Mánudaginn 3. nóvember 2014.

Nr. 687/2014.

Andri Sveinsson (Reimar Pétursson hrl.) Kjartan Gunnarsson (Arnar Þór Stefánsson hrl.) Brit Insurance Ltd. Liberty Mutual Insurance Europe Ltd. QBE International Insurance Ltd. Allianz Global Corporate & Speciality AG QBE Corporate Ltd. Alterra Corporate Capital 2 Ltd. Alterra Corporate Capital 3 Ltd. Kelvin Underwriting Ltd. Nameco (No 11) Ltd. Nameco (No 231) Ltd. Novae Corporate Underwriting Ltd. SCOR Underwriting Ltd. Sorbietrees Underwriting Ltd. Brian John Tutin Bridget Anne Carey-Morgan Carol Jean Harris David John De Marle Coulthard Eileen Elsie Hunter Gary Frederick Sullivan Ian Richard Posgate Joseph Elmaleh John Leon Gilbart Julian Michael West Richard Michael Hodgson Read og Norman Thomas Rea (Viðar Lúðvíksson hrl.) gegn LBI hf. (Jóhannes Sigurðsson hrl.)

Kærumál. Dómkvaðning matsmanns.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem tekin var til greina krafa L hf. um dómkvaðningu matsmanna. Í dómi Hæstaréttar kom fram að eins og staðið hefði verið að rekstri málsins og í ljósi þess að enn gæti tekið verulegan tíma að ljúka matsgerð samkvæmt kröfu annars málsaðila á grundvelli dóms Hæstaréttar í máli nr. 243/2014, væru ekki efni til að hafna kröfu L hf. um dómkvaðningu matsmanna á þeim grunni að hún hafi ekki verið höfð uppi á fyrri stigum málsins. Var hinn kærði úrskurður héraðsdóms staðfestur.

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson og Þorgeir Örlygsson og Guðrún Erlendsdóttir settur hæstaréttardómari.

Sóknaraðilar skutu málinu til Hæstaréttar með tveimur kærum 8. október 2014, sem bárust réttinum ásamt kærumálsgögnum 21. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 24. september 2014, þar sem tekin var til greina krafa varnaraðila um dómkvaðningu matsmanna. Kæruheimild er í c. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðilar krefjast þess að kröfu varnaraðila verði hafnað. Þá krefjast þeir kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar auk málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili hefur ekki kært úrskurð héraðsdóms fyrir sitt leyti og getur krafa hans um málskostnað í héraði því ekki komið frekar til álita.

Varnaraðili höfðaði mál með stefnu 16. janúar 2012 á hendur sóknaraðilum ásamt Sigurjóni Þ. Árnasyni, Halldóri J. Kristjánssyni, Þorgeiri Baldurssyni, Svöfu Grönfeldt og Jóni Þorsteini Oddleifssyni. Eftir að málið var þingfest í héraði 8. mars 2012 var því ítrekað frestað þar til stefndu lögðu loks fram greinargerðir 22. janúar 2013. Dómarinn, sem nú fer með málið í héraði, tók það fyrir í fyrsta sinn 8. apríl 2013 og var því þá frestað til 13. júní sama ár til málflutnings um kröfu, sem stefndu höfðu gert um að því yrði vísað frá dómi. Úrskurður gekk um þá kröfu 27. sama mánaðar og var hún þar tekin til greina. Varnaraðili kærði úrskurðinn og var hann felldur úr gildi með dómi Hæstaréttar 26. september 2013 í máli nr. 491/2013. Þegar málið var næst tekið fyrir í héraði 26. nóvember 2013 lagði sóknaraðilinn Brit Insurance Ltd. ásamt þeim 24 öðrum erlendu sóknaraðilum, sem taldir eru á eftir honum í heiti þessa máls, fram beiðni um dómkvaðningu matsmanna, sem ágreiningur reis um. Þegar hann var tekinn til frekari meðferðar í þinghaldi 17. desember 2013 kom einnig fram að sóknaraðilar þessir og varnaraðili hefðu til athugunar hvort þeir myndu standa saman að beiðni um að sakarefni í málinu yrði skipt. Frá því var horfið í næsta þinghaldi 5. febrúar 2014 og var málið síðan tekið fyrir 26. sama mánaðar til málflutnings um ágreining um kröfuna um dómkvaðningu matsmanna. Sú krafa var í meginatriðum tekin til greina með úrskurði 14. mars 2014, sem var staðfestur með dómi Hæstaréttar 29. apríl sama ár í máli nr. 243/2014. Í þinghaldi 25. júní 2014 lagði varnaraðili fram fyrir sitt leyti kröfu um dómkvaðningu matsmanna og var þá fært í þingbók að allir aðrir málsaðilar hafi mótmælt henni „og eða óskað eftir fresti til þess að taka nánari afstöðu til hennar“, en á dómþingi 18. september sama ár var bókað að stefndu í málinu hafi allir mótmælt henni og var málið flutt um þann ágreining. Með hinum kærða úrskurði var þessi krafa varnaraðila tekin til greina. Aðrir þeir, sem stefnt var í héraði og getið var hér að framan, hafa ekki látið þennan ágreining til sín taka fyrir Hæstarétti.

Svo sem ráðið verður af framangreindu hefur rekstur málsins þegar tekið verulegan tíma og hafa allir aðilar þess átt hlut að því að hann hafi farið að nokkru úr böndum, þótt ítrekuð og vítaverð frestun málsins í nærfellt ár til greinargerða stefndu í héraði hafi stafað af framgöngu þeirra einna. Þegar fyrrnefnd krafa sóknaraðilans Brit Insurance Ltd. og 24 annarra erlendra sóknaraðila um dómkvaðningu matsmanna kom til meðferðar í héraði var henni mótmælt af öllum öðrum málsaðilum, meðal annars á þeirri forsendu að hún hafi ekki verið borin tímanlega fram. Að þeim andmælum stóð varnaraðili meðal annarra. Í ágreiningnum, sem nú er til úrlausnar, hafa varnaraðili og nefndir sóknaraðilar haft hlutverkaskipti að þessu leyti. Eins og staðið hefur verið að rekstri málsins og í ljósi þess að enn geti tekið verulegan tíma að ljúka matsgerð á grundvelli áðurnefnds dóms Hæstaréttar í máli nr. 243/2014 eru ekki efni til að hafna kröfu varnaraðila um dómkvaðningu matsmanna á þeim grunni að hún hafi ekki verið höfð uppi á fyrri stigum málsins. Eins og greinir í hinum kærða úrskurði hafa sóknaraðilar jafnframt borið því við að spurningar, sem varnaraðili vill leita svara dómkvaddra matsmanna við, snúi að atriðum, sem samrýmist ekki málsástæðum að baki dómkröfum varnaraðila. Þótt svo kynni að einhverju marki að vera verður að líta til þess að öflun matsgerðar getur ekki ein út af fyrir sig valdið því að varnaraðili komi nýjum málsástæðum að í málinu, en hann verður að bera áhættu og kostnað af því ef matsgerð kæmi honum ekki að haldi af þeim sökum. Að þessu gættu verður hinn kærði úrskurður staðfestur.

Sóknaraðilum verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðilar, Andri Sveinsson, Kjartan Gunnarsson, Brit Insurance Ltd., Liberty Mutual Insurance Europe Ltd., QBE International Insurance Ltd., Allianz Global Corporate & Speciality AG, QBE Corporate Ltd., Alterra Corporate Capital 2 Ltd., Alterra Corporate Capital 3 Ltd., Kelvin Underwriting Ltd., Nameco (No 11) Ltd., Nameco (No 231) Ltd., Novae Corporate Underwriting Ltd., SCOR Underwriting Ltd., Sorbietrees Underwriting Ltd., Brian John Tutin, Bridget Anne Carey-Morgan, Carol Jean Harris, David John De Marle Coulthard, Eileen Elsie Hunter, Gary Frederick Sullivan, Ian Richard Posgate, Joseph Elmaleh, John Leon Gilbart, Julian Michael West, Richard Michael Hodgson Read og Norman Thomas Rea, greiði í sameiningu varnaraðila, LBI hf., 500.000 krónur í kærumálskostnað.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 24. september 2014.

Mál þetta var höfðað með stefnu birtri 17., 18. og 23. janúar 2012. Stefnandi er LBI hf., áður Landsbanki Íslands hf., Austurstræti 16, Reykjavík. Stefndu eru Sigurjón Þ. Árnason, Granaskjóli 28, Reykjavík, Halldór J. Kristjánsson, sagður óstaðsettur í hús í Kanada, Kjartan Gunnarsson, Starhaga 4, Reykjavík, Andri Sveinsson, sagður óstaðsettur í hús í Englandi, Þorgeir Baldursson, Stórahjalla 5, Kópavogi, Svafa Grönfeldt, sögð óstaðsett í hús í Bandaríkjunum og Jón Þorsteinn Oddleifsson, Krossakri 6, Garðabæ. Þá er stefnt Brit Insurance Ltd., 55 Bishopsgate, London, Stóra-Bretlandi og 24 öðrum nafngreindum vátryggjendum með lögheimili í Bretlandi og Þýskalandi.

Við fyrirtöku málsins 25. júní sl. lagði stefnandi fram beiðni um dómkvaðningu matsmanna. Af hálfu annarra aðila var beiðninni mótmælt sem of seint fram kominni og eða óskað eftir fresti til þess að taka nánari afstöðu til hennar. Við fyrirtöku málsins 18. september sl. var matsbeiðninni formlega mótmælt af hálfu allra stefndu. Var ágreiningur aðila um dómkvaðningu matsmanna tekinn til úrskurðar í þessu þinghaldi eftir að lögmenn höfðu fært fram munnlegar athugasemdir sínar.

Í matsbeiðni er þess farið á leit að dómkvaddir verði hæfir og óvilhallir matsmenn til þess að láta í té skriflegt og rökstutt álit um eftirfarandi:

„(i)          Óskað er eftir því að matsmenn meti virði greiðslna, sem samningskröfuhafar fengu skv. nauðasamningi Straums sem staðfestur var af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 18. ágúst 2010. Óskað er eftir því að matið sé sett fram sem hlutfall af heildarkröfum samningskröfuhafa og miðað sé við þann dag sem nauðasamningurinn var staðfestur.

(ii)           Óskað er eftir því að matsmenn meti hvert eigið fé MP hafi verið í árslok 2010 ef MP hefði (a) greitt kröfu matsbeiðanda sem sett var fram í riftunarbréfi, dags. 31. maí 2010, að fjárhæð kr. 7.518.710.126 að fullu og (b) greitt kröfu skilanefndar Kaupþings banka hf. (að fjárhæð kr. 1.900.000.000 skv. skýringu  87 í ársreikningi MP fyrir árið 2010) að fullu.

(iii)          Óskað er eftir því að matsmenn meti virði neðangreindra skuldabréfakrafna sem Landsbanki Íslands hf. keypti af verðbréfasjóðum Landsvaka í viðskiptum sem færð voru í kerfum bankans þann 6. október 2008. Þess er óskað að matsmenn láti í té álit á virði skuldabréfakrafnanna annars vegar miðað við 3. október 2008 og hins vegar miðað við 6. október 2008: FL 07 1, STBO 08 1019, ATOR 06 1, MPB 06 2, LANISL Float 25/08/2009, LANISL Float 09, NYSI 07 1, NYSI 07 2“

Stefnandi vísar til kröfugerðar sinnar og málsatvika eins og þeim er lýst í stefnu. Hann leggur áherslu á að stefndu hafi mótmælt fullyrðingum stefnanda um tjón hans og dregið í efa útreikninga um nánara umfang tjóns. Þá hafi því verið haldið fram að stefnandi hafi um sum atriði ekki takmarkað tjón sitt með fullnægjandi hætti. Stefnandi vísar til þess að í stefnu komi fram áskilnaður um frekari gagnaframlagningu, þar með taldar matsgerðir  um fjárhæð tjóns, ef málatilbúnaður varnaraðila gefi tilefni til. Einnig vísar hann til ummæla í dómi Hæstaréttar 26. september 2013 í máli nr. 491/2013 þess efnis að ekkert sé því til fyrirstöðu eftir lögum nr. 91/1991 að hann afli frekari sönnunargagna um tjón sitt undir rekstri málsins, þar á meðal með því að fara samkvæmt IX. kafla laganna fram á mat sérfróðs manns eða manna. Stefnandi hefur einnig vakið athygli á því að í beinu framhaldi af dómi Hæstaréttar hafi hann áskilið sér rétt til að leggja fram matsbeiðni. Slík matsbeiðni hafi hins vegar ekki verið lögð fram fyrr en tekin hafði verið afstaða til umfangsmikillar matsbeiðni stefndu Brit Insurance Ltd. o.fl.

Mótmæli stefndu eru annars vegar á því reist að matsbeiðni stefnanda sé of seint fram komin. Telja stefndu að stefnandi hefði í síðasta lagi átt að leggja fram beiðni um mat í beinu framhaldi af því að úrskurður héraðsdóms var felldur úr gildi með fyrrgreindum dómi Hæstaréttar. Hins vegar er því haldið fram að matsspurningar séu annað hvort ótengdar sakarefni málsins eða feli í sér röskun  grundvelli þess. Er þannig á því byggt að með matsbeiðni leitist stefnandi við að sýna fram á tjón sitt samkvæmt öðrum viðmiðum en fram komi í stefnu, t.d. þannig að miðað sé við verðgildi hagsmuna á öðrum dagsetningum en miðað sé við í stefnu.

Niðurstaða

Af 95. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála verður dregin ályktun um að stefnandi skuli tefla fram þeim sönnunargögnum, sem hann reisir kröfur sínar á, við þingfestingu máls en verði ella að færa fram haldbærar ástæður fyrir því að hann verði ekki krafinn um þessi gögn þá þegar. Hvað sem þessu líður kann stefnanda að vera heimilt að bregðast við vörnum gagnaðila sem fram koma í greinargerð sem lögð er fram samkvæmt 2. mgr. 99. gr. laga nr. 91/1991, þ.á m. með öflun matsgerðar dómkvaddra manna. Er þá horft til þess að sú krafa verður ekki gerð til stefnanda að hann hafi þegar í stefnu og sóknargögnum brugðist við öllum hugsanlegum vörnum varnaraðila, sbr. m.a. dóm Hæstaréttar 26. september 2013 í máli nr. 491/2013. Verður jafnframt að líta svo á að jafnræði málsaðila við slíka gagnaöflun sé nægilega tryggt með þeim reglum sem gilda um dómkvaðningu matsmanna og störf þeirra samkvæmt IX. kafla laga nr. 91/1991 svo og heimildum þeirra til að afla yfirmats eða hefja sjálfstæðra gagnaöflunar í tilefni af matsgerð. Fer ekki heldur á milli mála að tíðkanlegt er í málum sem höfðuð eru til heimtu skaðabóta, svo sem hér um ræðir, að stefnandi bregðist við mótmælum um fjárhæð tjóns með því að afla matsgerða dómkvaddra manna undir meðferð málsins og er beinlínis gert ráð fyrir slíkri gagnaöflun með IX. kafla laga nr. 91/1991.

Með matsbeiðni sinni leitast stefnandi í meginatriðum við að fá tjón sitt staðreynt, einkum með hliðsjón af tilteknum málsástæðum stefndu um að tjón stefnanda sé ranglega metið og eða ósannað. Með fyrrgreindum dómi Hæstaréttar voru tekin af tvímæli um að málatilbúnaður stefnda telst ekki svo vanreifaður að varði frávísun málsins. Eins og málið liggur fyrir samkvæmt dómi Hæstaréttar verður því að játa stefnanda verulegu svigrúmi til að afla matsgerðar um tjón sitt enda ber hann áhættuna af sönnunargildi matsgerðar við endanlega úrlausn málsins. Er þá einnig horft til þess að hér er ekki um að ræða gagnaöflun sem telst úr hófi miðað við umfang og rekstur málsins.

Í málinu liggur fyrir að stefnandi áskildi sér rétt til öflunar matsgerðar í stefnu og áréttaði þann fyrirvara í beinu framhaldi af fyrrgreindum dómi Hæstaréttar. Er því ekki um það að ræða að bersýnilegt sé að að matsgerðin verði fyrirsjáanlega tilgangslaus til sönnunar, sbr. 3. mgr. 46. gr. laga nr. 91/1991 af þessari ástæðu.

Samkvæmt framangreindu verður fallist á beiðni stefnanda um dómkvaðningu matsmanna.

Skúli Magnússon héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð

Fallist er á beiðni stefnanda LBI hf. 25. júní sl. um dómkvaðningu matsmanna.