Mánudaginn 15. júlí 2013.
Nr. 474/2013.	Sérstakur saksóknari (Björn Þorvaldsson saksóknari) gegn X (Gunnar Egill Egilsson hdl.)

Kærumál. Gæsluvarðhald. A. liður 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008. B. liður 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008. Frávísun frá Hæstarétti.

X kærði úrskurði héraðsdóms um að hann skyldi sæta gæsluvarðhaldi á grundvelli a. og b. liða 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála og einangrun meðan á gæsluvarðhaldinu stæði. Þar sem X hafði þegar verið verið látinn laus úr gæsluvarðhaldinu taldi Hæstiréttur hann ekki lengur hafa lögvarða hagsmuni af því að leyst yrði úr kæru hans. Var málinu því vísað frá Hæstarétti.

                                                             

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Þorgeir Örlygsson, Benedikt Bogason og Helgi I. Jónsson. 

Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 10. júlí 2013, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 12. sama mánaðar. Kærðir eru í einu lagi úrskurðir Héraðsdóms Reykjaness 10. júlí 2013, þar sem varnaraðila var annars vegar gert að sæta gæsluvarðhaldi allt til mánudagsins 15. júlí 2013 klukkan 16 og hins vegar einangrun meðan á því stendur. Kæruheimild er í l. lið 1. mgr. 192. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Varnaraðili krefst þess aðallega að hinir kærðu úrskurðir verði felldir úr gildi en til vara „að í stað gæsluvarðhalds- og einangrunarvistunar verði vægustu úrræðum beitt“ samkvæmt ákvæðum sakamálalaga. Verði ekki fallist á aðalkröfu krefst varnaraðili þess að réttindi hans samkvæmt c., d. og e. liðum 1. mgr. 99. gr. laga nr. 88/2008 haldist óskert, sbr. 3. mgr. sömu greinar.

Sóknaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar.

Fyrir liggur að varnaraðili var látinn laus aðfaranótt 14. júlí 2013. Samkvæmt því hefur varnaraðili ekki lengur lögvarða hagsmuni af að leyst verði úr kæru hans. Verður málinu því vísað frá Hæstarétti.

Dómsorð:

Máli þessu er vísað frá Hæstarétti.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 10. júlí 2013.

Embætti sérstaks saksóknara hefur í dag krafist þess að X, kt. [...], verði gert að sæta gæsluvarðhaldi til mánudagsins 15. júlí 2013 kl. 16.00. Til vara er þess krafist að X verði gert að sæta farbanni allt til 31. júlí 2013 kl. 16.00.

Kærði mótmælir kröfunni og krefst þess að henni verði hafnað en til vara er þess krafist að beitt verði vægustu úrræðum sem tæk eru samkvæmt sakamálalögum.

Í greinargerð með kröfunni segir að sérstakur saksóknari hafi til rannsóknar mál er varði X og félag hans, A ehf. Rannsókn málsins hafi hafist á grundvelli kæru B, sem hafi sent sérstökum saksóknara kæru 24. júní síðastliðinn þar sem hann hafi sakað X um fjárdrátt og/eða fjársvik. Af fylgigögnum B hafi mátt ráða að tvö félög, C sf. og D Ltd. hafi lagt 30 milljónir króna til kærða til kaupa á hlutdeildarskírteinum í einhverskonar sjóði A. Hafi kærandi ekki fengið pening félaganna greiddan til baka og af málatilbúnaði hans hafi mátt ráða að hann teldi sig hafa verið blekktan til fjárfestinga í sjóðnum.

Til að rekja afdrif fjármunanna hafi sérstakur saksóknari aflað úrskurðar Héraðsdóms Reykjavíkur 5. júlí sl. þar sem nánar tilgreindum bankastofnunum hafi verið gert að afhenda upplýsingar um færslur og stöður á öllum bankareikningum í eigu einkahlutafélagsins A og félagsins E LLC. Þær upplýsingar hafi borist sérstökum saksóknara á tímabilinu 5. júlí til 9. júlí.

Við skoðun bankareikninganna hafi komið í ljós að verulegar fjárhæðir höfðu runnið um bankareikninga A ehf. auk þess sem vörslureikningur E LLC hjá Arion banka hf. hafði að geyma skuldabréf að andvirði 368.996.919 krónur. Þá hafi mjög háar úttektir reiðufjár vakið athygli rannsakenda, en á tímabilinu frá 24. ágúst 2012 til 21. júní hafi verið teknar út 120.373.000 krónur í reiðufé, þar af hafi um 36 milljónir verið teknar út 21. júní sl. og tæplega 32 milljónir 31. maí sl. Óljóst sé með öllu hvert peningarnir hafi runnið. Ákveðið hafi verið að víkka út rannsókn lögreglu og rannsaka fjárstreymið á reikningum [...]-félaganna sem hugsanlegt peningaþvætti.

Rannsakendur hafi fengið upplýsingar um að X ætti bókað far með áætlunarflugi til Bandaríkjanna 10. júlí. Til að tryggja návist X og til að tryggja það að sönnunargögnum í málinu yrði ekki spillt hafi verið talið nauðsynlegt að handtaka X og hafi það verið gert að kvöldi 9. júlí. Við yfirheyrslu hafi X neitað í fyrstu að tjá sig um af hverju rúmlega 120 milljónir hefðu verið teknar út í reiðufé að öðru leyti en því að úttektirnar hefðu verið „fyrir ákveðin viðskipti“. Hann hafi ekki viljað greina nánar frá þeim viðskiptum. Við skýrslutöku í gær hafi svör hans um uppruna fjármunanna verið óljós, en helst hafi mátt skilja á X að fjármunirnir stöfuðu frá Íslendingum sem byggju yfir erlendu fjármagni. Framburður X sé þó óljós í þessum efnum, til að mynda hafi hann ekki viljað upplýsa um hverjir eigi fjármagnið og hversu stór eigendahópurinn sé. Í dag hafi framburður X breyst og haldi hann því nú fram að hann hafi sjálfur verið eigandi allra fjármunanna. Engar skýringar liggi fyrir um ástæðu breytts framburðar og telji lögregla síðari framburð ótrúverðugan í ljósi fjárhaglegrar stöðu X.

Bróðir X, Y, hafi gefið skýrslu hjá lögreglu í dag. Hafi Y lítið viljað tjá sig um málsatvik að öðru leyti en því að hann segir mann að nafni Z hafa tekið við því reiðufé sem hann hafi tekið út af reikningum A ehf. Hafi Y þó ekkert sagt um þær hvatir sem lágu að baki móttöku Z á fjármununum. Lögregla hafi boðað Z til tafarlausrar skýrslutöku í dag. Hafi hann játað þar að þekkja til þeirra bræðra, en þvertók fyrir að hafa tekið við peningum af Y. X hafi verið yfirheyrður á ný í kvöld. Eftir að lögregla hafði kynnt X framburð bróður hans um aðkomu Z hafi hann sagt Z hafa tekið við fjármununum.

Lögregla sé því litlu nær um uppruna og afdrif fjármunanna sem teknir hafi verið út í reiðufé, en málið sé rannsakað annars vegar sem fjársvika- og/eða fjárdráttarmál á grundvelli kæru B og hins vegar sem hugsanlegt brot á peningaþvættisákvæði 264. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Peningaþvætti geti staðið sem sjálfstætt brot. Sé þar m.a. gert refsivert að taka við eða flytja ávinning af refsiverðu broti á lögum og skipti þar engu hvort um sé að ræða hegningarlagabrot eða sérrefsilagabrot. Það litla sem X hafi sagt um uppruna fjármunanna sé að þeir stafi frá ótilgreindum hópi Íslendinga sem eigi fjármuni í útlöndum. Það eitt og sér hafi vakið grun um brot á 13. gr. a.-j. sbr. 4. tölul. 1. mgr. 16. gr. laga nr. 87/1992 um gjaldeyrismál og kunni X þá að hafa gerst sekur um peningaþvætti með því að hafa annað hvort tekið við eða flutt fjármunina á milli félaga. Væri refsirammi vegna þessa brot allt að 6 ára fangelsi.

Lögregla telji hættu á að X muni reyna að komast úr landi. Þessi ályktun lögreglu byggist annars vegar á því að X sé skráður með lögheimili í [...]. Við skýrslutöku hafi hann þó ekki getað greint rannsakendum frá heimilisfangi sínu ytra. Þá liggi fyrir að X hafi dvalið nokkuð í Bandaríkjunum, þar sem E LLC og F Inc. séu skráð. Hins vegar hafi ályktunin byggst á því að X átti ásamt bróður sínum bókað flug til New York í dag.

Þá telji lögregla hættu á að X muni torvelda rannsókn málsins með því að hafa áhrif á samseka aðila eða vitni. Slíkt væri freistandi fyrir X þar sem rannsókn málsins sé á frumstigi og lögregla hafi enn óljósa mynd af atvikum máls. Þá hafi X sýnt lögreglu takmarkaðan samstarfsvilja. Þá sé einn sakborninga í málinu yngri bróðir X og hættan á samræmingu framburðar augljós.

Telji sérstakur saksóknari því nauðsynlegt að fara fram á að X verði látinn sæta gæsluvarðhaldi til mánudagsins 15. júlí næstkomandi svo unnt sé að tryggja nærveru X og til að tryggja að hann reyni ekki að hafa áhrif á aðila málsins. Byggi sérstakur saksóknari þannig bæði á a. og b. liðum 1. mgr. 95. gr., sbr. 1. mgr. 100. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008, sbr. og 2. mgr. 2. gr. og 6. gr. laga um embætti sérstaks saksóknara nr. 135/2008.

Verði ekki fallist á kröfu sérstaks saksóknara um gæsluvarðhald sé til vara gerð krafa um að X verði látinn sæta farbanni til miðvikudagsins 31. júlí næstkomandi. Myndi sú ráðstöfun tryggja nærveru X, en að sama skapi ekki hindra það að X samræmi framburð sinn við aðra aðila málsins. Byggi sérstakur saksóknari hér á b. lið 1. mgr. 95. gr., sbr. 1. mgr. 100. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008, sbr. og 2. mgr. 2. gr. og 6. gr. laga um embætti sérstaks saksóknara nr. 135/2008.

Með vísan til framangreinds sé þess farið á leit að þessi þvingunarráðstöfun verði heimiluð eins og krafist er.

Samkvæmt því sem rakið hefur verið er kærði grunaður um aðild að fjárdrætti og/eða fjársvikum samkvæmt kæru þar um. Þá er til rannsóknar ætlað brot kærða gegn ákvæði 264. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Með vísan til þessa, alls framanritaðs, svo og gagna málsins, er fallist á það með sérstökum saksóknara að kærði sé undir rökstuddum grun um að hafa framið brot sem fangelsisrefsing liggur við. Rannsókn málsins er sögð á frumstigi. Gangi kærði laus má ætla að hann muni torvelda rannsókn málsins með því að skjóta undan munum eða hafa áhrif á samseka eða vitni. Samkvæmt þessu telst fullnægt skilyrðum a. liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála til þess að kærða verði gert að sæta gæsluvarðhaldi. Þá þykir einnig í tilviki kærða uppfyllt skilyrði b. liðar 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008. Er krafa sérstaks saksóknara því tekin til greina eins og hún er sett fram og nánar greinir í úrskurðarorði.

Jón Höskuldsson héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð:

Kærði, X, skal sæta gæsluvarðhaldi allt til mánudagsins 15. júlí 2013 kl. 16:00.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 10. júlí 2013.

Kærði X var fyrr í kvöld úrskurðaður í gæsluvarðhald til 15. júlí nk. kl. 16:00. Eftir uppkvaðningu úrskurðarins gerði sérstakur saksóknari kröfu um að kærða yrði gert að sæta einangrun og takmörkunum skv. b-, c-, d-, e- og f- liðum 1. mgr. 99. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála á meðan á gæsluvarðhaldsvist hans stendur.

Skipaður verjandi mótmælti framkominni kröfu um einangrun sem of seint fram kominni og krafðist þess að henni yrði hafnað. Skipaður verjandi vísaði í skriflega dómkröfu þar sem krafa um einangrun væri ekki sett fram.

Krafa sérstaks saksóknara á dómþingi um að kærði verði látinn sæta einangrun skv. b. lið 1. mgr. 99. gr. laga nr. 88/2008 var tekin til úrskurðar eftir að sækjanda og skipuðum verjanda hafði verið gefinn kostur á að tjá sig um ágreiningsefnið.

Fram er komið að dómari féllst í þinghaldinu á kröfu sérstaks saksóknara um að kærði, X sætti gæsluvarðhaldi að kröfu sérstaks saksóknara. Var það gert með vísan til þess að uppfyllt væru skilyrði a. og b. liða 1. mgr. 95. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Krafa sérstaks saksóknara var sett fram munnlega á dómþingi og færð þá þegar til bókar í þingbók málsins. Er ekki fallist á sjónarmið verjanda kærða um að hafna eigi kröfunni á þeim grundvelli að hún sé of seint fram komin. Er um það vísað til b. liðar 1. mgr. 99. gr., sbr. 98. gr.  laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Taka ber afstöðu til slíkrar kröfu með úrskurði og standa lög því ekki í vegi að slík krafa komi fram á dómþingi með bókun í þingbók.

Kærða var með úrskurði gert að sæta gæsluvarðhaldi með því að talið var að gengi hann laus gæti hann torveldað rannsókn málsins með því að skjóta undan munum eða hafa áhrif á samseka eða vitni. Með þeim rökum verður einnig fallist á framkomna kröfu sérstaks saksóknara um að kærða verði gert að sæta einangrun á meðan á gæsluvarðhaldsvist hans, sem úrskurðuð hefur verið til 15. júlí 2013, kl. 16.00, stendur, sbr. b. lið 1. mgr. 99. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Aðrar takmarkanir en einangrun samkvæmt greindum b. lið 1. mgr. 95. gr. laganna verða ekki reistar á úrskurði dómara.

Jón Höskuldsson héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð:

Kærði, X, skal sæta einangrun meðan á gæsluvarðhaldsvist hans stendur.