Þriðjudaginn 13. nóvember 2012.
Nr. 663/2012.	Ingólfur Helgason (Jóhannes Bjarni Björnsson hrl.) gegn Kaupþingi hf. (Guðni Á. Haraldsson hrl.)

 

Kærumál. Dómkvaðning matsmanna.

I kærði úrskurð héraðsdóms þar sem hafnað var beiðni hans um dómkvaðningu matsmanns til að meta atriði er snertu verðmæti nánar tilgreindra lánasamninga við framsal þeirra frá K hf. til A hf. Talið var að mat það er I sóttist eftir skipti ekki máli við úrlausn ágreinings aðilanna og því þjónaði ekki tilgangi að afla matsgerðarinnar, sbr. 3. mgr. 46. gr. laga nr. 91/1991. Var úrskurður héraðsdóms um að hafna beiðni I um dómkvaðningu matsmanns því staðfestur.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Gunnlaugur Claessen, Benedikt Bogason og Ólafur Börkur Þorvaldsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 17. október 2012, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 26. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 3. október 2012, þar sem hafnað var kröfu sóknaraðila um dómkvaðningu matsmanns. Kæruheimild er í c. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðili krefst þess að lagt verði fyrir héraðsdómara að dómkveðja mann til að framkvæma hið umbeðna mat. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Svo sem nánar er rakið í hinum kærða úrskurði leitar sóknaraðili eftir mati á atriðum sem snerta verðmæti lánasamninga við framsal 21. október 2008 frá varnaraðila til Nýja Kaupþings banka hf., nú Arion banka hf. Þetta skiptir ekki máli við úrlausn ágreinings aðilanna og þjónar því ekki tilgangi að afla matsgerðar þar að lútandi, sbr. 3. mgr. 46. gr. laga nr. 91/1991. Að þessu gættu en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Sóknaraðila verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og greinir í dómsorði.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðili, Ingólfur Helgason, greiði varnaraðila, Kaupþingi hf., 200.000 krónur í kærumálskostnað.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 3. október 2012.

Í þinghaldi 6. júní sl. lagði lögmaður stefnda fram beiðni um dómkvaðningu matsmanns. Í ljósi þess að til meðferðar var í öðru samkynja máli sambærileg beiðni um dómkvaðningu matsmanns var ákveðið að láta mál þetta bíða þar til fyrir lægi dómur Hæstaréttar í því máli. Var um þá beiðni um dómkvaðningu matsmanns dæmt í Hæstarétti 27. ágúst 2012 í máli nr. 465/2012. Að gengnum þeim dómi hefur lögmaður stefnda lagt fram viðauka við beiðni um dómkvaðningu matsmanns þar sem hann hefur, í ljósi nefnds dóms Hæstaréttar, fellt út tilgreindar spurningar í beiðni um dómkvaðningu og breytt öðrum. Lögmaður stefnanda, sem í þessum þætti málsins verður varnaraðili, hefur mótmælt beiðni stefnda, sem verður sóknaraðili, um dómkvaðningu matsmanns og krafist úrskurð dómsins um að synjað verði beiðni varnaraðila um dómkvaðningu. Lögmenn aðila fluttu málið um ágreiningsefnið 27. september sl. og var málið tekið til úrskurðar í framhaldi.

Varnaraðili rekur mál fyrir héraðsdómi á hendur sóknaraðila þar sem varnaraðili krefst þess að rift verði með dómi héraðsdóms ráðstöfun Kaupþings hf. frá 25. september 2008 um að fella niður persónulega ábyrgð sóknaraðila á greiðslu tilgreindra lánssamninga aðila. Þá er þess krafist að sóknaraðili verði dæmdur til að greiða varnaraðila 1.171.960.636 krónur ásamt vöxtum. Samkvæmt stefnu nemur sú fjárhæð endurgreiðslu þeirrar auðgunar sem varnaraðili telur sóknaraðila hafa notið við það að persónuleg ábyrgð sóknaraðila var felld niður af umræddum lánum. Er um að ræða eitt af mörgum dómsmálum sem varnaraðili hefur höfðað gegn fyrrverandi starfsmönnum sínum. Lauk einu þeirra með dómi Hæstaréttar 10. maí 2012 í máli nr. 518/2011. Eru álitaefni allra þessara mála að stórum hluta þau sömu.

Með matbeiðni sinni fer sóknaraðili fram á að dómkvaddur verði óvilhallur og sérfróður matsmaður til þess að skila skoðunargerð um tvö atriði. Annars vegar skoði hann og lýsi þeim forsendum og aðferðum sem lagðar hafi verið til grundvallar við mat á verðmæti lánssamninga við framsal þeirra frá varnaraðila til Nýs Kaupþings banka hf., samkvæmt ákvörðun Fjármálaeftirlitsins 21. október 2008. Hins vegar leggi matsmaður mat á hvert hafi verið gangvirði, þ.e. ,,fair value“, tilgreindra lánssamninga á milli sóknar- og varnaraðila þann 21. október 2008 er þeir hafi verið framseldir frá varnaraðila til Nýs Kaupþings banka hf. Vísar sóknaraðili til þess að tilgangur og markmið með dómkvaðningunni sé að með henni leitist sóknaraðili við að afla sér sönnunargagna sem geti komið að notum við að sanna þá staðhæfingu að varnaraðili hafi ekki orðið fyrir tjóni vegna ákvörðunar stjórnar varnaraðila 25. september 2008, um að fella niður persónulega ábyrgð starfsmanna á hlutabréfalánum eða að tjón varnaraðila sé mun lægra en stefnufjárhæð málsins. Í forsendum Hæstaréttar í máli nr. 518/2011 sé á því byggt að beint samhengi sé á milli þess að persónuleg ábyrgð starfsmanna hafi verið felld niður og þess að lán til þeirra hafi verið metin á 0 krónur við framsal til varnaraðila. Einnig sé á því byggt að lán til starfsmanna til hlutabréfakaupa hafi verið metin sérstaklega samkvæmt efni sínu, ef ekki hefði komið til niðurfelling persónulegrar ábyrgðar starfsmanns. Sóknaraðili telji að hvorugt sé rétt og með skoðunargerðinni hyggist hann renna stoðum undir þá staðhæfingu sína, enda niðurstaða Hæstaréttar í máli nr. 518/2011, að á aðila í sambærilegri stöðu og sóknaraðili, hvíli sú ábyrgð.     

Kröfu sína um að synjað verði beiðni sóknaraðila um dómkvaðningu styður varnaraðili þeim rökum í fyrsta lagi að með beiðninni sé sóknaraðili í raun að tefja málið. Málið hafi verið þingfest 2. september 2010. Beiðni um dómkvaðningu á þessu stigi sé í andstöðu við 1. og 2. mgr. 102. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Í annan stað sé ómögulegt að meta lánasöfn þau er farið hafi yfir á sínum tíma og matsefnið því ómögulegt. Bæði sé langur tími liðinn og samningar mjög margir. Í þriðja lagi hafi varnaraðili ekki þau gögn undir höndum sem meta eigi. Í fjórða lagi hafi Hæstiréttur í málum nr. 465/2012 og nr. 697/2011 þegar dæmt um að matsgerð verði ekki komið við til að meta hvort varnaraðili hafi orðið fyrir tjóni vegna ákvörðunar stjórnar varnaraðila 25. september 2008, um að fella niður persónulega ábyrgð starfsmanna á hlutabréfalánum. Af matsbeiðni verði ráðið að verið sé að óska eftir mati á lögfræðilegum atriðum sem dómara sé ætlað að meta. Megi um það vísa til dóms Hæstaréttar í máli nr. 697/2011.

Niðurstaða:  

Mál það sem varnaraðili rekur á hendur sóknaraðila, um riftun á ráðstöfun varnaraðila frá 25. september 2008 um að fella niður persónulega ábyrgð sóknaraðila á greiðslu tilgreindra lánssamninga og endurgreiðslu, er eitt margra sem varnaraðili rekur á hendur fyrrverandi starfsmönnum sínum. Eru álitaefnin að stórum hluta þau sömu. Nokkur mál af þessum toga hafa þegar verið dæmd í héraðsdómi og á dómkröfur varnaraðila fallist í þeim öllum. Með dómi Hæstaréttar í máli nr. 518/2011 var þar í dómi dæmt í fyrsta málinu af þessum toga. Þá bíða nokkur mál dóms, bæði fyrir héraðsdómi og Hæstarétti.

Í dómi Hæstaréttar í máli nr. 697/2011 var matsmanni, að kröfu matsbeiðanda, ætlað að leggja mat á hvort stefndi í því máli hefði auðgast af þeirri ráðstöfun þáverandi stjórnar Kaupþings banka hf. 25. september 2008 að aflétta persónulegri greiðsluábyrgð á lánssamningum og ef svo væri hver sú auðgun hafi verið. Ennfremur að leggja mat á hvort Kaupþing banki hf. hafi orðið fyrir tjóni af fyrrgreindri ráðstöfun og ef svo væri hvert tjónið hefði orðið. Við mat á þessum atriðum átti að hafa hliðsjón af forsendum annars vegar að allir lánssamningar vegna hlutabréfakaupa í Kaupþing banka hf. hafi verið færðir yfir til Nýja Kaupþings banka hf., nú Arion banka hf., á verðmætinu 0 krónur, ekki eingöngu lánssamningar vegna hlutabréfakaupa starfsmanna Kaupþings banka hf. Hins vegar átti að hafa hliðsjón af þeirri forsendu að aðrar kröfur en kröfur Kaupþings banka hf. á hendur starfsmönnum vegna lána til hlutabréfakaupa í Kaupþing banka hf. hafi verið færðar frá Kaupþing banka hf. til Arion banka á verðmætinu 0 krónur eða eftir atvikum á umtalsverðum afslætti. Í dómi Hæstaréttar sagði að ekki yrði séð, hvorki af matsbeiðni né málatilbúnaði sóknaraðila að öðru leyti, að með þessu væri verið að leita eftir mati á öðrum sérfræðilegum álitaefnum en lögfræðilegum. Samkvæmt 2. mgr. 60. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 91/1991 væri það hlutverk dómara, en ekki sérfróðra matsmanna, að leggja mat á þau atriði sem krefðust lagaþekkingar.

Í máli því sem hér er til meðferðar hefur sóknaraðili í matsbeiðni lýst því að tilgangur með matsbeiðni sé að sýna fram á að varnaraðili hafi ekki orðið fyrir tjóni við að fella niður ábyrgð starfsmanna á hlutabréfalánum. Þó svo í þessu máli sé verið að fara fram á skoðunargerð að hluta til, lítur matsefnið í reynd að því að renna stoðum undir staðhæfingar um verðmæti lánssamninga miðað við tilteknar forsendur, svo unnt sé að álykta um að hvaða marki varnaraðili hafi orðið fyrir tjóni vegna yfirlýsingarinnar frá 25. september 2008. Verður því ekki séð að tilgangur með matsgerð í þessu máli sé annar en í dómi Hæstaréttar í máli nr. 697/2011. Álitaefnum af þessum toga var jafnframt slegið föstum í dómi Hæstaréttar í máli nr. 465/2012, þar sem meðal annars var kveðið upp úr um að enga þýðingu hefði að afla mats um verðmæti hlutabréfa í varnaraðila miðað við 25. september 2008. Með hliðsjón af öllu framansögðu verður synjað beiðni sóknaraðila um dómkvaðningu.

Varnaraðili hefur krafist greiðslu málskostnaðar. Dómurinn telur rétt að ákvörðun málskostnaðar af þessum þætti bíði efnisdóms.

Mál þetta fluttu af hálfu sóknaraðila Jóhannes Bjarni Björnsson hæstaréttarlögmaður en af hálfu varnaraðila Guðni Á. Haraldsson hæstaréttarlögmaður.

Símon Sigvaldason héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Ú r s k u r ð a r o r ð:

Kröfu sóknaraðila, Ingólfs Helgasonar, um dómkvaðningu matsmanns, er synjað.