Fimmtudaginn 6. desember 2012.
Nr. 463/2012.	M (Lára V. Júlíusdóttir hrl.) gegn K (Valborg Snævarr hrl.)

 

Barn. Forsjá. Umgengni Gjafsókn.

M og K deildu um forsjá tveggja barna sinna og umgengni við þau. K hafði frá uppkvaðningu dóms í fyrra forsjármáli þeirra farið ein með forsjá barnanna og í málinu freistaði M þess að fá hnekkt því fyrirkomulagi. Að virtri matsgerð dómkvadds manns og öðrum gögnum málsins var talið að M hefði ekki sýnt fram á að hagsmunir barnanna stæðu til þess að forsjá þeirri yrði breytt, sbr. 2. mgr. 34. gr. barnalaga nr. 76/2003, heldur var það talið þjóna hagsmunum barnanna betur að K færi áfram með forsjá þeirra. Var því ekki fallist á kröfu M um að forsjá barnanna skyldi færast frá K til M, en á hinn bóginn var mælt fyrir um umgengni barnanna við hann.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Árni Kolbeinsson og Gunnlaugur Claessen.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 28. júní 2012. Hann krefst þess að sér verði falin forsjá barna aðila, A og B, og stefndu gert að greiða einfalt meðlag með þeim frá dómsuppsögu til 18 ára aldurs. Einnig krefst hann þess að umgengni barnanna við það foreldri, sem þau búi ekki hjá, verði ákveðin með dómi. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti.

Stefnda krefst staðfestingar héraðsdóms og málskostnaðar fyrir Hæstarétti án tillits til gjafsóknar, sem henni hefur verið veitt.

Með vísan til forsendna hins áfrýjaða dóms verður hann staðfestur.

Rétt er að málskostnaður fyrir Hæstarétti falli niður, en um gjafsóknarkostnað stefndu fer samkvæmt því, sem í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Héraðsdómur skal vera óraskaður.

Málskostnaður fyrir Hæstarétti fellur niður.

Allur gjafsóknarkostnaður stefndu, K, fyrir Hæstarétti greiðist úr ríkissjóði, þar með talin málflutningsþóknun lögmanns hennar, 500.000 krónur.

 

Dómur Héraðsdóms Suðurlands 4. júní 2012.

Mál þetta, sem dómtekið var að lokinni aðalmeðferð 4. maí 2012, er höfðað með stefnu birtri 15. apríl 2011.

Stefnandi er M, kt. [...], [...],[...].

Stefnda er K, kt. [...],[...].

Stefnandi krefst þess að honum verði einum falin forsjá barna aðila, stúlkunnar A, kt. [...], og drengsins B, kt. [...].

Þá krefst stefnandi þess að stefndu verði gert að greiða einfalt meðlag með hvoru barni fyrir sig eins og það ákvarðast af Tryggingastofnun ríkisins hverju sinni, frá 1. maí 2011 til fullnaðs átján ára aldurs barnanna.

Jafnframt krefst stefnandi þess að dómurinn ákveði hvernig umgengni barnanna skuli vera við það foreldri sem börnin búa ekki hjá.

Þá krefst stefnandi málskostnaðar úr hendi stefndu að viðbættum virðisaukaskatti.

Stefnda krefst sýknu af öllum kröfum stefnanda, auk málskostnaðar að viðbættum virðisaukaskatti.

Málavextir:

Aðilar þessa máls voru hjón og eiga saman 2 börn, þau A, fædda 2001, og B, fæddan 2003.  Fyrir átti stefnda dóttur fædda 1996, C.  Við skilnað þeirra varð að samkomulagi að þau færu saman með forsjá barnanna.  Seinna höfðaði stefnandi mál á hendur stefndu þar sem hann krafðist þess að sér yrði dæmd forsjáin.  Við meðferð málsins var dómkvaddur matsmaður og varð meginniðurstaða hans sú að almennt séð væri staða stefndu í forsjármálinu betri en staða stefnanda, hún hefði mun sterkari tengsl við börnin, hefði annast þau miklu meira en sóknaraðili og ólíklegt væri að hún vanrækti börnin með þeim hætti sem stefnandi hefði borið á hana.  Lauk málinu með dómi Héraðsdóms Suðurlands 3. júlí 2009 og var stefndu dæmd forsjáin og stefnanda gert að greiða einfalt meðlag með börnunum.  Ekki mun hafa verið gerður formlegur samningur um umgengni, en ekki var kveðið á um umgengni í dóminum, enda þess ekki krafist. 

Með bréfi, dagsettu 24. mars 2011, tilkynnti stefnda stefnanda um þá fyrirætlun sína að flytjast búferlum með börnin til [...] 2. maí 2011, en hún hafði þá kynnst þarlendum manni og höfðu þau ákveðið að ganga í hjúskap og gerðu það í  apríl 2011 skv. framlögðum gögnum.  Kveðst stefnda hafa flýtt för sinni og barnanna eftir að henni var birt stefna í máli þessu, enda þar með ljóst að stefnandi myndi ekki samþykkja flutning barnanna til [...] né ganga til samninga um umgengni við börnin á grundvelli breyttrar búsetu þeirra, en hún hafi ávallt lagt á það áherslu að stuðla að góðum samskiptum barnanna við stefnanda og hafi hún þess vegna sent honum framangreinda tilkynningu 24. mars 2011, þó henni hafi ekki verið það skylt að lögum.

Í stefnu kveður stefnandi aðstæður sínar nú umtalsvert breyttar frá því fyrra forsjármál var rekið milli aðila.  Hafi hann kvænst og eignast 2 börn með núverandi konu sinni, en hann hafi jafnframt mikinn stuðning af sinni fjölskyldu.  Á árinu 2009 hafi stefnandi frétt að dóttir hans, A, hafi orðið fyrir kynferðislegri misbeitingu af hálfu skólabróður síns.  Séu eftirmálar af því illfyrirsjáanlegir þar sem stefnda hafi látið undir höfuð leggjast að sjá til þess að stúlkan fái tilhlýðilega aðstoð vegna atviksins.  Hafi sálfræðingur á vegum Barnahúss  átt að eiga viðtöl við hana en það ekki gengið eftir vegna „meintrar hyskni“ stefndu.  Hafi börnin haft umgengni við stefnanda og föður hans og systur.  Faðir stefnanda sé barnakennari á [...], við skóla barnanna. Þá hafi börnin verið í lengri og skemmri tíma hjá systur stefnanda sem búi á [...]. 

Í greinargerð stefndu er þess getið varðandi málavexti að meðan á hjúskap aðila hafi staðið hafi það fyrst og fremst komið í hlut stefndu að annast uppeldi barnanna enda hafi stefnandi stundað vinnu utan heimilis. Í fríum sínum hafi stefnandi lítinn þátt tekið í uppeldi barnanna enda hafi hann þá átt við áfengisvanda að etja. Hafi áfengisvandi stefnanda verið ein ástæða skilnaðarins. Telur stefnda samskipti aðila vegna málefna barnanna eftir skilnaðinn hafa verið ágæt. Regluleg umgengni stefnanda við börnin hafi ekki hafist fyrr en í janúar 2007 vegna atvika sem vörðuðu stefnanda, en hann hafi verið á sjó og því mikið fjarverandi auk þess sem hann hafi ekki haft ökuleyfi og borið fyrir sig peningaleysi. Hafi stefnda sýnt stefnanda góðan skilning um þetta og engin illindi verið þeirra á milli. Getur stefnda þess að stefnandi hafi um tíma dvalið á heimili stefndu í kjölfar slyss sem hann hafi orðið fyrir og hafi stefnda annast hann í veikindunum.  Hafi því komið henni í opna skjöldu þegar stefnandi hafi höfðað hið fyrra forsjármál.  Í því máli hafi stefndu verið falin forsjá en ekki verið gerður formlegur samningur um umgengni en börnin þó verið í reglulegri umgengni við stefnanda.

Kveður stefnda að hún hafi hafið samband við mann í [...] og liggur fyrir að þau gengu í hjúskap í apríl 2011.    Hafi verið tekin ákvörðun um að hún myndi flytja búferlum til [...] til eiginmanns síns með börnin og þau farið eftir það og farið fyrr en áætlað hafi verið vegna ótta við þau viðbrögð stefnanda að hann myndi leggjast gegn flutningi barnanna.  Stefnda bendir á að hún hafi tilkynnt stefnanda um fyrirhugaðan flutning þótt henni hafi verið það óskylt að lögum.

Undir rekstri málsins hefur verið lagt fram allnokkuð af dómskjölum.  Kemur fram að börnin ganga í skóla ytra og njóta sjúkratrygginga.  Þá liggja fyrir endurrit af fyrirtökum úr sifjamálabókum sýslumannanna á Selfossi og í Keflavík þar sem fram kemur að aðilar sjái fyrir sér að umgengni verði milli 4 og 6 vikur á sumri hverju og að börnin dvelji hjá sama foreldri um páska og jól á sama árinu.  Þá liggja fyrir handskrifuð bréf frá börnunum þar sem þau lýsa því að þeim líði vel í [...], þar sem þau áttu lögheimili á árinu 2011 skv. framlögðum útprentunum úr þjóðskrá.  Þá hafa verið lögð fram afrit af sálfræðiskýrslum frá [...] Schools, undirritaðar af D skólasálfræðingi varðandi börnin.  Af þeim verður ekki annað ráðið en að þeim líði vel í skólanum ytra, þó að fram komi að þau sakni fjölskyldu sinnar og skólafélaga á Íslandi.  Þá kemur fram að tungumálaörðugleikar hafi háð þeim en að þau njóti aðstoðar vegna þess. 

Frá sveitarfélaginu [...] og grunnskólum [...] hafa verið lögð fram 39 dómskjöl.  Verður hér gerð grein fyrir megin efni þeirra.  Fram kemur í umsögn umsjónarkennara A að hún hafi staðið höllum fæti í námi veturinn 2010/2011, en hafi góða greind en vinni langt undir getu.  Hún hafi hvorki sinnt heimanámi né námi í skólanum sem skyldi, hafi mætt illa og kvartað ítrekað undan þreytu og vanlíðan.  Hafi umsjónarkennari hennar haft af henni töluverðar áhyggjur og rætt þær bæði við stefndu og skólastjórnendur.  Stefnda hafi afþakkað viðtöl hjá skólasálfræðingi þar sem A væri í sálfræðimeðferð á vegum Barnahúss.  Kveðst umsjónarkennari A hafa haft lítil en ágæt samskipti við stefndu.  Þá hafi A bæði virst hlakka til og kvíða fyrir flutningum til [...].  Í umsögn umsjónarkennara B kemur fram að hann sé námslega sterkur, en sinni náminu alls ekki vel.  Hann vinni afar lítið í skólanum og vilji ráða ferðinni sjálfur.  Hann sé vel greindur og fljótur að átta sig á hlutunum og ráði vel við allt námsefni.  Samskipti umsjónarkennara við stefndu hafi verið góð.  Þá kemur fram að B hafi verið spenntur fyrir fyrirhugaðri [...]ferð og hafi hlakkað til að flytja út.  Einskis er í umsögnum þessum getið um samskipti við stefnanda.

Fram kemur í umsögn Barnaverndar [...] að A hafi orðið fyrir kynferðislegri áreitni af hendi skólabróður sÍns, móðir hafi ekki sinnt sem skyldi meðferðarviðtölum sem barninu hafið verið boðin.  Veturinn 2010/2011 hafi reynst fjölskyldunni erfiður og aukinheldur hafi verið erfiðleikar í fjármálum móður.  Megi leiða líkum að því að flutningar til [...] hafi góð áhrif á stöðu fjölskyldunnar allrar, en um leið séu áhyggjur af líðan og velferð A þar sem talin sé mikil þörf á áframhaldandi stuðningi og meðferð.  Þá kemur fram að umsögnin og lokaskýrsla Barnahúss verði þýdd á ensku og send til [...].  Þá liggja fyrir 4 tilkynningarblöð, 2 fyrir hvort barn, þar sem tilkynnt er um það til Barnavernd [...] að tilkynnandi hafi áhyggjur af vanrækslu varðandi umrædd börn vegna umsjónar og eftirlits með þeim, dagsett 17. mars og 15. apríl 2011, en tilkynnandi óskar nafnleyndar.  Þá liggja fyrir 3 bréf frá systur og föður stefnanda til Barnaverndar [...], 2 ódagsett og eitt dagsett 19. mars 2011.  Virðist tilkynningar þessar og bréf ekki hafa leitt til neinna aðgerða.  Þá liggja fyrir 2 tilkynningar frá skólum barnanna, ein fyrir hvort barn, dagsett 5. október 2010, til Barnaverndar [...] vegna lélegrar mætingar í skóla og vanrækslu vegna umsjónar og eftirlits.  Virðist þetta hafa leitt til áætlunar sem gerð var 6. janúar 2011 um stuðning við móðurina varðandi börn hennar og gilti áætlunin til 6. apríl 2011.  Ekki er að sjá að framhald hafi verið fyrirhugað á því.  Þá kemur fram að félagsráðgjafi á vegum Barnaverndar [...] hafi rætt við bæði börnin og hafi komið fram hjá þeim báðum vilji til að búa frekar hjá stefndu en stefnanda, en að þau hafi blendnar tilfinningar gagnvart fyrirhuguðum flutningum til [...].    

 Í umsögn skóla A í [...] kemur fram að hún hafi aðlagast vel aðstæðum og eignast félaga. Henni gangi vel námið og svo virðist sem móðir hugsi vel um hana. Í umsögn skólans um B kemur fram að hann hafi látið vel af dvöl sinni. Hann hafi fengið sérkennslu, sé framúrskarandi greindur og aðlögun hafi gengið vel. Það var jafnframt álit skólans að vel væri hugsað um hann heima fyrir.

Fram kemur í umsögn kennara A í Grunnskólanum í [...] að hún sé í góðu jafnvægi, sé kát og glaðleg og hafi fallega framkomu og falli vel í hóp. Um B segir kennarinn að hann sé langt á undan jafnöldrum sínum í þroska og áhuga og námslega sé hann kominn mun lengra en bekkjarfélagarnir. Þá hafi móðir verið í góðu sambandi við skólann.

Undir rekstri málsins var Ragna Ólafsdóttir sálfræðingur dómkvödd til að vinna matsgerð.  Í niðurstöðum matsgerðar kemur fram að stefnandi búi í [...] í eigin húsnæði ásamt pólskri eiginkonu sinni og sex börnum.  Hann hafi lengst af verið sjómaður og hafi nýverið fengið skipstjórapláss í [...] og muni það kalla á fjarvistir frá heimili.  Stefnda sé gift [...] sem sé búsettur í [...] og hafi stefnda búið með honum ásamt börnum sínum og fjórum börnum hans í níu mánuði.  Aðstæður barnanna þar séu góðar, bæði í skólanum og á heimilinu.  Stefnda hafi orðið að fara frá [...] og til Íslands vegna vandamála með landvistarleyfi en unnið sé að því að leysa þau og hafi hún búið hjá systur sinni í [...] á meðan.  Börnin hafi bæði verið í skóla í [...] frá því í janúar 2012 og líti á það sem tímabundið, en þau horfi bæði til þess að flytja aftur til [...] og halda þar áfram skólagöngu sinni.

Segir að báðir foreldrarnir séu hæfir til að fara með forsjá barna sinna.  Þau sinni börnunum vel og veiti þeim ástríki.  Báðir foreldrarnir lýsi börnunum á samsvarandi hátt og beri umhyggju fyrir þeim og þekki þau vel.  Börnin tengist nýjum mökum foreldra og meiri stöðugleiki virðist ríkja í lífi foreldra með tilkomu nýrra maka.

Börnin séu vel gerð og búi yfir góðri sjálfsmynd og séu í ágætu jafnvægi.  Þau líti á dvöl sína í [...] sem tímabundna ráðstöfun.  Þau láti vel af dvöl sinni í [...] og horfi til framtíðarheimilis þar.  Skólaganga þar hafi gengið vel og þau sátt á nýju heimili með stjúpföður og stjúpsystkinum.

Samkvæmt viðtölum og tengslaprófi séu börnin tengd foreldrum sínum jákvæðum og öruggum tengslum.  Tengslin við móður séu sterkari og endurspegli það að hún hafi verið megin umönnunaraðili barnanna.

Ekki virðist börnin vera í miklum tengslum við stórfjölskyldur sínar, en föðurafi virðist vera þeim náinn.

Börnin séu nálæg í aldri og hafi alltaf fylgst að og séu náin.  Afstaða barnanna sé skýr um það hjá hvoru foreldrinu þau vilji vera.  Þau hafi ávallt búið hjá móður sinni og verið í helgarumgengni við föður sinn frá unga aldri.  Þau þekki ekkert annað og vilji enga breytingu þar á.  Þá kveður matsmaður það skýran vilja barnanna að búa áfram í [...].

Þá segir að fari stefnda áfram með forsjána þá sé mikilvægt að börnin geti áfram ræktað tengslin við stefnanda og systkini.  Vegna fjarlægða sé mikilvægt að börnin geti dvalið hjá föður sínum í skólafríum.  Fari forsjá frá móður til föður hafi það mikla röskun í för með sér fyrir börnin, en þau hafi frá skilnaði foreldra sinna búið hjá móður sinni og einungis verið í helgarumgengni hjá föður og hluta af sumarfríi.

Í matsgerð kemur fram að matsmaður hafi rætt við C hálfsystur barnanna, en hún dvaldist með þeim í [...]. Hún lætur mjög vel af dvöl sinni þar í landi. Hún hafi fallið vel inn í hóp bekkjarfélaga, hafi gengið námið vel og eignast nánar vinkonur. Henni hafi jafnframt líkað vel við stjúpföður sinn og börn hans og sveitabýli hans hafi fallið henni afar vel í geð. Hún segir jafnframt að mikil og jákvæð breyting hafi orðið á hegðun og líðan móður hennar eftir að þau fóru til [...]. Hafi hún áður verið pirruð og óróleg en sé nú hamingjusöm og ánægð. Þá sé systkini hennar farið að lengja eftir að komst út að nýju. Frásögn stúlkunnar er studd málsgögnum þar sem m.a. kemur fram að grunnskóli barnanna hafi, áður en þau fóru til [...], tilkynnt móður til barnaverndarnefndar vegna umsjónar hennar og lélegra mætinga barnanna. Þykir ljóst að breyting hafi orðið á hegðun móður til hins betra

Þá voru lögð fram gögn frá Lögreglustjóranum á Suðurnesjum þar sem fram kemur að 25. apríl 2012 var lögregla kvödd að heimili stefnanda þar sem haft var tal af eiginkonu stefnanda og eftir henni haft að stefnandi hafi verið með hótanir og ógnandi tilburði og hún verið mjög hrædd við hann og flúið með börnin af heimilinu.  Segir að hún hafi óskað eftir því við lögreglu að útvega sér og börnum sínum húsaskjól í Kvennaathvarfinu.  Kemur fram að rannsókn hafi verið hætt og engin kæra né aðrar kröfur verið lagðar fram.  Fram kemur hins vegar að drykkja og ósætti hafi verið á heimilinu og að skilnaður hafi komið til tals milli stefnanda og eiginkonu hans.  Kemur jafnframt fram að áður hafi komið til ósættis og jafnvel ryskinga milli þeirra.  

Málsástæður stefnanda

Í stefnu er ekki sérstakur kafli þar sem málavöxtum er lýst en blandað saman málsástæðum og öðrum atvikum.

Stefnandi vísar til þess að aðstæður hans séu nú betri en áður var þegar dæmt var í hinu fyrra forsjármáli.

Þá byggir stefnandi á því að stefnda hafi látið undir höfuð  leggjast að sjá til þess að dóttir aðila, A, fengi nauðsynlega aðstoða vegna kynferðislegrar áreitni sem hún hafi orðið fyrir.

Börnin hafi verið í umgengni við stefnanda og föður hans og systur, en faðir stefnanda sé barnakennari og þá hafi börnin verið í umgengni við systur stefnanda í lengri og skemmri tíma þegar færi hafi gefist.

Ekkert komi fram í tilkynningu stefndu 24. mars 2011 um tilgang dvalarinnar í [...]. Ekkert bendi til þess að stefnda hafi útvegað sér og börnunum dvalarleyfi þar í landi þannig að þau geti sest þar að varanlega. Liggi hvorki fyrir hvar stefnda muni búa þar í landi, né heldur um sjúkratryggingar, framfærslu eða hvernig staðinn verði straumur af kostnaði við flutningana. Þar sem flest bendi til þess að fjárhagsstaða stefndu sé erfið verði ekki sé að hún geti staðið undir kostnaði sem þessu fylgi.  Stefnda hafi ekki áður búið erlendis.  Sé ljóst að búferlaflutningarnir séu til þess fallnir að valda óöryggi og stefnuleysi í lífi barnanna og slíta tengsl þeirra við föðurfjölskyldu sína á Íslandi. Þá megi gera ráð fyrir að það bitni á rétti barnanna til menntunar að þau verði tekin úr skóla á þennan hátt á miðri önn en ekkert sé vitað um hvað standi til varðandi skólagöngu þeirra ytra.  Sé það mat stefnanda að fyrirhugaðir flutningar þjóni ekki hagsmunum barnanna og hafi stefnandi því ákveðið að höfða forsjármál vegna þeirra, en hann hafi um það rökstuddan grun að fyrirhugaðir flutningar „séu ekki alveg allir eins og þeir eru séðir“.  Sé það fyrst og fremst með það í huga að börnin öðlist meiri festu í líf sitt, en slíkir flutningar muni óhjákvæmilega raska lífi barnanna en jafnframt þá líti stefnandi til þess að missa ekki samband við börnin sín og að þau geti notið  samvista við annað skyldfólk þeirra.

Um lagarök vísar stefnandi til 4. mgr. 31. gr. og 34. gr. barnalaga nr. 76/2003.  Kveðst stefnandi vísa til þess að krafa hans um óskipta forsjá samræmist best þörfum og hagsmunum barnanna.  Vegna meðlagskröfu vísar stefnandi til 4. mgr. 34. gr. barnalaga nr. 76/2003 svo og til 1. mgr. 53. gr. laganna um framfærsluskyldu, sem og 54. gr. nefndra laga.  Vegna kröfu um umgengni kveðst stefnandi vísa til 4. mgr. 34. gr. barnalaga nr. 76/2003, um varnarþing til 37. gr. nefndra laga en um málskostnað til 130. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991, auk laga nr. 50/1988 vegna kröfu um virðisaukaskatt á málskostnað.

Málsástæður stefndu  

Stefnda kveðst byggja kröfur sínar á 34. gr. barnalaga nr. 76/2003, enda væri það andstætt hagsmunum barnanna að fallast á kröfur stefnanda.  Hagsmunir barnanna felist í því að stefnda fari með óskipta forsjá þeirra áfram enda börnin verið búsett hjá henni og í  hennar umsjá allt sitt líf. 

Stefnda hafi ávallt verið umönnunarforeldrið, bæði meðan á sambúð aðila stóð og eftir það.  Tengsl barnanna við hana hafi verið önnur en tengsl þeirra við stefnanda, en þetta komi fram í matsgerð úr fyrra forsjármáli.   Í matsgerðinni komi fram að stefnda átti sig mun betur á þörfum barnanna og bregðist við þeim þörfum á eðlilegri hátt.  Stefnandi sé hins vegar með mun þrengri viðmiðunarramma og minna úthald og sé forsjárhæfni stefndu mun víðtækari en stefnanda.  Í fyrra forsjármálinu hafi komið fram að stefnandi hafi aldrei verið í neinu sambandi við skóla og leikskóla barnanna og ekki virst hafa neinar áhyggjur af umönnun þeirra hjá stefndu.

Í fyrra forsjármálinu hafi verið lagt fjölskyldutengslapróf fyrir stúlkuna A og niðurstaða þess orðið að hún myndaði sterkust tengsl við stefndu og börn hennar, en tengsl hennar við stefnanda hafi mælst talsvert veikari og raunar talsvert rýr.  Á sama hátt hafi niðurstaða fjölskyldutengslaprófs sem drengurinn B hafi tekið verið sú að hann myndaði langsterkustu heildartengsl við stefndu og tengslin við stefnanda hafi verið verulega rýrari en við stefndu.

Þá sýni greindarpróf að stúlkan A sé í efri meðalgreind í heild en drengurinn með góða og trausta greind. Sé þannig ljóst að börnin séu bæði vel gerð og greind og muni því ekki eiga í erfiðleikum með að aðlagast í nýju skólakerfi.  Þau hafi þegar hafið þar skólagöngu og líði vel í nýjum skóla.

Við hið fyrra forsjármál hafi verið aflað umsagna skóla og leikskóla og ekkert verið þar að finna sem hafi gefið tilefni til annars en að vel væri hugsað um börnin af hálfu stefndu.  Í hinu fyrra máli hafi verið dæmt 3. júlí 2009 og niðurstaða orðið sú  að stefnda færi með forsjá barnanna.

Drengurinn B hafi lýst því við kennara sinn að hann hlakkaði til að flytja til [...] og sé engin ástæða til að ætla annað en að honum muni vegna vel þar.

Sé ljóst að engin rök standi til þess að fallist verði á kröfur stefnanda enda myndi það valda gríðarlegri röskun á högum barnanna.  Þau séu flutt til [...] og séu þar að aðlagast jákvæðum breytingum á högum fjölskyldunnar. Þau séu mjög jákvæð í garð hinna breyttu aðstæðna og hafi hlakkað til þess að flytja. Við mat á stöðugleika í uppeldisumhverfi barna sé aðallega átt við að sami aðili annist uppeldið, með heildstæðum hætti þannig að börnin búi við sömu reglur og uppeldisanda. Þar skipti það mestu máli að sami aðili annist uppeldið, en ekki hvort umhverfið sjálft sé hér á landi eða annars staðar, í borg eða sveit.

Stefnda hafi flýtt för sinni til [...] eftir að henni hafi verið birt stefna í forsjármáli þessu, enda hafi hún talið verulega hættu á því að stefnandi myndi krefjast farbanns.  Því hafi þau flust af landi brott þann 18. apríl 2011.  Tekur stefnda  fram að þar sem hún fari ein með forsjá barnanna hafi henni verið heimilt að lögum að flytja með börnin af landi brott.

Elsta dóttir stefndu, sem sé ekki dóttir stefnanda, fimmtán ára gömul, hafi orðið eftir til að ljúka skóla á Íslandi en hún muni halda til [...] sumarið 2011 en dvelja hjá móðurafa sínum þangað til.

Ekki sé sýnt fram á að flutningur barnanna til [...] sé andstæður hagsmunum þeirra, en fyrir því beri stefnandi sönnunarbyrði.  Mikið þurfi til að koma svo forsjá verði færð frá forsjárforeldri yfir til forsjárlauss foreldris.  Börnin hafi aldrei verið búsett á heimili stefnanda og sé ólíklegt að þau myndu samþykkja það. Fyrir liggi matsgerð dómkvadds matsmanns úr fyrra forsjármáli sem sýni sterk tengsl barnanna við stefndu og að hagsmunum þeirra sé best borgið í hennar forsjá.  Ekki hafi þeirri matsgerð verið hnekkt með yfirmati eða síðari matsgerð, en því hljóti sú niðurstaða matsgerðar sem og dóms sem á henni byggir að standa.

Stefnda mótmælir því að hafa látið undir höfuð leggjast að afla stúkunni  tilhlýðilegrar aðstoðar vegna þeirrar kynferðislegu misbeitingu hún hafi orðið fyrir.   Vegna atvika sem varði alfarið barnaverndaryfirvöld hafi meðferðin dregist á langinn. Telji dómurinn ástæðu til geti stefnda aflað gagna til framlagningar um þetta atriði.  Þá skorar stefnda á stefnanda að upplýsa við hvað átt sé með „meintrar hyskni stefndu“ í kaflanum sem fjallar um þetta atriði í stefnu. 

Þá veki það furðu að tilgreint sé í stefnu að börnin hafi verið í umgengni við föður sóknaraðila og systur.  Samkvæmt lögum eigi börnin aðeins að vera í umgengni við stefnanda.   Með samkomulagi við stefndu, eftir að hún flutti til [...], hafi tilgreindir aðilar fengið aðgang að íbúð hennar, til að sækja leikföng í eigu barns í fjölskyldunni.  Í ljós hafi hins vegar komið að allar eigur barnanna, leikföng, fatnaður og annað sem þar var, hafi verið tekið ófrjálsri hendi og hafi ekki fengist afhentir. Ætlunin hafi verið að faðir stefndu myndi pakka eigum barnanna og senda til [...], en það hafi ekki gengið eftir vegna þessa og séu  því börnin án þessara eigna, fyrir tilstilli fjölskyldu stefnanda.  Þetta sé augljóslega andstætt hagsmunum barnanna, en stefnda hafi orðið að útvega börnunum allt nýtt ytra af þessum sökum. 

Stefnda og unnusti hennar hafi gengið í hjónaband þann 25. apríl 2011 eins og ráðgert hafi verið. Muni börnin hefja skólagöngu í nýjum skóla ytra mánudaginn 9. maí 2011 en skólinn hafi verið í vorleyfi þegar þau fluttu út. Eftir að skóli hafi hafist að nýju, þriðjudaginn 3. maí 2011, hafi börnin þurft að fara í berklapróf en þeim hafi verið óheimilt að hefja skólagöngu fyrr en niðurstaða liggur fyrir.  Liggur fyrir að börnin stunduðu skóla ytra á haustönn 2011, áður en þau komu aftur til Íslands, en hafa verið í skóla í [...] eftir það.

Stefnda kveður aðstæður fjölskyldunnar ytra mjög góðar. Hún og börnin hafi flutt inn á heimili eiginmanns stefndu. Þar búi fyrir sonur eiginmannsins, fimmtán ára gamall og ellefu ára dóttir. Hafi börnin náð mjög vel saman. Þau búi í húsi á 40 ekra landi sem sé umlukið trjám, en þar sé stórt tún ásamt leiktækjum sem börnin njóti mjög. Búi þau í sveit en þó sé ekki um að ræða búgarð, þó svo að þau haldi húsdýr.  Fjölskylda eiginmannsins búi skammt frá og hafi tekið stefndu og börnin inn í fjölskylduna. Stefnda og börnin finni sig mjög velkomin og séu börnin mjög ánægð – sérstaklega drengurinn. Börnin hafi náð mjög góðum tengslum við alla fjölskylduna og eiginmaður stefndu taki börnunum sem sínum eigin.  Sé algjörlega ljóst að vilji barnanna standi til búsetu hjá stefndu, en það hafi komið fram hjá þeim báðum í samræðum við stefndu  en börnin viti af málarekstrinum.

Þá tekur stefnda fram að hún muni stuðla að hverri þeirri umgengni sem dómari ákveði en sé jafnframt reiðubúin að fara góða samningsleið við stefnanda, fallist hann á breytta búsetu barnanna hjá stefndu og semja um að börnin komi til stefnanda í öllum námsleyfum.

Skýrslur fyrir dómi

Vitnið Ragna Ólafsdóttir sálfræðingur, sem var dómkvaddur matsmaður í málinu, kom fyrir dóminn við aðalmeðferð og skýrði frá því aðspurð að aðilar virtust vera sáttari og líða betur eftir tilkomu nýrra maka í líf þeirra.  Ekki hafi verið ástæða til að gera ný persónuleikapróf á aðilum frá því gerð hafi verið matsgerð í fyrra forsjármáli aðila, enda hafi þau verið ítarleg og ekki líkleg til að breytast, enda prófin nýleg.  Hafi vitnið talið réttara að leggja klínískt mat á aðila út frá viðtölum og heimsóknum til þeirra.  Ekki hafi þó matsmaður farið heim til stefndu, en hún búi í [...].  Vitnið gat þess aðspurð að eiginmaður stefndu ynni ekki utan heimilis um helgar, heldur á búgarði og heimili fjölskyldunnar.  Kom fram að börnin þekki til stórfjölskyldu eiginmanns stefndu ytra.  Kom fram hjá vitninu að það væri skýr vilji barnanna að þau vildu engar breytingar á því fyrirkomulagi að heimili þeirra væri hjá móður.  Kvaðst vitnið telja mun meiri röskun felast í því fyrir börnin að flytjast til föður, en að vera áfram með heimili sitt hjá móður, þó svo að móðir hafi flutt til [...], enda hafi þau aðeins verið í helgarumgengni hjá föður. 

Ekki kvaðst vitnið hafa greint neinar ástæður til að hafa áhyggjur af börnunum í [...].  Ekki kvaðst vitnið telja vera neinar ástæður til að breyta forsjánni.  Kom fram að vitnið teldi tengsl barnanna mest við móður og að þau tengsl vegi mjög þungt.  Vilji barnanna um þetta hafi verið mjög skýr og skipti miklu við úrlausn málsins þegar um sé að ræða svo stálpuð börn.  Vilji barnanna byggi á því að þau hafi alla tíð fylgt móður sinni.  Þetta bendi til að þeim hafi alla jafna liðið vel í hennar umsjá.  Ef litið væri fram hjá sterkum tengslum barnanna við móður sína og vilja barnanna þá gæti það haft mjög mikil áhrif á börnin, þ.e. ef forsjá færi til föður og hin sterku tengsl og vilji barnanna yrði hunsuð.  Vansæld, vanlíðan og hegðunarraskanir gætu fylgt í kjölfarið og væru jafnvel sennilegar.  Ef svo færi og börnin myndu gera föður sinn ábyrgan fyrir breytingunum, þá gæti það haft alvarlegar afleiðingar.  Aðspurð vegna nýrra gagna sem fram hefði komið eftir ritun matsgerðar, kvað vitnið að börnin hefðu tengsl við eiginkonu stefnanda og börn hennar og að það gæti breytt einhverju ef upp úr hjónabandi hans slitnaði.

Aðspurð kvað vitnið telja ráðlegra að börnin fylgi móður sinni en föður.  Um sé að ræða greind og skýr börn og ekkert hafi komið fram í máli þeirra sem gæfi tilefni til að tortryggja eða efast um þeirra afstöðu.  Ef til kæmi að hjónaband stefndu og eiginmanns hennar gengi ekki og búseta þeirra í [...] yrði endaslepp eða með öðrum hætti en nú væri ráðgert, þá væru foreldrarnir vonandi það skynsöm að geta tekið á því.  Mikilvægt væri að ákvarðanir yrðu teknar um umgengni við föður  enda væru börnin tengd föður sínum.

Kom fram að stefnda hafi skýrt vitninu frá því að stefnda hafi reynt að koma dóttur sinni að hjá sálfræðingi ytra til að kanna hvort hún þyrfti aðstoð vegna þeirrar áreitni sem hún hefði orðið fyrir hér á landi af hálfu skólabróður síns, en hafi reynst torvelt að fá þá aðstoð.  Ekki hafi vitnið greint neitt um að eimdi eftir af því atviki eða að hún væri sködduð vegna þess, en vitnið hafi lítt spurt um þetta þar sem hún hafi ekki haft nein tök að fylgja því eftir.  Kvað vitnið að fram hafi komið hjá stefndu að stefnda teldi mjög mikilvægt að börnin héldu góðu sambandi við föður sinn, en að erfitt gæti verið að koma því við m.a. vegna stuttra páskaleyfa ytra, en að mjög mikilvægt væri að börnin kæmu til föður síns um jól og í sumarleyfum.

Ekki kvaðst vitnið telja neina ástæðu til að draga í efa að stefnda myndi virða ákvarðanir dómsins um umgengni.  Ekkert væri í hennar fari sem benti til þess.  Umgengni hafi t.a.m. gengið öll vel áður en stefnda hafi flutt til [...], en þó hafi komið fram hjá stefnanda við gerð matsins að undir lokin, skömmu fyrir búferlaflutningana, hafi aðeins brugðið út af því.

Ekki kvað vitnið telja vera neitt í fari og aðstæðum stefnanda sem gæfi tilefni til að ætla að óheppilegt væri að hann hefði forsjá barnanna.  Tengsl hans við börnin væru góð, en hann hafi samt lítið komið að daglegri umönnun barnanna.

Ekki kvaðst vitnið hafa merkt það á nokkurn handa máta að afstaða barnanna hafi verið gefin undir einhverri pressu eða væri stýrt á nokkurn hátt.  Hafi vitnið skynjað öryggi í frásögn barnanna og framsetningu þeirra á skoðunum sínum.  Hafi börnunum í raun fundist „fáránlegt“ og „fjarri lagi“ að spyrja út í þann möguleika að forsjáin flyttist til föður.  Hafi vitnið ekki orðið vör við annað en að afstaða barnanna væri einlæg.  Afstaða þeirra gagnvart föður sínum sé þó jákvæð allt að einu.  Ekki hafi vitninu fundist börnin taka forsjárdeilu foreldranna inn á sig, en þvert á móti virtust börnin vera með góðar varnir.

Vitnið kvaðst telja mikilvægt vegna búsetu barnanna ytra að komið yrði á einhvers konar reglulegum samskiptum og tengslum við föður sinn utan hinnar eiginlegu umgengni, s.s. með samskiptum á netinu.  Væri það mjög gott fyrir börnin að finna það að faðir þeirra væri ekki andsnúinn veru þeirra og búsetu ytra.

Stefnandi gaf skýrslu fyrir dóminum við aðalmeðferð og kom fram hjá honum að ástæður þess að hann hafi farið af stað með málssókn hafi verið sú að honum hafi þótt fyrirætlanir stefndu líta ótryggilega út.  Of margt hafi verið ófrágengið í málum þeirra á Íslandi til að „sleppa þeim af radarnum hérna heima“.  Margt hafi komið í ljós síðan sem hafi farið fram úr sínum mestu áhyggjum vegna barnanna.  Ekkert hafi komið fram sem hafi dregið úr áhyggjum sínum, heldur þvert á móti hafi styrkst sú skoðun sín að rétt hafi verið að höfða málið.  Það hafi verið sér áfall þegar börnin hafi flutt úr landi enda hafi hann ekki fengið tækifæri til að kveðja þau og samskiptin eiginlega engin.  B hafi þó tekist að hafa við sig samskipti á eigin spýtur og þá í gegnum skóla.  Þá hafi A náð að stelast á „facebook“ og slíkt, en þau hafi greinilega verið undir pressu, t.d. hafi hann ekki mátt vita hvar þau væru.  Taldi stefnandi að stefnda og hin nýja fjölskylda hennar ytra hafi meinað börnunum að hafa samband við sig.  Hafi stefnandi átt að vera með börnin um og í kringum páskana 2011, en það hafi ekki gengið eftir, sennilega vegna þingfestingar máls þessa.  Að öðru leyti hafi umgengni farið eðlilega fram allt til þess.  Ekki hafi stefnandi heyrt neitt í börnum sínum með vitund og vilja stefndu fyrr en um jólin 2011, að því frátöldu að þau hafi tvisvar sinnum fengið að tala við hann á „skype“ en þá hafi stefnda verið yfir þeim allan tímann.  Ekki kvaðst stefnandi hafa vitað af fyrirhugaðri komu til landsins fyrir jólin 2011, en hafa þó grunað það og þess vegna verið á Keflavíkurflugvelli þegar þau hafi komið.  Kvað stefnandi að börnin væru meðvituð um málareksturinn nú, en hann forðaðist mjög að tala um þessi mál við þau.  Það hafi verið mjög gaman að fá börnin í umgengni um jólin og hafi hann ekki fundið annað en að börnin nytu þess líka.  Hafi þeir dagar verið „ein dásemd“.  Börnin hafi verið sjálfum sér lík.  Þau hafi verið hjá sér u.þ.b. viku eða svo og hafi það verið í samráði við stefndu.  Hafi hann ekki vitað til fulls hve lengi þau yrðu hjá sér og hvernig yrði með búsetu stefndu og hann því gert ráðstafanir til að koma þeim í skóla í hans heimabyggð í [...].  Af hálfu stefndu hafi verið brugðist illa við því.  Sér hafi skilist af skólayfirvöldum í [...] að viðbrögð stefndu við þessu hafi verið „hávær“.  Ekki hafi þá verið búið að koma fram af hálfu barnanna að ráðstafanir hafi verið gerðar um skóla og því hafi hann farið af stað með þetta. 

Aðspurður um það hvort afi barnanna og frænka hafi farið og tekið eigur barnanna, kvað stefnandi að það hafi verið í samráði milli stjúpföður stefndu og föður stefnanda að faðir stefnanda myndi sækja hluti þeirra á fyrrverandi heimili þeirra.  Hafi orðið að sammæli að faðir stefnanda tæki munina og gætti þeirra.

Vegna matsgerðar vildi stefnandi taka fram að rangt væri þar farið með nafn á hundi en hundurinn héti ekki „Hitler“ heldur héti hundurinn“Adolf“. 

Sér hafi ekki fundist að upplifun barnanna varðandi búferlaflutninga til [...] væri endanleg, heldur frekar svona eins og skemmtiferð eða eitthvað sem væri tímabundið.   

Vegna nýrra gagna kvað stefnandi að aðkoma lögreglu að heimili hans nýverið hafi verið útspil móður stefnanda, sem hafi verið mikil „álægja“ á heimilinu.  Hafi stefnandi kært móður sína til að reyna að losna við afskipti hennar, en tilkynningin til lögreglu hafi komið alfarið frá henni.  Allt sé þetta að undirlagi móður stefnanda sem vinni gegn sér í málinu.  Hafi hún áður sent lögreglu á stefnanda og systkini hans í tíma og ótíma.  Taldi stefnandi hegðun móður sinnar stjórnast af neyslu áfengis og lyfja og kvaðst engin samskipti hafa við hana.  Kvað stefnandi að eiginkona sín hefði ekki íslenskan orðaforða til að láta koma fram það sem haft væri eftir henni í umræddum gögnum.

Hjúskaparstöðu sína kvað stefnandi vera óbreytta og engar breytingar væru væntanlegar þar á næstunni og væri slíkt ekki í farvatninu.  Hjónabandið hafi verið traust og konan sín væri tilbúin að takast á hendur uppeldishlutverk gagnvart börnunum.  Kvað stefnandi að umrætt kvöld hafi skilnaður komið til tals og því hafi eiginkona hans farið út, en hún hafi misskilið hann þar sem hann hafi talið að móðir hans væri að reyna að skemma fyrir honum með því að koma neikvæðum upplýsingum til lögmanns stefndu.  Hafi eiginkona stefnanda og móðir hans verið í samskiptum og hafi stefnandi sagt að ef þetta yrði til að eyðileggja mál þetta fyrir stefnanda þá gæti komið til skilnaðar.  Hafi stefnandi varað eiginkonu sína við móður stefnanda og beðið hana um að vera ekki í samskiptum við hana.  Taldi stefnandi ekki að skilnaður stæði fyrir dyrum, en hann hafi þó sagt við eiginkonu sína að hann þyrfti að íhuga skilnað.  Kvað stefnandi að ekki væri flugufótur fyrir þeim ásökunum á hendur honum sem hafðar væru eftir eiginkonu hans í gögnum lögreglu og skýrslu sem tekin var af henni hjá lögreglu.  Það væri t.d. alrangt að hann hafi lagt á hana hendur.  Ekki kvaðst þó stefnandi geta sagt til um það hver væri að segja ósatt og hvers vegna slíkt væri haft eftir eiginkonu sinni.  Rétt væri hins vegar að eiginkona sín hafi nefbrotnað í febrúar og kvaðst stefnandi ekki vita hvernig hún hafi nefbrotnað, en hún hafi verið afar drukkin umrætt sinn og „snarvitlaus“, en þetta hafi verið eina skiptið sem hún hafi drukkið sterkt vín og það gegn sínum fyrirmælum og í miðri viku.  Hafi hún verið undir pressu, en þó bregðist hún venjulega ekki við pressu með því að drekka áfengi.  Aðspurður um það hvers vegna lögregla hafi tekið og lagt hald á byssusafn sitt nýverið kvað stefnandi það hafa verið vegna þess að tilkynning hafi komið um að tveir skothvellir og neyðaróp hafi átt að heyrast frá íbúðinni.  Þetta væri hins vegar rangt og kvaðst stefnandi jafnframt hafa leyfi fyrir öllum byssunum.  Aðspurður kvaðst stefnandi hafa verið nýhættur í skipsplássi og þá verið atvinnulaus.

Aðspurður kvað stefnandi sér hafa þótt glórulaust hvernig stofnað hafi verið til [...]farar stefndu og sambands hennar við eiginmann sinn.  Hafi stefnda ekkert vitað hvað hún væri að fara út í og ekkert hafi legið fyrir um dvalarleyfi og annað.  Virtist sér enn allt vera fremur óljóst um tryggilega dvöl og aðbúnað ytra, en hann væri réttlaus gagnvart börnunum ef eitthvað kæmi fyrir ytra.  Stefnandi kvaðst þekkja stefndu að því að hafa tilefni til að vantreysta henni.  Benti stefnandi á að ef upp úr slitnaði milli stefnda og eiginmanns hennar að þá yrðu börnin í óvissu.  Ekkert kvaðst stefnandi vita um eiginmann stefndu nema að börnunum virtist líka vel við hann.  Stefnandi benti á að hann hafi alla tíð stundað sjómennsku og sér þætti ósanngjarnt vegna þess að því væri haldið fram að börnin hefðu sterkari tengsl við stefndu, en umgengnin hafi stýrst dálítið af atvinnu stefnanda.  Stefnandi kvaðst ekki geta komið auga á að börnin væru tengdari stefndu en stefnanda.  Sér fyndist að börnin reyndu að styggja engan og taka ekki afstöðu. 

Aðspurður kvaðst stefnandi ekki treysta sér til að véfengja faglegt mat sérfræðinga, en hann hafi ekki sjálfur hafa orðið var við að börnin hefðu sterkari tengsl við stefndu.  Stefnandi væri þó ósammála ýmsu í matgerðinni og hissa á sumu.  Finnist sér gæta misræmis í málsgögnum og niðurstöðum.

Kvaðst stefnandi vel treysta sér til að hafa öll börnin þó að hópurinn væri stór.  Aðspurður kvaðst stefnandi telja að börnin myndu vel geta komið inn í hópinn enda hafi þau verið þar svo mikið að um einn hóp væri að ræða nú þegar.  Börnin væru klár til að koma inn í hópinn og allt væri til staðar.  Taldi stefnandi að börnin ætluðust til þess af sér að hann setti þau ekki skör neðar en hin börnin á heimilinu, en hann hefði ekki orðið var við aðrar kröfur til sín af þeirra hálfu.  Aðspurður kvað stefnandi að rígur væri milli C, eldri dóttur stefndu, og barnanna.  Hún hafi hins vegar verið mikið með þau og hann teldi að þau treystu henni.  Hann teldi að C vildi systkinum sínum vel en hún væri kannski ekki góð fyrirmynd þar sem hún reykti bæði og drykki áfengi.  Ekki gæti hann tjáð sig um samband þeirra a.ö.l. enda hefði hann ekki haft neitt samband við C lengi, en það hafi ekki verið gott og þau ekki náð að tengjast. 

Aðspurður kvað stefnandi að hann hafi bara haft gott samband við systur stefndu sem búi í [...], en nánast ekkert við þá systur hennar sem búi í [...].

Aðspurður gat stefnandi þess að ef hann fengi fulla forsjá með báðum börnum sínum gæti hann hliðrað til vinnu sinni sem skipstjóri í [...] og hefði hann aðlögunartíma enda væri bróðir stefnanda skipstjóri á móti sér, en hann sæi ekki að hann gæti sleppt þeim tekjum sem byðust til langframa.  Hann myndi halda vinnunni áfram og þurfa að taka 50% á móti bróður sínum.  Fyrirkomulag þess yrði þannig að hann myndi vinna mánuð og eiga mánuð frí.

Stefnda kom fyrir dóminn við aðalmeðferð og skýrði frá því kvaðst vera sátt við það sem eftir henni væri haft í matsgerð dómkvadds matsmanns og sátt við niðurstöður matsmannsins.  Teldi stefnda að matsmaður hafi metið rétt líðan og afstöðu barnanna.  Sérstaklega staðfesti stefnda allt sem fram kemur í matsgerðinni um aðstæður sínar í [...].  Vegna þess kynferðisbrots sem A hafi orðið fyrir áður fyrr kvað stefnda hana ekki vera í neinni meðferð, en hún hafi fengið samband við viðurkennda sálfræðistofu sem á hafi verið vísað en þar hafi verið fullt og ekki tekið við nýjum skjólstæðingum.  Þá hafi henni verið bent á annan meðferðaraðila en það hafi reynst vera í tveggja klukkustunda fjarlægð frá heimili stefndu sem sé lengst út í sveit.  Hún hafi hins vegar látið starfsfólk skólans vita af þessu og beðið sérstaklega um að verða látin vita ef einhvers yrði vart um að A þyrfti aðstoðar við.  Skólinn sé þannig full meðvitaður um þetta.  Ekki sé þetta neitt sem hái A í daglegu lífi að því er stefnda verði vör.  Fyrst eftir þetta hafi hún verið mikið inn í sig og hafi grátið, en hún hafi áður verið opin.  Hún sé hins vegar öll að koma til.  Stefnda sé hins vegar ekki sérfræðingur sem geti sagt til um að dóttirin þurfi ekki aðstoð og þess vegna sé stefnda enn að vinna í málinu.  Aðspurð kvað stefnda að hún hafi á sínum tíma farið fyrr til [...] en áætlað hafi verið, vegna þess að hún hafi ekki viljað fá á sig farbann.  Stefnda kvaðst ekki hafa sérstaklega neitað stefnanda um aðgang að börnum sínum, en vísvitandi leynt því að hún væri að fara.  Hún hafi hins vegar eftir það reynt að fá netfang stefnanda til að börnin gætu verið í sambandi við stefnanda.  Börnin hafi reynt töluvert að hafa samband við stefnanda á „facebook“, en það hafi gengið illa, hann hafi ýmist verið sofandi eða úti á sjó eða fjarverandi.  Svo hafi hún fengið netfangið hans.  Ástæða þess að umgengni samkvæmt úrskurði dómsins frá 27. júní 2011 hafi ekki gengið eftir hafi verið sú að þau hafi ekki verið komin með svokallað græna kort.  Hún hafi misskilið reglur í sambandi við það.  Hún hafi ekki visvitandi verið að blekkja með því  að ferðast til [...] sem ferðamaður, en um hafi verið að ræða misskilning.  Hún hafi ekki getað sent börnin til Íslands meðan þau hafi ekki verið komin með græna kortið.  Hún hafi sagt börnunum að þau gætu ekki farið til Íslands meðan þau væru ekki með umrætt kort, því þá kæmust þau ekki til baka.  Um leið og græna kortið yrði klárt þá gætu þau farið til Íslands.  Hún hafi ekki tálmað umgengni að öðru leyti og síst til að vera leiðinleg.  Lýsingar stefnanda um samkomulag milli fósturföður hennar og föður stefnanda séu rangar að sínu viti.  Systir stefnanda og faðir hafi fengið leyfi til að sækja einhver leikföng en þau hafi gert gott betur og tekið allt saman og köttinn líka.  Faðir stefnanda hafi hins vegar ekki orðið við því að senda umrædda hluti til barnanna.  Aðspurð um tengsl eldri dóttur sinnar við börnin kvað hún þau vera sterk og góð, en þau færu stundum mikið í taugarnar á hvert öðru eins og systkina er siður.  Þegar stefnda kom til Íslands um jólin hafi verið búið að ákveða að þau færu í skóla í [...].  Svo hafi þau hitt stefnanda á flugvellinum og þau farið til hans þá, en verið ákveðið á flugvellinum að hann yrði með þau til sunnudagsins 22. janúar 2012.  Ekkert hafi verið óákveðið í því sambandi.  Hún hafi þurft að skrá þau til lögheimilis hér svo þau kæmust í skólann.  Aðspurð kvað stefnda að börnin töluðu vel um aðstæðurnar á heimili föður síns.  Það fari í taugarnar á B að þar sé viðhafður munnsöfnuður.  A kvarti um að allt það góða þar sé handa litlu stelpunum.  En annars sé allt í lagi og þau hlakki til að fara þangað og þeim líði vel þar, enda léti hún þau ekki fara þangað ef þeim liði illa þar.  Ef hins vegar til þess kæmi að þau þyrftu að flytja þangað og frá henni, þá myndu þau fá algjört sjokk.  Þau myndu verða eyðilögð og hafi marg sagt að þau ætli alltaf að vera hjá henni.  Sennilega myndu þau jafna sig að einhverju leyti með tímanum, en það myndi ekki verða þeim gleðiefni þó þau elski föður sinn.  Kvaðst stefnda myndu stuðla heils hugar að umgengni barnanna við stefnanda.  Þá væri hún opin fyrir öllum samskiptum á netinu, s.s. með „skype“ og „facebook“.  Aðspurð um nýlega framlögð gögn um ástand á heimili stefnanda kvaðst hún kannast við þær lýsingar frá sambandi sínu við stefnanda.  Sambærilegt væri t.d. drykkja og nefbrot.  Aðspurð kvaðst stefnda hafa deilt við vinkonu systur stefnanda undir áhrifum áfengis fyrir ekki löngu síðan, en það hefði ekki haft eftirmála og væru þær sáttar.  Þá hafi hún farið út að skemmta sér.  Faðir stefnanda hafi látið eiginmann sinn vita um þetta, en það hafi engin áhrif haft á samband þeirra hjóna.  Kvaðst stefnda hafa kynnst manni sínum vorið 2010 á netinu, en svo hafi tekist með þeim ástir og þau nú verið gift í eitt ár.  Hún hafi farið og hitt hann og fjölskyldu hans áður en hún hafi tekið um það ákvörðun að flytja til hans.  Ef hjónabandi hennar lyki, sem ekkert benti þó til, þá myndi hún flytja beint til Íslands.  Ef börnin myndu vilja flytja heim til Íslands, t.d. til að fara í menntaskóla, þá þyrfti að ræða það og væri hún opin fyrir umræðunni ef það yrði.

Aðspurð um hvers vegna A hafi ekki mætt í viðtöl vegna misnotkunar sem hún hafi orðið fyrir áður lýsti stefnda því að það hafi fyrst og fremst verið vegna misskilnings, en einum tíma hafi stefnda gleymt.  Hún hafi sjálf átt erfitt með að höndla þetta.  Ekki myndi standa á þessu framvegis eftir að stefnda væri búin að finna og komast í samband við meðferðaraðila ytra.  Þær mæðgur hafi hins vegar rætt þetta atvik mikið, en stefnda hafi hagað því þannig að dóttirin ætti frumkvæði að því.  A sé mjög vakandi gagnvart umhverfi sínu og sjái „perra“ í hverju horni, en það geri vinkonur hennar líka.  Ekki kvaðst stefnda verða þess vör að þetta atvik hái dóttur sinni sérstaklega og t.d. hafi hún átt „kærasta“ eftir þetta.  Aðspurð um stöðu leyfismála kvað stefnda að samkvæmt upplýsingum yfirvalda [...] innflytjendamála lægju öll gögn fyrir og væri nú beðið eftir að fá viðtal í sendiráði [...] á Íslandi.  Ekkert sérstakt bendi til þess að hún og börn hennar fái ekki landvistarleyfi eða svokallað „græna kort“, en málið sé þó ekki enn í höfn. 

Aðspurð um tengslanet sitt á Íslandi lýsti stefnda góðu sambandi við fósturföður sinn, vinkonur og systur, sem og systur sína í [...] sem búi þar ytra með þarlendum manni.  Hún hefði mikil samskipti við systur sína ytra, en systir hennar dveljist ekki þar löglega.  Það myndi stefnda hins vegar aldrei gera sjálf.  Áður en hún fór ytra með börnin hafi eiginmaður hennar verið búinn að hafa samband við skólann þar og kynna sér hann og upplýst sig um að skólamál væru þar góð, en hann eigi sjálfur börn í skólanum, en hún hafi ekki sjálf haft samband við skólann.  Það hafi legið fyrir að börnin myndu komast í skóla úti.

Aðspurð um notkun áfengis kvaðst stefnda hvorki drekka áfengi á virkum dögum né í kringum börnin sín.  Geti liðið langur tími milli þess sem hún neyti áfengis.

Aðspurð kvaðst stefnda treysta stefnanda fyrir börnum sínum um „pabbahelgar“, en ekki vildi hún þó að þau ættu heima hjá honum, m.a. vegna vinnu stefnanda.  Kom fram hjá stefndu að börn hennar væru tengd öðrum börnum á heimili stefnanda. 

Lýsti stefnda eiginmanni sínum sem góðum og elskulegum.  Kom fram að hún hefði trú á sambandi sínu við hann.

Aðspurð um gögn frá skóla barnanna áður en þau fluttu til [...], frá árinu 2010, kannaðist stefnda við að á þeim tíma hafi hún verið að kljást við þunglyndi, en neitaði því að hún hafi þá verið á einhverju „fylleríi“.  Á þessum tíma hefði hún getað verið betri fyrirmynd fyrir börnin.  Sé hins vegar munur á henni núna og þá.  Hún hafi á þessum tíma misst tökin en hafi endurheimt þau.  Sér líði mun betur núna og sé glaðari og bjartsýnni.  Henni vaxi ekki í augum að vera húsfreyja á stóru heimili ytra.

Aðspurð ef hún myndi ekki fá landvistarleyfi í [...] kvaðst stefnda þá bara myndu taka því og vinna út frá því.

Vitnið E, systir stefnanda, gaf skýrslu fyrir dóminum í síma við aðalmeðferð.  Komu fram hjá henni lýsingar á því að börnin og einkanlega A hafi verið upptekin af því að hafa séð það sem hún hafi talið vera „barnaperra“ og verið óttaslegin yfir því og hringt í Neyðarlínuna vegna þess.  Þetta hafi verið þegar þau hafi gist hjá henni.  Vitnið lýsti því að hún hefði reynt gegnum árin að hafa sem mest samskipti við umrædd börn aðila.  Hún hefði reynt að aðstoða með ýmislegt svo sem ef eitthvað hafi vantað, s.s fjárhagslega eða með föt.  Um hafi verið að ræða 50.000 kr. kostnað vegna tannréttinga A, en stefnda hafi boðist til að endurgreiða þetta og hafi vitnið sagt að ekki þyrfti að hafa áhyggjur af því.  Vitnið staðfesti að móðir hennar og stefnanda hafi haft horn í síðu ýmissa og hafi verið einhver kergja milli hennar og stefnanda.

Stefnda kom aftur fyrir dóminn og skýrði frá því að stefnandi hafi ekki sinnt meðlagsgreiðslum vegna barnanna meðan þau voru í [...] og vanrækt framfærsluskyldu sína á því tímabili.

Niðurstaða

Allt frá uppkvaðningu dóms í fyrri forsjárdeilu aðila, sem kveðinn var upp 3. júlí 2009, hefur stefnda farið ein með forsjá umræddra barna.  Var það í samræmi við framlagða matsgerð dómkvadds matsmanns í því máli.  Stefnandi freistar þess nú að hnekkja því fyrirkomulagi og fá dæmda fulla forsjá með báðum börnum aðila.  Til þess að svo geti orðið þarf þannig stefnandi að sýna fram á það að það sé börnunum fyrir bestu að hann fari með forjá þeirra, þannig að það séu hagsmunir barnanna að forsjáin flytjist frá stefndu til stefnanda, sbr. 2. mgr. 34. gr. barnalaga nr. 76/2003.  Ýmis atriði koma þar til skoðunar.

Fyrir liggur að samkvæmt matsgerð dómkvadds matsmanns hafa bæði börnin góð tengsl við báða foreldra sína, en þó er skýrt að þau hafa sterkari tengsl við stefndu, enda hefur hún verið megin umönnunaraðili þeirra og þau alltaf búið hjá henni.  Báðir aðilar eru hæfir til að fara með forsjá barnanna, en það er hins vegar skýr afstaða beggja barnanna að vilja búa hjá móður sinni, en flytjast ekki til föður síns.  Þá kemur fram vilji þeirra til að búa í [...].   Fram kemur í matsgerð að börnin séu náin.  Báðir foreldrar hafa húsnæði til að veita börnum sínum heimili.  Stefnandi býr í eigin húsnæði, en heimili stefndu er í húsnæði sem [...] eiginmaður hennar á.  Ekkert liggur fyrir annað en að aðstæður barnanna í [...] séu góðar, bæði hvað varðar heimili og skóla.  Báðir aðilar njóta liðsinnis fjölskyldna sinna í umhverfi sínu.  Mikil breyting varð á högum barnanna við að flytja til [...], en telja verður að enn meiri breyting og rask yrði á högum þeirra við að færa forsjána frá móður til föður að því virtu að börnin hafa ávallt búið hjá móður.  Þá ber að líta til þess að börnin hafa ekki verið búsett í [...]hjá föður sínum, þannig að það yrði líka nýtt umhverfi.  Ekki þykir fært að líta með öllu fram hjá framlögðum nýlegum gögnum um drykkju á heimili stefnanda og ósætti milli hans og eiginkonu hans, en fyrir liggur að hjónaskilnaður kom til tals á heimilinu eftir að slegið hafði í brýnu.  Ekki er það trúverðugt að mati dómsins að sú uppákoma sem þar er lýst hafi öll verið vegna móður stefnanda svo sem hann vildi vera láta.

Ekki verður að mati dómsins heldur fram hjá því litið að framtíðaráætlanir stefnanda um atvinnu eru þannig að hann verði að vinna á sjó í mánuð í senn og eigi svo frí í mánuð, en börn hans yrðu þá alfarið án hans í mánuð í senn.

Ekkert liggur fyrir um að aðstæður barnanna í [...] séu ótraustar eða ótryggar eins og vísað til í stefnu af hálfu stefnanda.  Gildir þetta jafnt um heimilis- og fjölskyldu aðstæður sem og um annað félagslegt um hverfi s.s. skólagöngu.

Í stefnu er vísað til þess að stefnandi hafi af því áhyggjur að stefnda hafi ekki sinnt því að A fengi aðstoð vegna atviks sem hún varð fyrir áður af hálfu skólabróður síns.  Fram hefur komið að stefnda hefur unnið í þessu og að hún hefur fullan hug á að dóttir hennar fái þá aðstoð sem hún hafi þörf á, en að ekki hafi enn fundist sálfræðingur eða annar slíkur meðferðaraðili sem taki við nýjum skjólstæðingum það sem stefnda er búsett.  Þá liggur ekki fyrir neitt um að umrætt atvik valdi telpunni sérstökum vandkvæðum nú, í það minnsta ekki svo að þetta atriði geti ráðið úrslitum í máli þessu.  

Að virtri matsgerð Rögnu Ólafsdóttur og öðru því sem fram hefur komið í málinu þykir stefnandi ekki hafa sýnt fram á að hagsmunir barna hans liggi í því að forsjá barnanna verði tekin af stefndu og færð til stefnanda.  Þvert á móti er það mat dómsins að það þjóni hagsmunum barnanna betur að stefnda fari áfram með forsjá beggja barnanna eins og verið hefur.  Verður þannig hafnað kröfum stefnanda um að fá dæmda forsjá umræddra barna.

Í málinu er þess krafist að kveðið verði á um umgengni barnanna við það foreldrið sem ekki fær forsjána.  Um það eru allir sammála, bæði aðilar málsins sem og dómkvaddur matsmaður, að mikilvægt sé að börnin haldi góðum tengslum við það foreldri sem ekki fær forsjána.  Er rétt að börnin verði bæði saman hjá stefnanda í 4 vikur samfleytt á hverju sumri eftir skólalok og komi aftur til stefndu áður en skóli hefst aftur að loknu sumarleyfi.  Skal sú umgengni hefjast sumarið 2012.  Þá skulu börnin dvelja saman hjá stefnanda í eina viku um áramót og eina viku um páska, hvert ár og skal sú umgengni hefjast áramótin 2012/2013.  Er rétt að það foreldrið sem sendir börnin til hins sjái um að tryggja framkvæmd þess og beri kostnað af þeirri för.

Stefnda hefur ekki krafist þess að kveðið verði á um meðlagsgreiðslur.  Um meðlagsgreiðslur var kveðið á í óáfrýjuðum dómi Héraðsdóms Suðurlands 3. júlí 2009 í málinu nr. E-418/2008.  Eru ekki efni til að hrófla við því

Rétt þykir að málskostnaður milli aðila falli niður, en gjafsóknarkostnaður stefndu greiðist úr ríkissjóði, kr. 818.887 vegna lögmannsþóknunar að meðtöldum virðisaukaskatti, sem og útlagður kostnaður lögmannsins og aksturskostnaður hans, kr. 137.895.

Fyrir uppkvaðningu dómsins var gætt ákvæða 1. mgr. 115. gr. laga nr. 91/1991.

Sigurður G. Gíslason héraðsdómari kveður upp dóm þennan, ásamt meðdómsmönnunum Aðalsteini Sigfússyni sálfræðingi og Guðfinnu Eydal sálfræðingi.

D Ó M S O R Ð:

Stefnda, K, skal fara með forsjá barnanna A, kt. [...] og B, kt. [...].

Börnin A og B skulu dvelja bæði saman hjá stefnanda, M, í fjórar vikur samfleytt á hverju sumri eftir skólalok og koma aftur til stefndu áður en skóli hefst aftur að loknu sumarleyfi.  Skal sú umgengni hefjast sumarið 2012.  Þá skulu börnin dvelja saman hjá stefnanda í eina viku um áramót og eina viku um páska hvert ár, og skal sú umgengni hefjast áramótin 2012/2013. 

Málskostnaður milli aðila fellur niður.

Gjafsóknarkostnaður stefndu greiðist úr ríkissjóði, kr. 818.887 vegna lögmannsþóknunar Valborgar Þ. Snævarr hrl. að meðtöldum virðisaukaskatti, sem og útlagður kostnaður lögmannsins og aksturskostnaður hans, kr. 137.895.