Þriðjudaginn 23. desember 2008.
Nr. 688/2008.	Ríkislögreglustjóri (Helgi Magnús Gunnarsson saksóknari) gegn X (Sveinn Andri Sveinsson hrl.)

 

Kærumál. Farbann. Sératkvæði.

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms um að X yrði áfram bönnuð för úr landi á grundvelli 110. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð opinberra mála, sbr. b. lið 1. mgr. 103. gr. sömu laga.

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Garðar Gíslason, Jón Steinar Gunnlaugsson og Markús Sigurbjörnsson.

Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 19. desember 2008, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 22. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. desember 2008, þar sem varnaraðila var áfram bönnuð för úr landi allt til fimmtudagsins 29. janúar 2009 kl. 16. Kæruheimild er í 1. mgr. 142. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð opinberra mála. Varnaraðili krefst þess aðallega að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi, til vara að honum verði gert að setja tryggingu fyrir nærveru sinni í stað farbanns, en að því frágengnu að farbanni verði markaður skemmri tími. Þá krefst hann kærumálskostnaðar.

Sóknaraðili hefur ekki látið málið til sín taka fyrir Hæstarétti.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Kærumálskostnaður verður ekki dæmdur, sbr. 3. mgr. 169. gr. laga nr. 19/1991.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

 

Sératkvæði

Jóns Steinars Gunnlaugssonar

Með vísan til rökstuðnings sem fram kemur í sératkvæðum mínum 22. september 2008 í máli nr. 493/2008 og 27. nóvember 2008 í máli nr. 611/2008 tel ég að fella beri hinn kærða úrskurð úr gildi.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 19. desember 2008.

Ríkislögreglustjóri hefur lagt fram kröfu þess efnis að dómurinn úrskurði, með vísan til 110. gr., sbr. b.-lið 1. mgr. 103. gr., laga nr. 19, 1991 um meðferð opinberra mála, að framlengt verði farbann sem Xsætir til föstudagsins 19. desember 2008 og að honum verði bönnuð brottför af Íslandi allt til fimmtudagsins 19. febrúar n.k. kl. 16:00.

Í greinargerð kemur fram að miðvikudaginn 11. apríl 2007 hafi forráðamenn Y tilkynnt saksóknara efnahagsbrota um ætlaða refsiverða háttsemi X í störfum hans sem framkvæmdastjóri Y. Leiki grunur á að hann hafi misnotað aðstöðu sína hjá fyrirtækinu og falsað og/eða rangfært skjöl sem beri það með sér að eiga að stafa frá Y, en í þessum skjölum sé vísað til viðskipta sem ekki sé nokkur fótur fyrir að átt hafi sér stað á vegum Y eða fyrir tilstuðlan félagsins. Í hinum fölsuðu og/eða rangfærðu skjölum sé m.a. yfirlýsing um að tilteknir fjármunir, 200.000.000 bandaríkjadala, séu í vörslu Y á tilteknum bankareikningi. Skjal þetta beri yfirskriftina Certificate of deposit, sem þýða megi sem staðfesting á innstæðu. Samkvæmt efni skjalsins sé það staðfest að á innlánsreikningi sé að finna 200 milljónir bandaríkjadala. Innistæðan sé á lokuðum reikningi og sé þar með óafturkallanleg, til hagsbóta fyrir tilgreinda aðila. Innistæðuna skuli greiða þeim aðilum eða þeim sem þeir vísa til á gjalddaga sem sé 31. desember 2009, gegn framvísun skjalsins á skrifstofu Y að S [heimilisfang]. Sérstaklega sé tekið fram í skjalinu að það megi framselja. Skjal þetta virðist hafa bein tengsl við lánasamning. Í samningi þessum sé rakið hvernig staðfestingu á innistæðunni sem vísað sé til sem “CD” tengist lánasamningnum. Ekki hafi enn tekist að hafa uppi á frumriti skjalsins. Lánasamningurinn sem fjallað sé um hér að ofan, sé gerður á milli Z sem lánveitanda og Þ sem lántakanda. Í öðrum kafla lánasamningsins sé að finna ákvæði um hvaða skjöl þurfi að vera til staðar til að draga megi á lánið og beri lántakanda að afhenda lánveitanda skuldabréf (Medium Term Note) að fjárhæð 200 milljónir bandaríkjadala útgefnum af Þ, ásamt staðfestingunni á innistæðunni, sbr. hér að ofan útgefinni af Y.

Í hinum fölsuðu og/eða rangfærðu skjölum sé að finna yfirlýsingu vegna einhvers konar ábyrgðar á skuldabréfaútboði Þ, sem skráð sé á Channel Island Stock Exchange, um að Þ eigi á reikningum hjá Y erlend hlutabréf skráð í Bandaríkjunum að andvirði 84.365.000 bandaríkjadollara, erlend verðbréf skráð í Bandaríkjunum að andvirði 32.524.095 bandaríkjadollara og peningainnistæðu í 59.552.793.649 japönskum yenum, eða samtals inneign að virði 623.087.842 bandaríkjadala. Það hafi verið upplýst af forráðamönnum Y að eftirgrennslan og athuganir starfsmanna Y hafi leitt í ljós að engar slíkar innistæður séu eða hafi verið hjá félaginu á umræddum tíma.

Ekki sé loku fyrir það skotið að með útgáfu hinna fölsuðu og/eða rangfærðu skjala í nafni Y kunni X, sem framkvæmdastjóri og prókúruhafi Y, að hafa með ólögmætum hætti drýgt athafnir sem fyrirtækið sé bundið við og kunni að hljóta fjártjón af. Einnig megi benda á það að X hafi verið skráður eigandi 25% hlutafjár í Þ (leiðrétt 20. apríl s.l.), auk þess sem hann sé skráður í stjórn félagsins samkvæmt gögnum málsins sem varði útboðslýsingu á skuldabréfaútboði Þ.

Frekari upplýsingar hafi fengist með skoðun á tölvupóstum kærða sem sýni að hann hafi haft meiri samskipti við hina erlendu aðila og aðkomu að þeim viðskiptum sem reynt hafi verið að koma á, en hann hafi viðurkennt í skýrslum sínum hjá lögreglu. Þá komi fram upplýsingar varðandi kaup aðila í Bandaríkjunum á skuldabréfum Þ í áðurnefndu skuldabréfaútboði alls að fjárhæð 7 milljónir bandaríkjadollara. Upp hafi komist um þetta tilvik í kjölfar rannsóknar á tölvupóstum X.

Málið sé mjög alvarlegt og ábyrgðir geti fallið á Þ, í það minnsta vegna 200 milljóna bandaríkjadollara samkvæmt Certificate of Deposit, en frumritið hafi eins og áður kom fram ekki fundist og geti, að áliti lögmanna Þ, bundið Þ gagnvart grandlausum framsalshafa allt fram á árslok 2009, þegar gjalddagi ábyrgðarinnar sé. Enn fremur liggi fyrir að ábyrgð vegna skuldabréfaútboðsins sé á gjalddaga árið 2017. Þótt enn hafi ekki verið upplýst með vissu um hversu mikla ábyrgð megi ætla að Þ hafi verið tengt við í tengslum við útboðið séu líkur fyrir að það byggi að öllu leiti á ábyrgðum Þ, bæði að því er varðar beina skráningu þess í kauphöllina á Guernsey og ábyrgð á greiðslum skuldabréfanna sem gefin voru út.

Réttarbeiðnir hafi verið sendar til Bandaríkjanna, Guernsey, Jersey og Englands, auk þess sem fyrirspurn hafi verið send til Filippseyja, en eins og nánar sé rakið í þeim virðist fjöldi einstaklinga tengdur brotunum og séu þeir flestir búsettir erlendis aðrir en kærði. Mál þetta verði því illa eða ekki upplýst án aðstoðar lögreglu í viðkomandi löndum. Séu slíkar réttarbeiðnir sendar eftir tilteknum leiðum í samræmi við ákvæði alþjóðasamninga þar um. Sé meðferð slíkra beiðna seinleg og sé ekki við því að búast að niðurstaða fáist úr þeim fyrr en að nokkrum tíma liðnum.

Svar hafi borist frá Guernsey fljótt og vel, eða í lok júlí 2007. Hafi komið fram í því að í útboðslýsingu (Offering Circular), sem lögð hafi verið inn hjá kauphöllinni á Guernsey dags. 18.10.2006,  sé vísað til ábyrgðar Þ vegna útboðsins með vísan til “Collateral Trust Guaranty” á milli Þ og Y vegna skuldabréfaútboðsins. Jafnframt komi fram í þessu sama skjali að kærði X sé “Director” hjá Þ og eigandi 25% hlutafjár. Svar hafi borist frá Jersey um miðjan október sl., en þar komi fram svipaðar upplýsingar og frá Guernsey varðandi skráningu skuldabréfaútboðs Þ á Channel Island Stock Exchange.

Seinlegt hafi reynst að fá svar við réttarbeiðninni sem send hafi verið til Bandaríkjanna. Það hafi þó loks borist í apríl sl. Í kjölfar þess hafi farið fram yfirheyrslur yfir þremur vitnum í Bandaríkjunum í lok maí. Til aðstoðar íslenskum yfirvöldum séu þrír bandarískir saksóknarar staðsettir í Portland í Oregon, Phoenix Arizona og Sakramento í Kaliforniu, en þar hafi yfirheyrslurnar farið fram. Hafi saksóknari og aðstoðaryfirlögregluþjónn efnahagsbrotadeildar verið viðstaddir seinni yfirheyrslurnar tvær. Í tengslum við og í framhaldi af yfirheyrslunum stefndu bandarísku saksóknararnir umræddum vitnum til að afhenda gögn. Um afhendingu þessara gagna sé farið eftir þeim reglum sem almennt gilda í meðferð réttarbeiðna þannig að þeim sé, ásamt endurritum af yfirheyrslunum, komið til dómsmálaráðuneytis Bandaríkjanna, sem hafi verið íslenskum yfirvöldum til aðstoðar, og síðan þaðan send til Íslands. Íslenskum lögregluyfirvöldum hafi nú borist gögn vegna yfirheyrslnanna í  Kaliforníu og Oregon og Arisona.

Í tengslum við yfirheyrslu yfir einu vitninu hafi komið fram upplýsingar um konu að nafni A í New York sem teldi sig hafa orðið fyrir tjóni vegna kaupa sinna á skuldabréfum úr útboði Þ á Guernsey. Til standi að yfirheyra þá konu og fá frá henni gögn um málið. Hafi viðbótarréttarbeiðni vegna fyrirhugaðra rannsóknaraðgerða verið send bandarískum yfirvöldum vegna þessa þann 25. júní sl. Viðbrögð hafi borist við viðbótarréttarbeiðninni í Bandaríkjunum, sjá yfirlit um framgang málsins. Ákveðið hafi verið að alríkislögreglumaðurinn B muni yfirheyra A mjög fljótlega. Öll gögn hafi farið með réttarbeiðninni og þau atriði sem lögreglan hafi viljað að upplýstu yrðu í yfirheyrslunni yfir A.  

Varðandi réttarbeiðnina sem send haf verið til Bretlands þá hafi þær upplýsingar fengist frá breskum yfirvöldum að meðferð réttarbeiðninnar væri í gangi og hafi verið ýtt frekar á eftir þeirri afgreiðslu. Síðastliðna mánuði hafi töluverð samskipti átt sér stað við löggæslu yfirvöld í Bretlandi vegna málsins. Vísað sé til meðfylgjandi yfirlits um framgang málsins varðandi þau. Þann 10. desember sl. hafi aðstoðaryfirlögregluþjónn efnahagsbrotadeildar og löglærður fulltrúi í efnahagsbrotadeild yfirheyrt C og D, hjá ensku lögreglunni í Lundúnum, en þeir séu fyrirsvarsmenn fyrirtækja sem E, viðskiptafélagi kærða hafi sett sig í samband við og kynnt fjármögnunarmöguleika með lánasamingi og innleggskírteini (e. Certificate of Deposit), sem að ofan sé greint frá, þar sem fram komi að Þ hafi hjá Y $ 200 milljónir sem tryggingu handa tryggingahafa (e. beneficiary) á gjalddaga. Einnig hafi verið talað við F framkvæmdastjóra hjá Z bankanum í Lundúnum, en málið eigi rætur að rekja til viðvarana hans til S vegna skjala í málinu sem hafi vakið grunsemdir hans, innleggskírteini og staðfestinga á því með swift-skeytum. Ekki hafi enn borist endurrit af yfirheyrslunum frá ensku lögreglunni í Lundúnum og öðrum gögnum sem þeir hafi aflað samkvæmt réttarbeiðni, en þeirra sé að vænta innan tiðar. Þegar þau komi verði hægt að yfirheyra kærða í málinu.

Þá vanti vitnaskýrslur af bankastarfsmönnum í Skotlandi þar sem reynt hafi verið að selja umrædd gögn en óskað hafi verið eftir þeim í ofangreindri réttarbeiðni. Viðbrögð hafi nú fengist við réttarbeiðninni vegna fyrirhugaðra rannsóknaraðgerða í Skotlandi og sé það mál nú í farvegi, sjá yfirlit um framgang málsins. Yfirheyrslunnar í Lundúnum 10. desember sl. yfir C og D  hafi varpað ljósi á mikilvægi þess að teknar yrðu vitnaskýrslur yfir starfsmönnum fjármögnunarfyrirtækisins M í Skotlandi, en það hafi haft milligöngu um fjármögnun fyrirtækja þeirra. Sé nú vinna í gangi að taka skýrslur starfsmönnum M, þ. á m. G fyrirsvarsmans M við fyrsta mögulega tækifæri. Þegar hafi verið sendar spurningar og öll gögn vegna fyrirhugðra yfirheyrslna í Skotlandi. Jafnframt hafi aðstoðaryfirlögþjónn efnahagsbrotadeildar verið í sambandi við þann rannsóknalögreglumann sem sé ábyrgur fyrir yfirheyrslunni í Skotlandi, en hann hafi gefið loforð um að framkvæma yfirheyrsluna við fyrsta mögulega tækifæri.

Gögn frá ensku lögreglunni vegna yfirheyrslanna 10. desember sl. muni berast innan tíðar. Jafnframt sé ljóst að meðferð framangreindra beiðna í Bandaríkjunum og Skotlandi muni taka nokkurn tíma enn. Sé því nauðsynlegt að kærða verði enn um sinn meinuð för af landinu, þangað til hægt verði að ljúka framangreindum rannsóknarþáttum, en ella sé hætta á að rannsókn málsins tefjist eða að hann reyni að koma sér undan rannsókn og hugsanlegri saksókn síðar.

Hætta þyki vera á að kærði muni reyna að komast úr landi og þar með torvelda rannsókn málsins, en benda megi á að hann hafi verið búsettur í Arizona í Bandaríkjunum þar sem hann eigi ættingja, auk þess sem fyrirsvarsmaður Þ, E, sé búsettur þar. Eins og rakið hafi verið hér að framan eigi enn eftir að berast mikilvægar upplýsingar erlendis frá og sé nauðsynlegt að tryggja að kærði verði til staðar til að unnt verði að yfirheyra hann um þær.

Sé til stuðnings kröfunni sérstaklega vísað til meðfylgjandi yfirlits A aðstoðaryfirlögregluþjóns um framgang rannsóknarinnar.

Í þágu rannsóknar málsins þyki, með vísan til þess sem að framan er rakið, brýna nauðsyn bera til að dómari leggi fyrir kærða að halda sig á Íslandi allt til fimmtudagsins 19. febrúar n.k. kl. 16:00.

Kærði hefur mótmælt kröfu lögreglunnar og krafist þess að henni verði hafnað.

Af framangreindri greinargerð og yfirliti má ráða að rannsókn máls þessa sé mjög umfangsmikil og nái til margra landa. Þá er og að nefna að um mjög háar fjárhæðir er að ræða sem rannsókn málsins beinist að og miklir hagsmunir í húfi sem tengjast rannsókninni. Enn á eftir að afla gagna erlendis frá skv. greinargerð ríkislögreglustjóra. Samkvæmt yfirliti yfir framgang rannsóknarinnar má ætla að von sé á gögnum erlendis frá innan tíðar, sem beðið hefur verið eftir. Er fallist á með ríkislögreglustjóra að nauðsynlegt sé að tryggja varnaraðila enn um sinn svo unnt verði að ljúka rannsókn málsins. Er því fallist á að enn séu skilyrði 110. gr., sbr. b. lið 1. mgr. 103. gr. laga nr. 19/1991 uppfyllt til að fallast megi á kröfu ríkislögreglustjóra um farbann. Þó þykir rétt að stytta tímalengd farbanns á þann hátt sem greinir í úrskurðarorði.

Sigríður  Ólafsdóttir héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð:

Kærða, X, kt. [...], er bönnuð för frá Íslandi allt til fimmtudagsins 29. janúar nk. kl. 16.00.