Fimmtudaginn 25. nóvember 2004.
Nr. 219/2004.	Jón Brands Theodórs (Jónas Haraldsson hrl.) gegn Þorbirni Fiskanesi hf. (Kristján Þorbergsson hrl.)

 

Sjómenn. Ráðningarsamningur. Uppsögn. Riftun.

J, sem starfaði sem yfirvélstjóri á fiskiskipi Þ hf., gerði samkomulag við Þ hf. um að hann færi í launalaust leyfi á tímabilinu frá 12. maí til 5. ágúst 2003. Nýr skipstjóri mun síðan hafa tekið við skipinu í byrjun sumars 2003 og óskað eftir að skipt yrði um yfirvélstjóra. Var J sagt upp störfum 13. júní sama árs. Þann 20. sama mánaðar lýsti J því yfir að fyrrgreint samkomulag væri fallið niður jafnframt því sem hann bauð fram starfskrafta sína. Hinn 8. ágúst 2003 var nýr yfirvélstjóri lögskráður á skipið í stað J. Í máli sem J höfðaði á hendur Þ hf. var deilt um hvort hann ætti rétt á bótum samkvæmt 25. gr. sjómannalaga þar sem ráðningarsamningi hans hafi verið rift við ráðningu nýs yfirvélstjóra á skipið í sinn stað 8. ágúst 2003. Í málinu var óumdeilt að J naut þriggja mánaða uppsagnarfrests samkvæmt 2. mgr. 9. gr. sjómannalaga. Talið var að samkomulag aðila um launalaust leyfi J hafi ekki girt fyrir rétt Þ hf. til að segja J upp störfum meðan á leyfinu stóð. Aftur á móti hafi J í verið vikið úr skiprúmi 8. ágúst 2003 með þeim hætti að nýr yfirvélstjóri var ráðinn í hans stað áður en uppsagnarfrestur hans var á enda runninn. Ákvæði 3. mgr. 25. gr. laganna girti hins vegar fyrir bætur til J sem vikið var úr skiprúmi eftir uppsögn. Var kröfu hans um bætur vegna ólögmætrar brottvikningar úr skiprúmi því hafnað.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Árni Kolbeinsson, Jón Steinar Gunnlaugsson og Ólafur Börkur Þorvaldsson.

Áfrýjandi skaut málinu til Hæstaréttar 25. maí 2004. Hann krefst þess að stefnda verði gert að greiða sér 1.176.123 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 8. ágúst 2003 til greiðsludags. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti.

Stefndi krefst staðfestingar héraðsdóms og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.

Eins og nánar greinir í héraðsdómi starfaði áfrýjandi sem yfirvélstjóri á fiskiskipi stefnda Albatros GK 60. Hinn 26. febrúar 2003 gerðu málsaðilar með sér samkomulag um að áfrýjandi færi í launalaust leyfi frá 12. maí til 5. ágúst þess árs, en vegna skorts á aflaheimildum var ákveðið að skipið yrði ekki gert út umrætt tímabil. Nýr skipstjóri mun síðan hafa tekið við skipinu í byrjun sumars 2003 og óskað eftir að skipt yrði um yfirvélstjóra. Stefndi sagði áfrýjanda upp störfum með bréfi 11. júní 2003 sem barst áfrýjanda tveimur dögum síðar. Með bréfi 20. sama mánaðar lýsti áfrýjandi yfir að samkomulagið um launalaust leyfi væri fallið niður jafnframt því sem hann bauð fram starfskrafta sína. Hinn 8. ágúst 2003 var nýr yfirvélstjóri lögskráður á skipið í stað áfrýjanda.

 Ágreiningur málsaðila snýst um hvort áfrýjanda beri bætur samkvæmt ákvæðum 25. gr. sjómannalaga nr. 35/1985. Vill áfrýjandi miða við að ráðningarsamningi hans hafi verið rift við ráðningu nýs yfirvélstjóra á skipið í sinn stað 8. ágúst 2003. Á hinn bóginn heldur stefndi fram að ráðning nýs yfirvélstjóra í stað áfrýjanda hafi ekki haft nein áhrif á uppsögnina 13. júní 2003 og áfrýjanda beri einungis tiltekin laun í uppsagnarfresti miðað við tímabilið 13. júní til 13. september 2003. Fallist dómurinn á að áfrýjanda beri bætur samkvæmt 1. mgr. 25. gr. sjómannalaga er deilt um útreikning bóta samkvæmt ákvæðinu. 

Í 27. gr. sjómannalaga er kveðið á um laun skipverja í uppsagnarfresti, sé honum sagt upp störfum. Í  23. gr. og 24. gr. laganna eru sérstakar heimildir til handa skipstjóra að víkja skipverja úr skiprúmi meðal annars vegna veikinda eða slyss, eða ef hann hefur gerst brotlegur við tilgreindar skyldur sínar samkvæmt sjómannalögum. Fyrra ákvæðið mælir fyrir um rétt skipverja til launa samkvæmt ákvæðum 36. gr. laganna um laun vegna sjúkdóms eða meiðsla, en samkvæmt hinu síðara á hann ekki rétt á kaupi lengur en hann gegndi starfi sínu. Ákvæði 1. og 2. mgr. 25. gr. sjómannalaga hafa að geyma bótareglu vegna brottvikningar skipverja úr skiprúmi án heimildar samkvæmt 23. gr. eða 24. gr. laganna. Í 3. mgr. greinarinnar segir þó að ákvæði 1. og 2. mgr. eigi ekki við ef skipverji víkur úr skiprúmi eftir uppsögn á þeim stað sem fyrir fram hafði verið samið um eða sem leiðir af reglum 10. gr. samkvæmt ákvörðun skipstjóra áður en uppsagnarfrestur er úti þannig að skipverji haldi kaupi og öðrum fríðindum þar til fresturinn er á enda runninn. Hefur stefndi meðal annars reist málatilbúnað sinn á því að atvik hafi verið með þeim hætti að falli undir ákvæði 3. mgr. 25. gr. laganna.

Fallist er á með héraðsdómi að samkomulag málsaðila 26. febrúar 2003 um launalaust leyfi áfrýjanda hafi ekki girt fyrir rétt stefnda til að segja áfrýjanda upp störfum meðan á leyfinu stóð. Þá er óumdeilt að áfrýjandi naut þriggja mánaða uppsagnarfrests samkvæmt 2. mgr. 9. gr. sjómannalaga. Hinn 8. ágúst 2003 var áfrýjanda vikið úr skiprúmi með þeim hætti að nýr yfirvélstjóri var ráðinn í hans stað áður en uppsagnarfrestur hans var á enda runninn. Hins vegar er til þess að líta að framangreind ákvæði 3. mgr. 25. gr.  laganna girða fyrir bætur í tilviki áfrýjanda sem vikið var úr skiprúmi eftir uppsögn en hélt jafnframt tilgreindum launum og fríðindum út uppsagnarfrestinn. Verður því ekki fallist á kröfu áfrýjanda um bætur vegna ólögmætrar brottvikningar úr skiprúmi.

Eins og fram kemur í héraðsdómi er málatilbúnaður áfrýjanda eingöngu reistur á því að stefndi hafi rift ráðningarsamningi aðila og þess vegna beri áfrýjanda bætur samkvæmt 25. gr. sjómannalaga. Hafa varnir stefnda að sama skapi lotið að því atriði. Eins og málflutningi hefur að þessu leyti verið háttað þarf ekki að fjalla um uppgjör stefnda á launum áfrýjanda í uppsagnarfresti hans. Verður því staðfest niðurstaða hins áfrýjaða dóms.

Með vísan til 3. mgr. 130. gr., sbr. 166. gr. laga nr. 91/1991 verður hvor aðili látinn beri sinn kostnað af málinu fyrir Hæstarétti.

Dómsorð:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður.

Málskostnaður fyrir Hæstarétti fellur niður.

 

 

Dómur Héraðsdóms Reykjaness 14. maí 2004.

             Mál þetta, sem dómtekið var 16. f.m., er höfðað 11. nóvember 2003 af Jóni Brands Theódórs, Grænabakka 7, Bíldudal, á hendur Þorbirni-Fiskanesi hf., Hafnargötu 12, Grindavík.

             Stefnandi krefst þess að stefnda verði gert að greiða honum 1.176.123 krónur ásamt dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 8. ágúst 2003 til greiðsludags.

             Stefndi krefst sýknu af kröfum stefnanda og málskostnaðar úr hendi hans.

I.

Mál þetta hefur stefnandi höfðað til heimtu bóta á grundvelli 1. mgr. 25. gr. sjómannalaga nr. 35/1985.

Stefnandi starfaði sem yfirvélstjóri á mb. Albatros GK-60, sem stefndi á og gerir út. Hinn 26. febrúar 2003 undirrituðu stefnandi og Andrés Á. Guðmundsson útgerðarstjóri stefnda fyrir hönd félagsins svohljóðandi samkomlag: „Þar sem þorskveiðiheimildir skipsins verða fullnýttar þegar kemur fram á vorið hefur verið ákveðið að leggja skipinu frá 11. maí 2003 til 5. ágúst 2003. Í stað þess að Þorbjörn Fiskanes hf. segi Jóni upp störfum í dag með lögbundnum þriggja mánaða fyrirvara og möguleika á endurráðningu þegar útgerð skipsins hefst að nýju eru aðilar sammála um að Jón verði í launalausu leyfi frá 12. maí 2003 til 5. ágúst 2003. Á þessu tímabili hefur Þorbjörn Fiskanes hf. ekki rétt til þess að Jón vinni við skipið og hann á ekki rétt til launa. Jón getur þar af leiðandi stundað vinnu hjá öðrum aðilum á þessum tíma án afskipta Þorbjarnar Fiskaness hf.“ Með bréfi 11. júní 2003, sem mun hafa borist stefnanda 13. sama mánaðar, sagði stefndi stefnanda upp störfum með þriggja mánaða fyrirvara. Er í greinargerð stefnda vísað til þess hvað uppsögnina varðar að nýr skipstjóri hafi tekið við skipinu í byrjun sumars 2003 og hafi hann óskað eftir því að skipt yrði um yfirvélstjóra. Í kjölfar uppsagnarinnar leitaði stefnandi til lögmanns, sem ritaði stefnda bréf 20. júní 2003. Í niðurlagi þess var tekið fram að af hálfu stefnanda væri litið svo á að þar sem honum hefði verið sagt upp störfum væri framangreint samkomulag fallið niður. Um lögskipti aðila til loka uppsagnarfrests 13. september 2003 færi því eftir kjarasamningi og ákvæðum sjómannalaga nr. 35/1985. Með bréfi stefnda 6. ágúst 2003 var stefnanda sent launauppgjör fyrir tímabilið 14. júní til 31. júlí 2003. Munu heildarlaun stefnanda fyrir þetta tímabili hafa numið 362.690 krónum. Kom fram í bréfinu að útreikningur launa væri miðaður við 40 stunda vinnuviku og að þeirri viðmiðun yrði haldið óbreyttri til 4. ágúst 2003. Eftir þann tíma og út uppsagnarfrestinn, það er til 13. september 2003, yrðu stefnanda greidd staðgengilslaun. Í greinargerð segir að með þessu hafi stefndi fallist á að stefnandi væri óbundinn af samningi um launalaust leyfi fram til 5. ágúst 2003. Lögmaður stefnanda ritaði stefnda bréf að nýju 18. september 2003 þar sem uppgjörsháttum stefnda var mótmælt. Þá var því haldið fram að vegna samkomulagsins sem aðilar gerðu í febrúar 2003 hafi stefnda ekki verið unnt að segja stefnanda upp störfum fyrr en í fyrsta lagi 5. ágúst 2003. Þá er því lýst í bréfinu að með ráðningu nýs yfirvélstjóra í stöðu stefnanda 8. ágúst 2003 hafi ráðningu stefnanda fyrirvaralaust verið rift. Þar með hafi skapast bótaréttur honum til handa samkvæmt 25. gr. sjómannalaga nr. 35/1985. Var stefndi með bréfinu krafinn um greiðslu bóta með vísan til þessa lagaákvæðis og nam bótakrafan 2.162.156 krónum að teknu tilliti til launa sem þegar höfðu verið greidd samkvæmt framansögðu. Stefndi greiddi stefnanda 25. september 2003 laun fyrir tímabilið 5. ágúst til 13. september og námu þau 706.660 krónum. Taka launin að sögn stefnda til þess að stefnandi hafi farið allar veiðiferðir skipsins á tímabilinu og gegnt stöðu yfirvélstjóra. Telur stefndi að hann hafi með þessu að fullu gert upp við stefnanda og hafnar alfarið frekari kröfum hans.

II.

             Stefnandi byggir kröfu sína í málinu aðallega á því að hann eigi rétt til bóta úr hendi stefnda vegna fyrirvaralausrar brottvikningar úr skiprúmi 8. ágúst 2003. Þann dag hafi nýr yfirvélstjóri verið lögskráður í skiprúm á Albatros GK-60. Með þeirri ráðstöfun sinni að ráða nýjan mann í stöðu stefnanda á skipinu hafi stefndi rift ráðningarsamningi sínum við stefnanda. Vísar stefnandi þessu til stuðnings til H.1983.1142. Með þessu hafi stofanst bótaréttur honum til handa samkvæmt 25. gr. sjómannalaga. Stefnanda hafi borið þriggja mánaða uppsagnarfrestur, sbr. 2. mgr. 9. gr. sjómannalaga. Við ákvörðun bóta beri annars vegar að taka mið af uppsagnarfresti og hins vegar af meðallaunum hans hjá stefnda á tímabilinu 1. janúar til 7. maí 2003, en þann dag hafi skipinu verið lagt tímabundið við bryggju.

             Verði ekki á framangreint fallist byggir stefnandi bótakröfu sína á því að ráðningu hans hafi verið slitið 11. júní 2003 og að þann dag hafi stofnast bótaréttur honum til handa sem taki mið af þriggja mánaða meðallaunum, sbr. 25. gr. sjómannalaga. Vísar stefnandi að því er þetta varðar til dóms Hæstaréttar 29. nóvember 2001 í máli nr. 197/2001. Af þeim dómi verði ráðið að Hæstiréttur telji að riftun á skiprúmssamningi, sem 25. gr. sjómannalaga taki til, leiði ávallt til bótaréttar sjómannsins sem miðist við fullt kaup í þrjá mánuði. Breyti engu um þá niðurstöðu hvort sjómanninum hafi áður verið sagt upp störfum og að skemmri tími sé eftir af ráðningartíma hans en þrír mánuðir.

             Að því er fjárhæð bótakröfu varðar er á því byggt af hálfu stefnanda að heildarlaun hans hjá stefnda á tímabilinu 1. janúar til 7. maí 2003 hafi numið 2.735.708 krónum. Samkvæmt lögskráningarvottorði hafi stefnandi verið lögskráður á skipið í 113 daga á þessu tímabili. Meðallaun hans hvern lögskráningardag hafi þannig numið 24.210 krónum. Skaðabætur samkvæmt 25. gr. sjómannalaga nemi því 2.178.900 krónum (90 x 24.210). Til frádráttar bótakröfu komi þau laun sem stefndi hefur greitt stefnanda, annars vegar 31. júlí 2003 og hins vegar 25. september sama árs, eða samtals 1.069.350 krónur. Eftir standi því 1.109.550 krónur. Við þá fjárhæð bætist síðan glötuð lífeyrisréttindi, 6%, að fjárhæð 66.573 krónur. Dómkrafa stefnanda nemi því 1.176.123 krónum. Útreikningi til stuðnings vísar stefnandi til framangreinds dóms Hæstaréttar í máli 197/2001 og dóms réttarins frá 12. desember 2002 í máli nr. 319/2002. Að því er varðar kröfu vegna glataðra lífeyrisréttinda vísar stefnandi til H.2000.87.

III.

             Stefndi hafnar því að ákvæði 1. mgr. 25. gr. sjómannalaga geti átt við í málinu, en málssókn stefnanda sé alfarið á því byggð að honum hafi verið vikið úr skiprúmi með ólögmætum hætti og eigi því rétt til skaðabóta samkvæmt ákvæðinu. Stefnanda hafi ekki verið vikið úr skiprúmi með ólögmætum hætti heldur hafi verið um hefðbundna uppsögn að ræða. Þá hafi stefnandi verið leystur undan vinnuskyldu meðan á uppsagnarfresti stóð. Í 3. mgr. 25. gr. sjómannalaga sé tekið fram að ákvæði 1. mgr. eigi ekki við þegar atvik eru með þeim hætti sem í ákvæðinu greinir. Þau atvik sem 3. mgr. 25. gr. taki til séu nákvæmlega þau sömu og um sé fjallað í þessu máli. með samningi sínum við stefnanda, uppsögn og launauppgjöri hafi stefndi fylgt ýtrustu ákvæðum sjómannalaga og kjarasamnings og látið stefnanda fremur njóta vafans um launarétt og fjárhæð launa.

             Stefndi byggir á því að H.1983.1142 geti ekki haft þýðingu í þessu máli, enda sé um gerólík tilvik að ræða. Þá hafnar stefndi því einnig að bótarétti stefnanda verði fundin stoð í dómi Hæstaréttar frá 29. nóvember 2001 í máli nr. 197/2001.

             Verði talið að stefnandi eigi rétt til bóta úr hendi stefnda mótmælir stefndi útreikningi þeirra samkvæmt málatilbúnaði stefnanda. Útreikningurinn sé ekki í samræmi við framangreindan dóm í máli nr. 197/2001, sem stefnandi hafi sjálfur vísað til. Vilji stefnandi finna út meðallaun á mánuði eða meðallaun á dag verði hann að deila tekjum sínum á ráðningardaga en ekki lögskráningardaga. Samkvæmt gögnum sem stefndi hafi lagt fram hafi meðallaun stefnanda á dag tímabilið 1. júní 2002 til 11. maí 2003 numið 15.438 krónum. Þá mótmælir stefndi kröfu um greiðslu á 6% aukatillagi vegna lífeyrisréttinda. Stefnandi hafi ekki sýnt fram á að hann hafi glatað lífeyrisréttindum. Loks mótmælir stefndi dráttarvaxtakröfu stefnanda.

IV.

             Svo sem fram er komið var stefnandi yfirvélstjóri á mb. Albatros GK-60, sem stefndi á og gerir út. Er ágreiningslaust að ráðning stefnanda var ekki bundin við ákveðinn tíma. Með bréfi stefnda 11. júní 2003 og af ástæðum sem áður er getið var stefnanda sagt upp störfum með þriggja mánaða uppsagnarfresti. Uppsögnin mun hafa borist stefnanda 13. júní 2003 og hefur verið á það fallist af hálfu stefnda að sá dagur marki upphaf uppsagnarfrests og að hann hafi þannig verið á enda 13. september sama árs. Ekki var óskað eftir vinnuframlagi stefnanda í uppsagnarfresti. Var nýr yfirvélstjóri ráðinn á skipið 8. ágúst 2003.

             Krafa stefnanda í málinu byggist alfarið á því að stefndi hafi rift ráðningu hans með ólögmætum hætti og að um slíka riftun gildi ákvæði 1. mgr. 25. gr. sjómannalaga nr. 35/1985. Eigi hann því rétt á bótum samkvæmt ákvæðinu, sem miðist við þriggja mánaða uppsagnarfrest og meðallaun hans á tímabilinu 1. janúar til 7. maí 2003.

             Í samkomulagi málsaðila frá 26. febrúar 2003 fólst að skipið yrði ekki gert út á tímabilinu 11. maí til 5. ágúst 2003. Samkomulagið girti ekki fyrir rétt stefnda til að grípa á þessu tímabili til uppsagnar á skiprúmssamningi stefnanda með lögmæltum uppsagnarfresti og án skerðingar á lög- og samningsbundnum ráðningarkjörum hans. Samkvæmt framansögðu hafði stefnanda verið sagt upp starfi með þriggja mánaða uppsagnarfresti, sbr. 2. mgr. 9. gr. sjómannalaga, þá er annar maður var ráðinn í stöðu hans á umræddu skipi stefnda. Var stefndi í fullum rétti með að hafna vinnuframlagi stefnanda í kjölfar uppsagnarinnar, en félagið greiddi honum laun til loka uppsagnarfrests.

Að framangreindu virtu er fallist á það með stefnda að ekki komi til álita að dæma stefnanda bætur samkvæmt 1. mgr. 25. gr. sjómannalaga. Fær dómurinn ekki séð að þeir dómar Hæstaréttar sem stefnandi hefur vísað til, bótakröfu sinni til stuðnings, standi þessari niðurstöðu í vegi. Að þessari niðurstöðu fenginni telst stefnandi ekki hafa hreyft athugasemdum vegna þess uppgjörs á launum til hans sem þegar hefur verið fram. Samkvæmt þessu og með vísan til 2. mgr. 27. gr. sjómannalaga er stefndi alfarið sýknaður af kröfum stefnanda.

Rétt þykir að málskostnaður falli niður.

             Mál þetta dæmir Þorgeir Ingi Njálsson héraðsdómari.

D ó m s o r ð :

             Stefndi, Þorbjörn-Fiskanes hf., á að vera sýkn af kröfum stefnanda, Jóns Brands Theódórs.

             Málskostnaður fellur niður.