Fimmtudaginn 30. október 2014.
Nr. 663/2014.	Aðalbjörn Jóakimsson (Hrefna Dögg Gunnarsdóttir hdl.) gegn LBI hf. (Kristinn Bjarnason hrl.)

 

Kærumál. Fjárnám. Aðfararheimild.

Með dómi Hæstaréttar í máli nr. 513/2011 var D ehf. dæmt til að greiða L hf. tilgreinda fjárhæð. D ehf. hafði áður gefið út tvö tryggingarbréf til L hf., með veði í fasteign A, til tryggingar skuldum félagsins við bankann sem það stóð í þá „eða síðar á hvaða tíma sem er“. Fallist var á að með framangreindum dómi hafi verið fengin veðtrygging fyrir kröfu L hf. á hendur D ehf. í fasteign A. Hafi því verið unnt að leita eftir fullnustu á kröfunni í eigninni með fjárnámi sem beint var að A sem gerðarþola, þótt hann hafi enga aðild átt að framangreindu dómsmáli. Að þessu gættu en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar var aðfarargerð sýslumanns staðfest.

 

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ólafur Börkur Þorvaldsson, Eiríkur Tómasson og Helgi I. Jónsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 2. október 2014 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 9. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. september 2014 þar sem staðfest var aðfarargerð sýslumannsins í Reykjavík 23. október 2013 í eignarhluta sóknaraðila í fasteigninni Laugarásvegi 31 í Reykjavík fyrir kröfu varnaraðila að fjárhæð 543.483.022 krónur. Kæruheimild er í 4. mgr. 84. gr. laga nr. 90/1989 um aðför. Sóknaraðili krefst þess að fyrrnefnd aðfarargerð verði ógilt. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Eins og ítarlega er rakið í hinum kærða úrskurði var Dynjandi ehf. með dómi Hæstaréttar 22. mars 2012 í máli nr. 513/2011 dæmt til að greiða Landsbanka Íslands hf., sem síðar fékk heiti varnaraðila, tilgreinda fjárhæð. Dynjandi ehf. hafði gefið út tvö tryggingarbréf til varnaraðila 15. september 1998 og er efni þeirra rakið í hinum kærða úrskurði. Með bréfunum voru varnaraðila sett að veði tvö skip en 21. október 2004 voru veðin færð yfir á fasteign sóknaraðila Laugarásveg 31 í Reykjavík. Með þessu var fengin veðtrygging fyrir kröfu varnaraðila á hendur Dynjanda ehf. í fasteign sóknaraðila. Var því unnt að leita eftir fullnustu á kröfunni í eigninni með fjárnámi sem beint var að sóknaraðila sem gerðarþola, þótt hann hafi enga aðild átt að framangreindu dómsmáli. Að þessu gættu en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Sóknaraðili verður dæmdur til að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og greinir í dómsorði.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðili, Aðalbjörn Jóakimsson, greiði varnaraðila, LBI hf., 350.000 krónur í kærumálskostnað.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. september 2014.

Mál þetta var þingfest 4. mars sl. og tekið til úrskurðar að loknum munnlegum málflutningi 4. september sl. Sóknaraðili er Aðalbjörn Jóakimsson, kt. [...], Laugarásvegi 31, Reykjavík, en varnaraðili er LBI hf., kt. [...], áður Landsbanki Íslands hf., Álfheimum 74, Reykjavík.

Dómkröfur sóknaraðila eru þær að felld verði úr gildi fjárnámsgerð sýslumannsins í Reykjavík, nr. 011-2013-08774, sem fram fór 23. október 2013 í eignarhluta sóknaraðila í fasteigninni Laugarásvegi 31, Reykjavík, fastanúmer 201-9989, fyrir kröfu að fjárhæð 543.483.022 krónur, að kröfu varnaraðila, LBI hf. Þá krefst sóknaraðili málskostnaðar úr hendi varnaraðila, að teknu tilliti til virðisaukaskatts.

Varnaraðili krefst þess að kröfum sóknaraðila verði hafnað og áðurnefnd fjárnámsgerð sýslumannsins í Reykjavík staðfest. Þá krefst varnaraðili málskostnaðar úr hendi sóknaraðila, að teknu tilliti til virðisaukaskatts.

I

Málavextir.

Einkahlutafélagið Dynjandi mun hafa stundað útgerðarstarfsemi til nokkurra ára en á árinu 2004 seldi félagið skip sín og aflaheimildir og starfsemi þess þróaðist yfir í fjárfestingarstarfsemi. Áttu félagið og forveri varnaraðila, Landsbanki Íslands hf., um nokkurt skeið í umfangsmiklum viðskiptum með ýmiss konar fjármálagerninga, m.a. vegna afleiðuviðskipta. Ritaði sóknaraðili, sem var fyrirsvarsmaður Dynjanda ehf., fyrir hans hönd undir almenna skilmála fyrir markaðsviðskipti hjá áfrýjanda. Með dómi Hæstaréttar frá 22. mars 2012 í máli nr. 513/2011 var Dynjanda ehf. gert að greiða Landsbanka Íslands hf. skuld að fjárhæð 370.851.103 japönsk jen vegna afleiðuviðskipta sem átt höfðu sér stað á árinu 2006.

Dynjandi ehf. gaf út tvö tryggingarbréf til forvera varnaraðila 15. september 1998 hvort um sig að nafnverðsfjárhæð 120.000.000 króna og var bréfunum þinglýst. Með öðru bréfinu var bankanum sett að veði skipið Ásbjörg RE-79 en veðið var 21. október 2004 flutt yfir á fasteign sóknaraðila að Laugarásvegi 31 í Reykjavík. Með hinu bréfinu var bankanum sett að veði skipið Sigurgeir Sigurðsson RE-80 en veðið var að sama skapi síðar fært yfir á áðurnefnda fasteign 21. október 2004. Með útgáfu tryggingarbréfanna setti Dynjandi ehf. veðið „til tryggingar skilvísri og skaðlausri greiðslu á skuldum þeim, sem ég nú eða síðar, á hvaða tíma sem er, stend í við Landsbanka Íslands hf. hvort sem það eru víxilskuldir mínar, víxilábyrgðir, yfirdráttur á tékkareikningi eða hvers konar aðrar skuldir við bankann, þar með taldar ábyrgðir, er bankinn hefir tekist eða kann að takast á hendur mín vegna, að samtaldri fjárhæð allt að kr. 120.000.000,00“ eins og þar segir og eru bréfin samhljóða hvað þetta varðar. Hvíla bréfin nú á 2. og 3. veðrétti á fasteign sóknaraðila að Laugarásvegi 31.

Varnaraðili og Landsbankinn hf. óskuðu eftir því með bréfi til sýslumannsins í Reykjavík 6. júní 2012, með vísan til ákvörðunar Fjármálaeftirlitsins 9. október 2008 að eignar- og tryggingarréttindi í Laugarásvegi 31 í Reykjavík yrðu leiðrétt í fyrra horf, þ.e. að réttindin yrðu skráð á nafn varnaraðila. Í bréfinu kom fram að með áðurnefndri ákvörðun Fjármálaeftirlitsins hafi þeim fyrirmælum verið beint til opinberra aðila sem hefðu með höndum opinbera skráningu eignar- og tryggingarréttinda, að þeir skyldu færa allar eignir og tryggingarréttindi í nafni varnaraðila, yfir á nafn Landsbankans hf. Þá kom þar fram að sérgreind tryggingarréttindi ættu að vera áfram skráð á nafn varnaraðila. Var bréfinu þinglýst 15. september 2012 og mun skráning í þinglýsingabækur hafa verið færð í það horf er óskað var eftir.

Fjárnám var gert í eignarhluta sóknaraðila í fasteigninni Laugarásvegi 31 að kröfu varnaraðila á grundvelli hinna þinglýstu tryggingarbréfa og með vísan til áðurnefnds dóms Hæstaréttar. Í málinu lýtur ágreiningur aðila ekki að þeirri skuld sem Dynjandi ehf. var dæmdur til að greiða með dóminum heldur telur sóknaraðili að fjárnám vegna þeirrar kröfu á hendur Dynjanda ehf. verði ekki sótt í fasteign sóknaraðila enda standi tryggingarbréfin ekki til tryggingar afleiðuviðskiptum Dynjanda ehf.

Aðfarargerðin, sem fékk númerið 011-2013-08774, var tekin fyrir hjá sýslumanninum í Reykjavík 23. október 2013. Sóknaraðili mótmælti gerðinni og krafðist þess að hún yrði stöðvuð. Sýslumaður ákvað að taka mótmæli sóknaraðila ekki til greina og var gerðinni fram haldið að kröfu varnaraðila. Gerðinni lauk sama dag með fjárnámi í eignarhluta sóknaraðila í fasteigninni að Laugarásvegi 31 í Reykjavík, eins og áður sagði.

II

Málsástæður og lagarök sóknaraðila

Sóknaraðili krefst þess að aðfarargerð sú er fram fór 23. október 2013 í eignarhluta hans að Laugarásvegi 31 verði felld úr gildi. Byggir hann í fyrsta lagi á því að varnaraðili geti ekki byggt rétt á tryggingarbréfunum sem voru aðfarargerðinni til grundvallar og sé því rangur aðili að gerðinni. Vísar sóknaraðili til þess að með ákvörðun Fjármálaeftirlitins, 9. október 2008, hafi öll tryggingarréttindi að meginstefnu til færst frá varnaraðila, gamla bankanum, til Landsbankans hf., nýja bankans. Með ákvörðun Fjármálaeftirlitsins, 19. sama mánaðar, hafi svo sérgreind tryggingarréttindi vegna afleiðna verið færð aftur til varnaraðila, gamla bankans. Tryggingarbréfin feli á hinn bóginn ekki í sér sérgreind réttindi í skilningi þeirrar ákvörðunar. Þau hafi þvert á móti verið svokölluð allsherjarveð og sé víða í skjölum málsins vísað til þeirra sem slíkra. Þá sé það í samræmi við orðalag þeirra sjálfra sem á engan hátt gefi til kynna að um hafi verið að ræða sérgreindar tryggingar vegna kröfuréttinda og afleiðusamninga, ólíkt atvikum í dómi Hæstaréttar frá 1. desember 2011 í máli nr. 129/2011 sem varnaraðili vísi til.

Sóknaraðili kveður að með áðurnefndum ákvörðunum Fjármálaeftirlitsins hafi verið settar almennar reglur um hvernig réttindum yrði skipt milli bankanna tveggja. Engu breyti þótt sýslumaðurinn í Reykjavík hafi ranglega fært tryggingarbréfin í fyrra horf, þ.e. skráð þau á nafn Landsbanka Íslands hf. í kjölfar erindis Landsbanka Íslands hf. og Landsbankans hf. frá 6. júní 2012 þar um.

Þá byggir sóknaraðili á því í öðru lagi að tryggingarbréfunum hafi verið ætlað að tryggja skuldir Dynjanda ehf. gagnvart Landsbanka Íslands hf. vegna fasteignakaupa sem gerðir hafi verið lánasamningar um en ekki vegna gjaldmiðlaskiptasamninga eða annarra afleiðna. Vísar sóknaraðili til þess að á þeim tíma er tryggingarbréfin voru gefin út hafi Dynjandi ehf. verið útgerðarfyrirtæki. Árið 2004 hafi skip félagsins og aflaheimildir verið seldar. Söluandvirðið hafi verið lagt á reikning hjá viðskiptabanka Dynjanda ehf., þ.e. Landsbanka Íslands hf. og innstæður reikninga settar að handveði á grundvelli yfirlýsinga þar að lútandi. Það hafi verið trú sóknaraðila að innstæðurnar kæmu til tryggingar gjaldmiðlaskuldum Dynjanda ehf. enda beri orðalag handveðsyfirlýsinganna það með sér. Þá hafi þann skilning mátt rekja til sérstaks kynningarfundar sem fram hafi farið þann 8. nóvember 2004 þar sem félaginu hafi verið kynntar leiðir til fjárfestinga, m.a. viðskipti með afleiður. Á fundinum hafi komið fram að Landsbanki Íslands hf. gæti boðið upp á áhættulítil hlutabréfa- og gjaldeyrisviðskipti og var samningur um ráðgjöf um skulda- og áhættustýringu undirritaður 19. nóvember 2004. Í samningnum sé að finna skilmála þess efnis að Landsbanki Íslands hf. skuli útbúa „afleiðuramma“ fyrir Dynjanda ehf. og að umfang afleiðusamninganna skyldi rúmast innan þess ramma. Skömmu eftir undirritun samningsins, eða í byrjun árs 2005, hafi verið útbúin sérstök afleiðuheimild að fjárhæð 100.000.000 króna og hafi tryggingar fyrir afleiðurammanum verið teknar í hinum handveðsettu innlánsreikningum. Handveðsyfirlýsingarnar vísi báðar til þess að m.a. sé um að ræða tryggingu fyrir afleiðuviðskiptum.

Sóknaraðili telur því ljóst að ekkert í skjölum málsins eða atvikum þess bendi til þess að hin umþrættu tryggingarbréf skyldu standa til tryggingar greiðslu á skuldum Dynjanda ehf. vegna gjaldmiðlaskiptasamninga. Þvert á móti hafi verið umsamið að innstæður á reikningi samkvæmt fyrrgreindum handveðsyfirlýsingum hafi átt að standa til tryggingar þeirri skuld sem Dynjandi ehf. var síðar dæmdur til að greiða með dómi Hæstaréttar frá 22. mars 2012 í máli nr. 513/2011.

Sóknaraðili kveðst vekja athygli á að 13. desember 2004 hafi þess verið farið á leit við Landsbanka Íslands hf. að skuldir Dynjanda ehf. yrðu gerðar upp að fullu. Telur sóknaraðili að svo hafi um samist að tryggingarbréfin skyldi aðeins nýta vegna fasteignaviðskipta. Um þetta leyti hafi hvílt fjögur tryggingarbréf á fasteign sóknaraðila en við kaup Dynjanda ehf. á fasteignum, m.a. að Borgartúni 28 og Kringlunni 4-12, hafi tryggingarbréfin eitt af öðru verið færð af Laugarásvegi 31 og yfir á viðkomandi fasteign. Sóknaraðili hafi farið þess á leit við Landsbanka Íslands hf. að önnur lán Dynjanda ehf. yrðu greidd upp enda hafi ekki staðið til að tryggingarbréfin tvö, sem eftir stóðu á fasteign sóknaraðila, stæðu til tryggingar öðrum skuldum félagsins en fasteignaviðskiptum.

Þá kveðst sóknaraðili í þriðja lagi byggja á því að gerð hafi verið mistök af hálfu sýslumannsins í Reykjavík í skilningi 18. gr. þinglýsingalaga nr. 39/1978 þegar tryggingarbréfin voru færð aftur til Landsbanka Íslands hf. í kjölfar erindis til sýslumanns 6. júní 2012. Orðalag erindisins hafi verið villandi en þar hafi komið fram: „Tryggingarréttindi vegna útlána, sem ekki færðust til Landsbankans hf. á grundvelli viðauka við ofangreinda ákvörðun Fjármálaeftirlitins, dags. 9. október 2008, sbr. 1. tölul. hennar, svo og heimildar skilanefndar til að ákveða með bókun við stofnefnahag að útlán færðust ekki yfir til Landsbankans hf., haldast óbreytt, þ.e. þau tryggingarréttindi eiga að vera áfram skráð á nafn Landsbanka Íslands hf. Sama gildir um sérgreind tryggingarréttindi vegna afleiðna.“ Kveður sóknaraðili að í erindinu sé látið að því liggja að skráningu allsherjarveða, líkt og tryggingarbréfa sóknaraðila, hafi átt að leiðrétta enda hafi undantekning í ákvörðun Fjármálaeftirlitsins frá 19. október 2008 átt við slík allsherjarveð rétt eins og um sérgreind tryggingarréttindi vegna afleiðna. Sóknaraðili bendir á að framangreint erindi sé í hróplegu ósamræmi við ákvarðanir Fjármáleftirlitsins. Mistök hafi því verið gerð þegar bréfin voru færð í fyrra horf og ranglega þinglýst á Landsbanka Íslands hf. Sýslumanninum í Reykjavík hafi borið að ganga úr skugga um að tryggingarbréfin hefðu réttilega tilheyrt Landsbanka Íslands hf., sbr. 7. og 12. gr. þinglýsingalaga. Sóknaraðili verði ekki látinn bera hallann af því að mistök hafi verið gerð við þinglýsingu. Þegar af þessari ástæðu beri að fallast á kröfu sóknaraðila.

Í fjórða lagi byggir sóknaraðili á því að varnaraðili beri sönnunarbyrði fyrir því að tryggingarbréfin hafi verið réttilega færð á Landsbanka Íslands hf. Varnaraðili hafi ekki lagt fram frumrit tryggingarbréfanna og þannig ekki leitt að því neinar líkur að tryggingarbréfin hafi verið árituð um framsal. Varnaraðili verði að bera hallann af því að réttindi varnaraðila séu ekki ótvíræð. Sóknaraðili telur röksemdir sínar benda til þess að ranglega hafi verið krafist aðfarar hjá sóknaraðila. Aðför sé afar íþyngjandi fyrir sóknaraðila sem hafi búið ásamt fjölskyldu sinni á Laugarásvegi 31 um árabil og hann verði ekki látinn sæta því að slík gerð hafi farið fram á grundvelli tryggingarbréfa sem ekki tilheyri varnaraðila.

Sóknaraðili vísar til aðfararlaga nr. 90/1989, einkum 15. kafla þeirra laga, þinglýsingalaga nr. 39/1978, einkum 5., 7., 12. og 18. gr. Þá vísar hann til 87.-89. gr. og 1. mgr. 90. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991. Um málskostnað vísar hann til XXI. kafla laga um meðferð einkamála nr. 91/1991, einkum 130. gr., sbr. einnig 94. gr. aðfararlaga.

III

Málsástæður og lagarök varnaraðila

Varnaraðili byggir kröfu sína á því að öll skilyrði laga nr. 90/1989 um aðför hafi verið uppfyllt er aðfarargerð í máli nr. 011-2013-08774 fór fram þann 23. október 2013.

Varnaraðili mótmælir þeirri málsástæðu sóknaraðila sem rangri að hann sé ekki veðhafi samkvæmt þeim tryggingarbréfum sem málið varði. Í fyrsta lagi hafi ekki verið til að dreifa öðrum skuldum Dynjanda ehf. en á grundvelli afleiðusamninga þegar ákvörðun Fjármálaeftirlitsins var tekin. Liggi því í hlutarins eðli að allar tryggingar voru sérgreindar, í skilningi ákvörðunarinnar, fyrir skuldum samkvæmt afleiðusamningum. Í öðru lagi vísar varnaraðili til röksemda í dómi Hæstaréttar í máli nr. 493/2013 en þar taldi dómurinn handveðsyfirlýsingu nægilega sérgreinda í skilningi ákvörðunar Fjármálaeftirlitsins frá 19. október 2008 þar sem hún tók til ákveðins bankareiknings. Engu var talið breyta þótt skuldin sem hún átti að tryggja væri það ekki. Í tryggingarbréfunum sé tilgreind fasteignin við Laugarásveg 31 í Reykjavík. Veðandlagið sé því sérgreint. Óumdeilt sé á hinn bóginn að sú skuld sem veðið á að tryggja er það ekki. Með vísan til framangreinds dóms Hæstaréttar, geti það þó ekki falið í sér að tryggingin sé ekki sérgreind í skilningi áðurnefndrar ákvörðunar Fjármálaeftirlitsins.

Þá hafnar varnaraðili þeirri málsástæðu sóknaraðila að ekki hafi staðið til að veð á grundvelli tryggingarbréfanna stæðu til tryggingar afleiðuskuldum. Þessi málsástæða sé ósamrýmanleg því sem sóknaraðili haldi fram í fyrstu málsástæðu enda geti tryggingarbréf ekki staðið til tryggingar öllum skuldum og einhverjum tilgreindum skuldum á sama tíma. Varnaraðili vísar til orðalags tryggingarbréfanna en þar segi að veðandlag tryggingarbréfanna sé veðsett til tryggingar öllum þeim skuldum sem útgefandi stendur í við veðhafa á hverjum tíma. Í því felist að veðandlag tryggingarbréfanna standi einnig til tryggingar skuldum samkvæmt afleiðusamningum. Ekkert liggi fyrir um það að tilgangur tryggingarbréfanna hafi eingöngu verið að tryggja fasteignaviðskipti Dynjanda ehf. og væri slíkur tilgangur í hróplegu ósamræmi við skýrt efni tryggingarbréfanna.

Þá byggi sóknaraðili á því að einungis handveð í innstæðum bankareikninga hafi átt að standa til tryggingar afleiðuskuldum Dynjanda ehf. og vísi hann þar um til orðalags handveðsyfirlýsinganna. Varnaraðili kveður umrædd handveð hafa 26. mars 2008 verið nýtt til greiðslu annarra skulda Dynjanda ehf. en afleiðuskulda, eins og sjá megi af viðskiptakvittunum sem séu meðal gagna málsins Engin handveð hafi því verið til staðar þegar áðurnefnd ákvörðun Fjármálaeftirlitsins var tekin. Aukinheldur hafi handveðin einnig verið svokölluð allsherjarveð, þ.e. þau tryggðu allar skuldir veðsala við Landsbanka Íslands hf. Vísun sóknaraðila til orðalags handveðsyfirlýsinganna sé því þýðingarlaus. Varðandi tilvísun sóknaraðila til skjals sem beri yfirskriftina „Yfirlit yfir samninga og tryggingar“ vill varnaraðili benda á að það er dagsett í apríl 2006, tveimur og hálfu ári áður en Fjármálaeftirlitið tók áðurnefnda ákvörðun, skjalið geti því ekki verið grundvöllur fyrir því hvað telst sérgreind trygging í skilningi ákvörðunar eftirlitsins 2008.

Varnaraðili bendir á að öll þau veðskjöl sem lögð hafi verið fram í máli þessu eru svokölluð allsherjarveð. Í því felist að það er á forræði veðhafa að ákveða þegar veðtryggingar hafi verið innleystar inn á hvaða skuldir andvirði þeirra sé ráðstafað. Það liggi ekkert fyrir í máli þessu að veðhafi hafi fallist á það að umræddum tryggingarbréfum hafi eingöngu verið ætlað að tryggja fasteignaviðskipti Dynjanda ehf. Sé það þvert á skýrt orðalag tryggingarbréfanna um að þau tryggi allar skuldir félagsins. Jafnframt sé ekki til að dreifa neinni sönnun fyrir því að sóknaraðili hafi litið svo á að veðið stæði aðeins til tryggingar fasteignaviðskiptum Dynjanda ehf. Varnaraðili bendir einnig á að hvorki sóknaraðili né Dynjandi ehf. höfðu heimtingu á því að ákveða að tryggingarbréfin stæðu eingöngu til tryggingar fasteignaviðskipum Dynjanda ehf. Sé þessi málsástæða sóknaraðila því haldlaus.

Varnaraðili bendir jafnframt á að þrátt fyrir meintan skilning sóknaraðila á því að tryggingarbréfin hafi eingöngu staðið til tryggingar fasteignaviðskiptum Dynjanda ehf. hefur sóknaraðili aldrei krafist eða óskað eftir aflýsingu þeirra. Það sé fyrst í greinargerð hans nú sem þessi skilningur komi fram. Það liggi fyrir að nú eru um það bil sex ár síðan Dynjandi ehf. gerði upp öll lán félagsins hjá Landsbanka Íslands hf. en frá þeim tíma hafi sóknaraðili aldrei hreyft mótmælum við að tryggingarbréfunum hafi ekki verið aflétt. Sé þessi málsástæða sóknaraðila mjög ótrúverðug og þar að auki, ef rétt væri, hefur sóknaraðili sýnt af sér gríðarlegt tómlæti, sem varðar réttindamissi að mati varnaraðila.

Þá telur varnaraðili engin þinglýsingamistök hafa átt sér stað. Tryggingarbréfin hafi verið sérgreind trygging fyrir afleiðuskuld Dynjanda ehf., í skilningi ákvörðunar Fjármálaeftirlitsins, og réttindin hafi því ekki verið flutt til Landsbankans hf. Varnaraðili bendir jafnframt á að yfirlýsingin stafi einnig frá Landsbankanum hf. en ef sóknaraðili færi með rétt mál þá ætti Landsbankinn hf. réttindin samkvæmt tryggingarbréfunum. Landsbankinn hf. lýsi því á hinn bóginn yfir að þessi réttindi hafi ekki flust til hans með ákvörðun Fjármálaeftirlitsins. Sé því ljóst að mati varnaraðila að engin mistök hafi átt sér stað við þinglýsingu yfirlýsingarinnar. Aukinheldur telur varnaraðili að ekki sé unnt að fella úr gildi ákvörðun um að láta fjárnám fara fram nema að leyst hafi verið úr ágreiningi um hvort mistök hafi átt sér stað við þinglýsingu á grundvelli þeirrar málsmeðferðar sem kveðið sé á um í þinglýsingalögum nr. 39/1978. Þar sem það hafi ekki verið gert, sé í máli þessu að minnsta kosti ósannað að mistök hafi átt sér stað við þinglýsingu umræddrar yfirlýsingar.

Hvað varðar fjórðu málsástæðu sóknaraðila bendir varnaraðili á að réttaráhrif þeirrar ákvörðunar Fjármálaeftirlitsins sem vísað hafi verið til, séu þau að réttindin sem færðust ekki til Landsbankans hf. á grundvelli ákvörðunarinnar séu óhreyfð hjá varnaraðila. Þar af leiðandi hafi engin kröfuhafaskipti átt sér stað og hafi áritun á frumrit tryggingarbréfanna því verið þýðingarlaus. Byggist þetta m.a. á orðalagi ákvörðunar Fjármáleftirlitsins frá 19. október 2008 þar sem segi: „Ákvörðunin tekur þegar gildi og skal hún, ásamt breytingarákvörðuninni frá 12. október 2008, vera bindandi í lögskiptum aðila frá 9. október 2008, í samræmi við áorðnar breytingar.“

Þinglýstu yfirlýsingunni hafi verið ætlað að leiðrétta þinglýsingarbækur sem hafði ranglega verið breytt á þann veg að Landsbankinn hf. væri veðhafi samkvæmt tryggingarbréfunum. Réttindi samkvæmt tryggingarbréfunum hafi frá öndverðu tilheyrt varnaraðila.

Varnaraðili ítrekar að lokum að það sé ljóst af efni framangreindrar yfirlýsingar að það hafi verið skilningur Landsbankans hf. að réttindin samkvæmt tryggingarbréfunum tilheyrðu varnaraðila. Hefðu þessi réttindi flust til Landsbankans hf. á grundvelli ákvörðunar Fjármáleftirlitsins séu löglíkur fyrir því að Landsbankinn hf. hefði aldrei undirritað slíka yfirlýsingu. Hins vegar lýsir Landsbankinn hf. því yfir að hann hafi ekki móttekið þessi réttindi og teljist því sannað að mati varnaraðila að réttindin samkvæmt tryggingarbréfunum tilheyri varnaraðila.

Að mati varnaraðila leiði allt framangreint til þess að hafna beri öllum kröfum sóknaraðila í máli þessu og staðfesta aðfarargerð sýslumannsins í Reykjavík í máli nr. 011-2013-08774, sem fór fram þann 23. október 2013.

Þá kveðst varnaraðili ekki hafa orðið við áskorun sóknaraðila um að leggja fram frumrit tryggingarbréfanna enda hafi framlagning þeirra enga þýðingu við úrlausn máls þessa. Ágreiningurinn varði þinglýst réttindi og séu þau réttindi varnaraðila skýr og ótvíræð.

Um lagarök vísar varnaraðili til 90. gr. laga nr. 90/1989 um aðför og þinglýsingalaga nr. 39/1978. Krafa varnaraðila um málskostnað byggist á 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, sbr. 94. gr. laga nr. 90/1989 um aðför.

IV

Niðurstaða

Samkvæmt 1. mgr. 92. gr. laga nr. 90/1989 um aðför er aðilum að aðfarargerð heimilt að krefjast úrlausnar héraðsdómara um aðfarargerð, ef krafa þess efnis berst héraðsdómara innan átta vikna frá því að gerðinni var lokið. Þeirri aðfarargerð sem hér um ræðir lauk 23. október 2013 og var krafa sóknaraðila um úrlausn dómsins móttekin 16. desember 2013. Kröfunni er því beint til dómsins innan lögmælts frests.

Í máli þessu krefst sóknaraðili þess að fjárnám, sem gert var í eignarhluta hans í fasteigninni að Laugarásvegi 31 í Reykjavík, fastanúmer 201-9989, á grundvelli tveggja tryggingarbréfa sem gefin voru út af Dynjanda ehf. til forvera varnaraðila, Landsbanka Íslands hf., til tryggingar skuldum félagsins við bankann, verði fellt úr gildi. Málatilbúnaður sóknaraðila verður skilinn svo að hann byggi á því að varnaraðili sé ekki réttur aðili að gerðinni þar sem réttindi samkvæmt tryggingarbréfunum tilheyri ekki varnaraðila heldur hafi þau flust yfir til Landsbankans hf. samkvæmt ákvörðun Fjármálaeftirlitsins 9. október 2008 og hafi ekki verið færð tilbaka þar sem þau feli í sér allsherjarverð og geti ekki talist sérgreind tryggingarréttindi vegna afleiðusamninga í skilningi ákvörðunar eftirlitsins 19. sama mánaðar. Varnaraðili sé því ekki handhafi neinna réttinda samkvæmt bréfunum auk þess sem aldrei hafi staðið til að veðið stæði til tryggingar afleiðuskuldum Dynjanda ehf., heldur einungis fasteignaskuldum félagsins. Varnaraðili hefur á því byggt að þegar áðurnefndar ákvarðanir Fjármálaeftirlitsins voru teknar hafi Dynjandi ehf. ekki staðið í neinni annarri skuld við forvera varnaraðila, Landsbanka Íslands hf., en vegna afleiðuviðskipta. Af þeirri ástæðu sé augljóst að ákvarðanirnar eigi við um tryggingarbréfin sem staðið hafi til tryggingar öllum skuldum félagsins við bankann. Þá hefur hann einnig haldið því fram, með vísan til niðurstöðu Hæstaréttar frá 23. september 2013 í máli nr. 493/2013, að veðið sé nægilega sérgreint þó skuldin samkvæmt tryggingarbréfunum sé það ekki. Eðli málsins samkvæmt nái upptalningin í tryggingarbréfunum ekki til skulda vegna afleiðuviðskipta þar sem þau viðskipti hafi ekki verið komin til sögunnar er tryggingarbréfin voru gefin út á árinu 1998.

Í ákvörðun Fjármálaeftirlitsins 19. október 2008, sem breytti fyrri ákvörðun eftirlitsins frá 9. sama mánaðar, var kveðið svo á um að nýi bankinn, Landsbankinn hf., skyldi standa varnaraðila skil á sérgreindum tryggingum viðskiptamanna vegna kröfuréttinda og afleiðusamninga sem ekki fluttust til hins nýja banka. Afleiðusamningar Dynjanda ehf. og varnaraðila urðu því samkvæmt orðanna hljóðan eftir hjá varnaraðila og fluttust ekki yfir til Landsbankans hf. á grundvelli framangreindra ákvarðana Fjármálaeftirlitsins. Ljóst má því vera að varnaraðili er réttur aðili að þeim réttindum og skyldum sem leiddu af afleiðusamningum bankans og Dynjanda ehf. og réttindi samkvæmt tryggingarbréfunum hafa frá öndverðu tilheyrt honum. Verður því hafnað málsástæðum sóknaraðila um að varnaraðili hafi ekki verið réttur aðili að gerðinni.

Þá verður, með vísan til þeirra sjónarmiða sem fram koma í dómi Hæstaréttar frá 23. september í máli nr. 493/2013, að telja að þar sem veðandlagið samkvæmt tryggingarbréfunum er nákvæmlega tilgreint séu réttindi samkvæmt þeim sérgreind tryggingarréttindi í skilningi ákvörðunar Fjármálaeftirlitins frá 19. október 2008. Engu breytir um þá niðurstöðu þó skuldin sjálf hafi ekki verið það. Er málsástæðu sóknaraðila hvað þetta varðar því hafnað.

Tryggingarbréfin fólu í sér allsherjarveð vegna skulda Dynjanda ehf. við varnaraðila sem hann stóð í þá „eða síðar á hvaða tíma sem er“ eins og þar segir. Var þar tiltekið að veðið stæði til tryggingar skuldum félagsins við bankann hvort sem það væru víxilskuldir, víxilábyrgðir, yfirdráttur á tékkareikningi „eða hvers konar aðrar skuldir við bankann“ eins og það er orðað. Áður er rakið að annað tryggingarbréfið var upphaflega með veði í skipinu Ásbjörgu RE-079 en veðið var síðar flutt yfir á húseign sóknaraðila að Laugarásvegi 31 í Reykjavík. Hitt bréfið var með veði í skipinu Sigurgeiri Sigurðssyni RE-80 en veðið var að sama skapi síðar fært yfir á áðurnefnda fasteign. Dómurinn telur ljóst af skýru orðalagi bréfanna að skuldbindingu samkvæmt þeim var ætlað að standa til tryggingar hvers konar skuldum Dynjanda ehf. sem félagið stóð þá í við bankann eða kynni að standa í síðar enda um allsherjarveð að ræða. Sóknaraðili hefur í málinu haldið því fram að ekki hafi verið ætlunin að bréfin stæðu til tryggingar skuldum vegna afleiðuviðskipta Dynjanda ehf. heldur einungis skuldum vegna fasteignaviðskipta félagsins. Engin gögn liggja fyrir í málinu sem styðja þessa staðhæfingu sóknaraðila. Verður hann ekki talinn hafa fært sönnur á hana. Sóknaraðili hefur einnig haldið því fram að skuldir vegna afleiðuviðskipta hafi verið tryggðar með innstæðum í bankareikningum sóknaraðila á grundvelli handveðsyfirlýsinga. Við mat á þessu verður ekki fram hjá því litið að í málinu liggja fyrir gögn sem sýna að gengið var að handveðunum 28. mars 2008 og reikningum lokað. Verður því að ganga út frá því að þau hafi ekki verið til staðar er áðurnefndar ákvarðanir Fjármálaeftirlitsins voru teknar. Þessu hefur ekki verið mótmælt af hálfu sóknaraðila og hefur hann á engan hátt sýnt fram á að aðstæður hafi verið með neinum öðrum hætti. Er málsástæðum sóknaraðila hvað þetta varðar því hafnað.

Sóknaraðili hefur haldið fram að mistök hafi orðið við þinglýsingu er sýslumaðurinn í Reykjavík færði tryggingarbréfin tvö yfir á varnaraðila á ný í kjölfar sameiginlegs erindis þar að lútandi frá Landsbankanum hf. og Landsbanka Íslands hf. eins og sóknaraðili hefur haldið fram. Úr slíkum ágreiningi ber að leysa á grundvelli þinglýsingalaga nr. 39/1978. Sóknaraðili hefur ekki nýtt sér þau úrræði sem þau lög mæla fyrir og úr ágreiningi þar að lútandi verður ekki leyst í máli sem rekið er samkvæmt lögum nr. 90/1989 um aðför. Koma sjónarmið hans hvað þetta varðar ekki til skoðunar í þessu máli.

Þá er einnig hafnað þeirri málsástæðu sóknaraðila að varnaraðili hafi ekki lagt fram frumrit bréfanna og því ekki sýnt fram á framsal þeirra til sín. Þegar hefur verið hafnað þeirri málsástæðu sóknaraðila að varnaraðili sé ekki réttur aðili að þeim réttindum er tryggingarbréfin bera með sér. Í ljósi þess, og með hliðsjón af því að skilja verður ákvarðarnir Fjármálaeftirlitsins frá 9. og 19. október 2008 svo að bréfin hafi í raun aldrei verið færð yfir til nýja bankans, Landsbankans hf., verður þeirri málsástæðu sóknaraðila enn fremur hafnað.

Með vísan til alls framangreinds er hafnað kröfu sóknaraðila um ógildingu aðfarargerðar nr. 011-2013-08774 sem fram fór 23. október 2013.

Með vísan til þessarar niðurstöðu og 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 á varnaraðili rétt á málskostnaði úr hendi sóknaraðila, sem þykir með hliðsjón af umfangi málsins hæfilega ákveðinn 250.000 krónur og hefur þá verið tekið tillit til greiðslu virðisaukaskatts af málflutningsþóknun.

Af hálfu sóknaraðila flutti málið Hrefna Dögg Gunnarsdóttir hdl. en af hálfu varnaraðila Ágúst Karlsson hdl.

Hólmfríður Grímsdóttir héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan. Dómarinn tók við meðferð málsins 19. maí sl.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð:

Staðfest er aðfarargerð sýslumannsins í Reykjavík nr. 011-2013-08774 sem fram fór 23. október 2013.

Sóknaraðili, Aðalbjörn Jóakimsson, greiði varnaraðila, LBI hf., 250.000 krónur í málskostnað, að teknu tilliti til virðisaukaskatts.