Mánudaginn 24. ágúst 2015.
Nr. 490/2015.	Íbúðalánasjóður (Hafsteinn Viðar Hafsteinsson hdl.) gegn Ólafi Geir Jóhannessyni og (Reimar Pétursson hrl.) Íslandsbanka hf. (enginn)

 

Kærumál. Greiðsluaðlögun. Fasteign.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem hafnað var kröfu ÍLS um að felld yrði úr gildi ákvörðun sýslumanns um að afmá af fasteign Ó veðkröfu ÍLS umfram tiltekið matsverð fasteignarinnar. Í úrskurði héraðsdóms var talið að sýslumaður hefði rannsakað málið og aðstæður Ó nægilega og lagt mat á það, með tilliti til fram kominna upplýsinga, að Ó væri um fyrirséða framtíð ófær um að standa í fullum skilum með greiðslu skulda sem tryggðar væru með veði í þeirri fasteign sem greiðsluaðlögunin tæki til og að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði væru ekki tæk. Þá var talið að skilyrðum 12. gr. laga nr. 50/2009 væri fullnægt til að veðréttindi yrðu afmáð af fasteign Ó. Hæstiréttur féllst á það með héraðsdómi að fullnægt væri skilyrðum 12. gr. laga nr. 50/2009, sbr. a. lið 1. mgr. 21. gr. laga nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga, til að veðréttindi yrðu afmáð af fasteigninni. Þá var enginn sá annmarki talinn vera á ákvörðun sýslumanns sem valdið gæti því að hún yrði felld úr gildi.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Benedikt Bogason og Viðar Már Matthíasson.  

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 16. júlí 2015, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 24. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 3. júlí 2015, þar sem hafnað var kröfu sóknaraðila um að felld yrði úr gildi ákvörðun sýslumannsins í Reykjavík 26. nóvember 2014 um að afmá af fasteign varnaraðilans Ólafs Geirs Jóhannessonar að Asparfelli 8 í Reykjavík veðkröfu sóknaraðila umfram tiltekið matsverð fasteignarinnar. Kæruheimild er í 1. mgr. 85. gr. laga nr. 90/1991 um nauðungarsölu. Sóknaraðili krefst þess að fyrrgreind ákvörðun sýslumanns verði felld úr gildi. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar. 

Varnaraðilinn Ólafur Geir Jóhannesson krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Varnaraðilinn Íslandsbanki hf. hefur ekki látið málið til sín taka.

Fallist er á það með héraðsdómi að fullnægt sé skilyrðum 12. gr. laga nr. 50/2009 um tímabundna greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna á íbúðarhúsnæði, sbr. a. lið 1. mgr. 21. gr. laga nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga, til að veðréttindi verði afmáð af fasteign varnaraðilans Ólafs og að enginn sá annmarki hafi verið á þeirri ákvörðun sýslumanns sem valdið geti því að hún verði felld úr gildi. Samkvæmt þessu verður hinn kærði úrskurður staðfestur.

Sóknaraðila verður gert að greiða kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðili, Íbúðalánasjóður, greiði varnaraðila Ólafi Geir Jóhannessyni 350.000 krónur í kærumálskostnað.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur föstudaginn 3. júlí 2015.

Mál þetta, sem var þingfest 20. febrúar 2015, var tekið til úrskurðar 15. júní sl. Sóknaraðili er Íbúðalánasjóður, Borgartúni 21, Reykjavík. Varnaraðili er Ólafur Geir Jóhannesson, Asparfelli 8, Reykjavík og Íslandsbanki hf., Kirkjusandi 2, Reykjavík.

Sóknaraðili krefst þess að ákvörðun sýslumannsins í Reykjavík 26. nóvember 2014 um að afmá veðkröfur sóknaraðila umfram 16.900.000 krónur á eign varnaraðilans, Ólafs Geir Jóhannessonar, að Asparfelli 8, Reykjavík, fastanúmer 205-1904, verði úrskurðuð ógild. Þá krefst sóknaraðili málskostnaðar.

Varnaraðilinn, Ólafur Geir, krefst þess að kröfum sóknaraðila verði hafnað. Einnig krefst varnaraðili málskostnaðar eins og máið væri eigi gjafsóknarmál, að teknu tilliti til virðisaukaskatts.

Varnaraðilinn, Íslandsbanki hf., lætur málið ekki til sín taka fyrir dóminum.

I

Málavextir

Umsókn varnaraðila um greiðsluaðlögun var samþykkt hjá umboðsmanni skuldara 26. apríl 2011 samkvæmt lögum nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga. Þann 29. apríl sama mánaðar var skipaður umsjónarmaður með greiðsluaðlöguninni. Var innköllun birt í Lögbirtingablaðinu 10. og 17. maí 2011. Lýsti sóknaraðili, sem átti veðréttindi á eign varnaraðila á 1. og 2. veðrétti, kröfum sínum fyrir umsjónarmanni en kröfurnar eru tilgreindar í IV. kafla frumvarps til samnings um greiðsluaðlögun sem dagsett er 27. febrúar 2012. Í VI. kafla frumvarpsins er kveðið á um andmælafrest. Þar segir að þeir lánardrottnar sem hafi lýst kröfum sínum innan kröfulýsingarfrests hafi rétt til að andmæla innan þriggja vikna frá því að frumvarpið var sent til lánardrottna. Hefði lánardrottinn athugasemdir við frumvarpið skyldi hann láta umsjónarmanni í té skriflegan rökstuðning fyrir afstöðu sinni fyrir 19. mars 2012. Lýsi lánardrottnar ekki yfir að þeir leggist gegn frumvarpinu innan framangreinds frests teljist frumvarpið samþykkt, sbr. 3. mgr. 17. gr. laga nr. 101/2010.

Andmæli munu ekki hafa borist og var frumvarpið samþykkt 4. apríl 2012. Var þar með kominn á samningur um greiðsluaðlögun fyrir varnaraðila. Lengd greiðsluaðlögunartímabils var ákveðin tvö ár. Gert var ráð fyrir að fyrsti afborgunardagur væri 1. apríl 2012 en sá síðasti 1. mars 2014. Var mælt með því að 80% samningskrafna féllu niður við samþykki frumvarpsins og að skuldara yrði veittur greiðslufrestur af eftirstöðvum samningskrafna (20%) á tímabili greiðsluaðlögunar. Þá skyldi skuldari greiða 64.000 krónur í mánaðarlegar afborganir af veðkröfum innan verðmats fasteignar. Að auki skyldi varnaraðili inna af hendi eingreiðslu að fjárhæð 460.507 krónur sem hann hafði lagt fyrir og sem rynni til greiðslu lögveðskrafna. Vaxtabótum að fjárhæð 300.000 krónur, sem kæmu til greiðslu, skyldi vera skipt milli kröfuhafa og voru þær greiddar 15. maí 2014. Samkvæmt yfirlýsingu varnaraðilans Íslandsbanka hf. 1. september 2014 móttók bankinn og miðlaði umræddum greiðslum í samræmi við ofangreint. Þá sagði í A-lið IV. kafla frumvarpsins að þegar minna en þrír mánuðir væru til loka tímabils greiðsluaðlögunar, en áður en það væri á enda, gæti skuldari leitað eftir því að veðbönd yrðu afmáð af fasteigninni eftir reglum 12. gr. laga nr. 50/2009 enda væri fullnægt öllum almennum skilyrðum fyrir þeirri aðgerð samkvæmt þeim lögum. Þá sagði að hlutaðeigandi kröfuhafar væru samþykkir að veðkröfur sem yrðu afmáðar á grundvelli ákvæðisins og fengju þannig stöðu samningskrafna, yrðu felldar niður í kjölfarið. Einnig sagði að kröfuhafar féllu frá rétti sínum til að gera tilboð um að leysa til sín eignina samkvæmt 2. mgr. 12. gr. laga nr. 50/2009. Þá sagði um fjárhagslega stöðu varnaraðila að ljóst mætti vera að hann væri og yrði um fyrirséða framtíð ófær um að standa í skilum með fjárskuldbindingar sínar. Hann væri einstæður og hefði ekki fasta atvinnu. Greiðslugeta hans myndi því að öllum líkindum styrkjast þegar hann hefði fundið sér fasta vinnu.

Varnaraðili stóð við greiðslur samkvæmt samningnum um greiðsluaðlögun og leitaði eftir því 17. mars 2014 við sýslumanninn í Reykjavík að veðréttindi, sem stæðu til tryggingar uppreiknuðum eftirstöðvum veðskulda og næmu hærri fjárhæð en svaraði til söluverðs fasteignarinnar að Asparfelli 8 á almennum markaði, yrðu máð af fasteigninni, samkvæmt heimild í 12. gr. laga nr. 50/2009 um tímabundna greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna á íbúðarhúsnæði, enda væri skilyrðum til þess fullnægt. Með bréfi sýslumanns 1. september 2014 var óskað eftir frekari gögnum af hálfu varnaraðila.

Með ábyrgðarbréfi 12. september 2014 boðaði sýslumaður varnaraðila og kröfuhafa á veðhafafund 23. sama mánaðar. Sóknaraðili og varnaraðili mættu á fundinn en tilkynnt var af hálfu varnaraðilans, Íslandsbanka hf., að ekki yrði mætt af hans hálfu. Á fundinum gerði fulltrúi sóknaraðila athugasemdir við forsendur greiðslumats umboðsmanns skuldara frá 8. september 2014 og að málið væri ekki nægilega upplýst af hálfu sýslumanns til að hægt væri að taka ákvörðun í því. Sóknaraðili kaus ekki að neyta réttar síns, sbr. 4. mgr. 12. gr. laga nr. 50/2009, um að kalla til dómkvadda matsmenn vegna verðmats, og þá var ekki gert tilboð í fasteignina. Sýslumanni bárust 24. september og 25. nóvember 2014 gögn frá varnaraðila vegna athugasemda varnaraðila. Gafst varnaraðila kostur á að kynna sér umrædd gögn. Ítrekaði sóknaraðili athugasemdir sínar og það mat sitt að skilyrði fyrir afmáningu væru ekki uppfyllt. Með vísan til framlagðra gagna tók sýslumaður ákvörðun 26. nóvember 2014 um að veðkröfur umfram fasteignamat yrðu máðar af fasteign varnaraðila að Asparfelli 8 í Reykjavík. Sóknaraðili skaut málinu til dómsins með beiðni sem móttekin var 18. desember 2014 í samræmi við 7. mgr. 12. gr. laga nr. 50/2009 í samræmi við XIV. kafla laga nr. 90/1991 um nauðungarsölu.

II

Málsástæður og lagarök sóknaraðila

Sóknaraðili byggir á því að ákvörðun sýslumanns beri að ógilda þar sem hann hafi ekki rannsakað málið nægilega vel samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, sbr. 12. gr. laga nr. 50/2009, áður en hann tók ákvörðun um afmáningu veðkrafna 26. nóvember 2014.

Sóknaraðili vísar um kröfur sínar til þess að skýrt sé kveðið á um það í 12. gr. laga nr. 50/2009 að umsækjandi þurfi að sýna fram á að hann verði um fyrirséða framtíð ófær um að standa í fullum skilum með greiðslu skulda sem tryggðar eru með veði í þeirri fasteign sem greiðsluaðlögun tekur til og að önnur tiltæk greiðsluerfiðleikaúrræði séu ófullnægjandi. Tilgangur löggjafans með þessum skilyrðum sé sá að afmáning veðkrafna komi aðeins til hjá þeim einstaklingum sem á því þurfi að halda og jafnframt að ekki sé gengið of nærri eignarrétti kröfuhafa með því að fella niður kröfur þar sem greiðslugeta sé fyrir hendi. Það sé þannig ekki nóg að viðkomandi einstaklingur fái samning um greiðsluaðlögun og jafnvel ekki nóg að staðið sé við greiðslur samkvæmt þeim samningi. Viðkomandi þurfi að sýna fram á með gögnum að hann verði um fyrirséða framtíð ófær um að standa að fullu við greiðslur af veðkröfum af fasteign sinni og þá þurfi hann einnig að sýna fram á að önnur úrræði komi honum ekki að gagni. Skuldari þurfi að skila inn gögnum um laun, skuldir, afborganir lána, skattframtöl o.fl. til staðfestingar á fjárhagsstöðu sinni. Það sé svo í höndum sýslumanns að meta umrædd gögn og kalla eftir nánari upplýsingum telji hann þörf á því.

Sóknaraðili kveður ákvörðun sýslumanns um afmáningu veðréttinda vera stjórnvaldsákvörðun samkvæmt stjórnsýslulögum nr. 37/1993 og beri sýslumanni samkvæmt 10. gr. þeirra að sjá til þess að mál sé nægilega upplýst áður en tekin er ákvörðun í því. Því meira íþyngjandi sem stjórnvaldsákvörðun sé þeim mun strangari kröfur verði almennt að gera til stjórnvalds um að það gangi úr skugga um að upplýsingar sem búa að baki ákvörðun séu sannar og réttar. Rannsóknarskylda sýslumanns sem m.a. feli í sér að staðreyna gögn málsins, sé sérstaklega rík í ljósi þess að umboðsmaður skuldara forvinni málið með því að gera greiðslumat en eitt af hlutverkum umboðsmanns sé að gæta hagsmuna skuldara, sbr. f-lið 2. mgr. 1. mgr. laga nr. 100/2010 um umboðsmann skuldara. Greiðslumatið sé því ekki gert af hlutlausum aðila.

Samkvæmt 3. málslið 1. mgr. 12. gr. laga nr. 50/2009 eigi skuldari að skila inn skriflegri og rökstuddri beiðni um afmáningu veðkrafna. Ekki séu gerðar athugasemdir við að beiðni hafi verið skilað inn til sýslumanns í þessu máli en gerðar séu athugasemdir við skort á rökstuðningi fyrir beiðninni. Engin rökstudd beiðni hafi fylgt umsókn skuldara. Mikilvægt sé að slík beiðni fylgi með sem tryggi yfirsýn yfir málið þannig að aðilar þess, ásamt sýslumanni, séu upplýstir um stöðu umsækjanda og að tekin sé upplýst ákvörðun í málinu.

Sóknaraðili kveðst hafa gert margvíslegar athugasemdir á boðuðum veðhafafundi 23. september 2014 sem hefðu átt að vera tilefni fyrir sýslumann til að rannsaka málið frekar. Það hafi hann ekki gert. Athugasemdir sóknaraðila hafi í fyrsta lagi lotið að atvinnu varnaraðilans Ólafs Geirs. Í greiðslumati umboðsmanns skuldara sé gert ráð fyrir að varnaraðili, sem sé 51 árs að aldri, og með fulla starfsgetu, vinni aðeins átta klukkustundir á viku og séu laun hans miðuð við það. Sé þar gert ráð fyrir að hann starfi sem íþróttaþjálfari hjá íþróttafélaginu Glóð. Tekjur hans séu samkvæmt greiðslumati 194.959 krónur á mánuði ásamt því sem hann fái 60.000 í leigutekjur mánaðarlega frá maka. Heildartekjur hans séu því 254.959 krónur á mánuði. Það verði seint talið eðlilegt vinnuframlag að vinna 8 klukkustundir á viku þegar hin hefðbundna vinnuvika sé 40 stundir. Þá verði að setja þá lágmarkskröfu á einstaklinga sem óski eftir afmáningu veðréttinda að þeir skili hefðbundnu vinnuframlagi hafi þeir kost á því. Hvergi komi fram í gögnum málsins að starfsgeta varnaraðila sé skert á nokkurn hátt og ekki hafi verið fjallað sérstaklega um það á umræddum veðhafafundi.

Hafa verði í huga að það sé varnaraðilans að sýna fram á að hann verði um fyrirséða framtíð ófær um að standa í skilum með skuldbindingar sínar. Fram komi í samningnum um greiðsluaðlögun að varnaraðili hafi starfað við danskennslu ásamt því að hafa gengið í hin ýmsu verk á veitingastöðum og á leikskóla sem bendi til þess að starfsgeta varnaraðila sé eðlileg og góð. Í gögnum málsins sem liggi til grundvallar ákvörðun um afmáningu komi hvergi fram að varnaraðili sé enn starfsmaður fasteignasölunnar Brúar en á heimasíðu hennar séu á hinn bóginn upplýsingar um hann sem starfsmann og þar sé hann titlaður sölufulltrúi. Samkvæmt upplýsingum frá fasteignasölunni hafi hann verið það undanfarin ár. Í greiðsluaðlögunarsamningum komi fram að varnaraðili hafi verið í hlutastarfi hjá fasteignasölunni. Samkvæmt þessu hafi varnaraðili starfað hjá fasteignasölunni í það minnsta í tæplega þrjú ár án þess að tekjur fyrir starfið hafi komið fram á skattframtali og hvergi sé getið um það í gögnum sem lögð voru fyrir sýslumann vegna umsóknar um afmáningu veðkrafna. Þrátt fyrir ábendingar sóknaraðili hafi sýslumaður ekki séð ástæðu til að rannsaka starfsgetu varnaraðila eða „kalla eftir frekari ástæðum“ fyrir svo skertu vinnuframlagi hans.

Þá sé í greiðslumati gert ráð fyrir húsaleigu maka sem hluta af tekjum varnaraðila að fjárhæð 60.000 krónur á mánuði. Engin gögn liggja að baki þeim tekjum, hvorki leigusamningar né greiðslukvittanir. Tekjuliðurinn hafi úrslitaáhrif á það hvort varnaraðili standist greiðslumatið og því hafi verið full ástæða til að staðfesta þann þátt málsins. Þá skuli undirstrika þau fyrirmæli sem fram komi í 2. mgr. 12. gr. laga nr. 50/2009 um að með beiðni skuldara til sýslumanns um afmáningu skuli fylgja eintak af þeim gögnum sem getið sé um í 3. og 9. gr. sömu laga. Í 4. tölulið 1. mgr. 3. gr. þeirra sé kveðið á um að upplýsingar um hverjar tekjur skuldarans séu og tekjur annarra sem eigi með honum lögheimili, hvort sem er af vinnu eða öðrum sökum, skuli fylgja með umsókn. Gerð sé skýr krafa um upplýsingar um tekjur þeirra sem haldi heimili með skuldara en svo virðist sem sýslumaður hafi ekki talið ástæðu til að kanna þetta nánar þrátt fyrir að umræddar leigutekjur hafi haft úrslitaáhrif á niðurstöðu málsins. Sóknaraðili ítrekar að ákvörðun sýslumanns sé íþyngjandi fyrir sóknaraðila og hafi í för með sér takmörkun á eignarrétti. Það sé því eðlileg krafa að málið sé unnið af kostgæfni og vandað til verka þegar ákvörðun sé tekin. Afmáning veðkrafna eigi bara að koma til hjá þeim einstaklingum sem þurfi á því að halda

Sóknaraðili kveðst í öðru lagi hafa gert athugasemdir við það á umræddum veðhafafundi að í greiðslumati varnaraðila sé ekki gert ráð fyrir greiðslu vaxtabóta. Í ljósi þess hversu lágar tekjur varnaraðila séu og að eign hans sé yfirveðsett þyki óeðlilegt að ekki sé gert ráð fyrir greiðslu slíkra bóta. Sýslumaður hafi ekki tekið athugsemdir sóknaraðila til greina heldur hafi hann tekið skýringar varnaraðila gildar um að hann hefði ekki fengið vaxtabætur þetta árið. Sóknaraðili kveður það hafa verið á ábyrgð sýslumanns að kanna betur hvernig stæði á því þar sem öll skilyrði til greiðslu vaxtabóta sem talin séu upp í lögum nr. 90/2003 um tekjuskatt væru fyrir hendi. Varnaraðili hafi greitt af veðskuldum sínum samkvæmt staðfestingu frá sóknarnaðila, hann hafi verið með lágar tekjur og eign hans var yfirveðsett. Hann hafi því uppfyllt öll skilyrði laga til greiðslu vaxtabóta og ekkert í gögnum málsins hafi bent til þess að hann ætti ekki rétt á þeim. Sýslumaður hafi haft öll gögn um tekjur og skuldir varnaraðila og honum hafi því verið í lófa lagið að afla upplýsinga um áætlaðar vaxtabætur Það skjóti skökku við að ekki sé gert ráð fyrir slíkum greiðslum við mat á greiðslugetu varnaraðila þegar lagt sé mat á skilyrði 12. gr. laga 50/2009 um að skuldari verði ófær um að standa við greiðslu skuldbindingar sinna og því liggi ekki fyrir hvort varnaraðili sé ófær um standa við greiðslur af skuldbindingum sínum þar sem sýslumaður hafi ekki rannsakað málið til hlítar að þessu leyti. Þegar af þessari ástæðu skuli ógilda ákvörðun sýslumanns um afmáningu.

Í þriðja lagi kveðst sóknaraðili hafa gert athugasemdir við að sýslumaður rannsakaði það ekki til hlítar að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði væru ekki fullnægjandi. Í samræmi við 12. gr. laga nr. 50/2009 hafi varnaraðila borið að sýna fram á að önnur vægari greiðsluerfiðleikaúrræði gætu ekki leyst skuldavanda hans og sýslumanni hafi borið að rannsaka það áður en til afmáningar kom. Samkvæmt greiðslumati, sem afmáning sýslumanns hafi m.a. byggst á, komi fram að fyrir afmáningu hafi greiðslugeta varnaraðila verið neikvæð um 35.915 krónur. Þar sé ekki gert ráð fyrir vaxtabótum eins og áður sé vikið að. Ekki hafi verið sýnt fram á að lenging lánstíma leiddi til þess að varnaraðili gæti staðið undir afborgunum veðskulda án afmáningar. Rétt sé að benda á að varnaraðilinn, Íslandsbanki hf., hafi verið með veðkröfu á 3. veðrétti sem staðið hafi í 1.125.074 krónum. Mánaðarleg greiðslubyrði af kröfunni hafi verið 58.125 krónur miðað við að 36 gjalddagar væru eftir. Hefði lánið verið lengt í 20 ár þá hefði mánaðarleg greiðslubyrði af því orðið 8.689 krónur ef um jafngreiðslulán, annuitet, væri að ræða. Greiðslubyrðin af láninu hefði því lækkað um 49.436 krónur á mánuði, sem miðað við fyrirliggjandi greiðslumat hefði þýtt að varnaraðili hefði getað greitt af veðkröfum án afmáningar og verið með 12.521 krónu mánaðarlega í greiðslugetu eftir það. Hefði lánið verið lengt upp í 10 ár þá hefði mánaðarleg greiðslubyrði af láninu orðið 13.034 krónur sem þýði að varnaraðili hefði getað greitt af veðkröfum án afmáningar og verið með 8.176. krónur mánaðarlega í greiðslugetu eftir það.

Fulltrúi sóknaraðila hafi vakið athygli sýslumanns á skilyrðum laganna um að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði þyrftu að vera ófullnægjandi en sýslumaður hafi ekki talið ástæðu til að kanna þann þátt málsins frekar. Í endurriti úr gerðabók sé bókað að engin gögn lægju fyrir sem sýndu fram á að lenging lána eða önnur greiðsluerfiðleikaúrræði væru ófullnægjandi. Í ákvörðun sýslumanns um afmáningu komi fram að fyrir liggi yfirlýsing varnaraðila um að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði væru ófullnægjandi. Það fái hvergi stoð í gögnum málsins nema á umsóknareyðublaði um afmáningu sem umsækjandi fylli sjálfur út og hægt sé að haka í reit því til staðfestingar. Engin gögn styðji það en það sé á ábyrgð sýslumanns að staðreyna slíkar staðhæfingar.

Af öllu framangreindu sé ljóst að sýslumaður hafi ekki rannsakað málið nægjanlega vel til að geta tekið ákvörðun um afmáningu veðréttinda á kostnað sóknaraðila og beri að ógilda ákvörðun hans af þeim sökum.

Skýrt sé kveðið á um í 12. gr. laga nr. 50/2009 að umsækjandi þurfi að sýna fram á að hann verði um fyrirséða framtíð ófær um standa í fullum skilum með greiðslu skulda sem tryggðar séu með veði í þeirri fasteign sem greiðsluaðlögun taki til og að önnur tiltæk greiðsluerfiðleikaúrræði séu ófullnægjandi. Þetta hafi varnaraðili ekki sýnt fram á í málinu.

Um lagarök kveðst sóknaraðili vísa til ákvæða stjórnarskrárinnar um að engan megi skylda til að láta af hendi eign sína nema fullt verði komi fyrir, laga nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga, laga nr. 50/2009 um tímabundna greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna á íbúðarhúsnæði, laga nr. 100/2010 um umboðsmann skuldara og laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og meginreglna stjórnsýsluréttar, auk 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, varðandi málskostnað.

III

Málsatvik og lagarök varnaraðila

Varnaraðili kveðst vísa til þess að öll skilyrði 12. gr. laga nr. 50/2009 um tímabundna greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna á íbúðarhúsnæði hafi verið uppfyllt við ákvörðun sýslumannsins 26. nóvember 2013. Ekkert hafi verið við ákvörðun sýslumanns að athuga sem varðað geti ógildingu hennar og því beri að hafna kröfu sóknaraðila.

Í V. kafla samnings um greiðsluaðlögun segi að varnaraðili geti leitað eftir því að veðbönd verði afmál af fasteign hans eftir reglum laga nr. 50/2009 enda væri fullnægt öllum skilyrðum fyrir þeirri aðgerð samkvæmt þeim lögum. Skilyrði fyrir því að unnt sé að beita þessari heimild sé að sýnt sé að skuldari verði um fyrirséða framtíð ófær um að standa í skilum með greiðslu skulda sem tryggðar séu með veði í þeirri fasteign sem greiðsluaðlögun taki til enda sýni skuldari fram á að hann geti staðið í fullum skilum með þær veðskuldir sem hvíli áfram á fasteigninni og enn fremur að önnur tiltæk greiðsluerfiðleikaúrræði séu ófullnægjandi. Sýslumaður hafi talið umsókn varnaraðila uppfylla skilyrði 12. gr. laga nr. 50/2009 og afmáð veðbönd af fasteign varnaraðila. Hafnar varnaraðili sjónarmiðum sóknaraðila um ógildingu þeirrar ákvörðunar.

Þegar minna en þrír mánuðir hafi verið eftir af greiðsluaðlögunarsamningi hafi varnaraðili leitað eftir því að veðbönd yrðu máð af fasteign hans samkvæmt áðurnefndri heimild. Öll skilyrði ákvæðisins hafi verið uppfyllt og í yfirlýsingu sýslumanns 26. nóvember 2014 hafi verið tekin ákvörðun um að veðkröfur umfram fasteignamat yrðu máðar af fasteign varnaraðila. Málið hafi verið nægilega upplýst, öll nauðsynleg gögn legið fyrir og skilyrði 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 því uppfyllt. Kröfu sóknaraðila beri því að hafna.

Í fyrsta lagi telur varnaraðili að sjónarmið sóknaraðila er lúta að atvinnu hans eigi ekki rétt á sér og eigi ekki að leiða til ógildingar á ákvörðun sýslumanns. Varnaraðili starfi sem danskennari hjá íþróttafélaginu Glóð á grundvelli samnings sem hann hafi gert við félagið í ágúst 2014. Starfstímabilið nái frá 1. september til 30. apríl ár hvert eða átta mánuði á ári. Á starfstímabilinu sé varnaraðili með tæpar 195.000 krónur á mánuði. Þrátt fyrir að samningur varnaraðila við félagið geri ráð fyrir að hann þjálfi átta klukkustundir á viku sé raunverulegt vinnuframlag hans fyrir félagið hærra. Í umræddum tímafjölda sé ekki gert ráð fyrir þeim tíma sem fari í undirbúning æfinga og keppnisferðalög svo fátt eitt sé nefnt.

Í framlögðum skattframtölum komi fram að varnaraðili hafi tekið að sér verkefni fyrir fasteignasöluna Brú og leikskólann Hagaborg. Um sé að ræða minni háttar verkefni sem varnaraðili hafi tekið að sér í verktöku. Erfitt sé að áætla fyrir fram tekjur varnaraðila af þessum störfum en þær séu tiltölulega lágar og breyti ekki niðurstöðu um greiðslugetu varnaraðila. Varnaraðili kveðst sérstaklega mótmæla sem röngum staðhæfingum sóknaraðila um að þessara tekna sé ekki getið í skattframtölum hans. Þá sé það heldur ekki rétt að upplýsingar um tekjur maka hafi ekki verið lagðar fram undir rekstri málsins hjá sýslumanni. Gjalda beri varhug við málatilbúnaði sóknaraðila hvað þetta varðar.

Eins og gögn málsins beri með sér þá sé varnaraðili í sambúð með Tintrinai Thikhasuk. Í greiðslumati sé lagt til grundvallar að Tintrinai greiði 60.000 krónur í húsaleigu á mánuði. Sá háttur hafði verið hafður á þar sem Asparfell 8 sé séreign varnaraðila og hann einn skráður greiðandi áhvílandi veðlána. Undir rekstri málsins hjá sýslumanni hafi ekki verið gerð krafa um að varnaraðili legði fram sérstakan húsaleigusamning þessu til stuðnings. Um þetta hafi ekki verið deilt og upplýsingar varnaraðila um leigugreiðslur maka hafi því verið lagðar til grundvallar greiðslumati. Varnaraðili kveðst mótmæla því að ógilda eigi ákvörðun sýslumanns vegna þessa atriðis og kveðst reiðubúinn til að leggja fram gögn þessu til stuðnings sé þess krafist.

Í öðru lagi kveður varnaraðili sjónarmið sóknaraðila um vaxtabætur sæta furðu. Ljóst sé af gögnum málsins að varnaraðili naut ekki vaxtabóta á árunum 2013 og 2014. Samkvæmt upplýsingum frá Ríkisskattstjóra skýrist það einkum af ákvæðum 3.-4. mgr. B-liðar 68. gr. laga nr. 90/2003 og 9.-10. gr. reglugerðar nr. 990/2001. Um þetta þurfi enginn að efast enda staðfesta framlögð skattframtöl að varnaraðili naut ekki vaxtabóta á þessu tímabili greiðsluaðlögunar.

Í þriðja lagi hafnar varnaraðili sjónarmiðum sóknaraðila hvað varðar önnur greiðsluerfiðleikaúrræði. Kveðst varnaraðili byggja á því að þegar aðili hafi fengið samþykktan samning til greiðsluaðlögunar á grundvelli laga nr. 101/2010 liggi fyrir eðli málsins samkvæmt að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði dugi ekki til að leysa skuldavanda viðkomandi enda geti einstaklingur eingöngu leitað greiðsluaðlögunar sýni hann fram á að hann sé eða verði um fyrirsjáanlega framtíð ófær um að standa í skilum með fjárskuldbindingar sínar.

Þá komi fram í greinargerð með frumvarpi til laga nr. 101/2010 að þegar umboðsmaður skuldara samþykki umsókn um heimild til að leita greiðsluaðlögunar felist í því viðurkenning eða mat stjórnvalda á að litlar sem engar líkur séu á að lánardrottnar fái fullar efndir krafna sinna. Því sé nauðsynlegt að afskrifa þær að hluta eða í heild enda sé krafa ekki meira virði en þær greiðslur sem skuldari geti staðið undir. Þá sé jafnframt vísað til þess að nauðsynlegt sé í greiðsluaðlögun að aðlaga virði eigna og krafna að veruleikanum og eðlilegri greiðslugetu skuldara.

Óumdeilt sé að varnaraðili hafi uppfyllt skilyrði til að fá greiðsluaðlögun og hafi sóknaraðili samþykkt sérstaklega samning varnaraðila til greiðsluaðlögunar. Sóknaraðili hafi ekki borið fyrir sig í samningaumleitunum áður en til greiðsluaðlögunar kom að hægt væri að leysa fjárhagsvanda varnaraðila með öðrum greiðsluerfiðleikaúrræðum. Þá megi sjá af framlögðum gögnum að breytingar hafi hvorki orðið á fjárhagslegri stöðu varnaraðila frá því að samningur um greiðsluaðlögun hafi verið samþykktur né aflahæfi hans. Þannig liggi enn fyrir að varnaraðili sé ófær um að standa í fullum skilum með greiðslur skulda sem tryggðar séu með veði í Asparfelli 8 um fyrirséða framtíð og að önnur tiltæk greiðsluerfiðleikaúrræði séu ófullnægjandi fyrir varnaraðila. Sóknaraðili hafi ekki sýnt fram á annað.

Þá bendir varnaraðili á að lög nr. 50/2009 um tímabundna greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna hafi verið sett á undan lögum nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga. Þau skilyrði sem tilgreind séu í 12. gr. laga nr. 50/2009 eigi við um þann hóp sem eingöngu sækir um úrræði vegna fasteignaveðkrafna og er því ekki búinn að fara í greiðslumat samkvæmt ákvæðum laga nr. 101/2010. Þegar lög nr. 101/2010 hafi verið sett hafi verið ákveðið að 21. gr. þeirra vísaði í umrædda 12. gr. laga nr. 50/2009. Kveðst varnaraðili byggja á því að skilyrðið um að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði séu ófullnægjandi hafi ekki sama vægi í ljósi þess að varnaraðili hafði leitað greiðsluaðlögunar og fengið frjálsan samning við sóknaraðila en sá samningur taki bæði til samnings- og veðkrafna.

Varnaraðili kveður einnig að tillögur sóknaraðila um lengingu lána séu óraunhæfar. Ljóst sé að ef á þær yrði fallist myndi það girða fyrir hagnýta þýðingu 12. gr. laga nr. 50/2009. Kveðst varnaraðili jafnframt byggja á því að sú lenging lána sem sóknaraðili leggi til teljist ekki greiðsluerfiðleikaúrræði í skilningi ákvæðisins. Að auki verði að gera kröfu um að slíkar tillögur komi fram við gerð frumvarps til greiðsluaðlögunar.

Þá kveðst varnaraðli að lokum mótmæla því sem fram kemur í greinargerð sóknaraðila að rökstudd beiðni hafi ekki fylgt með umsókn varnaraðila um afmáningu hjá sýslumanni. Öll umbeðin gögn lágu til grundvallar ákvörðun sýslumanns, m.a. greiðslumat, skattframtöl og verðmöt en þessi gögn séu grundvöllur þess og í raun rökstuðningur fyrir því að varnaraðili uppfylli 12. gr. laga nr. 50/2009.

Um lagarök vísar varnaraðili til laga nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga, laga nr. 50/2009 um tímabundna greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna á íbúðarhúsnæði, laga nr. 90/2003 um tekjuskatt og til almennra reglna samningaréttar um skuldbindingargildi loforða. Þá er vísað til laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, einkum 129. gr. og 130. gr. laganna hvað varðar málskostnað en varnaraðili hafi gjafsókn í málinu.

IV

Niðurstaða

Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun sýslumannsins í Reykjavík að verða við beiðni varnaraðila um að afmá veðkröfur sóknaraðila umfram fasteignamat af fasteign varnaraðila að Asparfelli 8, fastanúmer 205-1904, samkvæmt heimild í 12. gr. laga nr. 50/2009 um tímabundna greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna á íbúðarhúsnæði. Skilyrði fyrir því að unnt sé að beita heimild þessari er að sýnt sé að skuldari verði um fyrirséða framtíð ófær um að standa í fullum skilum með greiðslu skulda sem tryggðar eru með veði í þeirri fasteign sem greiðsluaðlögun tekur til og að önnur tiltæk greiðsluerfiðleikaúrræði séu ófullnægjandi, enda sýni skuldari fram á að hann geti staðið í fullum skilum með þær veðskuldir sem hvíla áfram á fasteigninni.

Í 7. mgr. 12. gr. laga nr. 50/2009 segir að rísi ágreiningur um ráðstafanir sem um er fjallað í ákvæðinu geti þeir sem hlut eigi að máli leitað úrlausnar um hann fyrir dómstólum eftir sömu reglum og gildi um úrlausn ágreinings um gildi nauðungarsölu. Málið er því rekið samkvæmt reglum laga nr. 90/1991 um nauðungarsölu og fer um meðferð þess eftir ákvæðum XIV. kafla laganna. Í 1. mgr. 80. gr. laga nr. 90/1991 er kveðið á um hverjir geti leitað dómsúrlausnar samkvæmt ákvæðum XIV. kafla laganna og um tímafresti. Hefur sóknaraðili réttilega beint kröfu sinni til dómsins í samræmi við áðurnefnt ákvæði og innan þess fjögurra vikna frests sem þar er tiltekinn.

Af hálfu sóknaraðila er byggt á því að ákvörðun sýslumanns um afmáningu veðskuldanna, sem hafi verið íþyngjandi fyrir sóknaraðila, sé stjórnvaldsákvörðun. Því hafi sýslumanni borið að sjá til þess að málið væri nægilega upplýst, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, áður en ákvörðun var tekin. Hafi sýslumanni borið að vanda sérstaklega vel til verka þar sem um var að tefla stjórnarskrárvarinn eignarrétt sóknaraðila. Sóknaraðili hafi komið að athugasemdum sínum við sýslumann um að gögn skorti vegna atvinnu varnaraðila, vaxtabóta og um önnur greiðsluerfiðleikaúrræði. Sýslumaður hafi ekki brugðist við andmælum sóknaraðila og þrátt fyrir þau tekið hina umþrættu ákvörðun. Þetta leiði til þess að óljóst sé hvort uppfyllt séu fyrrgreind skilyrði 12. gr. laga nr. 50/2009 um afmáningu veðkrafna af fasteign varnaraðila.

Varnaraðili krefst þess að kröfu sóknaraðila verði hafnað þar sem ekkert bendi til þess að málið hafi ekki verið nægilega rannsakað af hálfu sýslumanns er hann tók ákvörðun um afmáningu veðkrafna. Ljóst sé að umsókn varnaraðila hafi uppfyllt öll skilyrði 12. gr. laga nr. 50/2009 enda hafi hann á sínum tíma fengið samþykkta umsókn til greiðsluaðlögunar og hafi þá verið talinn uppfylla skilyrði um að hann væri ófær um að standa í skilum með greiðslu skulda og að önnur tiltæk greiðsluerfiðleikaúrræði væru ófullnægjandi í hans tilviki. Engar breytingar hafi orðið á stöðu varnaraðila hvað þetta varðar.

Í málinu hefur varnaraðili m.a. haldið því fram að ekki sé unnt að taka tillit til sjónarmiða sóknaraðila hvað varðar ógildi ákvörðunar sýslumanns, á grundvelli brots á rannsóknarreglu stjórnsýslulaga og skorts á gögnum og upplýsingum er ákvörðun var tekin, þar sem hann hafi ekki komið þeim sjónarmiðum að við meðferð málsins hjá sýslumanni. Um þessi sjónarmið varnaraðila er það að segja að í XIV. kafla laga nr. 90/1991 er hvorki að finna sérstakt ákvæði þess efnis að aðili verði að gera athugasemdir og koma fram með málsástæður fyrir kröfu sinni undir rekstri málsins hjá sýslumanni né verður það með nokkrum hætti leitt af ákvæðum kaflans. Verður því fjallað um sjónarmið sóknaraðila hvað þetta varðar og tekin efnisleg afstaða til málsástæðna hans þar að lútandi auk þess sem ekki verður betur séð en að sóknaraðili hafi gert viðlíka athugasemdir undir meðferð málsins hjá sýslumanni, í það minnsta að hluta.

Í hinni umþrættu ákvörðun sýslumanns um afmáningu frá 26. nóvember 2014 segir að með vísan til framlagðra gagna sé niðurstaða sýslumanns sú að varnaraðili sé ófær um að greiða af áhvílandi veðkröfum nema til afmáningar komi. Þá liggi fyrir yfirlýsing varnaraðila um að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði séu ófullnægjandi. Ljóst sé að gögn málsins beri með sér að slíkt standi heima þar sem ekki verði séð að hagur varnaraðila komi til með að vænkast sé tekið mið af skattframtölum, greiðslumati umboðsmanns skuldara og öðrum framlögðum gögnum um tekjur hans. Standi því ekki efni til annars en að greiðsluerfiðleikar varnaraðila verði að teljast ótímabundnir. Þá sé talið að með framlögðum gögnum hafi varnaraðili sýnt fram á að geta staðið í fullum skilum með þær skuldir sem muni hvíla áfram á eigninni þegar afmáð hafi verið veðréttindi sem standi utan þeirra marka sem um geti í 1. mgr. 12. gr. laga nr. 50/2009 og séu því öll skilyrði fyrir afmáningu uppfyllt.

Í málinu hefur sóknaraðili talið að sýslumanni hafi í raun verið ómögulegt að taka hina umþrættu ákvörðun þar sem ekki hafi legið fyrir fullnægjandi upplýsingar um fjárhagsstöðu varnaraðila, atvinnu hans og tekjur, vaxtabætur og önnur greiðsluerfiðleikaúrræði. Dómurinn telur að gögn málsins beri með sér að fullnægjandi upplýsingar hafi legið fyrir um framangreind atriði. Þannig lágu fyrir í málinu er ákvörðun var tekin skattframtöl varnaraðila og sambýlismanns hans þar sem voru upplýsingar um tekjur hans og greiðslu vaxtabóta, samningur varnaraðila við íþróttafélagið Glóð auk ítarlegs greiðslumats frá umboðsmanni skuldara og samþykkts samnings varnaraðila um greiðsluaðlögun. Þá kom skýrt fram í í skattframtali 2014 að varnaraðili hafði haft tiltekin sölulaun vegna starfa sinna á fasteignasölu auk þess sem hann fékk greitt vegna danskennslu. Kemur það einnig fram í skattframtali 2015. Verður ekki talið að tekjur hans hafi verið aðrar en þær er fram koma í þeim skattframtölum er liggja fyrir í málinu og hefur sóknaraðili ekki leitt líkur að öðru. Þá verður ekki séð að úrslitaáhrif hafi haft í málinu að leigusamningur við maka varnaraðila hafi ekki legið fyrir. Í tilefni af athugasemdum sóknaraðila um vaxtabætur tekur dómurinn fram að greiðslu þeirra er ítarlega lýst í samningi um greiðsluaðlögun og ljóst er af framlögðum skattframtölum og gögnum málsins að varnaraðili naut þeirra ekki á greiðsluaðlögunartímabili. Getur þessi þáttur því ekki nokkru breytt um mat sýslumanns á fjárhagsstöðu varnaraðila.

Hvað varðar sjónarmið sóknaraðila um að varnaraðili hafi ekki sýnt fram á að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði væru ekki tæk er til þess að líta að er varnaraðili óskaði eftir afmáningu veðréttinda á grundvelli 1. mgr. 12. gr. laga nr. 50/2009 hafði hann þegar fengið samþykkta greiðsluaðlögun samkvæmt lögum nr. 101/2010. Verður að telja að í því felist ákveðin viðurkenning eða mat stjórnvalda á að litlar sem engar líkur séu á að lánardrottnar fái fullar efndir krafna sinna. Ljóst mátti vera af þeim gögnum sem lágu fyrir að önnur úrræði voru ekki tæk í tilviki varnaraðila. Bæði kom það skýrt fram í umþrættri ákvörðun sýslumanns en einnig í samþykktum samningi um greiðsluaðlögun. Í því ljósi verður að telja að sóknaraðila hafi, sem kröfuhafa, borið að sýna fram á að önnur úrræði væru fær hafi hann talið að svo væri. Verður ekki talið á þessu stigi í fjárhagslegri endurskipulagningu varnaraðila að sú skylda hafi hvílt á varnaraðila sem skuldara enda sóknaraðili fjármálastofnun með þá sérþekkingu og upplýsingar sem til þurfti. Þá má einnig ljóst vera að varnaraðili hafði, þegar þarna var komið sögu, farið í gegnum hina svokölluðu 110% leið auk þess sem þau lán sem á eign hans hvíldu höfðu verið greiðslujöfnuð. Er öllum sjónarmiðum sóknaraðila hvað ofangreint varðar hafnað.

Að mati dómsins liggur því fyrir að sýslumaður rannsakaði málið og aðstæður varnaraðila nægilega og lagði mat á það, með tilliti til fram kominna upplýsinga, að varnaraðili væri um ófyrirséða framtíð ófær um að standa í fullum skilum með greiðslu skulda sem tryggðar væru með veði í áðurnefndri fasteign og að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði væru ekki tæk. Þá verður og að telja að sýslumaður hafi lagt mat á það að uppfyllt væri það skilyrði 12. gr. laga nr. 50/2009 að varnaraðili gæti staðið í skilum með þær veðskuldir sem hvíldu áfram á fasteigninni. Þá tekur dómurinn fram að jafnvel þótt vera kunni að umsókn varnaraðila um afmáningu hafi að einhverju leyti verið áfátt í byrjun átti hann þess ávallt kost að bæta úr undir rekstri málsins. Er enda til þess að líta að sýslumaður óskaði sérstaklega eftir frekari gögnum með bréfi til varnaraðila 1. september 2014 sem ekki verður annað séð en að varnaraðili hafi orðið við og þá liggur fyrir að varnaraðili lagði fram gögn 24. september og 25. nóvember 2014 í tilefni af athugasemdum sóknaraðila. Verður því ekki fallist á það með sóknaraðila að sýslumaður hafi með ákvörðun sinni gengið á svig við ákvæði 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þá verður ekki talið að með ákvörðun sýslumanns hafi verið gengið á svig við stjórnarskrárvarinn eignarrétt sóknaraðila enda verður að hafa í huga að í málum sem þessum fara hagsmunir kröfuhafa og skuldara að nokkru saman með þeim hætti að kröfuhafar halda greiðsluflæði fyrir þeim hluta áhvílandi skulda er eftir standa og skuldari nær að standa í skilum með þær sömu skuldir.

Skilja verður málatilbúnað sóknaraðila svo að hann byggi að nokkru sjálfstætt á því að ekki hafi verið uppfyllt skilyrði 12. gr. laga nr. 50/2009 til að verða við beiðni varnaraðila um afmáningu veðkrafna af eign varnaraðila að Asparfelli 8. Fyrir liggi að einungis sé gert ráð fyrir að varnaraðili vinni átta stundir á viku en ekki sé annað komið fram í málinu en að hann hafi fulla starfsgetu. Um þessi sjónarmið sóknaraðila er það að segja að mat á fjárhagslegum framtíðarhorfum skuldara hvað atvinnu varðar hlýtur að fara eftir aðstæðum í hverju máli og aðstæðum skuldara. Engin ástæða er í þessu máli til að draga í efa þær útskýringar sem gefnar hafa verið varðandi atvinnu varnaraðila og finna má stoð í gögnum málsins. Er þessum sjónarmiðum sóknaraðila hafnað.

Þá hefur sóknaraðili einnig talið að umsókn varnaraðila uppfylli ekki það skilyrði ákvæðisins að önnur tiltæk greiðsluerfiðleikaúrræði séu ekki tæk og að sönnunarbyrði um það hvíli á varnaraðila. Dómurinn hefur þegar komist að þeirri niðurstöðu að í málinu liggi fyrir að önnur greiðsluerfiðleikaúrræði séu ekki fær í tilviki varnaraðila og hafnað þeim sjónarmiðum sóknaraðila auk sjónarmiða hans um að ekki sé tekið tillit til greiðslu vaxtabóta við mat á greiðslugetu varnaraðila.

Auk ofangreinds tekur dómurinn fram að ljóst er að með ákvörðun umboðsmanns skuldara 26. apríl 2011 var samþykkt umsókn varnaraðila um greiðsluaðlögun á grundvelli laga nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga. Efni frumvarps að samningi um greiðsluaðlögun hefur þegar verið rakið. Í VI. kafla þess er lánardrottnum, sem lýstu kröfum innan kröfulýsingarfrests, veittur þriggja vikna andmælafrestur en lýsi þeir því ekki yfir innan þess tíma að þeir leggist gegn frumvarpinu teljist það samþykkt, sbr. 3. mgr. 17. gr. laga nr. 101/2010. Ekki verður séð af gögnum málsins að þann frest hafi sóknaraðili nýtt sér enda liggur fyrir bréf frá umboðsmanni skuldara til kröfuhafa 4. apríl 2012 þar sem fram kemur að samningurinn hafi verið samþykktur. Samkvæmt þessu liggur fyrir að sóknaraðili samþykkti tillögu umsjónarmanns í frumvarpi að samningi um greiðsluaðlögun varnaraðila. Eftir að greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna varnaraðila komst á með þeim hætti samkvæmt 7. mgr. 8. gr. laga nr. 50/2009 var sóknaraðili, sem veðhafi fasteignarinnar að Asparfelli 8 í Reykjavík, bundinn af frumvarpi umsjónarmanns þar um samkvæmt lögum nr. 50/2009 sem samþykkt hafði verið af hálfu kröfuhafa án athugasemda eins og áður er lýst.

Í 2. mgr. 11. gr. laga nr. 50/2009 segir að á meðan á tíma greiðsluaðlögunar stendur geti veðhafi, sem af henni er bundinn, leitað eftir ógildingu hennar eftir sömu reglum og gilda um ógildingu nauðasamnings. Í 62. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. segir um ógildingu nauðasamnings að meðan nauðasamningur hafi ekki verið efndur að fullu megi ógilda hann með dómi í máli sem einhver sá, sem á samningskröfu, höfðar á hendur skuldaranum. Þetta sé heimilt, í fyrsta lagi ef leitt er í ljós að sviksamlegt eða refsivert atferli skuldarans hafi stuðlað að því að nauðasamningurinn hafi komist á. Í öðru lagi ef skuldarinn hefur greitt eða heitið að greiða einhverjum lánardrottni meira af samningskröfu hans en hann á tilkall til eftir nauðasamningnum. Og í þriðja lagi ef skuldarinn vanefnir verulega skuldbindingar sínar samkvæmt nauðasamningnum. Vildi sóknaraðili hnekkja nefndum samningi um greiðsluaðlögun var honum einungis fær sú leið er greinir í 2. mgr. 11. gr. laga nr. 50/2009, sbr. 62. gr. laga nr. 21/1991, að fá hann ógiltan með dómi. Það var ekki gert.

Að framan er rakið að nokkru efni 1. mgr. 12. gr. laga nr. 50/2009 um tímabundna greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna á íbúðarhúsnæði. Þegar skuldari sækir um afmáningu veðkrafna, á grundvelli 12. gr. laga nr. 50/2009, eftir að hafa staðið við greiðslu á umsömdum greiðsluaðlögunartíma er ekki að lögum gert ráð fyrir því að greiðslugeta hans verði endurmetin á öðrum forsendum en gert var við samning um greiðsluaðlögunina í upphafi þess tímabils. Sóknaraðili, sem er aðili að greiðsluaðlögunarsamningi varnaraðila, er bundinn af samningnum og getur ekki síðar óskað slíks endurmats á greiðslugetu varnaraðila, enda hefur hann ekki á nokkurn hátt sýnt fram á að forsendur séu aðrar og svo breyttar frá því sem var þegar samningurinn var samþykktur. Benda gögn málsins enda eindregið til þess að svo sé ekki og að fjárhagsleg staða varnaraðila hafi ekki batnað svo teljandi sé frá því að samningur um greiðsluaðlögun var samþykktur. Veita lög nr. 50/2009 um tímabundna greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna á íbúðarhúsnæði enga heimild til þess að endurmeta greiðslugetu varnaraðila við þessar aðstæður. Verður um þessi sjónarmið vísað til dóms Hæstaréttar frá 29. apríl 2014 í máli nr. 231/2014. Auk þess verður ekki fram hjá því litið að sjónarmið sóknaraðila hvað varðar önnur greiðsluerfiðleikaúrræði verður að telja óraunhæf miðað við fjárhagslega stöðu varnaraðila.

Samkvæmt því sem nú hefur verið rakið verður ekki fallist á kröfu sóknaraðila í málinu um að hnekkt verði ákvörðun sýslumanns um að afmá veðkröfur umfram fasteignamat af eign varnaraðila að Asparfelli 8 í Reykjavík, fastanúmer 205-1904.

Með vísan til atvika málsins þykir rétt að hvor aðili fyrir sig beri sinn kostnað af málinu. Varnaraðili fékk gjafsókn í málinu með bréfi innanríkisráðuneytisins 15. júní sl. Samkvæmt því og 1. mgr. 127. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála greiðist allur gjafsóknarkostnaður varnaraðila úr ríkissjóði, þar með talinn þóknun lögmanns hans, Eldjárns Árnasonar hdl., sem þykir hæfilega ákveðin 558.000 krónur, að meðtöldum virðisaukaskatti.

Af hálfu sóknaraðila flutti málið Hafsteinn Viðar Hafsteinsson hdl. en af hálfu varnaraðila, Eldjárn Árnason hdl.

Hólmfríður Grímsdóttir héraðsdómari kvað upp úrskurð þennan. Dómarinn tók við meðferð málsins 24. apríl sl.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð:

Kröfu sóknaraðila, Íbúðalánasjóðs, um að hnekkt verði ákvörðun sýslumannsins í Reykjavík frá 26. nóvember 2014 um að afmá veðkröfur sóknaraðila umfram fasteignamat af fasteign varnaraðila, Ólafs Geirs Jóhannessonar, að Asparfelli 8, Reykjavík, fastanúmer 205-1904, er hafnað.

Málskostnaður fellur niður.

Allur gjafsóknarkostnaður varnaraðila greiðist úr ríkissjóði, þar með talin þóknun lögmanns hans, Eldjárns Árnasonar, hdl., 558.000 krónur.