðar tekur ekkert mið af kostnaði af framkvæmd verks af þeim toga, sem stefndi tók að sér fyrir áfrýjanda, heldur af smíð íbúðarhúsnæðis, þar sem kostnaðarþættir geta verið af allt öðrum meiði. Með fyrrgreindu bráðabirgðaákvæði við lög nr. 42/1987 er að auki berlega vakin athygli á því að endurgreiðsla virðisaukaskatts af vinnu við gerð íbúðarhúsnæðis, eins og henni kann á hverjum tíma að vera hagað eftir lögum, hafi bein áhrif á útreikning vísitölunnar. Með því að semja um að fjárhæð verklauna fyrir verk stefnda í þágu áfrýjanda myndi hækka eða lækka í samræmi við breytingar á þessari vísitölu tóku báðir aðilarnir augljósa áhættu af því að atriði, sem á engan hátt tengdust framkvæmd þessa verks, gætu haft áhrif á endurgjald fyrir það. Að þessu virtu standa engin haldbær rök til að víkja frá ákvæðum verksamnings aðilanna um fjárhæð verklauna á grundvelli 36. gr. laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga með síðari breytingum, sökum þess að sú áhætta hafi gengið eftir stefnda í óhag. Samkvæmt þessu verður áfrýjandi sýknaður af kröfu stefnda.

Stefnda verður gert að greiða áfrýjanda málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti, sem ákveðinn er í einu lagi svo sem í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Áfrýjandi, Orkuveita Reykjavíkur, er sýkn af kröfu stefnda, Ístaks hf.

Stefndi greiði áfrýjanda samtals 1.000.000 krónur í málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti.

Sératkvæði

Jóns Steinars Gunnlaugssonar

Við úrlausn á ágreiningi málsaðila tel ég það skipta meginmáli að þeir höfðu samið um að verklaun samkvæmt samningi þeirra skyldu verðbætt. Tel ég að við mat á skuldbindingum þeirra sem ágreiningi hafa valdið beri að hafa þetta meginefni samningsins í huga.

Aðilarnir sömdu um að breytingar á verklaunum skyldu miðast við vísitölu byggingarkostnaðar. Þessi viðmiðun um verðbætur er vel þekkt í samningum af ýmsum toga. Með því að nota hana taka aðilar samnings áhættu sem tengist því að vísitalan taki breytingum vegna verðlagsbreytinga sem ekki skipta beint máli í því tiltekna verki sem samið er um. Þá áhættu verða þeir að bera sjálfir. Í því tilviki sem hér um ræðir olli hins vegar lagasetning um alls óskylt atriði því að byggingarvísitala lækkaði og hafði þannig að mati áfrýjanda áhrif til lækkunar á verklaunum stefnda. Verður ekki með nokkurri sanngirni talið að stefndi hafi átt þess raunhæfan kost að verja sig gegn slíkri lagasetningu þegar samið var um verkið.

Svo sem fram kemur í atkvæði meirihluta dómenda var í verksamningi aðila vísað til ÍST 30. Kom fram í grein 0.3.1 í útboðsgögnum að ákvæði staðalsins skyldu víkja ef þau stönguðust á við ákvæði útboðs- og/eða verklýsingar. Áfrýjandi hefur haldið því fram að grein 31.12 í staðlinum stangist á við samningsákvæðið um verðbætur, en bæði þessi ákvæði eru tekin upp orðrétt í atkvæði meirihlutans. Á þetta er ekki unnt að fallast. Nefnt ákvæði staðalsins kveður á um hvernig með skuli fara, meðal annars ef breytingar á lögum hafi áhrif á kostnað. Það stendur alveg sjálfstætt við hlið samningsákvæðisins um verðbætur og stangast ekki á við það, enda er engum vandkvæðum bundið að beita báðum ákvæðunum samhliða ef við á. Eðlilegt er að túlka þetta ákvæði svo að með orðinu kostnaður sé átt við kostnað hvors aðila sem er, verktakans vegna útgjalda við framkvæmd verksins og verkkaupans vegna greiðslu verklauna. Eins og áður segir olli lagabreytingin sem um er fjallað í málinu lækkun á byggingarvísitölunni og þar með á verklaunum ef vísitölunni svo breyttri yrði beitt á þau. Verður samkvæmt þessu að telja að nefnt ákvæði í ÍST 30 hafi gilt beint um þann ágreining sem uppi er með aðilum og valdi því án þess að fleira komi til að taka beri kröfu stefnda til greina.

Samkvæmt þessu tel ég að staðfesta beri hinn áfrýjaða dóm og dæma áfrýjanda til að greiða stefnda málskostnað fyrir Hæstarétti.

Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 30. maí 2011.

Mál þetta, sem dómtekið var hinn 5. apríl sl., að lokinni aðalmeðferð, var höfðað fyrir dómþinginu af Ístaki hf., á hendur Orkuveitu Reykjavíkur, með stefnu birtri 25. mars 2010.

Endanlega dómkröfur stefnanda eru þær, að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda 2.968.732 krónur, ásamt dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu, af 336.847 krónum frá 21. júní 2009 til 21. júlí 2009, en af 1.164.665 krónum frá þeim degi til 21. ágúst 2009, en af 1.920.552 krónum frá þeim degi til 21. september 2009, en af 2.334.713 krónum frá þeim degi til 21. október 2009, en af 2.599.206 krónum frá þeim degi til 21. nóvember 2009, en af 2.649.110 krónum frá þeim degi til 21. desember 2009, en af 2.934.358 krónum frá þeim degi til 21. janúar 2010, en af 2.968.732 krónum frá þeim degi til greiðsludags.

Þá krefst stefnandi málskostnaðar úr hendi stefnda, að mati réttarins.

Dómkröfur stefnda eru þær, að hann verði sýknaður af öllum kröfum stefnanda og stefnandi dæmdur til að greiða honum málskostnað, að skaðalausu.

Gætt var ákvæða 115. gr. laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála, áður en dómur var kveðinn upp.

Málavextir eru þeir, að í apríl 2008 auglýsti stefndi útboð nr. OR 2008/32 sem ber heitið: „Hellisheiðarvirkjun 3. áfangi - Umhverfisverk“. Um var að ræða opið útboð á Evrópska efnahagssvæðinu. Í kafla 0.3 í útboðslýsingu er fjallað um útboðsgögn, reglugerðir og staðla. Fram kemur í lið 0.3.1 að ÍST 30 og útboðsgögnin myndi eina heild og skuli litið á þau í samhengi þegar útboðsgögnin séu túlkuð. Þá er kveðið þar á um að ef ákvæði ÍST 30 stangist á við ákvæði útboðs- og/eða verklýsingar skuli ákvæði ÍST 30 víkja.

Í kafla 0.5 í útboðslýsingu sem ber heitið „Greiðslur-Verðlagsgrundvöllur“, segir í lið 0.5.6: „Samningsbundnar greiðslur hækka eða lækka hlutfallslega með hækkun eða lækkun byggingarvísitölu Hagstofu Íslands, vísitalan alls. Miða skal við að vísitalan haldist óbreytt milli gildistökudaga sem sé fyrsti dagur hvers mánaðar. Einstakir verkþættir í tilboðsskrá verða þá verðbættir miðað við gildandi vísitölu þegar verkþátturinn sé framkvæmdur. Grunnvísitala samnings er áðurnefnd vísitala, sjá kafla 0.1.1.“

Stefnandi var meðal bjóðenda í verkið og ákvað stefndi að ganga að tilboði hans. Aðilar gerðu með sér verksamning 14. júlí 2008. Verkið fólst í lagfæringum á röskuðu landi, niðurrifi og brottflutningi gamalla mannvirkja, aðgerðum til þess að draga úr ásýnd lagna og annarra mannvirkja ásamt aðgerðum til að auðvelda aðgengi ferðamanna að ákveðnum stöðum, auk viðhalds og ýmissar rekstrarvinnu á virkjunarsvæði Hellisheiðarvirkjunar, eins og nánar er lýst í verksamningi. Samningsfjárhæð verksins var 203.096.579 krónur, og var kveðið svo á um að verkinu skyldi lokið eigi síðar en 31. desember 2009. Kemur þar m.a. fram að verkið skuli vinna samkvæmt útboðs- og verklýsingu og staðlinum ÍST 30, útgáfu frá 1. september 2003. Þá kemur fram í 2. gr. verksamningsins, þar sem fjallað er um greiðslur og greiðslufyrirkomulag að engar verðbætur verði greiddar á samningstímanum.

Í kjölfar undirritunar verksamningsins hóf stefnandi síðan vinnu við verkið í samræmi við útboðsgögn

Með lögum nr. 10/2009, um breytingar á lögum nr. 50/1988, um virðisaukaskatt, sem öðluðust gildi hinn 11. mars 2009, var mælt fyrir um endurgreiðslu virðisaukaskatts á tímabilinu 1. mars 2009 til 1. janúar 2011, með nánar tilgreindum hætti. Í breytingarlögum þessum felst að á tímabilinu frá 1. mars 2009 til 1. janúar 2011 skuli endurgreiða byggjendum íbúðarhúsnæðis og frístundahúsnæðis 100% þess virðisaukaskatts sem þeir hafi greitt af vinnu manna á byggingarstað, í stað 60% áður vegna vinnu manna við íbúðarhúsnæði. Sömuleiðis skyldi endurgreiða sama hlutfall vegna vinnu manna við endurbætur eða viðhald slíks húsnæðis sem og af þjónustu hönnuða, eftirlitsaðila, arkitekta, verkfræðinga og tæknifræðinga vegna hönnunar eða eftirlits við byggingu, endurbætur eða viðhald íbúðar- og frístundahúsnæðis.

Samkvæmt fréttatilkynningu Hagstofu Íslands frá 21. apríl 2009, lækkaði byggingarvísitala, reiknuð um miðjan apríl 2009, um 3,4% frá fyrri mánuði, þar af lækkaði vísitalan um 3,1% beinlínis vegna áhrifa laga nr. 10/2009.

Stefnandi kveður vísitölu byggingarkostnaðar vera ætlað að sýna breytingar á kostnaði við byggingu ákveðinnar tegundar íbúðarhúsnæðis (fjölbýlishúss) á höfuðborgarsvæðinu samkvæmt lögum nr. 42/1987 um vísitölu byggingarkostnaðar, en byggingarvísitala sé almennt notuð sem mælikvarði á verðlag varðandi byggingarkostnað hér á landi. Fyrrgreind lagabreyting hafi haft það i för með sér að það endurgjald sem stefnandi hafi áskilið sér í verksamningi sínum við stefnda, og þar með kostnaður stefnda við verkin, hafi lækkað í samræmi við lækkun vísitölunnar vegna ákvæða um verðbætur í útboðslýsingu. Framkvæmdakostnaður stefnanda við verkið hafi þó ekki lækkað að sama skapi.

Í kjölfarið gerði stefnandi stefnda grein fyrir þessu og óskaði eftir leiðréttingu á útreikningi verðbóta sem þessum áhrifum næmi og byggði kröfu sína á ÍST 30, þar sem segi: „Báðir aðilar geta krafist breytinga á samningsfjárhæð ef fram koma á samningstímabilinu breytingar á lögum og/eða almennum stjórnvaldsfyrirmælum er hafa áhrif á kostnað sem reglur um verðbreytingar í samningi endurspegli ekki.“

Stefndi hefur hafnað öllum kröfum stefnanda vegna þessa.

III

Stefnandi byggir kröfur sínar á því að hann eigi rétt á leiðréttingu á samningsfjárhæð í verksamningi sínum við stefnda á grundvelli greinar 31.12 í ÍST 30, sem hafi verið hluti af verksamningi aðila. Í grein þessari séu sett þrjú skilyrði fyrir því að aðili verksamnings, sem ÍST 30 gildi um, geti krafist breytinga á samningsfjárhæð.

(i) Breytingar þurfi að hafa átt sér stað á lögum eða almennum stjórnvaldsfyrirmælum.

(ii) Breytingarnar verði að hafa haft áhrif á kostnað.

(iii) Reglur um verðbreytingar í samningi endurspegli ekki þær kostnaðarbreytingar sem verði vegna breytinganna.

Telur stefnandi ljóst að skilyrði fyrir beitingu þessarar greinar séu uppfyllt í máli þessu.

Hvað varði skilyrði um að breytingar þurfi að hafa átt sér stað á lögum eða almennum stjórnvaldsfyrirmælum, liggi fyrir að lög nr. 10/2009 hafi breytt lögum nr. 50/1988, um virðisaukaskatt. Breyting þessi hafi beinlínis haft þau áhrif að byggingarvísitala hafi lækkað um 3,1% eins og staðfest sé. Ljóst sé því að þetta skilyrði fyrir beitingu greinar 31.12 sé uppfyllt.

Hvað varði það skilyrði að breytingarnar verði að hafa haft áhrif á kostnað, liggi fyrir að lagabreytingarnar hafi haft áhrif á byggingarvísitölu til lækkunar um 3,1%. Breytingin hafi ekki haft áhrif á framkvæmdakostnað stefnanda í verki þessu, en aftur á mót orðið til þess að endurgjald það sem stefnandi hafi getað krafist, samkvæmt verksamningi sínum við stefnda, hafi lækkað sem nemi lækkun vísitölunnar, þar sem endurgjaldið skyldi taka breytingum í samræmi við breytingar á byggingarvísitölu. Hafa verði í huga að endurgjald stefnanda sé kostnaður stefnda. Af þessari lagabreytingu hafi leitt að þótt kostnaður stefnanda hafi ekki hækkað, hafi kostnaður stefnda við verkið hins vegar lækkað um 3,1%. Því sé ljóst að breytingarnar hafi haft áhrif á kostnað í skilningi greinar 31.12 í ÍST 30, enda sé ekki áskilið í greininni að breytingar á lögum eða almennum stjórnvaldsfyrirmælum hafi haft áhrif á kostnað verktaka sérstaklega, heldur einungis kostnað, án nánari tilgreiningar.

Byggingarvísitalan mæli kostnað við byggingu ákveðinnar tegundar íbúðarhúsnæðis, nokkurs konar „vísitöluhúss“. Ljóst sé að lagabreytingin hafi haft í för með sér að kostnaður við byggingu þessa „vísitöluhúss“ hafi lækkað um 3,1%. Því sé jafnframt ljóst að breytingarnar hafi haft áhrif á kostnað í skilningi greinar 31.12, enda sé ekki áskilið í greininni að breytingar á lögum eða almennum stjórnvaldsfyrirmælum hafi haft áhrif á kostnað annaðhvort verktaka eða verkkaupa, heldur bara kostnað, án nánari tilgreiningar, eins og áður greini.

Tilgangur greinar 31.12 hljóti að vera sá, að verja það endurgjald sem verktaki geti krafist úr hendi verkkaupa eða það endurgjald sem verkkaupi þurfi að inna af hendi til verktaka, komi upp óvæntar breytingar á lögum eða stjórnvaldsfyrirmælum sem samningsaðilar hafi ekki séð fyrir við samningsgerðina og því ekki samið um í samningi hvernig með bæri að fara. Í kjölfar þeirra breytinga sem orðið hafi með lögum nr. 10/2009 hafi það endurgjald lækkað sem stefnandi hafi getað krafist samkvæmt verksamningi við stefnda, án þess að framkvæmdakostnaður stefnanda við verkið lækkaði að sama skapi. Því hafi sá ávinningur sem stefnandi hafi gert ráð fyrir að hafa af verksamningi sínum við stefnda, beinlínis rýrnað vegna áhrifa lagabreytinga, um leið og kostnaður stefnda hafi lækkað. Telja verði að grein 31.12 hafi einmitt verið ætlað að koma í veg fyrir slíkar óvæntar afleiðingar lagabreytinga.

Þá liggi fyrir að ákvæði í verksamningi stefnanda og stefnda endurspegli ekki þær kostnaðarbreytingar sem af breytingarlögunum hafi leitt. Telja verði að í þessum seinasta lið greinar 31.12 felist að ef breytingar á lögum sem hafi áhrif á kostnað verði bættar innan verksamnings geti hvorugur samningsaðila krafist breytinga á samningsfjárhæð samkvæmt grein 31.12. Í því tilfelli sem hér sé til skoðunar sé hins vegar ljóst að breytingar á lögum hafi haft þau áhrif að stefnandi geti einungis krafist lægra endurgjalds en ef breytingarnar hefðu ekki komið til, án þess að framkvæmdakostnaður hans lækki að sama skapi.

Stefnandi telji því að öll skilyrði fyrir beitingu greinar 31.12 í máli þessu séu uppfyllt, og því beri að taka til greina kröfu hans í máli þessu.

Stefnandi telur að við skýringar á útboðsgögnum skuli jafnframt haft í huga að stefndi hafi samið útboðsgögnin einhliða og stefnandi átt einskis annars kost en að gangast undir þá skilmála, hafi hann á annað borð viljað eiga þess kost að bjóða í verkin. Ef stefnandi hefði freistað þess að gera breytingar á útboðsgögnum hefði tilboð hans verið metið ógilt, sbr. 12. og 16. gr. laga nr. 65/1993, um framkvæmd útboða. Allan óskýrleika og vafa um innihald útboðsgagna verði því að skýra stefnanda í hag. Hefði stefndi m.a. átt þess kost að ákveða að grein 31.12 í ÍST 30 skyldi ekki gilda um útboðið hefði hann talið að þetta ákvæði ætti ekki rétt á sér í þessum samningum, en það hafi hann ekki gert.

Stefnandi byggir og á því að með lögum nr. 10/2009 hafi mikilvægar forsendur fyrir samningsgerð hans við stefnda reynst rangar eða brostið og að ósanngjarnt og andstætt góðri viðskiptavenju sé fyrir stefnda að taka ekki tillit til þeirra afleiðinga fyrir stefnanda sem lagabreytingarnar hafi haft í för með sér, sbr. meginreglu samningaréttar og 31. gr. og 36. gr. samningalaga nr. 7/1936. Stefnandi hafi ekki mátt búast við að breytingar á lögum eða stjórnvaldsfyrirmælum hefðu þær afleiðingar að endurgjald þeirra samkvæmt verksamningi við stefnda myndi breytast til lækkunar með jafnafgerandi og skyndilegum hætti og raunin hafi orðið, og það án þess að til lækkunar á framkvæmdakostnaði kæmi um leið. Breyting þessi hafi verið gerð án þess að stefnandi fengi nokkuð þar að komið eða fengi rönd við reist. Stefnandi telur því sanngjarnt að framangreindum verksamningi aðila verði breytt á þann veg að hann fái lækkun byggingarvísitölu bætta sér að fullu.

Stefnandi krefst þess að endurgjald stefnanda samkvæmt verksamningi við stefnda verði hækkað sem nemi lækkun byggingarvísitölu, eða um 3,1% frá aprílmánuði 2009. Endurgjald stefnanda án tillits til þeirrar hækkunar sem hann hafi átt rétt á komi í heild sinni fram á framlögðum reikningum.

Stefnandi hefur sundurliðað endanlega kröfu sína með eftirgreindum hætti:

Dags. reikn. Grunnur Vísitala óleiðrétt Verðbætur óleiðréttar Samtals greitt

30.04.09 1.132.023 490,70 246.006 1.378.029

31.05.09 8.933.088 474,20 1.575.645 10.508.733

30.06.09 21.953.508 474,90 3.910.349 25.863.857

31.07.09 19.914.912 477,90 3.695.449 23.610.361

31.08.09 2.417.388 486,40 499.549 2.916.937

31.08.09 8.284.397 486,40 1.711.958 9.996.355

30.09.09 4.416.764 492,10 975.172 5.391.936

30.09.09 2.331.149 492,10 514.692 2.845.841

31.10.09 1.046.593 495,30 239.384 1.285.977

31.10.09 218.586 495,30 49.997 268.583

30.11.09 7.186.474 497,00 1.674.051 8.860.525

31.12.09 860.615 500,70 208.375 1.068.990

Samtals 78.695.497 15.300.627 93.996.124

Dags. reikn. Leiðrétt Verðbætur %

vísitala leiðréttar Mismunur

30.04.09 490,70 246.006 0,00% 0

31.05.09 489,40 1.912.492 3,21% 336.847

30.06.09 490,10 4.738.167 3,20% 827.818

31.07.09 493,20 4.451.336 3,20% 755.887

31.08.09 502,00 593.103 3,21% 93.554

31.08.09 502,00 2.032.565 3,21% 320.607

30.09.09 507,90 1.148.293 3,21% 173.121

30.09.09 507,90 606.064 3,21% 91.372

31.10.09 511,20 280.667 3,21% 41.283

31.10.09 511,20 58.619 3,21% 8.622

30.11.09 513,00 1.959.299 3,22% 285.248

31.12.09 516,80 242.749 3,22% 34.374

Samtals 18.269.359 2.968.732

Dráttarvaxta sé krafist frá gjalddaga hvers reiknings, sem sé í síðasta lagi þremur vikum eftir útgáfudag reiknings, samkvæmt ákvæðum útboðsgagna.

Um lagarök vísar stefnandi til almennra reglna samninga- og kröfuréttar og laga um samninga, umboð og ógilda löggerninga nr. 7/1936. Jafnframt vísar stefnandi til ÍST 30.

Kröfu um dráttarvexti byggir stefnandi á lögum nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu.

Kröfu um málskostnað byggir stefnandi á XXI. kafla laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála.

Stefndi byggir kröfur sínar á því, að ákvæði 31.12 í ÍST 30 eigi ekki við um samningssamband málsaðila og að stefnandi geti ekki byggt rétt á því. Ástæða þess sé sú að fram komi skýrum orðum í útboðslýsingu að ÍST 30 víki ef ákvæði staðalsins stangist á við ákvæði útboðslýsingar.

Vísar stefndi til liðar 0.3.1 í útboðslýsingu, en þar segi: „ÍST 30 ásamt öðrum stöðlum eða gögnum, sem vísað er til í verklýsingum eða á teikningum og útboðsgögn mynda eina heild og skal litið á þau í samhengi þegar útboðsgögnin eru túlkuð. Stangist ákvæði ÍST 30 á við ákvæði útboðs- og/eða verklýsingar skulu ákvæði ÍST 30 víkja.“

Í útboðslýsingu sé jafnframt að finna ákvæði um verðlagsgrundvöll og komi þar fram að samningsbundnar greiðslur hækki eða lækki hlutfallslega með hækkun eða lækkun byggingarvísitölu. Nánar tiltekið segi í lið 0.5.6 í útboðslýsingu: „Samningsbundnar greiðslur hækka eða lækka hlutfallslega með hækkun eða lækkun byggingarvísitölu Hagstofu Íslands, vísitalan alls. Miða skal við að vísitalan haldist óbreytt milli gildistökudaga sem er fyrsti dagur hvers mánaðar. Einstaka verkþættir í tilboðsskrá verða þá verðbættir miðað við gildandi vísitölu þegar verkþátturinn er framkvæmdur. Grunnvísitala samnings er áðurnefnd vísitala, sjá kafla 0.1.1.“

Samkvæmt þessu hafi, með ótvíræðum hætti, verið mælt fyrir um hvernig verðlagsgrundvöllur skyldi miðaður og verðbótum háttað í útboðslýsingu, sbr. lið 0.5.6. Þetta stangist á við gein 31.12 í ÍST 30, sem geri ráð fyrir verðbreytingum á samningstíma að ákveðnum skilyrðum uppfylltum.

Stefndi telur ljóst að ákvæði útboðslýsingar verði að ganga framar grein 31.12 í ÍST 30 í þessu sambandi, enda komi skýrt fram í lið 0.3.1 í útboðslýsingu að stangist ákvæði ÍST 30 á við ákvæði útboðslýsingar skuli ákvæði ÍST 30 víkja. Hér sé sýnilega um slíka aðstöðu að ræða þar sem bæði ákvæðin, þ.e. liður 0.5.6 í útboðslýsingu og grein 31.12 í ÍST 30, varði breytingar á samningsfjárhæð á samningstíma og séu ósamrýmanleg. Þar sem sérstaklega sé vikið að slíku í útboðslýsingu verksins telur stefndi ekki unnt að byggja rétt á umræddu ákvæði í ÍST 30 og að það verði að víkja í samræmi við lið 0.5.6 í útboðslýsingu.

Stefndi telur að skilyrði ákvæðisins um að breytingar á lögum og/eða stjórnvaldsfyrirmælum hafi haft „áhrif á kostnað“. Það sé ekki vefengt að þær breytingar sem leiði af lögum nr. 10/2009 hafi haft þau áhrif að byggingarvísitala lækkaði um 3,1%. Hins vegar liggi fyrir að breytingin hafi ekki haft áhrif á kostnað stefnanda vegna verksins og telur stefndi að þegar af þeirri ástæðu geti stefnandi ekki borið ákvæðið fyrir sig, en viðurkennt sé í stefnu að lagabreytingin hafi ekki haft áhrif á framkvæmdakostnað stefnanda. Telur stefnandi að það sé skilyrði þess að aðili geti borið fyrir sig grein 31.12 í ÍST 30 að breytingar á lögum eða almennum stjórnvaldsfyrirmælum hafi haft áhrif á kostnað viðkomandi vegna þess verks, sem um ræði, eins og ákvæðið hljóði á um. Telur stefndi að ekki fáist staðist að skýra ákvæðið svo að verktaki geti krafist breytinga á samningsfjárhæð liggi fyrir að endurgjald og þar með kostnaður gagnaðila lækki ekki vegna lagabreytingar. Stefndi mótmælir því og, að endurgjald stefnanda sé kostnaður stefnda, enda um verulega einföldun að ræða, þar sem kostnaður stefnda vegna verkanna samanstandi af fjölda liða og sé endurgjald til stefnanda aðeins einn þeirra. Stefndi telur augljóst að eingöngu sé unnt að bera umrætt ákvæði fyrir sig ef breytingin leiði til aukins kostnaðar fyrir þann sem vill byggja á ákvæðinu, en ekki ef breytingin leiði til breytinga á kostnaði gagnaðila. Mótmælir stefndi því, að tilgangur greinarinnar sé að taka til tilvika þar sem ávinningur verktaka af verksamningi rýrni vegna áhrifa lagabreytinga, enda sé það ekki í samræmi við orðalag ákvæðisins þar sem fjallað sé um breytingar á kostnaði og sé þar sýnilega átt við kostnað þess aðila sem bera vilji ákvæðið fyrir sig.

Stefndi telur einnig að skilyrði breytingar á lögum eða almennum stjórnvaldsfyrirmælum sem hafi áhrif á kostnað „sem reglur um verðbreytingar í samningi endurspegli ekki“ sé ekki uppfyllt. Stefndi telur að reglur um verðbreytingar sem gildi um samningssamband aðila og sé að finna í lið 0.5.6 í útboðslýsingu taki á þeirri aðstöðu sem hér sé til skoðunar, enda ljóst að með þeim sé ætlunin að greiðslur taki mið af breytingum á byggingarvísitölu.

Stefndi hafnar því að með lögum nr. 10/2009 hafi mikilvægar forsendur fyrir samningsgerð aðila reynst rangar eða brostið, og að það sé ósanngjarnt eða andstætt góðri viðskiptavenju að stefndi taki ekki tillit til þeirra. Löggjöf geti ætíð tekið breytingum og hafi stefnanda mátt vera það ljóst. Aðilar að verksamningum taki jafnan áhættu á því að lög geti breyst og áhrifum slíkra breytinga á samninga, enda ómögulegt að sjá fyrir hvað löggjafinn kunni að gera í framtíðinni. Stefnandi hafi sem verktaki að minnsta kosti verið í jafn góðri stöðu og verkkaupi til að meta áhættuna að þessu leyti og þannig hafi því verið jafnræði með aðilum. Fráleitt sé að halda því fram að setning umræddra laga leiði til þess að forsendur séu rangar eða hafi brostið. Þá verði ekki séð að skilyrði fyrir beitingu meginreglunnar um brostnar forsendur séu uppfyllt, en það sé stefnandi sem beri sönnunarbyrði fyrir því. Almennt sé viðurkennt að það sé skilyrði að hin brostna forsenda hafi verið ákvörðunarástæða fyrir því að samningurinn yrði gerður, að gagnaðilum hafi verið ljóst eða mátt vera ljóst að umrædd forsenda væri veruleg ákvörðunarástæða fyrir samningsaðila og loks að viðurkenning á forsendubresti hafi ekki í för með sér ósanngjarna niðurstöðu fyrir gagnaðilann sé litið til hagsmuna beggja aðila. Þessi skilyrði séu ekki uppfyllt.

Stefndi telur stefnanda ekki hafa sýnt fram á að 31. gr. og 36. gr. laga nr. 7/1936 eigi við í málinu. Reglur sem fram komi í þessum ákvæðum laga nr. 7/1936 séu undantekningarreglur frá þeirri meginreglu að gerða samninga skuli halda sem beita skuli með varúð. Stefndi telur, að teknu tilliti til sanngirnismats, að ekki sé óheiðarlegt eða ósanngjarnt að beita samningi aðila og þeim ákvæðum sem varða verðbætur á viðskiptin og ekki geti talist sanngjarnt að stefndi beri ábyrgð á þeirri lækkun á byggingarvísitölu sem leiði af lögum nr. 10/2009, eins og stefnandi krefjist.

Varakröfu sína um lækkun byggir stefndi á því, að krafa stefnanda sé reiknuð þannig að 3,1% sé lagt á reikninga hans eins og þeir hafi verið settir fram á sínum tíma með verðbótum. Þessari reikningsaðferð sé harðlega mótmælt og telur stefndi að ekki fái staðist að reikna 3,1% verðbætur ofan á reikninga, þar sem þegar hafi verið gert ráð fyrir verðbótum, enda engin rök til þess að reikna verðbætur af öðru en raunverulegum kostnaði stefnanda. Eigi á annað borð að greiða aukalegar verðbætur byggir stefndi á því, að þær beri að reikna í samræmi við reikninga stefnanda að frádregnum verðbótum, enda fráleitt að reikna verðbætur ofan á verðbætur. Í samræmi við þetta beri að lækka kröfur stefnanda verulega.

Stefndi byggir og á því að ekki sé unnt að byggja á því að áhrif laga nr. 10/2009 á byggingarvísitölu hafi leitt til 3,1% lækkunar á vísitölu alla þá mánuði sem krafa stefnanda taki til, enda slái frétt Hagstofunnar því eingöngu föstu að 3,1% lækkun megi rekja til laganna hvað varði vísitöluna í maí 2009. Hins vegar sé ljóst að eftir maí 2009 hafi vísitalan farið hækkandi og sé ómögulegt að slá því föstu að áhrif umræddra lagabreytinga hafi verið hin sömu næstu mánuði. Hafi stefnandi því ekki sýnt fram á réttmæti tölulegrar kröfugerðar sinnar fyrir aðra mánuði en hugsanlega maí 2009 og verði að hafna kröfu hans um verðbætur fyrir aðra mánuði.

Stefndi mótmælir einnig sérstaklega kröfu stefnanda um dráttarvexti. Ekki sé hægt að dæma dráttarvexti fyrr en í fyrsta lagi frá dómsuppsögudegi, þar sem krafa stefnanda hafi fyrst verið sett fram í stefnu. Stefnandi hafi ekki sent stefnda sérstaka reikninga, þar sem gerð hafi verið krafa um verðbætur. Fái því ekki staðist að halda því fram að unnt sé að miða við gjalddaga almennra reikninga stefnanda og fái það ekki stoð í lögum nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu.

Um lagarök vísar stefndi til almennra reglna samningaréttar, laga nr. 7/1936, um samninga, umboð og ógilda löggerninga.

Kröfu um málskostnað byggir stefndi á XXI. kafla laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála.

Ágreiningur máls þessa lýtur að því hvort stefnandi eigi rétt á breytingu á samningsfjárhæð vegna verksamnings sem aðilar gerðu með sér hinn 14. júlí 2008 í kjölfar útboðs stefnda.

Hinn 1. mars 2009 samþykkti Alþingi lög nr. 10/2009, um breytingu á lögum um virðisaukaskatt nr. 50/1988. Breytingin er í því fólgin að endurgreiðsluhlutfall virðisaukaskatts vegna kostnaðar við byggingu íbúðarhúsnæðis eða frístundahúsnæðis, sem kveðið er á um í 1. mgr. 42. gr. laga um virðisaukaskatt, hækkaði tímabundið úr 60% í 100%. Lagabreytingin tók gildi 11. mars 2009. Í kjölfar þessa lækkaði vísitala byggingarkostnaðar nokkuð. Samkvæmt upplýsingum Hagstofu Íslands lækkuðu vinnuliðir vísitölunnar við þetta um 9,5% og hafði það þau áhrif á vísitöluna að hún lækkaði um 3,1%.

Í útboðs- og verklýsingum er að finna ákvæði um verðlagsgrundvöll, en þar segir að samningsbundnar greiðslur hækki eða lækki hlutfallslega með hækkun eða lækkun byggingarvísitölu Hagstofu Íslands. Miða skal við að vísitalan haldist óbreytt milli gildistökudaga sem er fyrsti dagur hvers mánaðar. Einstakir verkþættir í tilboðsskrá verða þá verðbættir miðað við gildandi vísitölu þegar verkþátturinn er framkvæmdur.

Samkvæmt samningum aðila skyldi verkið unnið samkvæmt ÍST 30, sem og útboðs- og verklýsingu. Stefnandi byggir á því að samkvæmt grein 31.12. í ÍST 30 geti báðir samningsaðilar krafist breytinga á samningsfjárhæð ef fram koma á samningstímabilinu breytingar á lögum og/eða almennum stjórnvaldsfyrirmælum er hafa áhrif á kostnað sem reglur um verðbreytingar í samningi endurspegli ekki. Þá byggir stefnandi einnig á því að með lagabreytingunni hafi forsendur fyrir samningsgerð málsaðila reynst rangar eða brostið og það sé bæði ósanngjarnt og andstætt góðri viðskiptavenju að stefndi taki ekki tillit til þeirra afleiðinga sem lagabreytingin hafði á samninga aðila, sbr. meginreglur samningsréttarins og 31. gr. og 36. gr. samningalaga nr. 7/1936.

Stefndi hefur hafnað því að unnt sé að beita grein 31.12. í ÍST 30, þar sem skýrt komi fram í útboðslýsingu að ÍST 30 víki ef ákvæði staðalsins stangist á við ákvæði útboðslýsingar. Stefndi telur að þar sem kveðið sé á um verðlagsgrundvöll í útboðslýsingu og þar komi skýrt fram við hvað verðlagsgrundvöllur skyldi miðaður og hvernig verðbótum skyldi háttað verði ÍST 30 ekki beitt um samning aðila, en þessi ákvæði samningsins stangist á við áðurnefnda grein í ÍST 30, sem geri ráð fyrir verðbreytingum á samningstíma að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Einnig byggir stefndi á því að skilyrði fyrir beitingu ákvæðisins sé ekki uppfyllt, þar sem ekki fái staðist að skýra ákvæðið þannig að verktaki geti krafist breytinga á samningsfjárhæð liggi fyrir að endurgjald og þar með kostnaður gagnaðila lækki vegna lagabreytinganna. Þá hafnar stefndi því að forsendur fyrir samningsgerðinni hafi reynst rangar eða brostið með setningu laga nr. 10/2009, og að stefnda beri þar með að taka tillit til þeirra afleiðinga sem lagabreytingin hafði fyrir stefnanda. Stefndi hafnar því og að ákvæði 31. gr. og 36. gr. laga nr. 7/1936 eigi við í málinu.

Eins og að framan greinir var umræddur samningur verðtryggður miðað við byggingarvísitölu. Er því ljóst að þessi lækkun vísitölunnar hafði þau áhrif að endurgjald það sem stefnandi fær samkvæmt samningnum lækkar, án þess að stefnandi hafi haft ávinning af lagabreytingunni, þar sem breytingin tekur eingöngu til vinnuliða vístölunnar. Forsendur allra verksamninga er að kostnaður verkkaupa af verki endurspegli kostnað verktaka auk þóknunar. Líta verður því svo á að þessar forsendur hafi brostið með margnefndri breytingu á lögum um virðisaukaskatt, sem varð til þess að reiknað endurgjald, miðað við breytingar á vísitölunni, varð lægra en raunverulegur kostnaður verktaka. Verðlagsbinding í samningi aðila miðað við byggingarvísitölu endurspeglaði því ekki lengur kostnað aðila, eins og gert hafði verið ráð fyrir í samningi þeirra. Þegar framangreint er virt verður því að fallast á að stefnandi geti krafist breytinga á samningsfjárhæðinni, sem nemi áhrifum laga nr. 10/2009 á vísitölu byggingarkostnaðar, í samræmi við ÍST 30, auk þess sem sú niðurstaða er sanngjörn í garð beggja málsaðila. Endanleg dómkrafa stefnanda tók mið af framlagðri matsgerð varðandi áhrif breytinganna á fjárhæð samningsins, sem lögð var fram eftir að athugasemdir um útreikning stefnufjárhæðar kom fram í greinargerð stefnda, og hefur matsgerð ekki verið hnekkt. Stefndi mótmælti að hækkun dómkröfu kæmist að í málinu. Með vísan til 1. mgr. 111. gr. laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála kemst sú krafa hans, sem lýtur að hækkun á stefnufjárhæð, því ekki að í málinu. Í samræmi við framanritað verður stefndi því dæmdur til að greiða stefnanda þá fjárhæð, sem krafist var í stefnu. Þá verður stefndi dæmdur til þess að greiða stefnanda dráttarvexti af dæmdri fjárhæð samkvæmt meginreglu 5. gr. laga nr. 38/2001, frá því að mánuður var liðinn frá birtingu stefnu í málinu, en ekki liggur fyrir að stefnandi hafi gert stefnda sérstaka reikninga vegna þessara fjárhæða, í samræmi við grein 0.5.5 í útboðslýsingu.

Eftir þessari niðurstöðu ber að dæma stefnda til þess að greiða stefnanda málskostnað, sem þykir hæfilega ákveðinn 500.000 krónur.

Hervör Þorvaldsdóttir héraðsdómari kvað upp dóm þennan.

D Ó M S O R Ð :

Stefndi, Orkuveita Reykjavíkur, greiði stefnanda, Ístaki hf., 2.913.880 krónur, ásamt dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu, frá 25. apríl 2010 til greiðsludags.

Stefndi greiði stefnanda 500.000 krónur í málskostnað.