Þriðjudaginn 10. mars 2015.
Nr. 140/2015.	Tryggingarsjóður innstæðueigenda og fjárfesta (Aðalsteinn E. Jónasson hrl.) gegn Financial Services Compensation Scheme Ltd. (Baldvin Björn Haraldsson hrl.)

Kærumál. Ráðgefandi álit. EFTA-dómstóllinn.

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms þar sem fallist var á kröfu breska tryggingarsjóðsins F um að leitað yrði ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins á túlkun ákvæða tilskipunar 94/19/EB um innlánatryggingakerfi í tengslum við mál F á hendur T sem rekið var fyrir héraðsdómi. Laut ágreiningur aðila meðal annars að því hvort T bæri skylda til að greiða innstæðueigendum í útibúi L hf. í Bretlandi, en F kom fram fyrir þeirra hönd þar sem hann tók yfir kröfuréttindi þeirra á hendur T, þá lágmarksfjárhæð sem greinir í 9. gr. laga nr. 98/1999 um innstæðutryggingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta af hverri innstæðu sem myndaði hina undirliggjandi skuldbindingu. Í úrskurði héraðsdóms, sem staðfestur var í Hæstarétti með vísan til forsendna hans, kom fram að skýring á ákvæðum tilskipunarinnar hefði raunverulega þýðingu við úrlausn á kröfum F þar sem hún væri háð ákveðnum vafa og staðreyndir málsins lægju nægilega fyrir. Voru því þrjár nánar tilgreindar spurningar lagðar fyrir EFTA-dómstólinn.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Benedikt Bogason og Þorgeir Örlygsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 12. febrúar 2015 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 20. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 29. janúar 2015, þar sem tekin var til greina krafa varnaraðila um að leita ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins á nánar tilteknum atriðum í tengslum við mál sem varnaraðili rekur á hendur sóknaraðila. Kæruheimild er í 3. mgr. 1. gr. laga nr. 21/1994 um öflun álits EFTA-dómstólsins um skýringu samnings um Evrópska efnahagssvæðið. Sóknaraðili krefst þess aðallega að kröfu varnaraðila um að leita ráðgefandi álits verði hafnað en til vara að leitað verði ráðgefandi álits á nánar tilgreindum spurningum. Að þessu frágengnu krefst hann þess að verði spurningu um dráttarvexti bætt við þær sem héraðsdómur tók til greina verði einnig leitað ráðgefandi álits á nánar tilgreindum spurningum í stað þeirrar sem varnaraðili gerir kröfu um. Þá krefst hann í báðum tilvikum kærumálskostnaðar.

Varnaraðili kærði úrskurð héraðsdóms fyrir sitt leyti 27. febrúar 2015. Krefst hann þess aðallega að leitað verði ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins á nánar tilgreindum spurningum. Til vara krefst hann þess að hinn kærði úrskurður verði staðfestur að öðru leyti en því að einnig skuli leitað ráðgefandi álits á nánar tilgreindri spurningu til viðbótar þeim sem úrskurðarorð héraðsdóms kveður á um. Í báðum tilvikum krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Með skírskotun til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Eftir atvikum er rétt að hvor málsaðila beri sinn kostnað af rekstri kærumáls þessa.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Kærumálskostnaður fellur niður.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 29. janúar 2015.

I.

Mál þetta, sem tekið var til úrskurðar 4. desember sl. um það hvort leita beri ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins, er höfðað af Financial Services Compensation Scheme Limited, Beaufort House, 15 St Botolph Street EC3, London, Englandi, gegn Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta, Borgartúni 35, Reykjavík, með stefnu birtri 23. október 2013.

Dómkröfur stefnanda í málinu eru eftirfarandi:

1)       Kröfur um viðurkenningu á skuldbindingu vegna innstæðna:

Aðalkrafa:

Stefnandi krefst þess aðallega að viðurkennt verði að stefnda hafi borið, hinn 23. október 2009, að greiða stefnanda 2.242.994.257 sterlingspund vegna hlutdeildar stefnda í greiddum innstæðutryggingum í Bretlandi sem stefnandi greiddi vegna svokallaðra Icesave-innstæðna hjá útibúi Landsbanka Íslands hf. í Bretlandi.

Varakrafa:

Stefnandi krefst þess til vara að viðurkennt verði að stefnda hafi borið, hinn 23. október 2009, að greiða stefnanda 452.142.379.166 krónur vegna hlutdeildar stefnda í greiddum innstæðutryggingum í Bretlandi, sem stefnandi greiddi vegna svokallaðra Icesave-innstæðna hjá útibúi Landsbanka Íslands hf. í Bretlandi.

2)       Kröfur um viðurkenningu á skyldu til greiðslu dráttarvaxta:

Aðalkrafa:

Stefnandi krefst þess að viðurkennt verði að stefnda beri að greiða stefnanda dráttarvexti skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, af 2.242.994.257 sterlingspundum frá 23. október 2009 til greiðsludags.

Fyrsta varakrafa:

Stefnandi krefst þess að viðurkennt verði að stefnda beri að greiða stefnanda dráttarvexti skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, af 452.142.379.166 krónum frá 23. október 2009 til greiðsludags.

Önnur varakrafa:

Stefnandi krefst þess að viðurkennt verði að stefnda beri að greiða stefnanda dráttarvexti skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, af 2.242.994.257 sterlingspundum frá 23. október 2009 til 2. desember 2011, en af 1.477.244.674,95 sterlingspundum frá þeim degi til 24. maí 2012, en af 1.151.026.340,03 sterlingspundum frá þeim degi til 5. október 2012, en af 995.297.091,22 sterlingspundum frá þeim degi til 12. september 2013, en af 861.341.997,86 sterlingspundum frá þeim degi til greiðsludags.

Þriðja varakrafa:

Stefnandi krefst þess að viðurkennt verði að stefnda beri að greiða stefnanda dráttarvexti samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, af 452.142.379.166 krónum frá 23. október 2009 til 2. desember 2011, en af 305.754.353.160 krónum frá þeim degi til 24. maí 2012, en af 242.062.753.302 krónum frá þeim degi til 5. október 2012, en af 212.479.477.132 krónum frá þeim degi til 12. september 2013, en af 187.645.738.851 krónum frá þeim degi til greiðsludags.

Fjórða varakrafa:

Stefnandi krefst þess að viðurkennt verði að stefnda beri að greiða stefnanda dráttarvexti skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, af 2.242.994.257 sterlingspundum frá 23. október 2009 til 2. desember 2011, en af 922.892.231,30 sterlingspundum frá þeim degi til 24. maí 2012, en af 360.518.147,27 sterlingspundum frá þeim degi til 5. október 2012, en af 92.051.843,53 sterlingspundum frá þeim degi til 12. september 2013.

Fimmta varakrafa:

Stefnandi krefst þess að viðurkennt verði að stefnda beri að greiða stefnanda dráttarvexti skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, af 452.142.379.166 krónum frá 23. október 2009 til 2. desember 2011, en af 199.779.688.446 kr. frá þeim degi til 24. maí 2012, en af 109.799.851.449 kr. frá þeim degi til 5. október 2012.

3)       Krafa um greiðslu kostnaðar og málskostnaðar:

Þess er krafist að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda 190.817.653,28 sterlingspund með dráttarvöxtum skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 7.677.574,14 sterlingspundum frá 22. nóvember 2009 til 30. júlí 2013 og af 117.864.801,14 sterlingspundum frá 30. júlí 2013 til 23. nóvember 2013 og af 190.817.653,28 sterlingspundum frá þeim degi til greiðsludags.

Þá er í öllum tilvikum krafist málskostnaðar samkvæmt málskostnaðarreikningi eða samkvæmt mati dómsins og að tekið verði tillit til þess að stefnandi er ekki  virðisaukaskattsskyldur á Íslandi.

Stefndi krefst þess að verða sýknaður af öllum kröfum stefnanda og krefst jafnframt málskostnaðar að skaðlausu.

Í þinghaldi í málinu 17. september 2013 lagði stefnandi fram bókun þar sem farið var fram á að leitað yrði ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins vegna málsins. Óskaði hann eftir því að eftirfarandi spurningar yrði lagðar fyrir dómstólinn:

1)       Samræmist það ákvæðum EES-samningsins, sérstaklega 1. mgr. 7. gr. tilskipunar 94/19/EB, að lagalegar skuldbindingar innlánatryggingakerfis gagnvart innstæðueigendum takmarkist, þegar heildareignir þess duga ekki til að bæta heildarkröfu hvers innstæðueiganda að fjárhæð allt að 20.000 ECU, við heildareignir þess á þeim tíma sem innstæður verða ótæk innlán í skilningi 3. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar.

2)       Samræmist það markmiðum tilskipunarinnar ef innlánatryggingakerfi setur á stofn nýja deild eða sér reikning innan kerfisins sem safnar iðgjöldum frá aðilum þess eftir að greiðsluskylda í skilningi 1. mgr. 10. gr. tilskipunarinnar verður virk, sem og ákveður að allar greiðslur til sín skuli renna í nýju deildina eða reikninginn sem ekki er aðgengilegur þeim innstæðueigendum sem eiga útistandandi kröfur sem fallnar eru í gjalddaga á þeim tímapunkti þegar nýja deildin eða reikningurinn var stofnaður; eða eiga innstæðueigendur sem eiga gjaldfallnar kröfur tilkall til allra iðgjalda sem greidd eru af aðilum að innlánatryggingakerfinu eftir að greiðsluskyldan varð virk?

3)       Er rétt að túlka ákvæði tilskipunarinnar, með vísan í 3. gr. EES-samningsins og meginregluna um skilvirka framkvæmd EES-samningsins, með þeim hætti að ef innlánatryggingakerfi stendur ekki við skuldbindingar sínar innan þeirra tímamarka sem tilgreind eru í 10. gr. tilskipunarinnar eiga innstæðueigendur rétt á að grípa til vanefndaúrræða skv. landsrétti. s.s. dráttarvaxta, sbr. 6. mgr. 7. gr. tilskipunarinnar?

4)       Ef innlánatryggingakerfi ber að standa skil á vöxtum er þá rétt að túlka ákvæði tilskipunarinnar með þeim hætti að greiðslur frá innlánatryggingakerfi skulu greiddar í þeirri röð sem mælt er fyrir um í lögum sem gilda um kröfur gegn því eða fela ákvæði tilskipunarinnar í sér fyrirmæli um í hvaða röð innlánatryggingakerfi skal ráðstafa greiðslum?

5)       Ber að skýra orðalag 11. gr. tilskipunarinnar á þann veg að EES-ríkjum sé heimilt að setja í landsrétt ákvæði sem kveður á um að greiðslur vegna innstæðutryggingar frá innlánatryggingakerfi séu háðar framsali hvers innstæðueiganda á heildarkröfum hans á hendur gjaldþrota aðila innlánatryggingakerfisins, í tilvikum þar sem einungis hluti innstæðu verður bættur og þar sem innlánatryggingakerfi heldur eftir rétti til að fá allar greiðslur sem berast frá gjaldþrota aðila kerfisins vegna heildarkrafnanna, þangað til innlánakerfið hefur endurheimt greiddar innstæðutryggingar, jafnvel þó slíkt framsal og endurheimtur séu hærri en sú innstæðufjárhæð sem nýtur tryggingar og/eða innstæðna sem innlánatryggingakerfið hefur ekki greitt neina tryggingu vegna þannig að nafnverð og efnahagslegur ávinningur af framsalskröfunni er hærri en greiðsla innlánatryggingakerfisins?

Í næsta þinghaldi í málinu hinn 13. október 2014 lagði stefndi fram bókun þar sem þess er aðallega krafist að dómurinn hafni kröfu stefnanda um að aflað verði ráðgefandi álits en til vara krefst hann þess að dómurinn leiti ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins á eftirfarandi spurningum:

1)       Samræmist það 1. mgr. 7. gr. tilskipunar 94/19/EB, þegar um kerfishrun er að ræða, að skuldbindingar fyrir fram fjármagnaðs innlánatryggingakerfis takmarkist við eignir þess á þeim tímapunkti sem innstæður verða ótiltæk innlán í skilningi 3. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar og eignirnar duga ekki til að bæta kröfu hvers innstæðueiganda að fjárhæð allt að 20.000 EUR?

2)       Koma ákvæði tilskipunar 94/19/EB í veg fyrir að í kjölfar kerfishruns setji fyrir fram fjármagnað innlánatryggingakerfi á stofn nýja deild eða reikning þar sem safnað er iðgjöldum og ákveði að þau iðgjöld skuli renna í nýju deildina eða reikninginn í því skyni að byggja upp sjóð sem eingöngu sé ætlað að mæta mögulegum framtíðar áföllum og standi ekki til greiðslu eldri skuldbindinga?

3)       Mælir tilskipun 94/19/EB fyrir um skyldu innlánatryggingakerfis til greiðslu vaxta af innstæðum frá þeim tímapunkti sem innstæður verða ótiltæk innlán í skilningi 3. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar?

4)       Mælir tilskipun 94/19/EB fyrir um skyldu innlánatryggingakerfis til greiðslu dráttarvaxta ef innlánatryggingakerfi greiðir ekki innan þeirra tímamarka sem tilgreind eru í 10. gr. tilskipunarinnar?

5)       Ef spurningu 3 og 4 er svarað jákvætt, mælir tilskipun 94/19/EB fyrir um að í landsrétti skuli kveðið á um að kröfur um innstæður annars vegar og vexti, eftir atvikum dráttarvexti, hins vegar skuli greiddar í tiltekinni röð?

6)       Kemur 11. gr. tilskipunar 94/19/EB í veg fyrir að innlánatryggingakerfi fái frekari réttindi samkvæmt landsrétti heldur en þann að ganga inn í kröfuréttindi innstæðueiganda sem svarar til fjárhæðarinnar sem greidd er?

II.

Aðdragandi máls þessa er sá að Landsbanki Íslands hf. opnaði útibú í Bretlandi í október 2006 og hóf þar innlánasöfnun undir vörumerkinu Icesave. Samhliða því gerðist bankinn aðili að breska innstæðutryggingarkerfinu og skuldbatt stefnandi sig þar með til að tryggja innstæður til viðbótar við þær innstæðutryggingar sem bankinn naut hjá stefnda. Hinn 31. sama mánaðar rituðu aðilar máls þessa svo undir sameiginlega yfirlýsingu (e. memorandum of understanding), en skv. 11. gr. hennar átti stefndi sem innstæðutryggingarkerfi heimaríkis að bera frumábyrgð á að greiða innstæðueigendum bætur vegna falls aðildarfyrirtækis sem veitti innlán bæði á Íslands (heimaríki) og í Bretlandi (gistiríki).

Hinn 6. október 2008 lokaðist fyrir aðgang að Icesave-innlánum í Bretlandi en þann dag voru samþykkt á Alþingi lög nr. 125/2008, svokölluð neyðarlög, sem fólu meðal annars í sér að innstæður voru gerðar að forgangskröfum skv. lögum nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Daginn eftir féll Landsbanki Íslands hf. og tók Fjármálaeftirlitið yfir vald hluthafafundar bankans, vék stjórn hans frá og skipaði honum skilanefnd. Dagana á eftir féllu stóru íslensku viðskiptabankarnir hver á fætur öðrum. Landsbanka Íslands hf. var veitt heimild til greiðslustöðvunar með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur 5. desember 2008 og með lögum nr. 44/2009 var bankinn síðan tekinn til slitameðferðar og skyldi upphaf hennar miðast við gildistöku laganna hinn 22. apríl 2009.

Hinn 27. október 2008 tilkynnti Fjármálaeftirlitið að það væri álit stofnunarinnar að Landsbanki Íslands hf. væri ekki fær um að inna af hendi greiðslu á andvirði innstæðna tiltekinna reikninga þeirra viðskiptavina sem þess kröfðust. Sama dag tilkynnti stjórn stefnda að á grundvelli álits Fjármálaeftirlitsins hefði stofnast til greiðsluskyldu stefnda gagnvart innstæðueigendum Icesave-reikninga. Jafnframt kom fram í tilkynningunni að ekki væri ákveðið hvernig útgreiðslu stefnda yrði háttað. Frestur til að greiða var loks framlengdur um þrjá mánuði í senn í þrígang, í fyrsta skipti 26. janúar 2009, í annað skipti 4. maí sama ár og í þriðja og síðasta skiptið hinn 21. ágúst 2009.

Stefnandi tók ákvörðun um það 4. nóvember 2008 að greiða Icesave-innstæðueigendum út andvirði innstæðna þeirra í samræmi við svokallaðar „COMP“ reglur. Í kjölfarið tóku eigendur Icesave-innlánsreikninga við greiðslu að andvirði innstæðna sinna fyrir tilstuðlan rafræns eða skriflegs greiðsluferlis. Samkvæmt skilmálum greiðsluferlisins þurftu innstæðueigendur að samþykkja með skýrum hætti yfirfærslu og framsal á öllum þeim réttindum og kröfum sem fylgdu innstæðukröfum þeirra til stefnanda, hvort sem þær væru á hendur Landsbanka Íslands hf., stefnda eða öðrum aðila, og var það skilyrði fyrir greiðslu frá stefnanda. Stefnandi eignaðist þannig kröfur innstæðueigenda, að meðtöldum vöxtum, fyrir framsal frá hverjum og einum þeirra.

Frá því að ljóst varð að Landsbanki Íslands hf. kæmi ekki til með að geta staðið skil á Icesave-innstæðum hjá bankanum áttu sér stað viðræður milli íslenskra og breskra stjórnvalda varðandi ýmis atriði er lutu að ábyrgð og fjármögnun á endurgreiðslunum til innstæðueigendanna. Samningar tókust ekki og höfðaði Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) í kjölfarið mál á hendur íslenska ríkinu fyrir EFTA-dómstólnum, mál nr. 16/11. Dómur féll 28. janúar 2013 þar sem hafnað var kröfum ESA og framkvæmdastjórnar ESB um að íslenska ríkinu bæri að ábyrgjast greiðslur stefnda vegna Icesave-innstæðna Landsbanka Íslands hf. í Bretlandi og Hollandi.

Með dómi Hæstaréttar, uppkveðnum 28. október 2011, í máli nr. 340/2011 var staðfest að kröfur stefnanda væru forgangskröfur skv. 112. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. að höfuðstólsfjárhæð 823.516.150.772 krónur, ásamt samningsvöxtum hverrar innstæðu frá 7. október 2008, eða þeim tíma er binditíma hverrar innstæðu lauk, til 22. apríl 2009, sem er viðmiðunardagur slitameðferðar Landsbanka Íslands hf., samtals að fjárhæð 28.614.646.317 krónur. Í málinu var kröfu stefnanda um greiðslu kostnaðar að fjárhæð 1.309.352.808 krónur hins vegar hafnað.

Stefnandi mun hafa fengið greitt frá slitabúinu, í fjórum mismunandi hlutagreiðslum 2. desember 2011, 24. maí og 5. október 2012 og 12. september 2013, 53,9% af kröfu sinni á hendur bankanum vegna Icesave-innstæðna bankans. Í stefnu er tiltekið að þar sem töluverðar líkur séu á því að forgangskröfur muni greiðast að fullu og öruggt sé að engar eftirstæðar kröfur verði greiddar muni stefnandi ekki geta endurheimt vexti á innstæðurnar eftir úrskurðardag til þess dags sem stefnda hafi í síðasta lagi borið að greiða stefnanda, vexti eftir þann tíma og kostnað sem stefnandi hafi þurft að standa straum af við að greiða út innstæðutryggingar vegna framangreindra innstæðna.

Stjórn stefnda tók hinn 8. september 2011 ákvörðun, sem birt var 7. október sama ár, um útgreiðslu þeirra eigna til innstæðueigenda sem stefndi átti í sjóðum sínum hinn 27. október 2008, eða á þeim degi þegar Landsbanki Íslands hf. varð að áliti Fjármálaeftirlitsins ófær um að inna af hendi greiðslur á andvirði innstæðna, verðbréfa eða reiðufjár, eins og áður er rakið. Munu eignir innstæðudeildar stefnda á þeim degi hafa numið 15.544.014.000 krónum. 

Stefnandi mótmælti skilmálum ákvörðunarinnar skriflega 6. desember 2011. Taldi hann sig ekki geta sætt sig við þá skilmála sem settir væru fram af hálfu stefnda,  annars vegar um að viðkomandi kröfuhafi framseldi stefnda allar kröfur sínar á hendur Landsbanka Íslands hf. og endurheimti svo kröfu sína frá bankanum fyrir tilstuðlan stefnda og hins vegar að krafan yrði í íslenskum krónum og næði bara til höfuðstóls innstæðnanna en hvorki til vaxta eftir 22. apríl 2009 né kostnaðar vegna útgreiðslna. Taldi stefnandi skilmálana ólögmæta og að niðurstaðan af slíku hefði í raun sett hann í verri stöðu en ef engin greiðsla bærist frá stefnda. Í kjölfar mótmælanna hófust bréfaskipti á milli aðila þar sem skilmálar ákvörðunarinnar voru ræddir, ásamt fundarhöldum um sama efni, án þess að komist væri að niðurstöðu sem aðilar gætu sætt sig við.

III.

Málatilbúnaður stefnanda er einkum reistur á því að stefnda hafi borið skylda til að greiða eigendum Icesave-innstæðna, sem stefnandi leiði rétt sinn frá vegna framsals á kröfum þeirra, þá lágmarksfjárhæð sem greini í 9. gr. laga nr. 98/1999 af hverri innstæðu sem myndi hina undirliggjandi skuldbindingu. Grundvöllur skuldbindinga stefnda sé þannig samtals fjárhæð allra þessara innstæðna upp að lágmarkstryggingunni, og hafi sú skylda orðið virk þann dag er stefndi hafi í síðasta lagi átt að greiða innstæðutryggingar til Icesave-innstæðueigenda, eða hinn 23. október 2009. Komi hins vegar upp sú staða að eignir stefnda dugi ekki til að bæta innstæðueigendunum tap þeirra að fullu beri stefnda, sbr. 1. mgr. 10. gr. laga nr. 98/1999, að bæta tjón allt að 1,7 milljónum króna, samsvarandi 20.887 evrum. Samkvæmt orðalagi framangreinds lagaákvæðis, og eins og innstæðutryggingakerfið sé sett upp, sé gert ráð fyrir að framangreint fyrirkomulag um lágmarkstryggingu sé lægsti samnefnarinn á ábyrgð og skuldbindingu stefnda gagnvart innstæðueigendum. Telur stefnandi og að framangreind skuldbinding stefnda feli í sér samningsvexti hverrar innstæðu frá 22. apríl 2009 til þess dags er stefndi hafi í síðasta lagi átt að greiða innstæðutryggingar til Icesave-innstæðueigenda, eða hinn 23. október 2009. Stefnandi byggir og á því að fjárhæð greiðsluskyldu stefnda beri dráttarvexti frá upphafstíma greiðsluskyldu á meðan einhver hluti hennar sé ógreiddur og að stefnda hafi borið skylda til að endurgreiða stefnanda þann kostnað sem hann hafi sannanlega þurft að bera vegna útgreiðslu innstæðutrygginga til umræddra innstæðueigenda Landsbanka Íslands hf.

Þær varnir stefnda sem helst hafa þýðingu í þessum þætti máls lúta að því að það sé skilyrði greiðsluskyldu stefnda að stefnandi framselji stefnda allar kröfur sínar á hendur LBI hf., en dómkröfur stefnanda geri ekki ráð fyrir slíku framsali, hvorki í heild né að hluta. Jafnframt byggir stefndi á því að greiðsluskylda stefnda geti einungis náð til þeirra eigna sem verið hafi í innstæðudeild stefnda hinn 27. október 2008. Sé þessi afstaða í fullu samræmi við ákvæði 5. gr. reglugerðar nr. 120/2000, sem og almennar reglur kröfuréttar. Þá komi þessi afstaða skýrt fram í ákvörðun stjórnar stefnda frá 8. september 2011, sem stefndi telji enn standa óhaggaða, sbr. og lög nr. 98/1999, með síðari breytingum. Stefndi hafnar og skyldu til greiðslu samningsvaxta eftir 27. október 2008 og skyldu til greiðslu dráttarvaxta og kostnaðar þar sem engar lagalegur forsendur liggi þar að baki. Þannig verði meðal annars skýrlega ráðið af 1. mgr. 9. gr. og 1. og 3. mgr. 10. gr. laga nr. 98/1999 að stefndi verði ekki krafinn um hærri fjárhæð en nemi þeirri fjárhæð sem innstæðueigandi hefði fengið frá viðkomandi fjármálafyrirtæki í slitameðferð. Þar sem kröfur þessar séu eftirstæðar kröfur við slitameðferð LBI hf., og fáist ekki greiddar þar, eigi stefnandi ekki heldur kröfu vegna þeirra á hendur stefnda.

IV.

Stefnandi telur nauðsynlegt að leitað verði eftir ráðgefandi áliti EFTA-dómstólsins á túlkun ákvæða tilskipunar 94/19/EB um skyldu innlánatryggingakerfis til að standa skil á lágmarkstryggingu þar sem túlkun stefnda á lögum nr. 98/1999 um innstæðutryggingar og tryggingarkerfi og tilskipun 94/19/EB þýði að í raun sé ekki til nein lágmarkstrygging. Jafnframt, með hliðsjón af því að framangreind tilskipun kveði skýrt á um það innan hvaða tímamarka innlánatryggingakerfi skuli greiða réttmætar kröfur innstæðueigenda, sem og um skyldu EES-ríkja til að tryggja skilvirka framkvæmd EES-samningsins, telji stefnandi það mikilvægt að leita verði eftir ráðgefandi áliti á því hvort kröfur á hendur innlánatryggingakerfum safni dráttarvöxtum komi til greiðsludráttar. Loks telji stefnandi, í ljósi raka stefnda þess efnis að greiðsla hans til stefnanda sé háð því að hann framselji heildarkröfur sínar á hendur LBI hf., þörf á áliti dómstólsins á því hvort innlánatryggingakerfum sé heimilt að fara fram á framsal á heildarkröfum þegar ljóst sé að áætluð innstæðutrygging sé lægri en heildarkröfur innstæðueiganda.

V.

Stefndi mótmælir því að leitað verði ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins í málinu. Sé í því sambandi í fyrsta lagi á því byggt að ákvæði íslenskra laga, þ. á m. ákvæði laga nr. 98/1999, séu skýr, sérhæfð og ótvíræð varðandi ágreining aðilanna og veiti ekkert svigrúm til túlkunar til samræmis við ákvæði EES-samningsins eða tilskipunar 94/19/EB. Skýring EES-samningsins eða afleiddrar EES-löggjafar hafi því enga þýðingu við úrlausn málsins auk þess sem fyrir liggi að stefnandi byggi hvorki á meginmáli EES-samningsins né meginreglum EES-réttar í málatilbúnaði sínum.

Ljóst sé og að EES-samningurinn og afleidd EES-löggjöf vísi til skuldbindinga íslenska ríkisins. Þar sem stefndi sé ekki hluti íslenska ríkisins séu skuldbindingar þess stefnda óviðkomandi. Þar fyrir utan hafi EFTA-dómstóllinn, í máli nr. E-16/11, þegar tekið með afar tæmandi hætti afstöðu til skuldbindinga íslenska ríkisins í tengslum við tilskipun 94/19/EB.

Stefndi bendir á að tilskipun 94/19/EB kveði einungis á um lágmarkssamræmingu reglna um innstæðutryggingakerfi meðal aðildarríkja EES. Spurningar stefnanda lúti fyrst og fremst að fjármögnun og útgreiðslu innstæðutryggingakerfa en reglur þar um lúti ekki lágmarkssamræmingu tilskipunarinnar heldur sé aðildarríkjum játað fullt svigrúm til að útfæra þær frekar og ákvarða í landsrétti sínum eins og þau telji eðlilegast. Skýring ákvæða EES-samningsins og afleiddrar löggjafar EES hafi því enga þýðingu fyrir úrlausn málsins.

Enginn vafi sé um skýringu ákvæða tilskipunar 94/19/EB sem spurningar stefnanda nr. 1 og 2 lúti að. Þau séu bæði skýr og ótvíræð. Þá hafi EFTA-dómstóllinn þegar svarað spurningu nr. 1 en fram komi efnislega í forsendum dómsins að tilskipunin láti því að mestu ósvarað hvernig með skuli farið þegar innstæðutryggingakerfi ráði ekki við greiðsluskuldbindingar sínar. Enn fremur snúi spurningar nr. 3 og 4 að lagareglum sem eigi sér ekki stoð í tilskipuninni. Loks sé orðalag ákv. 11. gr. tilskipunarinnar, sem spurning stefnanda nr. 5 lúti að, afar skýrt og ótvírætt og sé enginn réttlætanlegur vafi um skýringu þess.

VI.

A.

Fyrstu tvær spurningarnar sem stefnandi óskar eftir að dómurinn leggi fyrir EFTA-dómstólinn lúta að þeirri málsástæðu stefnda að greiðsluskylda hans geti einungis náð til þeirra eigna sem voru í innstæðudeild innstæðutryggingarsjóðsins hinn 27. október 2008 og að stefnandi eigi því hvorki rétt til þeirra eigna í B-deild sjóðsins sem myndast hafi með greiðslu iðgjalda eftir þann dag né til eigna í A-deild sjóðsins, sem myndast hafi með iðgjaldagreiðslum frá gildistöku laga nr. 55/2011. Komi þetta skýrt fram í ákvörðun stjórnar stefnda frá 8. september 2011, en hún standi enn óhögguð. Sé þetta og í fullu samræmi við ákv. reglugerðar nr. 120/2000, um innstæðutryggingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta, sem og almennar reglur kröfuréttar. Jafnframt vísar hann um þetta til ákvæða 9. og 10. gr. laga nr. 98/1999, en af þeim sé ljóst að kröfur stefnanda eigi sér enga lagastoð að þessu leyti.

Stefnandi telur að þessi túlkun stefnda á umræddum lagaákvæðum þýði að í raun sé ekki um neina lágmarkstryggingu að ræða. Sé því nauðsynlegt að fá álit EFTA-dómstólsins á því hvort þessi túlkun stefnda samræmist ákvæðum EES-samningsins, og þá sérstaklega 1. mgr. 7. gr. tilskipunar 94/19/EB.

Í 1. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999, eins og hún hljóðaði á þeim tíma sem hér um ræðir, kemur fram að sé aðildarfyrirtæki að áliti Fjármálaeftirlitsins ekki fært um að inna af hendi greiðslu á andvirði innstæðu, verðbréfa eða reiðufjár, sem viðskiptavinur hefur krafið aðildarfyrirtæki um endurgreiðslu eða skil á í samræmi við þá skilmála er gilda, sé sjóðnum skylt að greiða viðskiptavini aðildarfyrirtækis andvirði innstæðu úr innstæðudeild og andvirði verðbréfa og reiðufjár í tengslum við viðskipti með verðbréf úr verðbréfadeild. Greiðsluskylda sjóðsins verði einnig virk ef bú aðildarfyrirtækis er tekið til gjaldþrotaskipta í samræmi við lög um viðskiptabanka og sparisjóði og lög um verðbréfaviðskipti. Þá sagði í 1. mgr. 10. gr. að hrökkvi eignir viðkomandi deildar sjóðsins ekki til þess að greiða heildarfjárhæð tryggðra innstæðna, verðbréfa og reiðufjár í hlutaðeigandi aðildarfyrirtækjum skuli þá greiðslu úr hvorri deild skipt þannig milli kröfuhafa að krafa hvers þeirra allt að 1,7 millj. króna sé bætt að fullu en allt sem umfram sé þessa fjárhæð skuli bætt hlutfallslega jafnt eftir því sem eignir hvorrar deildar hrökkvi til. Fjárhæð þessi sé bundin við gengi evru (EUR) miðað við kaupgengi hennar 5. janúar 1999. Sjóðurinn verður ekki síðar krafinn um frekari greiðslu þótt tjón kröfuhafa hafi ekki verið bætt að fullu.

Lög nr. 98/1999 voru einkum sett í því skyni að fullnægja þjóðréttarlegum skuldbindingum Íslands skv. EES-samningnum, sbr. tilskipanir 94/19/EB um innlánatryggingakerfi og 97/9/EB um tryggingakerfi fyrir fjárfesta. Í fyrri málslið 1. mgr. 7. gr. tilskipunar 94/19/EB, eins og hún var orðuð á þeim tíma sem hér um ræðir, segir svo: Innlánatryggingakerfin tryggja að samanlögð innlán hvers innstæðueiganda séu tryggð upp að 20.000 ECU (nú evrur) ef innlánin verða ótiltæk.

Samkvæmt 3. gr. laga nr. 2/1993 um Evrópska efnahagssvæðið skal skýra lög og reglur, að svo miklu leyti sem við á, til samræmis við EES-samninginn og þær reglur sem á honum byggja. Hefur í dómaframkvæmd verið við það miðað að orðum í íslenskum lögum skuli gefin, svo sem framast er unnt, merking sem rúmast innan þeirra og næst kemst því að svara til sameiginlegra reglna sem gilda eiga á Evrópska efnahagssvæðinu.

Með hliðsjón af framangreindu er það mat dómsins að skýring á ákvæðum framangreindrar tilskipunar 94/19/EB hafi raunverulega þýðingu við úrlausn á kröfum stefnanda, hún sé ekki vafalaus og að staðreyndir málsins liggi nægilega fyrir á þessu stigi. Verður því fallist á að leita ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins á skýringu tilskipunarinnar í þessu tilliti með þeim hætti sem nánar greinir í úrskurðarorði.

B.

Með þriðju spurningu leitar stefnandi svara við því hvort rétt sé að túlka ákvæði tilskipunar 94/19/EB með þeim hætti að innstæðueigendur eigi rétt á að grípa til vanefndarúrræða samkvæmt landsrétti, s.s. dráttarvaxta, ef innlánatryggingakerfi stendur ekki við skuldbindingar sínar innan þeirra tímamarka sem tilgreind eru í 10. gr. tilskipunarinnar. Ekki er að finna nein ákvæði í umræddri tilskipun er lúta að framangreindu og verður ekki séð að spurning þessi til EFTA-dómstólsins hafi neina þýðingu við úrlausn málsins. Er því ekki þörf á að afla álits dómstólsins um þessa spurningu.

Fjórða spurning stefnanda byggist á því að fallist sé á að leita álits EFTA-dómstólsins um þriðju spurninguna. Verður því ekki heldur talin ástæða til að afla álits um hana.

C.

Fimmta spurning stefnanda lýtur að þeirri málsástæðu stefnda að það sé skilyrði greiðsluskyldu hans að stefnandi framselji allar kröfur sínar á hendur LBI hf. en ekki einungis í samræmi við þær greiðslur sem honum berast frá stefnda, eins og stefnandi heldur fram. Vitnar stefndi í þessu sambandi til þess að orðalag 3. mgr. 10. gr. laga nr. 98/1999, ásamt síðari breytingum, og staða ákvæðisins að lögum bendi eindregið til þess að stefndi eigi að yfirtaka kröfu stefnanda í heild sinni og án takmarkana. Sé þetta og í fullu samræmi við tilskipun 94/19/EB.

Í 3. mgr. 10. gr. laga nr. 98/1999 segir svo: „Komi til greiðslu úr sjóðnum yfirtekur hann kröfu kröfuhafa á hendur hlutaðeigandi aðildarfyrirtæki eða þrotabúi.“ Í 11. gr. tilskipunar 94/19/EB segir svo: „Við greiðslur samkvæmt tryggingakerfinu hefur tryggingakerfið rétt til að ganga inn í kröfuréttindi innstæðueiganda við skiptameðferð sem svarar til fjárhæðarinnar sem greidd er, án þess að þetta hafi að öðru leyti áhrif á þau réttindi sem kerfið kann að hafa samkvæmt landslögum.“ Með hliðsjón af framangreindu verður að telja að réttlætanlegur vafi sé um túlkun á tilskipun 94/19/EB, einkum 11. gr., sem geti haft þýðingu þegar leyst er úr kröfu stefnanda, og þar með haft áhrif á úrslit málsins. Verður því fallist á að leitað verði álits EFTA-dómstólsins um skýringu á ákvæðum hennar í þessu tilliti, með þeim hætti sem nánar greinir í úrskurðarorði.

Með vísan til þess að dómurinn hefur fallist á að leita álits EFTA-dómstólsins við þeim álitaefnum sem fram koma í spurningum stefnanda nr. 1, 2 og 5 verður að taka hér einnig til úrlausnar hvort leita beri álits dómstólsins á þeirri spurningu stefnda nr. 3, sem hann setur fram í varakröfu sinni í þessum þætti málsins og er annars efnis en spurningar stefnanda. Lýtur spurningin að því hvort tilskipun 94/19/EB mæli fyrir um skyldu innlánatryggingakerfis til greiðslu vaxta af innstæðum frá þeim tíma sem innstæður verða ótiltæk innlán í skilningi 3. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar. Á sama hátt og fram kemur í umfjöllun vegna spurninga stefnanda nr. 3 og 4 hér að framan er ekki að finna nein ákvæði í tilskipuninni er lúta að greiðslu vaxta við slíkar aðstæður. Verður því ekki talið að neina þýðingu hafi að leita álits EFTA-dómstólsins við þessari spurningu.

Uppkvaðning úrskurðar þessa hefur dregist fram yfir frest skv. 1. mgr. 115. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, en bæði lögmenn og dómari töldu endurflutning óþarfan.

Ákvörðun um málskostnað bíður efnisdóms í málinu.

Ásgeir Magnússon héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð:

Leita skal ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins á eftirfarandi:

1)       Samrýmist það ákvæðum EES-samningsins, einkum 1. mgr. 7. gr. tilskipunar 94/19/EB um innstæðutryggingar og tryggingakerfi, þegar um kerfishrun er að ræða, að skuldbindingar fyrir fram fjármagnaðs innlánatryggingakerfis takmarkist við eignir þess á þeim tíma sem innstæður verða ótiltæk innlán í skilningi 3. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar og eignirnar duga ekki til að bæta kröfu hvers innstæðueiganda að fjárhæð allt að 20.000 evrur?

2)       Samrýmist það tilskipun 94/19/EB að í kjölfar kerfishruns setji samningsríki lög eða stjórnvaldsfyrirmæli sem heimili fyrir fram fjármögnuðu innlánakerfi að setja á stofn nýja deild eða reikning þar sem safnað sé iðgjöldum og ákveða að þau iðgjöld skuli renna í nýju deildina eða reikninginn í því skyni að byggja upp sjóð sem eingöngu sé ætlað að mæta mögulegum framtíðaráföllum og standi ekki til greiðslu eldri skuldbindinga?

3)       Samrýmist það 11. gr. tilskipunar 94/19/EB að innlánatryggingakerfi samningsríkis fái frekari réttindi samkvæmt landsrétti en þann að við greiðslu úr sjóðnum yfirtaki það kröfu kröfuhafa á hendur hlutaðeigandi aðildarfyrirtæki eða þrotabúi sem svari til fjárhæðarinnar sem greidd er?

Ákvörðun um málskostnað bíður efnisdóms í málinu.